انحرافات جنسی یا فتیش جنسی می‌توانند همزمان آسیب‌رسان و لذت‌بخش باشند. در این مقاله می‌خوانیم انحرافات جنسی چیست، چه علایمی دارد و روش‌های درمان آن کدامند؟
فهرست محتوا
- انحرافات جنسی چیست؟
- علایم انحرافات جنسی
- انواع انحرافات جنسی
- سبب شناسی
- تشخیص و ارزیابی
- تشخیص افتراقی
- درمان انحرافات جنسی
- روان درمانی و دارو
بیشتر بخوانید: معرفی سکس تراپی
انحرافات جنسی چیست؟
انحرافات جنسی چیست؟ واژه‌ی پارافیلیا یا نابهنجاری جنسی از واژه‌ی یونانی پارا به معنی «فرا» و فیلیا به معنای «دوست یا عشق» تشکیل می‌شود. از این نظر، این مفهوم به عشقی «فراتر از نرمال» اشاره دارد. نابهنجاری های جنسی به طور خاص با عنوان تخیلات یا رفتارهای جنسی مکرر و شدیدی تعریف می‌شود که شامل انسان ها یا اشیای بی‌جان هستند. بر اساس کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، یک نابهنجاری جنسی، تا زمانی که به آسیب غیرقابل مدیریت یا صدمه به خود یا دیگران منجر نشود، اختلال روانی محسوب نمی‌شود، در غیر این صورت می‌توان آن را یک اختلال در نظر گرفت.
در حمایت از این نظریه، خیلی از افراد دچار نابهنجاری‌های جنسی از فتیش‌های خود به شیوه ای سازنده در جهت ارتقای زندگی جنسی‌شان استفاده می‌کنند (برای مثال مردی که فتیش کفش دارد (با کفش تحریک جنسی می‌شود)، ترجیح می‌دهد همسرش در زمان سکس کفش پاشنه بلند بپوشد). اما سایر افراد به نابهنجاری های جنسیی دچارند که به نقض غیراخلاقی مرزها منجر می‌شود (برای مثال، نابهنجاری جنسیی که در آن فرد علاقه به عورت نمایی در مکان عمومی دارد).
هشت نابهنجاری جنسی که در ادامه نام می‌بریم، توسط DSM-5 رایج ترین انحرافات در نظر گرفته شده اند:
- عورت نمایی – نمایش دادن اندام تناسلی خود به افرادی که انتظار آن را ندارند
- فتیشیسم یا یادگار پرستی – علاقه به اشیای بی جان (مانند پوشک، کفش، جوراب ساق بلند)
- مالش دوستی – لمس افرادی که موافق این امر نیستند
- مازوخیسم یا آزارخواهی – تمایل به رنج یا تحقیر خود
- پدوفیلی یا بچه دوستی – تمایل به کودکان زیر سن بلوغ
- سادیسم جنسی یا آزارگری – ایجاد درد یا تحقیر در دیگران
- مبدل پوشی – پوشیدن لباس های جنس مخالف
- نظاره گری – تماشای افراد ناآگاه برهنه یا مشغول فعالیت های جنسی
علایم انحرافات جنسی
علایم انحرافات جنسی چیست؟ پارافیلیاها به دلایل ناشناخته، معمولا در مردان شایع تر هستند. برای تشخیص یک اختلال پارافیلیک یا انحراف جنسی، DSM-5 افراد را نیازمند برآورده ساختن ملاک‌های زیر می‌داند:
- احساس رنج شخصی و اجتماعی در نتیجه‌ی امیال، علایق و رفتارهای جنسی خود
- تجربه‌ی میل جنسیی که می‌تواند سبب صدمه‌ی جسمی یا آسیب روانشناختی به دیگران شود
- میل به درگیر شدن در رفتارهای جنسی با افرادی که رضایتی به این روابط ندارند یا نمی‌توانند رضایت دهند
انواع انحرافات جنسی
بر اساس DSM-5، اختلالات پارافیلیک مشخصی وجود دارد. در ادامه شرح آنها می‌پردازیم:
اختلال فتیشیسم
شخص دچار اختلال فتیشیسم، برانگیختگی جنسی شدید و مکرری را از بخش‌های غیرجنسی بدن یا اشیای بی جان تجربه می‌کند. فتیشیسم می‌تواند بی‌ضرر باشد. این موضوع تنها زمانی اختلال محسوب می‌شود که سبب رنج شخصی چشمگیر یا آسیب به دیگران شود و به مدت دست کم 6 ماه طول بکشد. برخی فتیش‌های رایج عبارتند از لباس زیر، پاها، بند چرمی و پلاستیک.
اختلال مالش دوستی
فرد مبتلا به اختلال مالش دوستی، با لمس یا مالیدن اندام تناسلی خود (به شیوه ای جنسی) به دیگرانِ ناراضی، برانگیخته می‌شود. این یک نوع نادر از انحرافات جنسی است. پژوهش‌ها هنوز در این باره در حال انجام است. بر اساس DSM-5، برای تشخیص اختلال مالش دوستی، فرد باید میلی شدید و مکرر را نسبت به مالیدن آلت تناسلی خود (برای کسب لذت جنسی) به دیگران ناراضی داشته باشد. این وضعیت باید به مدت دست‌کم 6 ماه طول بکشد. لازم است مالش دوستی سبب اختلال یا رنجی چشمگیر شود یا فرد بر اساس این میل عمل کند.
اختلال سادیسم جنسی
سادیسم جنسی شامل وارد کردن درد جسمی یا روانشناختی به یک شخص دیگر برای رسیدن به رضایت جنسی است. تمایزگذاری بین اختلال سادیسم جنسی، اختلال پارافیلیک و رفتار جنسی سادیستیک مهم است. رفتارهای جنسی سادیستیک خفیف که بین دو بزرگسال راضی رخ می‌دهد، طبیعی است. در اختلال سادیستیک، امیال جنسی آزارگرانه به مدت دست‌کم 6 ماه به طول می‌انجامد، سبب رنج یا اختلالی چشمگیر می‌شود یا فرد با اشخاص ناراضی بر اساس آن امیال عمل می‌کند.
اختلال عورت نمایی
در حال خواندن مقاله‌ی انحرافات جنسی چیست، هستید. افراد دچار اختلال عورت نمایی، از مواجهه‌ی اندام تناسلی خود با شخص از همه جا بی‌خبر برانگیختگی شدید و مکرری را تجربه می‌کند. آنها ممکن است به دنبال این امیال، دچار رنج شخصی شوند و نتوانند کارکرد درست خود را حفظ کنند. یا احتمالا بر اساس این امیال با اشخاص ناراضی عمل کنند. از سویی دیگر، اگر به سادگی مایلید اندام جنسی خود را با هدف تحریک جنسی به شریک راضی خود نشان دهید، این یک اختلال پارافیلیک نیست.
اختلال پدوفیلیک یا بچه بازی
پدوفیلی یا بچه بازی به معنای داشتن کشش جنسی نسبت به کودکان است. بر اساس DSM-5، شخص دچار اختلال پدوفیلی باید میل، رفتار یا خیال‌پردازی شدید و مکرری را نسبت به کودکان نابالغ تجربه کند. این وضعیت باید دست کم به مدت 6 ماه تداوم یابد. یک بخش اساسی این وضعیت، رنج یا اختلال قابل توجهی است که در شخص ایجاد می‌شود. مهم است توجه داشته باشیم که عمل‌کردن بر اساس کشش جنسی به کودکان، جرم محسوب می‌شود.
اختلال مازوخیسم جنسی
مازوخیسم جنسی احتمالا عکس سادیسم جنسی باشد. در مازوخیسم جنسی، فرد از کتک خوردن، تحقیرشدن یا مورد بدرفتاری بودن، هیجان و لذت جنسی را تجربه می‌کند. آسفیکسیوفیلی، میل به محدودکردن تنفس خود حین فعالیت جنسی است. این مورد گاهی نوع فرعی مازوخیسم جنسی در نظر گرفته می‌شود.
اختلال نظاره‌گری
اختلال نظاره گری به معنای تمایلی شدید و مکرر به نظاره کردن افرادی ناراضی است که برهنه، در حال درآوردن لباس یا انجام فعالیت جنسی هستند. اختلال نظاره گری، باعث رنجی شدید می‌شود و می‌تواند توانایی فرد را در حفظ عملکرد روزمره مختل کند. این اختلال در مردان بیش از زنان شایع است.
اختلال مبدل‌پوشی یا ترنسوستیک
مبتلایان به این اختلال، با پوشیدن لباس جنس مخالف تحریک جنسی می‌شوند. برای اینکه این وضعیت را اختلال در نظر بگیریم، امیال یا رفتارها باید مکرر و قوی باشند و به مدت دست کم 6 ماه تجربه شوند. افراد مبدل پوش الزاما دچار اختلال نیستند. شخص دارای اختلال مبدل پوشی رنج شدید یا اختلال در عملکرد را تجربه می‌کند.
انحرافات جنسی محدود به موارد بالا نیستند. علایق جنسی افراد گسترده و متنوع اند؛ این موضوع، احتمالاتی برای وجود انحرافات جنسیی ایجاد می‌کند که در DSM-5 به رسمیت شناخته نشده اند.
بیشتر بخوانید:ایمنی رابطه جنسی مقعدی
سبب شناسی
سبب شناسی انحرافات جنسی چیست؟ دلیل قطعی و دقیق پارافیلیاها و اختلالات پارافیلیک ناشناخته است. با این حال، تصور می‌شود ترکیبی از عوامل زیستی عصبی، بین فردی و پردازش شناختی در این عارضه ها نقش داشته باشند.
عوامل ژنتیکی نیز در این زمینه دخیل اند. یک مطالعه اخیر با تمرکز بر انتقال‌دهنده های عصبی اختلالات پارافیلیک، به شواهدی پی برد که نشان می‌دهد دوپامین مرکزی نقش کلیدی در بیماری‌زایی اختلالات پارافیلیک و اختلال عمومی در تنظیم آگاهانه رفتار ایفا می‌کند. نتایج این مطالعه افزایش سطح سروتونین و نوراپی نفرین را با کاهش غلظت DOPAC در نمونه‌های ادرار آزمودنی‌های دچار اختلالات پارافیلیک نشان داد.
افزون بر این موارد، برخی از پارافیلیاها ممکن است با سابقه شخصی سواستفاده جنسی (معمولا اختلال پدوفیلیک) یا تحمل ذهنی سواستفاده جنسی (اختلال مازوخیسم جنسی) همراه باشد.
تشخیص و ارزیابی
پزشک باید قبل از انجام یک ارزیابی جامع روانپزشکی، به گرفتن شرح حال و معاینه جسمی بپردازد. از آنجایی که پارافیلیا قبلا به عنوان انحراف یا ناهنجاری جنسی شناخته می‌شد و عواقب قانوی داشت، افراد داوطلبانه برای درمان مراجعه نمی‌کردند. به هر حال، در موارد مراجعه به روانشناس یا پزشک، باید توجه ویژه‌ای به استفاده از سوالات بازپاسخ شود. همچنین لازم است از ارایه هرگونه قضاوت یا نظر شخصی در طول مصاحبه یا فرآیند کشب پیشینه، دوری شود. پزشک باید به علایم قابل مشاهده‌ی بدرفتاری هشیار باشد.
روانپزشک یا روانشناس، طی مصاحبه نشانگان انحرافات جنسی را از DSM-5 چک می‌کند. سایر ابزارهای ارزیابی می‌تواند شامل انجام آزمایش‌ها، آزمون‌ها و تصویربرداری باشد. آزمایش ها عبارت است از اندازه گیری کارکرد تیرویید، قند خون، هورمون های تستوسترون، استروژن، پرولاکتین و هورمون محرک فولیکول.
تشخیص افتراقی
اختلالات زیر نباید با انحرافات جنسی اشتباه گرفته شوند. لازم است متخصص سلامت روان، موارد زیر را در تشخیص افتراقی بررسی کند:
- اختلالات کارکرد جنسی
- اختلال هویت جنسی
- بیش فعالی جنسی یا اعتیاد جنسی
- اختلالات جنسی اجباری غیر انحرافی
- مشکلات روانشناختی (ترس از صمیمیت، تعهد و … )
- سایر اختلالات روانپزشکی: اختلال وسواسی جبری، افسردگی، اختلال دوقطبی (اپیزودهای مانیک)، اسکیزوفرنی، اختلال شخصیت و اختلالات اضطرابی
- سایر اختلالات: سومصرف مواد، ناتوانی عقلی، زوال عقل
درمان انحرافات جنسی
درمان انحرافات جنسی چیست؟ اگر فردی با ناهنجاری جنسی مشکل‌ساز به مطب مراجعه کند، ابتدا برای کمک به کشف منشا ناهنجاری و ارتباط آن با علایم فعلی مراجع، یک پیشینه‌ی جنسی گسترده از وی جمع آوری می‌شود. این به مراجع اجازه می‌دهد تا به کنترل بیشتری بر رفتار خود دست یابد. برای مثال، مراجع مردی بود که نمی‌توانست رابطه جنسی برقرار کند، مگر اینکه همسرش لباس خدمتکار فرانسوی می‌پوشید. در ابتدا همسرش با این کار مشکلی نداشت، اما به مرور احساس می‌کرد که تحت کنترل این روند درآمده. خانواده اصلی این مرد فاش کردند که مادرش فرانسوی بوده و اگرچه خدمتکار خانه نبود، به معاشقه با مردان علاقه داشت. مراجع ادعا کرد که لهجه‌ی فرانسوی مادرش به راحتی مردان را اغوا می‌کرد و او شاهد این تعاملات بود.
در مرحله‌ای از فرآیند درمان، مراجعان باید بر سوالات سختی تامل کنند: آیا آنها می‌توانند با حقیقتِ مخرب‌بودن ناهنجاری جنسی در زندگی‌شان مواجه شوند؟ چقدر به درمان متعهد هستند؟ چقدر می‌خواهند بر ناهنجاری خود کنترل داشته باشند؟ برای بدست آوردن این کنترل آماده چه چیزهایی هستند؟ آنها تصمیم دشواری بین نجات خود و خانواده‌شان و به خطر انداختن همه چیز به خاطر ادامه دادن به ناهنجاری جنسی خود بر دوش دارند.
با این حال، گاهی اوقات، تنها چیزی که در درمان مورد نیاز است، توافق یا مذاکره از سوی زوج در مورد نحوه استفاده از ناهنجاری جنسی در رابطه است. برای مثال، پس از اینکه زنی، همسرش را در حالتی دید که پیراهن محبوب وی [زن] را پوشیده بود (مبدل‌پوشی)، تصمیم گرفتند با همدیگر لباس بخرند. زوج دیگری پس از مذاکره با یکدیگر تصمیم گرفتند هر چند وقت یکبار طبق ناهنجاری جنسی خود رابطه برقرار کنند.
روان درمانی و دارو
پژوهش ها نشان می‌دهد که دارو همراه با روان درمانی مداوم در درمان ناهنجاری جنسی موثرتر است. مهارکننده های خاص بازجذب سروتونین (SSRIs) ممکن است در مدیریت انواع رفتارهای جنسی وسواسی-اجباری موفق عمل کنند. بسیاری از پزشکان و مشاوران روانشناسی که پدوفیلی را درمان می‌کنند، دریافته اند که استفاده از آگونیست های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین برای مهار تستوسترون، سودبخش است و عوارض جانبی محدودی دارد.
آیا تاکنون انحرافات جنسی را تجربه کرده اید یا آنها را از اطرافیان‌تان شنیده اید؟ می‌توانید نظرات و سوالات خود را در این زمینه با ما در میان بگذارید.
منابع
https://www.psychologytoday.com/
کلینیک روانشناسی سها٬ مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی٬ مشاوره آنلاین٬ مشاوره خانواده و مشاوره جنسی
