فرق روانپزشک با مشاور چیست؟ روانپزشکی و روانشناسی رشته‌هایی هستند که با هم همپوشانی دارند. هم روانپزشکان و هم روانشناسان، کارشناسان سلامت روان هستند. حیطه‌ی تخصص آنها ذهن و اثرگذاری آن بر رفتار و به‌زیستی فرد است. اما تفاوت‌هایی هم در این بین وجود دارد. در این مقاله می‌خوانیم روانپزشکان و روانشناسان چه وظایفی دارند و فرق روانپزشک با مشاور چیست.
دو راهی روانپزشک یا مشاور؟!
این سوالی است که ذهن خیلی از افراد را هنگام رسیدگی به مسایل سلامت روانشان، به خود مشغول می‌کند. این مسیله زمانی سردرگم کننده‌تر می‌شود که درمی‌یابید روانپزشکان و روانشناسان تنها متخصصان سلامت روانی نیستند که بخواهید از بین آنها دست به انتخاب بزنید.
مشاوران سلامت روان، مددکاران اجتماعی، پرستاران متخصص و سایر کسانی که با موضوعات سلامت روان سروکار دارند نیز وجود دارند. و چنانچه شما رویکردهای چندگانه درمانی را، در دامنه ای از مشاوره تا اشکال مختلف روان درمانی در نظر بگیرید، کل نظام سلامت روان شبیه به یک ماز تقریبا غیرقابل رهیابی به نظر خواهد رسید.
گام اول چیست؟
موضوعات سلامت روان، مخصوصا اگر مزمن (پایدار یا اغلب تکرارشونده) باشند، می‌توانند فرد را از پای درآورند. بدن شما می‌تواند به افسردگی یا اضطراب، پاسخی مشابه به یک بیماری جسمانی بدهد و گاهی اوقات مشکلات روانی واقعا می‌توانند توسط یک عارضه جسمی ایجاد شوند. بنابراین در صورتی که فکر می‌کنید در حال تجربه یک مشکل روانی هستید، نخستین شخصی که می‌توانید به او مراجعه کنید، پزشک مراقبت های اولیه است.
پزشک شما سوالاتی را درباره علایم، مدت زمان حضور آنها و پایداری یا دوره‌ای بودن نشانه‌ها مطرح خواهد کرد. او همچنین مشکلات جسمانی را که ممکن است سبب بروز این علایم باشند، بررسی می‌کند، سپس به شما کمک می‌کند تا تصمیم بگیرید که کدام متخصص سلامت روان و چه نوعی از درمان برایتان بهترین نتیجه را خواهد داشت.
ابتدا به روانشناس مراجعه کنم یا روانپزشک؟
در بخش پیشین مقاله‌ی فرق روانپزشک با مشاور چیست، گفتیم که یک گام آغازین درست می‌تواند مراجعه به پزشک خانوادگی تان و مشورت خواستن از آنها باشد.
اما اگر چنین کاری برایتان امکان پذیر نیست و می‌خواهید مستقیما خودتان انتخاب کنید، می‌توانید نکاتی را مورد ملاحظه قرار دهید. خبر خوب اینجاست که متخصص سلامت روان، از آموزش و آگاهی لازم برخوردار است تا به شما کمک کند تصمیمی آگاهانه بگیرید و مسیر درمان خود را مشخص کنید. روانپزشکان و روانشناسان و مشاوران اغلب مراجعین را به یکدیگر ارجاع می‌دهند. اما در کل، چند نکته را در انتخاب بین روانشناس و روانپزشک در نظر داشته باشید:
- اگر می‌خواهید زمانی را صرف گفتگو درباره‌ی یک مسیله کنید و در جلسات فرد به فرد روی آن کار کنید، روانشناس ممکن است انتخاب مناسبی باشد.
- چنانچه برای بهبود سریع علایم خود به مصرف داروهای روانپزشکی علاقه مندید، می‌توانید با یک روانپزشک ملاقات کنید.
- اگر مشکلی که مایل به برطرف‌کردنش هستید، متمرکز بر رابطه است یا مشکلاتی در شغل یا روابط خانوادگی تجربه می‌کنید، ممکن است از کمک روانشناس بهره‌ی بیشتری ببرید.
- اگر علایم طاقت‌فرسای یک بیماری روانی رنج تان می‌دهد و زندگی روزانه تان را مختل کرده، روانپزشک احتمالا نقطه‌ی خوبی برای شروع باشد.
همانگونه که ذکر شد، روانپزشکان، روانشناسان و مشاوران همگی دغدغه‌ی کمک به بهبود مسایل سلامت روان افراد را دارند. به متخصصی که با او احساس راحتی دارید مراجعه کنید و دلایل خود را برای جستجوی کمک به او توضیح دهید.
متخصص به شما گوش می‌دهد، علایمتان را ارزیابی می‌کند، پیشینه‌ی پزشکی، روانپزشکی و خانوادگی شما را بررسی می‌کند و کمکتان می‌کند تا تصمیم بگیرید چطور ادامه دهید. این را به یاد داشته باشید که خیلی از افراد با بیش از یک متخصص سلامت روان ملاقات می‌کنند تا بهترین مورد مناسب خود را بیابند.
انواع متخصصان سلامت روان
در این بخش از مقاله‌ی فرق روانپزشک با مشاور، انواع متخصصان سلامت روان را بررسی می‌کنیم. اگر در گام نخست به سراغ پزشک خانوادگیتان بروید، او ممکن است شما را به یکی از متخصصان سلامت روان زیر ارجاع دهد:
روانپزشک: روانپزشک، پزشکی (MD) است که در زمینه‌ی پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌های روانی تخصص دارد. آموزش روانپزشکان با تحصیل در دانشکده پزشکی آغاز می‌شود و با یک سال کارآموزی و حداقل سه سال دریافت آموزش تخصصی به عنوان کارآموز روانپزشکی ادامه می‌یابد.
یک روانپزشک در زمینه‌ی تمایز مشکلات روانی از سایر عارضه های طبی زیربنایی که می‌توانند با علایم روانپزشکی حاضر شوند، آموزش دیده است. این افراد همچنین اثرات بیماری‌های روانی را بر عارضه‌های جسمانی (مانند مشکلات قلبی یا فشار خون بالا) و اثرات داروها را بر بدن (مانند وزن، قند خون، فشار خون، خواب و عملکرد کلیه یا کبد) پایش می‌کنند.
روانپزشک مانند پزشک اجازه‌ی تجویز دارو دارد. بسیاری از اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب، ADHD یا اختلال دوقطبی با داروهای خاصی به شکل موثرتر درمان می‌شوند. چنانچه شما با یک روانپزشک کار کنید، احتمالا بسیاری از درمان ها بر مدیریت دارویی متمرکز باشند.
گاهی اوقات دارو به تنهایی برای درمان بیماری روانی کافی است و گاهی نیز ترکیبی از دارو و روان درمانی یا مشاوره ضروری خواهد بود. در این مورد روانپزشک می‌تواند خدمات روان درمانی ارایه کند یا شما را به یک مشاور یا نوع دیگری از متخصص سلامت روان ارجاع دهد.
روانشناس بالینی: یک روانشناس بالینی دارای مدرک دکترا در روانشناسی (علم مطالعه ذهن و رفتار) است. در دانشکده تحصیلات تکمیلی، روانشناس در زمینه ارزیابی و درمان اختلالات روانی و هیجانی آموزش می‌بیند و پس از اتمام تحصیلات تکمیلی، یک روانشناس بالینی دوره کارآموزی دو تا سه ساله را می گذراند و آموزش های بیشتری در زمینه روش های درمان، نظریات روانشناسی و درمان های رفتاری دریافت می کند.
روانشناسان دارای پروانه، صلاحیت انجام مشاوره و روان درمانی، اجرای آزمون‌های روانشناختی و ارایه‌ی درمان اختلالات روانی را دارند. با این وجود آنها پزشک نیستند؛ به این معنی که آنان قادر به تجویز دارو یا اجرای اقدامات پزشکی نیستند. یک روانشناس اغلب در کنار یک روان پزشک یا سایر پزشکان کار خواهد کرد تا در حین اینکه او خدمات روان درمانی ارایه می کند، روانپزشک درمان‌های دارویی را برای بیماری‌های روانی اجرا کند.
مشاور سلامت روان دارای پروانه: در ادامه‌ی مقاله‌ی فرق روانپزشک با مشاور چیست، به شرح وظایف مشاور می‌پردازیم. مشاور روانشناسی یک متخصص سلامت روان است که مدرک کارشناسی ارشد روانشناسی، مشاوره یا زمینه های مرتبط را داراست.
برای دریافت پروانه، مشاور حرفه ای پس از اتمام تحصیلات تکمیلی نیاز به کسب ۲ سال تجربه اضافه کار به همراه یک متخصص سلامت روان دارای صلاحیت دارد. مشاور سلامت روان، واجد شرایط ارزیابی و درمان مشکلات روانی با ارایه مشاوره و روان درمانی است. هرچند به طور کلی مشاوران به مشکلات خفیف‌تر سلامت روان (همچون اتمام یک رابطه، جدایی، مشکلات فرزندپروری و …) می‌پردازند و بیماری‌های جدی روانشناختی (مانند اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی و …) در حوزه‌ی وظایف روانشناس بالینی و روانپزشک قرار می‌گیرد.
مددکار اجتماعی بالینی: یک مددکار اجتماعی بالینی دارای مدرک حداقل کارشناسی ارشد در رشته مددکاری اجتماعی و آموزش‌دیده در زمینه‌ی ارزیابی و درمان بیماری‌های روانی است. علاوه بر روان درمانی، مددکاران اجتماعی می‌توانند خدماتی را برای مدیریت پرونده و برنامه ریزی ترخیص از بیمارستان و همچنین کار به عنوان وکیل بیماران و خانواده آنها ارایه کنند.
پرستار روانپزشکی یا سلامت روان: بعضی از پرستاران در حیطه ارایه‌ی خدمات سلامت روان آموزش تخصصی دیده‌اند. آنها بسته به سطح آموزش و گواهینامه خود، می‌توانند بیماران را از نظر اختلالات روانی ارزیابی کنند و درمان هایی را در قالب روان درمانی ارایه دهند. در بعضی موقعیت ها، این پرستاران گاه به طور مستقل و گاهی تحت نظارت یک پزشک، مجوز تجویز و نظارت بر دارو را دریافت می‌کنند. پرستاران همچنین خدمات مدیریت پرونده را تامین و به عنوان حامیان بیمار خدمت می‌کنند.
تفاوت بین مشاوره و روان درمانی
تا اینجا فرق روانپزشک با مشاور را بررسی کردیم، حال به تفاوت بین مشاوره و درمان درمانی می‌پردازیم. هر چند اصطلاح مشاوره و روان‌درمانی اغلب به صورت مترادف به کار می‌روند، اما تفاوت‌هایی بین روان‌درمانی و مشاوره روانشناسی و روانشناختی وجود دارد. مشاوره بر مسایل ویژه‌ای تمرکز می‌کند و برای کمک به برطرف‌سازی مشکلات مشخصی همچون اعتیاد یا مدیریت استرس طراحی شده است.
ممکن است تمرکز بر حل مسیله یا بر یادگیری راهبردهای ویژه مقابله‌ای یا اجتنابی از زمینه‌های مشکل‌زا باشد. همچنین روند مشاوره معمولا کوتاه تر از روان درمانی است.
روان‌درمانی، طولانی تر از مشاوره است و طیف گسترده‌تری از مسایل را دربردارد. دراینجا قاعده‌ی زیربنایی این است که الگوهای فکری و رفتاری شخص بر شیوه تعامل او با جهان تاثیر می‌گذارند. بسته به نوع مشخص روان درمانی به کار گرفته شده، هدف کمک به فرد است تا در مدیریت استرس، درک الگوهای رفتاری که احتمالا در دستیابی به اهداف شخصی تداخل ایجاد کرده‌اند، داشتن روابط رضایت‌بخش و تنظیم بهتر افکار و پاسخ های هیجانی به موقعیت‌های استرس‌زا احساس تجهیز کارامدتری را تجربه کند.
در مورد بیماری روانی مانند افسردگی، اختلال دوقطبی ، اختلال اسکیزوفرنی یا یک اختلال اضطرابی، روان درمانی شیوه‌های تاثیر بیماری را بر زندگی روزمره‌ی فرد اصلاح می‌کند و بر چگونگی ادراک بهتر بیماری و مدیریت علایم آن و پیروی از توصیه های پزشکی تمرکز می‌کند.
انواع روان درمانی
رویکردهای فراوانی در روان درمانی، که گفتگو درمانی نیز نامیده می‌شود، وجود دارد که متخصصان سلامت روان از طریق آنها تمرینات درمانی را طراحی می‌کنند. انواع متفاوت روان درمانی اغلب مناسب انواع خاصی از مشکلات هستند. برای مثال بعضی از روان درمانی ها عمدتا برای درمان اختلالاتی همچون افسردگی و اضطراب طراحی شده‌اند، در حالی که سایر روش ها بیشتر بر کمک به افراد برای غلبه بر مشکلات مربوط به روابط یا موانع کسب رضایت بیشتر از زندگی تمرکز دارند.
برخی اشکال روان درمانی به صورت دو به دو با یک درمانگر اجرا می‌شوند در حالی که برخی دیگر گروهی یا مبتنی بر خانواده هستند. طبق انجمن روانشناسی آمریکا این رویکردها در چهار دسته گسترده جای می‌گیرند که عبارت‌اند از:
درمان‌های روانکاوانه یا روانپویشی: ایده‌ی پشت این درمان این است که زندگی افراد تحت تاثیر تعارض‌ها و موضوعات ناهشیار قراردارد. هدف اینگونه درمان کمک به فرد است تا آن مسایل را به سطح هوشیاری بیاورد، یعنی جایی که مسایل قابل فهم و بررسی باشند. این شیوه ممکن است از تحلیل رویاها یا اکتشاف در تاریخچه شخصی فرد استفاده کند.
رفتار درمانی: این رویکرد درمانی در تلاش برای تغییر الگوهای رفتاری ناسالم، بر یادگیری و رفتار تمرکز دارد. برخی درمانگران می‌کوشند تا با استفاده از نظام پاداش و تنبیه به بیماران در یادگیری تداعی‌های جدید یاری برسانند و از این طریق، تغییرات رفتاری مورد هدف را ایجاد کنند. رویکرد دیگر ممکن است شامل مجموعه های کنترل شده‌ای از مواجهه با یک برانگیزاننده‌ی اضطراب باشد تا از ترس غیرمنطقی فرد حساسیت زدایی صورت گیرد.
شناخت درمانی: تاکید شناخت درمانی بر افکار فرد است. باور این روش این است که برخی افکار ناکارآمد هستند که رفتارها یا هیجانات ناکارآمد را به دنبال می‌آورند. هدف این شیوه، کمک به شناسایی الگوهای فکری ناسالم و شناسایی و تغییر عقاید نادرست است.
درمان انسان گرایی: این رویکرد بر پایه‌ی این عقیده استوار است که انسان ها قادر به اتخاذ انتخاب‌های منطقی و شکوفا کردن حداکثر استعدادهای پنهان خود هستند. این رویکرد اغلب مراجع محور است، یعنی مراجع را به عنوان صاحب اختیار در روند درمان می‌بیند.
درمان کل نگر یا یکپارچه نگر: این شیوه بر ادغام چندین رویکرد درمانی بنا به نیاز منحصر به فرد مراجع تکیه می‌کند. برای مثال درمان شناختی رفتاری ترکیب دو شیوه‌ی روان‌درمانی فردی یعنی رفتاردرمانی و شناخت درمانی است که بر هر دو زمینه‌ی تفکر و رفتار تمرکز دارد.
شروع کار با یک متخصص سلامت روان
در این بخش از مقاله‌ی فرق روانپزشک با مشاور، به این می‌پردازیم که چطور کار با یک متخصص را شروع کنیم؟ پیدا کردن متخصص سلامت روان درست و رویکرد مناسب درمانی به اندازه‌ی پیدا کردن یک پزشک درست اهمیت دارد. چنانچه در حال برنامه‌ریزی برای ملاقات با یک روانپزشک یا روانشناس یا نوع دیگری از متخصص سلامت روان هستید، می‌توانید با یک تماس تلفنی با کلینیک متخصص مورد نظر شروع کنید. درباره رویکرد درمانی آنها و نحوه کار کلی‌شان با مراجعان سوال کنید. می‌توانید نحوه مدیریت پرداخت ها را نیز بپرسید. ممکن است دلیل خود را برای مراجعه توضیح دهید و سوال کنید که آیا آنها تجربه کار با چنین موضوعاتی را داشته اند یا خیر. اگر در صحبت کردن با آنها راحت بودید، قدم بعدی درخواست قرار ملاقات است.
در اولین ملاقات خود در مطب، متخصص سلامت روان از شما سوال خواهد کرد که چرا فکر می‌کنید به درمان نیاز دارید. آنها می‌خواهند بدانند که شما چه علایمی دارید، چه مدت این علایم را تجربه کرده اید و چه کارهایی برای حل آنها در گذشته (در صورت وجود) انجام داده اید. آنها احتمالا درباره‌ی خانواده و کار شما و همچنین کارهایی که برای آرام کردن خود انجام می‌دهید از شما خواهند پرسید. گفتگوی اولیه در توسعه رویکرد مناسب درمانی اهمیت دارد. قبل از اینکه شما مطب را ترک کنید متخصص سلامت روان باید برنامه درمانی تان را توصیف کند و به شما فرصت دهد که سوالات خود را مطرح سازید.
احتمالاً چندین هفته طول خواهد کشید تا کاملا با درمان خود احساس راحتی داشته باشید. چنانچه هنوز پس از دو یا سه ملاقات با روان‌درمان احساس راحتی ندارید، این موضوع را به متخصص سلامت روان خود بگویید و احساس‌تان را توضیح دهید. هر دوی شما نیاز دارید که برای گرفتن بیشترین نتیجه از روان‌درمانی با هم به عنوان یک تیم کار کنید.
سوالات خود را در این زمینه با ما در میان بگذارید.
منابع :
Webmd
https://pacifichealthsystems.com.
