اوتیسم چیست؟ اوتیسم یک اختلال رشدی است که بر پردازش اطلاعات تاثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به اوتیسم در مهارتهای اجتماعی و ارتباطی مشکل دارند. آنها علایق محدودی دارند و دست به رفتارهای تکراری می‌زنند. همچنین معمولا حساسیت یا ناراحتی ناشی از تحریک حسی مانند نورها یا صداهای خاص را تجربه می‌کنند. در این مقاله، به شرح جامع اختلال اوتیسم، علل و روش‌های درمانی می‌پردازیم.
اوتیسم چیست؟
اوتیسم چیست؟ از آنجایی که علایم اوتیسم بسیار متفاوت است، گفته میشود این بیماری در طیفی وجود دارد که به آن اختلال طیف Autism می‌گویند. برای مثال سندرم آسپرگر به اوتیسم «با عملکرد بالا» اشاره دارد.
بیماری اوتیسم معمولا در حدود دو سالگی ظاهر میشود. براساس CDC(مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری)، این بیماری در مردان چهار برابر بیشتر از زنان تشخیص داده میشود، اگرچه آمار زنان اغلب مورد بی‌توجهی قرار میگیرد و یا اشتباه تشخیص داده می‌شوند. فراوانی تشخیص در 20 سال گذشته افزایش‌یافته‌است.
مشخص نیست آیا بروز این اختلال واقعا در حال افزایش است، متخصصان بیشتر از آن آگاه شده‌اند یا اینکه تشخیص اوتیسم به درجات کمتری از اختلال تغییر کرده‌است. هیچ درمانی برای بیماری اوتیسم وجود ندارد و به طور جهانی نیز کسی به دنبال آن نیست: بسیاری از مردم استدلال می‌کنند که اوتیسم نباید به عنوان یک وضعیت پزشکی که نیاز به بهبود دارد، در نظر گرفته‌شود. برای افرادی که در انتهای طیف اوتیسم با عملکرد پایین‌تر قرار دارند، شیوه‌ها و درمان‌های هدفمند می‌توانند به کاهش علایم کمک کنند.
نشانه‌های اوتیسم در کودکان
علایم اوتیسم چیست؟ در حالی که شدت علایم متفاوت است، اما بدون استثنا با اختلالاتی در مهارتهای اجتماعی و ارتباطی همراه است. علایم اختلالات طیف اوتیسم در افراد مختلف اشتراکات زیادی دارد اما در کودکان و بزرگسالان تفاوت‌هایی دیده میشود.
علایم اوتیسم در کودکان به دو طبقه‌ی اصلی تقسیم میشود:
- چالش‌های ارتباطی
- رفتارهای محدود و تکراری
همچنین کودکان ممکن است مشکلات حسیی را تجربه کنند و برخی صداها، نور، بوها و دردها آنها را کمتر یا بیش‌ازحد تحریک کند.
چالش‌های ارتباطی
این علامتی رایج در بین کودکان و بزرگسالان است. برای مثال، افراد دچار Autism ممکن است با صحبت‌کردن، حفظ ارتباط چشمی، مدیریت حالت چهره یا ژست‌های تکراری دست‌به‌گریبان باشند.
چالش‌های ارتباطی دیگری نیز وجود دارد که در این افراد دیده میشود، از جمله:
- آنها ممکن است به فضای شخصی سایر افراد احترام نگذارند
- وقتی نامشان را صدا می‌زنید، خصوصا در سنین پایین، جواب نمی‌دهند
- به‌سختی می‌توانند با کودکان همسن خود بازی کنند
- در درک هیجانات دیگران مشکل دارند. در برخی موارد آنها حتی متوجه نمی‌شوند که احساسات کسی را جریحه‌دار کرده‌اند
- آنان اغلب بین گفتگو حواسشان پرت میشود
- ممکن است گاهی با تن صدایی صحبت کنند که با صدای همیشگی‌شان متفاوت است و مدتی به این کار ادامه دهند
- آنان ممکن است در درک سرنخ‌های کلامی مشکل داشته باشند
رفتارهای محدود و تکراری
کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است به رفتارهایی مشغول شوند که اگر با آنها آشنا نباشید، عجیب به نظر می‌رسند. ممکن است این رفتارها را در آنها به شکلی تکرارشونده ببینید.
برخی از رفتارهای محدود و تکراری کودکان اوتیستیک می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- ردیف‌کردن آیتم‌های شخصی در نظمی مشخص و ناراحت‌شدن در زمانی که این آیتم‌ها از نظم خارج می‌شوند
- تکرار چندباره‌ی یک کلمه یا عبارت مشخص
- تکرار چندین باره‌ی ژست‌های خاص. برای مثال، آنها ممکن است به شکلی دایره‌وار بچرخند یا مکررا کف دستان خود را بهم بکوبند
- چسبیدن به روتین‌های سفت‌وسخت و غمگین‌شدن در زمان بهم‌خوردن این روتین
- وقتی یک فعالیت یا موضوع آنها را علاقه‌مند میکند، حالتی جبری پیدا می‌کنند. برای مثال، کودک دچار اوتیسم ممکن است تا زمانیکه کلاه محبوبش را روی سرش نگذاشته از رفتن به رختخواب یا انجام هر فعالیت دیگری امتناع کند
- درگیرشدن در فعالیت‌هایی که می‌توانند به آسیب به خود منجر شوند؛ مانند کوبیدن مکرر سر خود به دیوار.
برخی علایم دیگر برای اوتیسم وجود دارد که زیرشاخه‌ی هیچ‌یک از طبقات بالا قرار نمی‌گیرد:
- تجربه‌ی تاخیر در رشد مهارتهای زبانی. بدین معنا که آنها ممکن است دیرتر از همسالان خود شروع به حرف‌زدن کنند
- نشان‌دادن بیش‌فعالی و رفتارهای تکانشی
- تجربه‌ی نوسانات خلقی خفیف تا شدید
- داشتن روتین خواب غیرمعمول
- داشتن عادات غذایی نامعمول. کودک اوتیستیک ممکن است تنها در زمان‌های مشخصی غذا بخورد یا ترجیح قویی نسبت به برخی غذاها داشته باشد و در همه‌ی وعده‌های خوراکی آن را بخواهد
نشانه‌های اوتیسم در بزرگسالی
در بزرگسالی، علایم اوتیسم چیست؟ اوتیسم در بزرگسالی کمی متفاوت به نظر می‌رسد. پژوهش‌ها از تفاوت‌هایی بین زنان و مردان نیز خبر می‌دهند. زنان اوتیستیک ممکن است آرام‌تر باشند و علایم آشکار کمتری نشان دهند. این موضوع اغلب تشخیص را برای زنان دشوار می‌سازد.
برخی علایم در بین بزرگسالان مبتلا به Autism رایج است. از جمله:
- چسبیدن به یک روتین سفت‌وسخت و غمگین‌شدن به دنبال ایجاد کوچکترین اخلال در این روتین
- تجربه‌ی اضطراب حتی در کوچکترین موقعیت‌های اجتماعی و اغلب ترجیح‌دادن انزوا
- بسیار عینی‌بودن؛ برای مثال، آنها ممکن است یک حرف طعنه‌آمیز را درک نکنند
- دشواری در ابراز هیجانات خود
- دشواری در کنترل تن صدای خود متناسب با موقعیت. مثلا ممکن است هنگامی که قصد بی‌ادبی ندارند، به نظر دیگران گستاخ برسند
- کشمکش با حفظ ارتباط چشمی با مردم
علل ابتلا به اوتیسم
هیچ کس به طور کامل نمی‌داند که علت اوتیسم چیست. تعداد کودکانی که مبتلا به این اختلال تشخیص داده می‌شوند طور قابل توجهی افزایش یافته است، اما کارشناسان مطمین نیستند که آیا این نشان دهنده بهبود آگاهی تشخیصی است یا افزایش واقعی شیوع.
تحقیقات نشان می‌دهد که ژنتیک یک عامل اصلی است، زیرا افرادی که خواهر یا برادر مبتلا به بیماری اوتیسم دارند بیشتر احتمال دارد که خودشان به اوتیسم مبتلا شوند. اوتیسم همچنین در افرادی که والدین مسن‌تری دارند بیشتر است. طبق گفته موسسه ملی سلامت روان، وزن بسیار کم هنگام تولد نیز یک عامل خطرناک است و ASD یا اوتیسم بیشتر در افراد مبتلا به برخی بیماری‌های ژنتیکی مانند سندرم X شکننده رخ می‌دهد.
شیوه‌های درمان اوتیسم
در ادامه مقاله اوتیسم چیست، به روش‌های درمانی این اختلال خواهیم پرداخت.روش‌های موثر بسیاری برای مدیریت یا درمان اوتیسم وجود دارد. مداخله زودهنگام با درمان‌های رفتاری، شناختی و ارتباطی بسیار ساختاریافته می‌تواند به طور چشمگیری به کودکان مبتلا به بیماری اوتیسم در یادگیری مهارت‌ها کمک کند. برنامه‌های آموزشی مبتنی بر مدرسه که برای کودکان مبتلا به اوتیسم طراحی شده است می تواند در بهبود عملکرد فکری موثر باشد. برنامه هایی که از تحلیل رفتار کاربردی (ABA) استفاده می‌کنند به عنوان استاندارد درمان پذیرفته شده‌اند.
در بیشتر برنامه‌ها، والدین تشویق می‌شوند تا در مراقبت از فرزندان خود بسیار مشارکت داشته باشند. در حالی که هیچ دارویی نمی تواند اختلالات رایج در Autism را درمان کند، داروهای روانگردان از جمله داروهای ضد افسردگی، ضد روان پریشی و داروهای ضد تشنج گاهی برای کمک به کنترل علایم خاص تجویز می‌شوند. داروهای ضد تشنج ممکن است تعداد تشنج‌های فرد را کاهش دهند، اما آنها را به طور کامل از بین نمی‌برند.
رویکردهای درمانی
درمان‌های رشدی با هدف ارتقای مهارتهای خاص، مانند مهارتهای زبانی یا جسمی وجود دارند. برنامه‌ی درمان معمولا بیش از یکی از گزینه‌های زیر را شامل میشود:
کاردرمانی: هدف این درمان کمک به کودکان مبتلا به اوتیسم برای مدیریت زندگی روزانه است. کاردرمانی به بهبود مهارتهای عملی همچون لباس پوشیدن، خوردن، نظافت یا دوش گرفتن مستقلانه کمک میکند. یا ممکن است بر تسلط بر مهارت های حرکتی ظریف مثل نوشتن، رنگ آمیزی یا بریدن با قیچی تمرکز کند.
فیزیوتراپی: شامل فعالیت ها و ورزش‌هایی می شود که مهارتهای حرکتی را ایجاد می‌کنند و نیروی بدنی، ژست ها و تعادل را بهبود می‌بخشند. انجام این کار برای مثال به بچه ها کمک میکند تا راحت تر با همسالانش بازی کند.
بازی درمانی: این روش با اتکا به علایق کودک، از بازی برای گسترس روابط و ایجاد مهارتهای ارتباطی و اجتماعی استفاده میکند.
تفریح درمانی: این روش برای بهبود مهارتهای حرکتی و به زیستی هیجانی با فعالیت‌های درون خانه (مانند پازل و آشپزی) و فعالیت‌های بیرونی (مانند اسب سواری و کوهنوردی) به کار می‌رود.
مداخلات گسترش روابط: این شیوه، فعالیت‌هایی را در بر دارد که انگیزه، علاقه و توانایی مشارکت را در تعاملات اجتماعی افزایش می‌دهد.
درمان ادغام حسی: این به کودکان کمک میکند تا از واکنش‌های افراطی را به محرک‌های حسی مانند صداها، مناظر و سایر (که با نام سرریزشدن هیجانی شناخته میشود) دوری کنند. همچنین این روش برای کودکانی که واکنش کمی به محرک‌ها دارند نیز مفید است.
درمان با مهارتهای اجتماعی: این به کودکان می‌آموزد تا چطور از طریق به اشتراک‌گذاری، همکاری، رعایت نوبت، پرسش و پاسخ و به کارگیری سایر مهارتهای اجتماعی ضروری، تعامل مناسبی با دیگران داشته باشند. این شیوه اغلب در بافت گروه اجرا میشود.
درمان متمرکز بر گفتار و زبان: اگر کودک شما صحبت نمی‌کند، این ممکن است به دستیابی به مهارتهای ارتباطی پایه تمرکز کند. اگر صحبت میکند، درمان بر کاربردشناسی گفتار (یا توانایی استفاده از زبان در یک موقعیت اجتماعی) تمرکز خواهد کرد.
رویکردهای رفتاری
درمان‌های رفتاری هدف دارند تا با درک و بهبود جایگزین‌هایی برای برخی رفتارهای خاص کودک، به تغییر آن رفتارها بپردازند. یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین این درمان‌ها، تحلیل رفتار کاربردی نام دارد. این ساختاری است که به رفتارهای مطلوب کودک پاداش می‌دهد و به جای ارایه مجازات برای رفتارهای نامطلوب، عدم واکنش یا عدم تشویق را پیشنهاد میکند. دو سبک آموزش در اینجا به کار می‌رود:
آموزش کوشش‌های مجزا: این روش، فعالیت‌های خاصی را به فعالیت های ریزتر تقسیم میکند. مثلا مسواک زدن دندان‌ها را به بخش‌های ساده‌تری در هم می‌شکند. هر بخش به طور مجزا تمرین و سپس در رشته‌ای از فعالیت‌ها یکپارچه میشود.
آموزش پاسخ اساسی: این در موقعیت طبیعی صورت می‌پذیرد و مهارتهای اساسی را که سایر مهارت‌ها می‌تواند از دل آن آموخته شود، یاد می‌دهد. مثال‌هایی از این شیوه: آموزش چگونگی شروع یک گفتگو یا درخواست چیزی که نیاز دارند.
رویکردهای آموزشی
یکی از رایج‌ترین رویکردهای آموزشی برای کودکان اوتیستیک، درمان و آموزش مبتلایان به اوتیسم و جمعیت کودکان ناتوان مرتبط است. این یک برنامه شخصی‌سازی شده و تمام عمری است و برای ارتقای مهارتهای اجتماعی و ارتباطی، استقلال و مهارتهای مقابله‌ای و مهارتهای مورد نیاز برای زندگی روزمره در کنار همسالان به کار می‌رود. در اینجا کودکان به صورت فردی ارزیابی می‌شوند تا موقعیت رشدی‌شان مشخص شود، سپس معلم ساختار کلاس را برای تطبیق با این نیازها سازگار میکند.
هر کودک، یک برنامه بصری شخصی از فعالیت های روزانه دریافت میکند. هرچه کودک بیشتر در مهارت‌آموزی پیشرفت کرد، محیط ساختار کمتری پیدا میکند تا به کسب استقلال او کمک کند.
دارو درمانی
در این بخش از مقاله اوتیسم چیست، به کاربرد داروها می‌پردازیم. داروها می‌توانند در مدیریت مسایل رفتاری همچون بیش فعالی، ناتوانی در تمرکز یا رفتارهای خودآسیب‌رسان مانند کوبیدن سر به دیوار یا گاز گرفتن دست‌ها مفید باشند. داروها همچنین به مدیریت عارضه‌های همبود مانند اضطراب، افسردگی یا بی‌خوابی کمک میکند.
داروها برای مشکلات رفتاری
اگر کودک رفتارهایی خارج از کنترل یا احتمالا آسیب‌رسان (مثل پرخاشجویی، تحریک‌پذیری یا رفتارهای خودآسیب‌رسان) مرتکب شود، ممکن است انواع مشخصی از داروهای ضد روانپریشی نسل دوم تجویز شود. دو داروی ضد روانپریشی تاییدشده توسط سازمان جهانی غذا و دارو وجود دارد که عبارت است از:
ابیلیفای (آری پیپرازول): تاییده شده برای کودکان 6 ساله و بالاتر
ریسپردال (ریسپریدون): تاییده شده برای کودکان 5 ساله و بالاتر
برخی داروهای ضدروانپریشی نسل اول نیز ممکن است با توجه به شدت علایم رفتاری، بدون مجوز تجویز شوند، مانند هالوپریدول، پرولیکسین و سُرازین. مصرف این داروها با توجه به اثرات جانبی دراز مدتشان همچون بروز حرکات بدنی و چهره ای بی اراده، باید با احتیاط صورت گیرد.
اوتیسم و وضعیت‌های مرتبط
به نظر می رسد اوتیسم با مجموعه ای از عارضه‌های پزشکی و سلامت روان همپوشانی دارد. افراد مبتلا به Autism همچنین امکان دارد دارای ADHD ، اضطراب ، افسردگی ، صرع، مشکلات خواب، مشکلات گوارشی یا سندرم X شکننده باشند. تفکیک اینکه چرا این شرایط با هم وجود دارند و چگونه یکی باعث دیگری میشود (یا برعکس) دشوار است. با این حال، شناسایی و تشخیص آنها حایز اهمیت است زیرا به افراد مبتلا به اوتیسم اجازه می‌دهد تا علایم ناراحت کننده را برطرف کنند و زندگی روزمره خود را بهبود بخشند.
تربیت کودک مبتلا به اوتیسم
آگاهی از این موضوع که کودک مبتلا به اوتیسم است می‌تواند بسیار طاقت‌فرسا باشد. پدر و مادری‌کردن برای کودک مبتلا به اوتیسم اغلب به معنای تحقیق در مورد برنامه‌ها و خدمات، نگهداری سوابق دقیق، و تبدیل شدن به دستیار کودک در مدرسه و محیط‌های پزشکی، علاوه بر هماهنگی با ملاحظات مالی و روابط جدید است.
مهم است به یاد داشته باشید که اوتیسم یک بیماری نسبتا شایع است و منابع و متخصصان زیادی برای کمک به والدین به منظور ارایه بهترین حمایت ممکن برای فرزندشان وجود دارد.
اوتیسم در مدرسه
کلاس درس می‌تواند مکانی چالش‌انگیز برای کودکان مبتلا به اوتیسم باشد، از انجام تکالیف مدرسه گرفته تا نور و صداهای زیاد در ساختمان مدرسه. کودکان مبتلا به بیماری اوتیسم مستحق دریافت خدماتی هستند که بتواند به حمایت از آموزش آنها کمک کند. والدین نقشی جدایی‌ناپذیر در این فرآیند ایفا می‌کنند، از ایجاد یک برنامه آموزشی فردی گرفته تا باز نگه‌داشتن کانال‌های ارتباطی با معلمان.
تنوع عصبی (Neurodiversity) و جامعه‌ی اوتیسم
مفهوم تنوع عصبی در اوتیسم چیست؟ این مفهوم، به تفاوت‌های بین افراد مبتلا به اوتیسم و سایر تغییرات غیر معمول در تفکر و رفتار را در بر میگیرد، تجلیل میکند و به آنها احترام می‌گذارد. کسانی که از جنبش تنوع عصبی حمایت می‌کنند ادعا می‌کنند که هیچ مغز «عادی» وجود ندارد که بتوان تمام مغزهای دیگر را با توجه به آن ارزیابی کرد. بنابراین، اوتیسم باید به طور گسترده پذیرفته شود و به عنوان یک تغییر طبیعی در شرایط عصبی انسان شناخته شود.
در عین حال، برخی از محققان و متخصصان پزشکی معتقدند که مفهوم تنوع عصبی را می توان به طور منطقی تنها در مورد افراد مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا به کار برد.
سوالات متداول
- آیا اوتیسم درمان می شود؟
خیر، اختلال طیف اوتیسم نمی‌تواند درمان شود اما می‌تواند بهبود یابد. چندین مداخلات رفتاری وجود دارد که می‌تواند به کاهش علایم و بهبود سبک زندگی کمک کند. در کودکان بزرگ‌تر و بزرگسالان، شواهد کمتری از اثربخشی مداخلات وجود دارد که این موضوع اهمیت مداخلات زودهنگام را برجسته میکند.
- ممکن است کودکان اوتیسم را پشت سر بگذارند؟
طبق پژوهش ها، بله، برخی کودکان می‌توانند از تشخیص اوتیسم رهایی یابند. با این حال، حتی اگر شخص دیگر معیارهای تشخیصی اختلال اوتیسم را برآورده نکند، هنوز احتمالش هست که مشکلات یادگیری، هیجانی و رفتاریی نشان دهد که نیاز به درمان پیش‌رونده داشته باشند.
کلام پایانی
در این مقاله خواندید که اوتیسم چیست، علایمش در کودکی و بزرگسالی چه تفاوتی دارد، علل آن چیست و چه روش‌های درمانیی برایش وجود دارد. همانطور که خواندید، مداخلات زودهنگام در این وضعیت می‌تواند اثربخشی درمان را بالاتر ببرد.
اکنون شما برایمان بنویسید. اگر کودک یا عزیزی مبتلا به اوتیسم دارید، به ما بگویید از روی چه علایمی متوجه شدید که باید به متخصص مراجعه کنید؟ زندگی با این افراد چه چالش‌هایی برایتان به همراه داشته؟ مثل همیشه، همکاران ما در بخش نظرات پاسخگوی سوالات‌تان هستند.
منابع
کلینیک روانشناسی سها٬ مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی٬ مشاوره آنلاین٬ مشاوره خانواده و مشاوره جنسی
