انواع آسیب‌ های اجتماعی و راه های پیشگیری از آن

معضلات اجتماعی به مجموعه چالش‌ها و مشکلاتی گفته می‌شود که ثبات، امنیت و سلامت کلی جامعه را تهدید می‌کنند. این پدیده‌های ناخواسته، ریشه در ساختارهای پیچیده جمعی، اقتصادی و فرهنگی دارند و به زندگی تعداد زیادی از اعضای جامعه صدمه می‌زنند. در این مقاله می‌خوانیم انواع آسیب‌ های اجتماعی و راه های پیشگیری از آن چیست؟

برای پیشگیری از تاثیر آسیب‌ اجتماعی بر خانواده، می‌توانید از مشاوره خانواده تهران در کلینیک روانشناسی سها کمک بگیرید. تلگرام: 09198791784

آسیب اجتماعی چیست؟

معضلات اجتماعی به شرایط یا رفتارهای انحرافیی گفته می‌شود که برای اعضای آن جامعه زیان آور هستند. این شرایط ممکن است شامل فقر، طبقه افراد، گرایش جنسی، پیشینه‌ قومی، هویت جنسیتی و سایر آسیب‌های اقتصادی یا جمعی باشد. این آسیب ها همچنین می‌تواند به ناکارآمدی در یک جامعه یا نهاد جمعی، مانند اختلال عملکرد خانوادگی یا تعارض درونی اشاره کند. آنها بسته به ساختار اجتماع، منشا، انواع و آثار متفاوتی دارند. در ادامه نگاهی به ماهیت و سپس انواع گوناگون آسیب‌های جمعی خواهیم داشت.

ماهیت و ویژگی‌های معضلات اجتماعی

بیشتر این مسائل نتیجه نابرابری جمعی هستند و ویژگی‌های اصلی آنها شامل موارد زیر است:

• مخرب بودن و تاثیرات منفی: انواع آسیب های اجتماعی ، امنیت، آزادی، ثبات یا ارزش‌های جامعه را تهدید می‌کنند. آن‌ها باعث نارضایتی، رنج و بدبختی می‌شوند.
• علل چندگانه: هیچ کدام یک دلیل ساده ندارد. هرکدام تاریخچه پیچیده‌ای دارند و معمولا ناشی از چندین عامل هستند (مثل جنگ یا بیکاری).
• به هم پیوستگی: به هم متصل هستند و همین باعث جدی‌تر شدن آن‌ها می‌شود. برای مثال فقر، بیکاری و جرم و جنایت به هم مرتبط‌ اند.
• راه‌حل‌های متعدد: چون علل پیچیده است، برای حل مشکلات هم نیاز به چندین راه‌حل چندجانبه داریم.
• مفهوم نسبی: آنچه در جامعه ما یک مشکل جمعی است، ممکن است در جامعه‌ای دیگر نباشد. همچنین، یک مشکل امروز ممکن است فردا دیگر مشکل نباشد.
• ارزش عملکردی: مخرب هستند، اما وقتی برطرف می‌شوند، منجر به توسعه و پیشرفت جمعی می‌شوند.
• نیازمند راه‌ حل جامعه‌محور: با راه‌حل‌هایی که توسط جامعه ارایه می‌شود قابل پایان دادن است.

انواع آسیب های اجتماعی

انواع معضلات جامعه عبارتند از:

فقر

این آسیب زمانی است که بعضی از اقشار جامعه فاقد منابع ضروری برای بقا هستند. فقر بسته به محرومیت یا کمبود مایحتاج مانند غذا، مسکن و پوشاک می‌تواند مطلق یا نسبی باشد.

فقر مطلق سطحی از فقر است که با استانداردهای مالی تعریف می‌شود، در حالی که فقر نسبی نشان‌دهنده معیارهای غیر مالی مانند تحصیلات، شغل و سطح زندگی است.

افراد با پیشینه‌ی فقر ممکن است فرصت‌های مشابه دیگران را برای تقویت جایگاه خود یا دسترسی به منابع آموزشی نداشته باشند. اگر فقر مزمن شود، می‌تواند به چرخه ای قابل انتقال به نسل‌های بعدی بیانجامد.

بیکاری

وقتی افراد شغل ندارند یا فقط کارهای پاره‌وقت و موقت پیدا می‌کنند، دچار بیکاری یا کم‌کاری می‌شوند. این مشکل در سطح جهانی، به وضعیت مالی افراد صدمه جدی می‌زند، تولید و کارایی جامعه را کاهش می‌دهد و می‌تواند باعث فقر و ناامیدی شود.

طبقه‌ اجتماعی

تفاوت‌ جایگاه در جامعه به قشربندی جمعی معروف است که شامل نابرابری اقتصادی، جمعی و سیاسی در بین گروه‌های مختلف مردم می‌شود.

نمونه های رایج طبقات در جامعه عبارت است از طبقه متوسط، کارگر، بالا و فقیر.

گرایش و هویت جنسی

گرایش جنسی می‌تواند نسبت به فردی هم جنس یا از جنس مخالف باشد. از انواع آن می‌توان به گرایش لزبین، همجنس‌گرا، دگرجنس‌گرا و … اشاره کرد. مسائل هویت جنسی نیز می‌تواند شامل ترنس، نان باینری و … باشد. یعنی افرادی که با جنسیتی که در بدو تولد به آنها اختصاص داده شده، احساس هماهنگی ندارند.

موضوع گرایش و هویت جنسی متفاوت، مشکلات بسیاری را به ویژه در یک جامعه سنتی برمی‌انگیزد. معضل جمعی مرتبط با این مسایل شامل همجنس‌گرا ستیزی، تحقیر این افراد، خشونت و آزار و اذیت جامعه دگرباشان جنسی و همجنسگراها است. خوب است بدانید که قانون جامعه اسلامی ایران، دیسفوریای جنسیتی را به رسمیت می‌شناسد و در مواقع لزوم با صلاحدید مراجع مربوطه مانند روانشناس و مشاوره روانپزشکی، گواهی جراحی تغییر جنسیت را صادر می‌کند. با این حال، در فرهنگ عامه هنوز مخالفت‌هایی با این مسیله وجود دارد که به آسیب اجتماعی دامن می‌زند.

زمینه قومیتی و تبعیض نژادی

این به پیشینه و هویت‌های نژادی، فرهنگی و ملی گروه‌هایی از مردم اشاره دارد. قومیت معمولا با ملیت، زبان کشور، رنگ پوست و مذهب مشخص می‌شود.

ممکن است افراد متعلق به اقلیت‌های قومی مختلف، به خاطر آن مورد انگ و تبعیض قرار گیرد (مثلا سیاه‌پوستان در برابر سفیدپوستان). تفاوت‌های فرهنگی مانند زبان، غذا و لباس نیز می‌تواند بر قشربندی افراد در جامعه تاثیر بگذارد.

بحران مسکن

بحران مسکن به معنای کمبود خانه‌های ارزان، ایمن و در دسترس است. وقتی هزینه‌های مسکن و اجاره‌بها به شدت بالا می‌رود و مردم توان پرداخت آن را ندارند، این نوع از معضلات اجتماعی به وجود می‌آید. این یکی از دلایل اصلی بی‌خانمانی در بسیاری از مناطق است.

ناتوانی جسمی

به هر عارضه جسمی مزمنی اشاره دارد که توانایی فرد را برای انجام فعالیت های روزانه محدود می‌کند. ناتوانی جسمی می‌تواند مادرزادی یا اکتسابی باشد.

یک فرد دارای ناتوانی جسمی ممکن است حرکات، چابکی، دامنه‌ی دید، شنوایی و گفتار محدودی داشته باشد. همچنین می‌تواند شرایطی باشد که بر توانایی‌های شناختی، سلامت روان و امید به زندگی فرد تاثیر می‌گذارد.

بیماری و اختلال

بیماری یک وضعیت غیر طبیعی بدن یا ذهن است که بر سلامت فرد تاثیر می‌گذارد و می‌تواند منجر به مرگ شود. اختلال، به برهم‌خوردن نظم چیزها اشاره دارد که می‌تواند به مشکلاتی بیانجامد.

بیماری‌ها و اختلالات معمولا به عنوان عارضه‌های پزشکی شناخته می‌شوند. آنها آسیب اجتماعی هستند زیرا به طور بالقوه می‌توانند بر قشربندی افراد در جامعه اثر بگذارند و برای افراد مشکل ایجاد کنند.

برخی از بیماری ها می‌توانند از فردی به فرد دیگر منتقل شوند. افراد مبتلا به بیماری ها و اختلالات ممکن است با برچسب هایی از سوی اعضای جامعه روبرو شوند.

اعتیاد

از دیگر انواع آسیب های اجتماعی، اعتیاد است. پیامدهای منفی سومصرف مواد نه تنها مصرف‌کنندگان، بلکه خانواده ها و دوستان آنها، مشاغل مختلف و منابع دولتی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. هزینه اقتصادی سومصرف مواد برای دولت می‌تواند بسیار سنگین باشد.

بارزترین اثرات سومصرف مواد شامل ضعف، بیماری ایدز و در نهایت مرگ است. کودکانی که والدین و سایر اعضای خانواده آنها مواد مخدر مصرف می‌کنند، اغلب مورد آزار جسمی یا عاطفی قرار می‌گیرند و معمولا فاقد واکسیناسیون مناسب، مراقبت‌های پزشکی و دندانی و رفع نیازهای ضروری مانند غذا، آب و سرپناه هستند.

اسکیزوفرنی

اسکیزوفرنی یک اختلال روانی شدید و یکی دیگر از انواع آسیب‌ های اجتماعی است. این اختلال شامل نشانگان روان پریشی مانند توهم، هذیان، گفتار و افکار بهم ریخته و رفتار به شدت آشفته یا کاتاتونیک است.

افراد مبتلا به اسکیزوفرنی در معرض خطر بسیار بالایی برای خودکشی و آسیب رساندن به خود هستند که منجر به مرگ می‌شود. مشکلات جمعی مربوط به اسکیزوفرنی عبارتند از انگ و برچسب، تبعیض و فقر.

اسکیزوفرنی یکی از معضلات اجتماعی است زیرا احتمال دارد مبتلایان به آن در جامعه مورد تبعیض قرار گیرند و فرصت های موفقیت در زندگی را از دست بدهند.

تنبیهات بدنی

تنبیه بدنی عبارت است از تحمیل عامدانه‌ی درد به دیگران به عنوان نوعی تنبیه برای اصلاح یا کنترل رفتار. این آسیب در محیط‌های مختلفی مانند مدارس، خانه‌ها و محل کار رخ می‌دهد. بسیاری از کشورها استفاده از تنبیه بدنی را ممنوع کرده‌اند. تنبیه به عنوان نقض حقوق بشر تلقی می‌شود و ممکن است اثری منفی بر عزت نفس فرد بگذارد.

خودکشی

یکی دیگر از انواع آسیب های اجتماعی، خودکشی است. بر اساس آمار سال 2021، سالانه 703000 نفر بر اثر خودکشی جان خود را از دست می‌دهند. تعداد بیشتری نیز دست به خودکشی می‌زنند. هر خودکشی یک تراژدی است که خانواده‌ها، جوامع و کل کشورها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و تاثیرات طولانی‌مدتی بر افراد به جا مانده دارد. خودکشی چهارمین عامل مرگ و میر در بین جوانان 15 تا 29 ساله در جهان در سال 2019 بوده است و یک آسیب اجتماعی محسوب می‌شود.

افزون بر این، تجربه درگیری، فاجعه، خشونت، سواستفاده یا از دست دادن و احساس انزوا به شدت با رفتار خودکشی مرتبط است. نرخ خودکشی همچنین در بین گروه‌های آسیب‌پذیری که نابرابری را تجربه می‌کنند، مانند پناهندگان و مهاجران بالاست.

کودکان کار

کودکان کار به کودکان کارگری اشاره دارد که به صورت مداوم و پایدار به خدمت گرفته می‌شوند. این مسیله بیشتر اوقات باعث بی‌بهره‌ماندن از مدرسه و بازی‌های دوران کودکی می‌شود و سلامت روانی و جسمی آنها را تهدید می‌کند. کار کودک در بسیاری از کشورها و سازمان‌های جهانی، فعالیتی استثماری تلقی می‌شود.

کار در کودکی شایع است؛ این می‌تواند شامل کار در کارخانه، معدن، روسپی‌گری، کشاورزی، کمک در کسب و کار والدین، داشتن کسب و کار شخصی (مانند فروش غذا) یا مشاغل نامتعارف باشد. غیر قابل پذیرش‌ترین شکل کار کودکان استفاده نظامی از آنها و وادار ساختن آنان به تن‌فروشی است.

سرقت

سرقت و دزدی یکی از مهم‌ترین جرم‌های آسیب‌زننده به نظم و امنیت عمومی است. این موضوع بر نحوه‌ی زندگی شهروندان، عملکرد هزینه‌ای نهادها و سازمان هایی همچون خانواده، پلیس، زندان و شرایط ساختاری جامعه اثر می‌گذارد. وقوع سرقت با هزینه‌های مادی و معنوی زیادی برای جامعه همراه است و می‌تواند نظم عمومی را بر هم زده و سبب آشفتگی روانی افراد شود.

طلاق

نرخ رو به رشد طلاق، آن را به یکی از معضلات اجتماعی نگران کننده تبدیل کرده است. طلاق می‌تواند با اثراتی منفی بر فرزندان، کاهش عملکرد تحصیلی، از دست دادن علاقه به فعالیت های عمومی، دشواری در سازگاری، خشم، احساس گناه و مشکلات سلامت روان همراه باشد.

کمبود مراقبت‌های بهداشتی

این مشکل به معنای دسترسی سخت یا دیرهنگام مردم به خدمات درمانی خوب و ضروری است. نتیجه آن افزایش شدید و خطرناک زمان انتظار برای دیدن پزشک و در نهایت، کاهش کیفیت کلی بهداشت روان و جسمی مردم جامعه است.

آوارگی و مهاجرت اجباری

میلیون‌ها نفر هر سال به خاطر ترس از جنگ، درگیری، فقر شدید یا تغییرات آب و هوایی، مجبور می‌شوند خانه و کشور خود را ترک کرده و به پناهنده تبدیل شوند. این بحران یکی از آسیب های اجتماعی در سطح جهان است که جان میلیون‌ها نفر را در معرض خطر قرار می‌دهد.

فساد سیاسی

فساد سیاسی زمانی است که مسئولان دولتی برای به دست آوردن منافع شخصی، از قدرت خود سواستفاده می‌کنند. این عمل باعث بی‌اعتمادی گسترده مردم به دولت و مسیولان شده، عدالت عمومی را از بین می‌برد و مانع اصلی توسعه کشور است.

انزوای جمعی

این نوع آسیب‌ اجتماعی به معنای از دست دادن ارتباط فرد با خانواده، دوستان و جامعه است. این مشکل بیشتر در سالمندان و افراد آسیب‌پذیر رخ می‌دهد، سلامت روان آن‌ها را به شدت تهدید می‌کند و می‌تواند منجر به افسردگی شدید شود.

سقف شیشه‌ای (تبعیض جنسیتی در کار)

این اصطلاح به موانع نادیدنی و ناعادلانه‌ای گفته می‌شود که جلوی پیشرفت زنان و رسیدن آن‌ها به پست‌های مدیریتی ارشد را می‌گیرد. این نابرابری نشان می‌دهد که زنان با وجود شایستگی، به دلیل تبعیض، تنها درصد کمی از موقعیت‌های رهبری را در اختیار دارند. یکی دیگر از معضلات اجتماعی مشابه، موضوعی به نام شکاف دستمزد است. این به این مشکل اشاره دارد که زنان برای انجام کار مشابه با مردان، حقوق کمتری دریافت می‌کنند. این یک نابرابری جدی است که ریشه در عوامل پیچیده فرهنگی دارد.

تبعیض در آموزش

در بسیاری از کشورها، افراد زیادی به دلیل تبعیض جنسیتی، فقر، سکونت در مکان‌های دورافتاده و … به طور کامل یا جزیی از حق تحصیل محروم می‌شوند. این محرومیت، توسعه عمومی را کند می‌کند و فرصت‌های آینده این کودکان را از بین می‌برد.

علت انواع آسیب های اجتماعی

ساختار جامعه بر اصول بسیاری تکیه دارد که یکی از آنها اصل توانایی است. در جامعه‌ای که سلسله مراتب جمعی وجود دارد، بروز آسیب‌هایی چون تبعیض گریزناپذیر است. این اصل همچنین حرکت افراد را از طبقه پایین به گروه‌های بالاتر دشوار می‌سازد.

در جوامعی که در آن تمرکز قدرت و اقتدار در دست تعداد کمی از افراد است، پیدایش معضل اجتماعی جای تعجب چندانی ندارد. در جوامع این چنینی، بخش زیادی از ثروت و موقعیت‌های بالا در دست افراد خاص است و گروه های پایین تر بی‌بهره می‌مانند.

از دیگر علل می‌توان به تاخر فرهنگی، بلایای طبیعی، خطرات سیاسی، علل بیولوژیکی و روانشناختی، پیشرفت فناوری، تغییر ارزش‌ها و ضعف کنترل اجتماعی اشاره کرد.

راهنمای مراجعه به مشاور

اگرچه ریشه‌ بسیاری از معضلات اجتماعی در ساختارهای کلان جامعه نهفته است، اما مشاوره فردی و خانوادگی می‌تواند نقش حیاتی در کاهش تاثیر این مشکلات بر زندگی شخصی و کمک به توانمندسازی افراد ایفا کند. مراجعه به یک مرکز مشاوره روانشناسی که درک عمیق از بافتار اجتماع دارد، می‌تواند به شما در توسعه مهارت‌های مقابله‌ای و مدیریت چالش‌های ناشی از این معضلات کمک کند. برای شروع، شما می‌توانید فرم ارزیابی رایگان را در سها کلینیک تکمیل کنید و اولین گام را در راستای بهبود کیفیت زندگی و ارتقای سلامت روان خود بردارید.

سوالات متداول

چه چیزی باعث ایجاد یک معضل اجتماعی می‌شود؟

علل رایج معضلات اجتماعی شامل افزایش بی‌رویه جمعیت، نابرابری و فقدان آموزش باکیفیت است.

انواع آسیب های اجتماعی شامل چیست؟

شامل فقر، بیکاری، بحران مسکن، فساد سیاسی، کودکان کار، مهاجرت اجباری، تبعیض در آموزش و … است.

نظرات و سوالات خود را در این زمینه با ما در میان بگذارید.

منابع:

tutorsploit.

who

helpfulprofessor

str-children

فراتحلیل مطالعات سرقت در ایران، 1398

سهاکلینیک، مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی٬ مشاوره آنلاین و مشاوره جنسی