زوال عقل ، کاهشی تدریجی در عملکرد شناختی است که با مشکلات حافظه، مشکل در برقراری ارتباط، اختلال در قضاوت و تفکر آشفته مشخص می‌شود. زوال عقل اغلب در حدود سن 65 سالگی و بالاتر رخ می‌دهد. افرادی که به زوال عقل مبتلا می‌شوند، ممکن است توانایی تنظیم احساسات خود به ویژه خشم را از دست بدهند و شخصیت‌شان ممکن است دستخوش تغییر شود.
زوال عقل چیست؟
زوال عقل یک اصطلاح کلی است که به زوال شناختی مرتبط با افزایش سن اشاره دارد. این مسیله در اثر عوامل مختلف و همچنین فرآیند پیری در برخی افراد ایجاد می‌شود. این اصطلاح همچنین برای اشاره به طیف وسیعی از علایم، از برخی مشکلات جزیی در عملکرد تا اختلال شدید استفاده می‌شود.
شایع‌ترین نوع زوال عقل، بیماری آلزایمر است، وضعیتی که بیش از 5 میلیون آمریکایی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در حال حاضر هیچ درمانی برای اکثر انواع زوال عقل وجود ندارد، اما روش‌های درمانی خاصی می‌توانند به کاهش موقت علایم کمک کنند.
بیشتر بخوانید: اختلالات روانی چیست؟
علایم هشدار دهنده زوال عقل چیست؟
وقتی فردی مشکلات حافظه و تفکری را تجربه می‌کند که مانع از عملکرد طبیعی مداوم او می‌شود، احتمالا دچار زوال عقل است. سه علامت خطر اصلی برای زوال عقل وجود دارد:
- فرد، خانواده یا پزشک فرد نگران کاهش قابل توجهی در حافظه و توانایی تفکر او هستند.
- عملکرد فرد در آزمون‌های تفکر یا حافظه مختل شده است.
- فرد در مسایل مربوط به مشکلات تفکر و حافظه در فعالیت‌های روزمره، از کارهای پیچیده (تمیز کردن، آشپزی، مصرف دارو) گرفته تا ساده (حمام کردن، لباس پوشیدن، غذا خوردن و استفاده از حمام) مشکل دارد.
چگونه به زوال عقل مبتلا می شوید؟
زوال عقل چیزی در مورد علت اصلی اختلال تفکر و حافظه نمی‌گوید. زوال عقل می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله اختلالات تیرویید، کمبود ویتامین، عوارض جانبی نسخه‌ها، افسردگی، اضطراب، عفونت‌ها، سکته مغزی، بیماری پارکینسون و سایر مشکلات پزشکی باشد. در برخی موارد، در صورت تشخیص زودهنگام و درمان به موقع، اختلال شناختی ممکن است بازگشت داشته باشد.
آلزایمر چیست؟
آلزایمر یک بیماری مغزی پیشرونده است، نه بخشی طبیعی از پیری. آلزایمر زودرس (در افراد زیر 65 سال) می‌تواند بسیار شایع باشد. در مراحل اولیه، بیماران ممکن است در یادگیری و به خاطر سپردن اطلاعات جدید دچار مشکل شوند. با پیشرفت، بیماران ممکن است طیف وسیعی از علایم، از جمله سردرگمی، از دست دادن حافظه، سو ظن‌های ناگهانی و بی اساس در مورد عزیزان و حتی تغییرات رفتاری و شخصیتی را تجربه کنند.
افراد مبتلا به آلزایمر ممکن است آخرین کسانی باشند که بدانند به این وضعیت مبتلا هستند، زیرا مغز آنها تحت تاثیر قرار گرفته است. وضعیت مبتلایان اغلب برای کسانی که به طور روزانه با آنان در ارتباط هستند، به ویژه دوستان و خانواده، آشکارتر است.
بیشتر بخوانید: راهبردهای بهبود حافظه
تفاوت بین زوال عقل و بیماری آلزایمر چیست؟
در حالی که اصطلاحات «آلزایمر» و «زوال عقل» اغلب به جای یکدیگر استفاده می‌شوند، آلزایمر در واقع زیرمجموعه‌ای از زوال عقل، زوال عقل همراه با لوی بادی و دمانس عروقی است. آلزایمر بسیار شایع است و حدود 60 تا 80 درصد از کل تشخیص‌های زوال عقل را تشکیل می‌دهد.
آیا افسردگی و اضطراب در افرادی که دچار زوال عقل اند شایع است؟
بله، آگاهی از زوال شناختی خود باعث ایجاد افسردگی و اضطراب می‌شود. فقط نگرانی از اینکه ممکن است ذهن خود را از دست بدهید، می‌تواند باعث افسردگی یا اضطراب شما شود.
به علاوه، بیماری‌های عصبی مانند آلزایمر اغلب انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند دوپامین، نوراپی نفرین و سروتونین را کاهش می‌دهند که بر خلق و خو و آرامش فرد تاثیر می‌گذارند. در نتیجه، اضطراب و افسردگی در بیش از نیمی از افراد مبتلا به زوال عقل رخ می‌دهد. مدیتیشن، ورزش، دارو و روان درمانی متمرکز بر آرامسازی اغلب در درمان اضطراب و افسردگی که اغلب همراه با زوال عقل هستند، موثر هستند.
پیشگیری و درمان زوال عقل
ایجاد تغییرات کلیدی زودهنگام در شیوه زندگی برای کاهش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر و همچنین حفظ عملکرد شناختی خوب بسیار مهم است. این شامل فعالیت بدنی منظم است که باعث افزایش جریان خون و اکسیژن در مغز می‌شود. همچنین مهم است که یک رژیم غذایی سالم برای قلب همراه با مقدار زیادی آب، میوه، سبزیجات و غلات کامل داشته باشید؛ در عین حال قند و چربی‌های اشباع شده را محدود کنید.
فعال بودن از نظر اجتماعی در سنین بالا نیز می‌تواند به محافظت در برابر بیماری آلزایمر و زوال عقل کمک کند. این ممکن است شامل ایجاد یک شبکه قوی و حمایتی از دوستان و خانواده و تعلق داشتن به گروهی باشد که برای شما مهم هستند.
آیا زوال عقل قابل درمان است؟
در حال حاضر هیچ درمانی برای زوال عقل وجود ندارد. با این حال، انتخاب سبک زندگی سالم می‌تواند به کاهش خطر اختلالات شناختی جدی کمک کند و در برخی موارد، درمان علت زمینه‌ای می‌تواند اثرات منفی را معکوس کند.
چگونه می توان از زوال عقل پیشگیری کرد؟
زوال شناختی ممکن است اجتناب ناپذیر باشد، اما می‌توان با انتخاب سبک زندگی سالم آن را به تاخیر انداخت و پیشگیری از زوال عقل انجام داد. یک رژیم غذایی مغذی داشته باشید؛ مواد مغذی مانند لوتیین (رنگدانه کاروتنوییدی موجود در زرده تخم مرغ و سبزیجات برگ سبز و چلیپایی) می‌تواند ماده خاکستری مغز شما را نجات دهد.
خواب خوب را در اولویت قرار دهید، سیگار نکشید، مصرف الکل را محدود کنید، از نظر بدنی فعال بمانید و به دنبال راه هایی برای فعال نگه داشتن مغز خود باشید (مثلابا حل جدول کلمات متقاطع). فعال ماندن در اجتماع نیز ممکن است خطر زوال شناختی را خنثی کند، به ویژه از حدود 60 سالگی.
سایر اشکال زوال عقل کدام اند؟
در مورد دمانس آتیپیک یا غیر معمول، مشکلات حافظه اولین علایم قابل توجه نیستند. دمانس غیر معمول نسبت به سایر اشکال، سن شروع زودتری دارد و ممکن است به صورت یک بیماری روانی ناگهانی ظاهر شود. زوال عقل می‌تواند در نتیجه عملکرد نادرست پروتیین‌هایی که در سایر اختلالات تخریب‌کننده عصبی (مانند زوال عقل لووی) یافت نمی‌شوند، یا به دلیل آسیب‌هایی که از جریان خون به مغز جلوگیری می‌کند و باعث آسیب طولانی مدت می‌شود، رخ دهد.
دمانس لویی بادی چیست؟
زوال عقل لویی بادی زمانی ایجاد می‌شود که رسوب غیرطبیعی پروتیین (به نام اجسام لویی) باعث اختلال در عملکرد یا مرگ سلول‌های مغز شود. این فرآیند معمولا در اطراف نواحی مغزی مرتبط با حافظه و حرکت شروع می‌شود، اما بعدا به مناطق درگیر با یادگیری، زبان، احساسات و بعدا تنفس و هوشیاری پیشرفت می‌کند. علایم شایع زوال عقل لوی بادی مانند علایمی است که در بیماران دچار آلزایمر دیده می‌شود. بیش از یک میلیون آمریکایی از این نوع زوال عقل رنج می‌برند و در حال حاضر هیچ درمانی وجود ندارد.
دمانس عروقی چیست؟
زوال عقل عروقی در نتیجه آسیب‌های مغزی ایجاد می‌شود که جریان خون و اکسیژن به مغز را کاهش می‌دهد، مانند سکته مغزی، یا سایر شرایطی که خطر سکته مغزی را افزایش می‌دهد، مانند فشار خون بالا، ضربان قلب نامنظم یا دیابت. این ضربه باعث از دست دادن تدریجی حافظه می‌شود که یکی از اجزای زوال عقل عروقی است. علایم شامل کندی توجه و تفکر و مشکل در سازماندهی و حل مسیله است.
اگر یکی از عزیزانمان مشکوک به زوال عقل باشد چه کار کنیم؟
- با او گفتگو کنید. هرچه زودتر درباره تغییرات مشاهده شده با آنها صحبت کنید. لزوم مراجعه به یک متخصص را توضیح دهید. همچنین در مورد احتیاط در رانندگی و همیشه همراه داشتن شناسنامه توافق کنید.
- با یک متخصص ملاقات کنید. اجازه دهید عزیزتان تحت نظر و مراقبت مداوم یک متخصص باشد.
مرکز مشاوره سها به عنوان بهترین کلینیک روانشناسی در تهران آماده ارائه برترین خدمات مشاوره روانشناسی به صورت آنلاین، تلفنی و حضوری می‌باشد.
سوالات و نظرات خود را در زمینه زوال عقل با ما در میان بگذارید.
منبع:
کلینیک روانشناسی سها٬ مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی٬ مشاوره آنلاین٬ مشاوره خانواده و مشاوره جنسی
