اختلال روان پریشی یا سایکوز

روان پریشی چیست؟ روان‌پریشی، اصطلاحی روانشناختی است و به گروهی از علایم اشاره دارد که ذهن را متأثر می¬کنند، تا جایی که ارتباط دهن با واقعیت تقریباً از بین می¬رود. در این مقاله، به تعریف روان پریشی، علایم هشدار و نشانه‌های بالینی، انواع اختلالات روان پریشی، تفاوت روان¬پریشی با روان¬رنجوری، علل آن، نحوه کمک به عزیز مبتلا به این وضعیت و گزینه‌های درمانی می‌پردازیم.

فهرست محتوا

• روان­پریشی چیست؟
• علایم هشدار
• علایم بالینی
• انواع اختلالات روان­پریشی
• سایر اختلالات با علایم مشابه روان­پریشی
• روان­پریشی با روان­رنجوری چه تفاوتی دارد؟
• علل روان­پریشی
• آیا دوستان خیالی در کودکی نشانه­ی روان­پریشی­‌اند؟
• گزینه­‌های درمانی
• چطور به عزیزی که به روان­ پریشی دچار شده ­­است کمک کنم؟
• کلام پایانی

برای استفاده از مشاوره های خوب کارشناسان و درمانگران مجموعه سها کلینیک می توانید بر روی لینک زیر کلیک کرده و به صورت آنلاین روز مورد نظر خود را انتخاب و درخواست رزرو مشاوره بدهید.

و یا به صورت تلفنی نوبت خود را رزرو کنید.

021-88005573

رزرو نوبت آنلاین

روان پریشی چیست؟

روان پریشی چیزی بیش از فقط اسکیزوفرنی و شنیدن صداهای غیرواقعی است. در حالی که این بیماری، پادشاه حوزه اختلالات روان پریشی درنظر گرفته می‌شود، اما علایم روان پریشی در تمام دسته‌های تشخیصی یافت می¬شود و همچنین می‌تواند بسیار شدید باشد.
اصطلاح روان پریشی از واژه یونانی روان به معنای ذهن و پریش به معنای عارضۀ غیرعادی تشکیل می‌شود. این اصطلاح برای نشان‌دادن جدایی از واقعیت (مانند توهمات و هذیان‌ها) یا اختلال فکری جدی (بهم‌ریختگی فکری شدید) در روانپزشکی تکامل یافت.
مهم است توجه داشته باشید که علائم روانپریشی بسیار بیشتر از نشانگان بارزِ توهم و هذیان است که اغلب می‌شنویم. علاوه بر آنها، علایم منفی، بهم‌ریختگی و کاتاتونیک نیز وجود دارد؛ علایم منفی به معنای غیاب چیزهایی است که باید وجود داشته باشند از جمله بیان عاطفی، گفتار یا محتوای فکری قابل توجه

علایم هشدار روان‌پریشی

بر اساس مرکز ملی سلامت روان، علایم هشداری وجود دارد که ممکن است پیش از شروع روان پریشی ظاهر شوند و باید جدی گرفته شوند. این علایم عبارتند از:

• یک اُفت ناگهانی در عملکرد تحصیلی یا شغلی
• دشواری در تفکر شفاف
• دشواری در تمرکز
• احساس بدگمانی یا سوءظن نسبت به دیگران
• فاصله¬گرفتن از دوستان و عزیزان
• هجوم احساسات جدید و عجیب یا درمقابل، هیچ احساسی نداشتن
• عدم تمایل به انجام نظافت شخصی
• دشواری در جداکردن واقعیت از غیر واقعیت
• مشکل در برقراری ارتباط

مشاوره آنلاین 

علایم بالینی روان‌پریشی

وقتی شخصی یک اپیزود یا دوره‌ی وانپریشی را تجربه می‌کند، علایم اصلی که ظاهر می‌شود شامل موارد زیر است:

• توهمات
• هذیان‌ها
• رفتار نامنظم (رفتارهایی که بی‌معنی به نظر می‌رسند یا تکانشی‌اند)
• علایم منفی (ظاهراً هیچ هیجانی وجود ندارد، فقدان علاقه به فعالیت‌هایی که قبلاً لذتبخش شناخته می‌شدند، ظاهر غیر پاکیزه و …)
• کاتاتونیا (یک ظاهر منجمدشده یا انعطاف‌ناپذیر)
• شخصی که در حال تجربه‌ی روانپریشی است ممکن است افکار بهم‌ریخته یا بی‌نظمی نیز داشته باشد، مانند:
• حرف زدن مداوم با الگوی صحبت کردن سریع
• بدون هیچ توضیحی و وسط جملات به بحث دیگری پریدن
• از دست دادن ناگهانی رشته افکار که باعث می‌شود فرد ناگهان مکث کند یا خشکش بزند

انواع اختلالات روان پریشی

طبقه‌بندی اختلالات روانپریشی چند عارضه مشخص و مجزا را شامل می‌شود. این اختلالات عبارتند از:

اختلال اسکیزوافکتیو

این اختلال مشابه اسکیزوفرنی است اما دوره‌هایی از اختلالات خُلقی مانند افسردگی اساسی یا مانیک را نیز شامل می‌شود.

اختلال روانپریشی گذرا

در اینجا، علایم روانپریشی در پاسخ به یک رویداد استرس¬آمیز نمایان می-شوند، کمتر از یک ماه به طول می‌انجامند و بازگشت نخواهند داشت.

اختلال هذیانی

شخص بدون هیچ سند و مدرک واقعی‌ای، قویاً به موضوعی غیرمنطقی و اغلب عجیب باور دارد. در اینجا هذیان‌ها باید به مدت دست‌کم 1 ماه حضور داشته باشند.

روان پریشی در اختلال دوقطبی

برخی افراد دچار اختلال دوقطبی در طی یک دوره خُلقی بسیار بالا یا پایین، علایم روان‌پریشی را تجربه می¬کنند. در حالی که خودبزرگ¬بینی یک ذهنیت رایج افراد در فاز شیدایی است، اغلب آنها از این مرز تا باور به اینکه ابرقدرت یا خدا هستند، عبور می‌کنند.

مشاوره خانواده 

افسردگی شدید

افسردگی شدید ممکن است گاهی با ویژگی‌های روان‌پریشی همراه شود. برای افراد دچار افسردگی شدید، غیرعادی نیست که صداهایی مثلاً در مورد اینکه چقدر شکست‌خورده هستند بشنوند، یا احساس گناه شدیدی داشته باشند که ابعاد هذیانی به خود بگیرد.

روان پریشی پسا زایمانی

این نوع از روان پریشی می‌تواند پس از تولد نوزاد نمایان شود.

روان پریشی ناشی از مصرف مواد

سوءمصرف الکل، برخی داروهای تقویتی و تعدادی داروی تجویزی مشخص می¬تواند باعث بروز علایم روانپریشی شود.

بیشتر بخوانید: اختلال شخصیتی اسکیزوفرنی

سایر اختلالات با علایم مشابه روان پریشی

اختلالات وسواسی-جبری

برخی دیگر مانند اختلالات وسواسی-جبری، احتکار و بدریخت‌انگاری بدن دارای مشخصه‌ای با عنوان «فاقد بینش/ همراه با باورهای هذیانی» هستند. این مشخصه زمانی تشخیص داده می‌شود که فرد با وجود شواهد مخالف، باور داشته باشد که وسواس‌هایش درست‌اند و احتکاری که انجام می‌دهد هیچ مشکل‌ساز نیست. یا با وجود شواهد متضاد و عینی، اعتقادش بر این باشد که باورهایش در مورد نقص‌های بدنی درک‌شده کاملاً درست‌اند.

اختلالات شخصیت

در طبقه‌بندی اختلالات شخصیتی شخصیت، افراد در خوشه‌ی A ماهیت «نیمه روان پریشی» دارند. اختلال شخصیت اسکیزوتایپال یک عارضه سلامت روان است که با الگویی ثابت از ناراحتی در روابط صمیمانه و تعاملات اجتماعی، برداشت تحریف¬شده از واقعیت، بدگمانی، عقاید خرافی و رفتارهای غیرعادی مشخص می‌شود.
علاوه بر اسکیزوتایپال، شخصیت‌های اسکیزوئید و پارانوئید نیز وجود دارند. افرادی که دارای اختلال شخصیت اسکیزوئید هستند، انزوای اجتماعی، فقدان بیان عاطفی و بی‌تفاوتی نشان می‌دهند؛ نشانگانی که در روان پریشی، «علائم منفی» شناخته می‌شود. شخصیت پارانوئید همیشه به انگیزه‌ها و مقاصد دیگران مشکوک است و گاهی اوقات به ابعاد کاملاً هذیانی می‌رسد.

روان‌پریشی زودگذر در اختلال شخصیت مرزی نیز ظاهر می‌شود. در واقع، این عارضه به این دلیل با عنوان «مرزی» شناخته می¬شود که بیمار در مرز بین روان‌رنجوری و روانپریشی قرار دارد. برخی از افراد مبتلا به شخصیت مرزی با نگرانی از ترک یا طردشدن آنقدر دچار استرس می‌شوند که دوره‌های مختصری از توهمات شنیداری یا هذیان‌های مرتبط با رابطه‌ی مورد نظر پیدا می‌کنند. مثلاً اگر یک شریک عاطفی مجبور شود قرار ملاقات را به وقت دیگری موکول کند، فرد مبتلا به شخصیت مرزی ممکن است فکر کند که او حتماً در حال خیانت است و با معشوق واقعی خود تبانی کرده تا به وی صدمه بزند.

اختلالات مرتبط با تروما

آخرین دسته‌ی تشخیصی که علائم روان پریشی را نشان می‌دهد، تروما و عارضه‌های مرتبط با عامل استرس‌زا است. گاهی‌اوقات، افراد مبتلا به اختلال هویت تجزیه‌ای، که در گذشته با عنوان اختلال شخصیت چندگانه شناخته می‌شد، گزارش می‌دهند که صدای هویت‌های دیگر خود را می‌شنوند و ممکن است به نظر برسد که به گفتگویی توجه می‌کنند که بقیه حاضران قادر به شنیدنش نیستند. هر کسی که با اختلال استرس پس از تروما کار می‌کند احتمالاً شنیده است که بیماران از شنیدن، دیدن، احساس‌کردن، چشیدن یا بوییدن چیزهای مرتبط با موقعیت آسیب‌زا صحبت می‌کنند.

روان‌پریشی با روان‌رنجوری چه تفاوتی دارد؟

روان‌رنجوری اصطلاحی است که برای توصیف برخی عارضه‌های سلامت روان به کار می‌رود. معمولاً شامل اظهار رفتارهای وسواس‌آمیز، خودبیمارانگاری، نیاز شدید به کنترل، افسردگی و اضطراب است. این یک اصطلاح تشخیصی بالینی نیست و برخی نیز آن را نوعی صفت شخصیتی می‌دانند که همه ما تا حدی از آن را دارا هستیم.
از سمتی دیگر، روان پریشی اصطلاحی است که برای توصیف یک حالت ذهنی غیرعادی در تشخیص بالینی به کار می‌رود. این حالت ذهنی می‌تواند شامل تجربه‌ی هذیان‌ها، پارانویا، توهمات و دشواری در تفکیک واقعیت از غیر واقعیت باشد. این وضعیت می‌تواند به حالات هیجانی آشفته و کلام بی‌نظم بیانجامد.

مشاوره جنسی

علل روان پریشی

پزشکان علت دقیق روان‌پریشی را نمی‌دانند اما برخی عوامل خطر وجود دارد که می‌تواند سبب این وضعیت شود، از جمله:

• ژنتیک: ژنتیک تأثیر به‌سزایی در ابتلا به روان‌پریشی دارد اما داشتن ژن آن، همیشه به این معنا نیست که قطعاً مبتلا خواهید شد.
• مواد: برخی داروهای تجویزی و سوءمصرف الکل یا مواد مانند ماریجوانا، LSD و آمفتامین‌ها می‌توانند برانگیزاننده‌ی روان‌پریشی باشند.
• تروما: مرگ یک عزیز، یک تجاوز جنسی یا جنگ می‌تواند به روان-پریشی منجر شود. نوع تروما و سنی که در آن تروما را تجربه کردید در این موضوع نقشی کلیدی دارند.
• بیماری‌ها و صدمات: صدمه‌ی مغزی شدید، سکته‌های مغزی، بیماری پارکینسون، آلزایمر، زوال عقل، ایدز و تعدادی بیماری دیگر همگی می‌توانند روان پریشی را به دنبال بیاورند.

آیا دوستان خیالی در کودکی نشانه­ روان­ پریشی­ هستند؟

خیلی از نشانه­‌های روان­پریشی در بزرگسالان، در افراد کم­سن علامت روان­ پریشی نیستند. برای مثال، کودکان کوچک­تر اغلب دوستان خیالی دارند و با آنها حرف می‌زنند. این فقط نشان­دهنده­ بازی تخیلی است که کاملاً در کودکی طبیعی در نظر گرفته می­شود.

اما اگر در مورد علایم روان‌­پریشی در کودک یا نوجوان خود نگران هستید، بهترین کار توصیف رفتار او نزد پزشک یا متخصص سلامت روان است.

راه‌های درمان روان پریشی

هرکسی که با روان­پریشی دست­وپنجه نرم می­کند، بهتر است خدمات فوری پزشکی دریافت کند. درمان می­تواند کمک­ه‌ای کوتاه‌­مدت و درازمدتی ارائه دهد. گزینه‌­های ئرمانی می­تواند شامل موارد زیر باشد:

• داروهای آنتی‌­سایکوتیک یا ضد روان ­پریشی

داروها خط اول درمان بیماری­‌های روان­ پریشی هستند. آنتی­ساکوتیک‌­ها می­توانند علایم روان­پریشی مانند توهم و هذیان را در مبتلایانی همچون افراد درگیر با اسکیزوفرنی کاهش دهند. با این­حال، آنها به عارضه­ زیربنایی کاری ندارند.

مثال­‌هایی از این دسته از داروها عبارت است از:

• هالوپریدول
• کلرپرومازین
• کلوزاپین

به دلیل عوارض جانبی، افراد تنها با تجویز و نظارت پزشک می­توانند این داروها را مصرف کنند.

پزشک همچنین به درمان هرگونه عارضه­ زیربنایی که مسیول روان­پریشی است می­‌پردازد.

در بسیاری از موارد، افراد تنها نیاز به مصرف کوتاه­مدت آنتی­سایکوتیک‌­ها دارند تا علایم‌شان قابل­ مدیریت شود. در موارد شدید، افراد نیاز دارند تا پایان عمر به مصرف داروها ادامه دهند که در این شرایط به منظور مدیریت عوارض جانبی، پزشک دُزهای پایین دارو را تجویز می­کند.

بیشتر بخوانید: پیشگیری و درمان افسردگی در دوران بارداری

• آرامبخش­‌های فوری

برخی افراد طی تجربه­ روان­پریشی ممکن است بهم­بریزند و به خود یا دیگران صدمه بزنند. در این موارد، آرام ­ساختن فوری آنها ضروری به نظر می­رسد.

در این هنگام، پزشک یا کادر اورژانس، تزریقی سریع-پاسخ از ماده­ای مخصوص برای آرام ­سازی فوری شخص انجام می­دهند.

• درمان شناختی-رفتاری

درمان شناختی رفتاری نوعی روان ­درمانی است که بر تغییر افکار و رفتار تمرکز می­کند و نیازمند داشتن جلسات منظم با روانشناس است.

این درمان، می­تواند به رفع آن دسته از علایمی کمک کند که هدف آنتی­سایکوتیک ­ها نیستند.

سایر گزینه­ های درمانی که ممکن است متخصص پیشنهاد کند می­تواند شامل موارد زیر باشد:

• بستری در بیمارستان­ها یا مراکز روانپزشکی
• گروه­درمانی
• برنامه‌­های آموزشی و حمایتی برای خانواده
• ارایه‌­ی خدمات آموزشی به بیماران و حمایت از آنها از طریق استخدام در مشاغل ساده

چطور به عزیزی که به روان­ پریشی دچار شده است کمک کنم؟

وقتی عزیزی دارید که از سوی پزشک تشخیص روان­‌پریشی دریافت کرده و تحت درمان است، بهتر است موارد زیر را در ارتباط با او در نظر بگیرید:

• واضح و با جملات کوتاه و با صدایی آرام و غیر تهدیدآمیز صحبت کنید.
• در مورد احساسات آنها نسبت به باورها و تجاربشان ابراز همدلی کنید.
• تجارب فرد را در مورد ناامیدی یا پریشانی‌­اش معتبر بشمارید.
• به شیوه­ای که او سعی دارد تجربه­ خود را به شما توضیح دهد گوش کنید و برای درکش تلاش کنید.
• هیچ قضاوتی درباره­ محتوای باورها یا تجارب او بیان نکنید. به­‌جای تجارب­شان بر احساسات آنان تمرکز کنید.
• در مورد باورها یا تجارب او، بحث نکنید یا او را به چالش نکشید.
• اگر نمی­‌خواهند با شما صحبت کنند، بپذیرید اما اگر نظرشان عوض شد، در دسترس باشید.
• با آنها برخوردی احترام‌­آمیز داشته باشید.
• آگاه باشید که آنها ممکن است از تجارب خود هراسان شوند.

کلام پایانی

روان ­پریشی و اختلالات زیرمجموعه­ آن چیزی نیستند که به سادگی بتوان از آنها گذشت. با درمان زودهنگام و پیگیری‌­های مداوم، این مجموعه علایم قابل مدیریت و بهبودیافتن هستند اما عدم دریافت درمان مناسب، می­تواند عواقبی جبران‌­ناپذیر برجای بگذارد.

اگر فکر می­کنید علایم هشدار را در خود یا یکی از عزیزانتان مشاهده کرده­اید، بهتر است هرچه سریع­تر با یک پزشک یا متخصص سلامت روان مشورت کنید.

در بخش نظرات، تجربه­ خود را از مشاهده­ی علایم روان­پریشی در خود یا اطرافیان با ما به اشتراک بگذارید. اگر در خانه عزیزی دارای این علایم دارید، به ما بگویید زندگی با این افراد چگونه است؟ همچنین می­توانید سوالات خود را در این زمینه ارسال کنید، کارشناسان ما در سریع­ترین زمان ممکن پاسخگو خواهند بود.

منبع

https://www.psychologytoday.com

سوالات متداول

در باکس پرسش و پاسخ در انتهای این صفحه می توانید سوالات خود را با درمانگران مجموعه “سها کلینیک” در میان بگذارید و در کمترین زمان ممکن جواب سوالات خود را توسط درمانگران و پزشکان متخصص دریافت کنید.