اختلال فتیشیسم (یادگارخواهی) – Fetishistic Disorder
اختلال فتیشیستی یک کشش جنسی شدید به اجسام بی جان یا به اعضای بدن است که به طور سنتی به عنوان اندام جنسی تلقی نمی شود.طبق DSM-5 ، اختلال فتیشیستی وضعیتی است که در آن برای رسیدن به برانگیختگی جنسی، استفاده مداوم و مکرر از اشیاء غیر زنده (مانند لباس زیر یا کفش های پاشنه بلند) یا تمرکز بسیار خاص بر روی یک قسمت بدن (اغلب غیر تناسلی مانند پاها) وجود دارد.از آنجایی که فتیش در بسیاری از افراد در حال رشد طبیعی رخ می دهد، تشخیص اختلال فتیشیستی تنها در صورتی داده می شود که همراه با ناراحتی شخصی یا اختلال در عملکرد اجتماعی، شغلی یا سایر زمینه های مهم در نتیجه فتیش باشد، یا زمانی که برانگیختگی جنسی بدون شیء فتیش غیرممکن باشد. بیشتر افراد ویژگی‌های بدنی غیر تناسلی خاص را جذاب می‌دانند، که نشان می‌دهد سطحی از فتیشیسم یک ویژگی طبیعی تمایلات جنسی انسان است.
اصطلاح “فتیشیسم” از کلمه پرتغالی feitico به معنای “شیفتگی وسواسی” گرفته شده است. تنها از طریق استفاده از شی یا تمرکز بر روی قسمتی از بدن، فرد می تواند به ارضای جنسی دست یابد.برای برخی، صرفاً یک تصویر از شیء فتیش ممکن است باعث برانگیختگی شود، اگرچه بسیاری از افراد دارای فتیش، شی واقعی را ترجیح می دهند (یا نیاز دارند) تا به برانگیختگی دست یابند. فتیشیست معمولاً شیء فتیش را برای ارضای جنسی نگه می دارد، می مالد، می چشد یا بو می کند یا از شریک زندگی خود می خواهد که آن شی را در طول برخوردهای جنسی بپوشد.
فتیش های بی جان را می توان به دو نوع دسته بندی کرد: فتیش های فرم و فتیش های رسانه‌ای (form fetishes and media fetishes). در یک فتیش فرم، شکل جسم مهم است، مانند کفش های پاشنه بلند. در یک فتیش رسانه ای، جنس شی، مانند ابریشم یا چرم، مهم است. فتیشیست های شیء بی جان اغلب شی مورد علاقه خود را جمع آوری می کنند.اختلال فتیشیستی در مردان بسیار شایع‌تر از زنان است – در واقع، DSM-5 نشان می‌دهد که تقریباً منحصراً در مردان ظاهر می‌شود.در نسخه‌های قبلی DSM، اختلال فتیشیستی که حول بخش‌های غیر تناسلی بدن می‌چرخد به‌عنوان جزئی‌گرایی شناخته می‌شد. در آخرین نسخه، جزئی گرایی به اختلال فتیشیستی تبدیل شد.
بیشتر بخوانید : انحرافات جنسی یا فتیش جنسی ، علائم و درمان آن
علائم یادگارخواهی یا فتیشیسم
اعمال جنسی افراد مبتلا به اختلال فتیشیسم به طور مشخص تقریباً منحصراً بر روی جسم یا قسمت بدن فتیش متمرکز است. در بسیاری از موارد، فرد مبتلا به اختلال فتیشیستی تنها زمانی می‌تواند از نظر جنسی برانگیخته شود و به ارگاسم برسد که از فتیش استفاده شود، اغلب احساس شرم یا ناراحتی شدید از ناتوانی خود در برانگیختن با استفاده از محرک‌های «معمولی» می‌کند. در موارد دیگر، پاسخ جنسی ممکن است بدون فتیش رخ دهد، اما در سطحی کاهش یافته، که ممکن است باعث شرم یا تنش در رابطه شود.بزرگسالان فعال جنسی بدون اختلال فتیشیستی – یا بزرگسالانی با یک فتیش خاص که باعث ناراحتی آنها نمی شود – ممکن است در زمان های مختلف توسط یک عضو خاص بدن یا یک شی برانگیخته شوند و آن را بخشی از تعامل جنسی خود با شخص دیگری قرار دهند، اما به آن توجه نکنند.
معیارهای تشخیصی اختلال فتیشیستی، همانطور که در DSM-5 فهرست شده است ، عبارتند از:
- برای یک دوره حداقل شش ماهه، فرد دارای تخیلات، تمایلات یا رفتارهای مکرر، شدید، تحریک‌کننده جنسی است که شامل اشیاء غیرزنده (مانند لباس‌های زیر زنانه و کفش‌ها) می‌شود یا تمرکز ویژه‌ای روی اعضای غیرتناسلی بدن دارد.
- تخیلات، تمایلات جنسی، یا رفتارها باعث ناراحتی قابل توجه یا اختلال در عملکرد اجتماعی، شغلی یا شخصی می شود.
- اشیاء فتیش، اجناس لباسی نیستند که در لباس‌های متقابل استفاده می‌شوند و برای تحریک لمسی دستگاه تناسلی، مانند ویبراتور، طراحی نشده‌اند.
اختلال فتیشیستی می تواند در طول عمر در شدت نوسان داشته باشد.
رایج ترین انواع فتیش چیست؟
تحقیقات نشان می‌دهد که تقریباً هر چیزی می‌تواند به موضوع یک فتیش تبدیل شود. رایج ترین فتیش های بدن برای پا، دست، مو، چاقی، خالکوبی است. رایج ترین اشیاء فتیش کفش، دستکش و لباس زیر (چرم، لاستیک، دامن، دستکش و پوشک) است.
چه زمانی یک فتیش ناسالم است؟
یک فتیش جنسی بنا به تعریف ناسالم نیست، اما اگر باعث ناراحتی طولانی مدت و شدید در فرد شود، ممکن است به عنوان یک اختلال فتیشیستی در نظر گرفته شود. اختلال فتیش می تواند باعث شود فردی احساس کند که دیگر کنترلی بر زندگی خود ندارد. مردی که یک فتیش را در رابطه عاشقانه خود با شریکی که رضایت می دهد وارد می کند، لزوماً رفتار ناسالم نشان نمی دهد. اما اگر مرد به قدری درگیر فتیش باشد که دیگر مجذوب شریک زندگی خود نمی شود و فقط می تواند با آیتم فتیش او تحریک شود، احتمالاً نشانه یک فتیش ناسالم است.
آیا افراد معمولاً فتیش های متعددی دارند؟
تحقیقات محدودی هست که نشان می دهد افراد اغلب بیش از یک فتیش دارند. یک مطالعه مختصر نشان داد که از 48 فرد مبتلا به اختلال فتیشیسم، 17 نفر فقط یک فتیش، 9 نفر دارای دو فتیش، 12 نفر دارای سه فتیش، شش نفر دارای چهار فتیش و دیگران تا 9 فتیش داشتند.
بیشتر بخوانید : اختلال سادیسم جنسی چیست؟ علت ، علائم
فتیش جنسی معمولا در چه سنی ایجاد می شود؟
فتیش ها معمولاً در طول یا حتی قبل از بلوغ برای فرد آشکار می شوند. فتیش های جنسی تقریباً منحصراً در مردان ایجاد می شوند.
شیوع اختلال فتیشیسم چقدر است؟
در حالی که تخمین‌ها حاکی از آن است که 10 درصد از جمعیت ممکن است نوعی فتیش داشته باشند، به نظر می‌رسد که اختلال فتیشیستی نادر است و کمتر از 1 درصد از جمعیت تحت مراقبت‌های روانپزشکی برای این بیماری هستند.
علل اختلال فتیش
انحرافات جنسی مانند اختلال فتیشیسم معمولاً در دوران بلوغ شروع می‌شوند، اما فتیش‌ها می‌توانند قبل از نوجوانی ایجاد شوند. هیچ دلیلی برای اختلال فتیشیستی به طور قطعی ثابت نشده است.
برخی از نظریه ها شامل تجربیات دوران کودکی هستند. عوامل بیولوژیکی، مانند رشد غیر طبیعی مغز؛ و عوامل فرهنگی، همانطور که مطالعات میزان متفاوتی از فتیشیسم را نشان داده است در فرهنگ هایی که به مسائل جنسی متفاوت از یکدیگر برخورد می کنند،
آیا دلایل عصبی برای فتیشیسم وجود دارد؟
یک ایده نورولوژیکال (neurological) در مورد علت فتیش پا از این واقعیت ناشی می شود که ناحیه ای در مغز که اطلاعات حسی پاها را پردازش می کند در مجاورت ناحیه ای است که اطلاعات حسی از دستگاه تناسلی را پردازش می کند. این ایده که توسط متخصص مغز و اعصاب ویلایاناور راماچاندران (Vilayanaur Ramachandran) ارائه شده است، فرض می کند که ممکن است «تقاطع عصبی» بین دو ناحیه مغز وجود داشته باشد. قسمت هایی از بدن که نمای قشر آن دورتر از اندام تناسلی است، کمتر احتمال دارد که فتیش شوند، زیرا پاها رایج ترین فتیش هستند.
آیا فتیشیسم می تواند نتیجه تجربیات دوران کودکی باشد؟
برخی از نظریه پردازان بر این باورند که فتیشیسم از تجربیات اولیه کودکی شکل می گیرد، که در آن یک شی با شکل خاصی از برانگیختگی یا ارضای جنسی مرتبط است. سایر نظریه پردازان یادگیری، بر دوران کودکی و نوجوانی بعدی و شرطی سازی مرتبط با خودارضایی و بلوغ تمرکز می کنند.مدل‌های یادگیری رفتاری نشان می‌دهند که کودکی که قربانی یا ناظر رفتارهای جنسی نامناسب است، ممکن است تقلید را بیاموزد یا بعداً برای این رفتار تقویت شود. مدل‌های جبران خسارت نشان می‌دهند که این افراد ممکن است از تماس‌های جنسی اجتماعی عادی محروم باشند، و بنابراین به دنبال ارضا از راه‌های کمتر قابل قبول اجتماعی هستند.
درمان یادگارخواهی یا فتیشیسم
خیال پردازی های فتیشیستی رایج و در بسیاری از موارد بی ضرر است. طبق تعریف DSM، آنها فقط زمانی باید به عنوان یک اختلال در نظر گرفته شوند که باعث ناراحتی یا اختلال در توانایی فرد برای عملکرد عادی در زندگی روزمره شوند.
در حالی که تعدادی از درمان‌های مبتنی بر درمان و مبتنی بر دارو می‌توانند به کنترل علائم اختلال فتیشیسم کمک کنند، بیماران باید بدانند که از لحاظ تاریخی محدودیت‌هایی در میزان درمان و دارو یا ترکیبی از این دو وجود داشته است. این درمان‌ها معمولاً علائمی را درمان می‌کنند – اضطراب ، شرم، مشکلات رابطه – که بیمار را برای درمان می‌آورد، اما بسیاری از افراد مبتلا به فتیش ممکن است تمایل طولانی‌مدت به آیتم فتیش خود را حفظ کنند. یک نتیجه اولیه از درمان های مختلف کمک به بیماران برای مقابله بهتر است.اختلال فتیشیستی در طول زندگی فرد تمایل به نوسان در شدت و فراوانی تمایلات یا رفتار دارد. در نتیجه درمان موثر معمولا طولانی مدت است. به طور فزاینده ای، شواهد نشان می دهد که ترکیب دارودرمانی با درمان شناختی رفتاری می تواند موثر باشد، اگرچه تحقیقات در مورد نتیجه این درمان ها بی نتیجه مانده است. این به بیمار اجازه می دهد تا با حواس پرتی کمتری روی مشاوره تمرکز کند.
سطح میل جنسی به طور مداوم با رفتار افراد مبتلا به اختلال فتیشیستی مرتبط نیست و سطوح بالای تستوسترون در گردش، مرد را مستعد ابتلا به پارافیلیا نمی‌کند. گفته می‌شود، هورمون‌هایی مانند مدروکسی پروژسترون استات (Depo-Provera) و سیپروترون استات به کاهش سطح تستوسترون در گردش کمک می‌کنند، به طور بالقوه میل جنسی و پرخاشگری را کاهش می‌دهند – و در مورد یک فرد مبتلا به اختلال فتیشیسم، به طور بالقوه منجر به کاهش سطح تستوسترون می‌شود. دفعات نعوظ، تخیلات جنسی ، و شروع رفتارهای جنسی، از جمله خودارضایی و مقاربت کاهش پیدا می‌کند.
درمان شناختی-رفتاری ممکن است در درمان افراد مبتلا به اختلالات پارافیلیاک موثر باشد. اینها شامل حساس سازی، شرطی سازی بد، و بازسازی می شود. تکنیک های بازسازی بر بازخورد فوری داده شده به بیمار متمرکز می شوند تا رفتار بلافاصله تغییر کند. برای مثال، ممکن است فردی به یک دستگاه بیوفیدبک متصل به نور متصل شود، سپس تکنیک‌های خودتنظیمی را آموزش دهد که نور را در محدوده خاصی از رنگ نگه می‌دارد. سپس تمرین این کار را در حالی انجام می دهند که در معرض مواد محرک جنسی قرار می گیرند. آموزش خودارضایی ممکن است بر تفکیک لذت خودارضایی و اوج گرفتن از رفتار انحرافی تمرکز کند.
بیشتر بخوانید : اعتیاد جنسی چیست؟ نشانه ها و درمان آن
آیا اختلال فتیشیسم با دارو قابل درمان است؟
دسته ای از داروها به نام آنتی آندروژن ها می توانند به طور موقت سطح تستوسترون را کاهش دهند و همراه با سایر اشکال درمان اختلال فتیشیسم استفاده می شوند. این دارو میل جنسی را در مردان کاهش می دهد و بنابراین می تواند فرکانس تصاویر ذهنی تحریک کننده جنسی را کاهش دهد. داروهای ضدافسردگی مانند فلوکستین نیز ممکن است میل جنسی را کاهش دهند، اما نشان داده نشده است که به طور مؤثری تخیلات جنسی را هدف قرار دهند. هورمون ها معمولاً همراه با درمان های رفتاری و شناختی استفاده می شوند.
آیا اختلال فتیشیستی با درمان قابل درمان است؟
برخی از درمان‌های روانشناسی بالینی برای اختلال فتیشیستی شامل شرطی‌سازی و حساس‌سازی است. حساسیت پنهان مستلزم آرام کردن بیمار و تجسم صحنه های رفتار انحرافی و به دنبال آن تجسم یک رویداد منفی است.رویکرد دیگر، که به عنوان شرطی سازی کمکی منفی شناخته می شود، شبیه به حساس سازی پنهان است، اما از این جهت تقویت می شود که رویداد منفی واقعی می شود (مثلاً، بوی بدی توسط درمانگر به هوا پمپ می شود). در هر دو درمان، هدف این است که بیمار رفتار انحرافی را با رویداد منفی (یا رویداد تجسم شده، یا ورودی جدید، مثلاً بو) مرتبط کند.
