الکل معمولا در هنگام جشن، استراحت یا معاشرت با دیگران استفاده می‌شود. با این حال، زمانی که فردی بیش از حد الکل بنوشد یا به عنوان راهی برای مقابله با عوامل استرس‌زا یا اجتناب از مشکلات آن را به کار بگیرد، می‌تواند خطرات جسمی و روانی در پی داشته باشد. در این مقاله به این می‌پردازیم که اعتیاد به الکل چیست، چه علایمی دارد و چطور می‌توان با آن مقابله کرد.
تعریف اختلال مصرف الکل
اعتیاد به الکل یا اختلال مصرف الکل چیست؟ اعتیاد به الکل که بیشتر به عنوان الکلیسم شناخته می‌شود، به الگوی مشکل‌ساز مصرف الکل اشاره دارد که منجر به اختلال در کارکرد یا ناراحتی قابل توجهی در شخص می‌شود. از آنجایی که میزان مصرف الکل بین افراد بسیار متفاوت است، شناسایی علایم کلی، مانند زمانی که نوشیدن الکل در زندگی، تحصیل یا محل کار تداخل ایجاد کند، می‌تواند مفید باشد. اگر مشروبات الکلی مشکلات بین فردی با خانواده و دوستان ایجاد کند یا منجر به کناره‌گیری از فعالیت های دیگر شود، ممکن است مشکل‌ساز باشد. سن، سابقه خانوادگی و میزان یا تعداد دفعات مصرف الکل از دیگر متغیرهای مهم هستند که هنگام ملاحظه‌ی رابطه‌ی فرد با الکل باید در نظر داشت.
سو مصرف مشروبات الکلی جنسیت، نژاد و قومیت‌های گوناگون را در بر می‌گیرد. نزدیک به 14 میلیون نفر (مردان بیشتر از زنان) در ایالات متحده با مصرف الکل درگیر هستند. مسایل مربوط به الکل در میان بزرگسالان 18 تا 29 ساله بیشتر و در میان بزرگسالان 65 سال و بالاتر کمتر است. تعریف و تشخیص اختلال مصرف الکل هنگام کار با جوانان بزرگسال می‌تواند پیچیده باشد. سبک زندگی دانشجویان اغلب شامل استفاده بیش از حد از الکل است، که تشخیص اینکه چه زمانی اختلال است و چه زمانی نیست را دشوار می‌سازد.
علایم اعتیاد به الکل
اختلال مصرف الکل توسط DSM-5 به عنوان یک الگوی مشکل ساز از نوشیدن تعریف می‌شود که به اختلال یا ناراحتی قابل توجه بالینی می‌انجامد. این وضعیت به شکل دو یا چند مورد از موقعیت های زیر در یک دوره 12 ماهه ظاهر می‌شود:
- نوشیدن الکل اغلب به میزان زیاد یا طولانی‌تر از سطح مورد نظر
- تمایل مداوم یا تلاش ناموفق برای کاهش یا ترک نوشیدن
- صرف زمان طولانی برای دریافت الکل، نوشیدن یا بهبودی از اثرات آن
- داشتن میل شدید به نوشیدن
- ناتوانی در انجام وظایف اصلی کار، مدرسه یا خانه به دلیل نوشیدن الکل
- ادامه‌ی نوشیدن الکل حتی اگر باعث ایجاد مشکل در روابط با خانواده یا دوستان شود
- اولویت دادن به نوشیدن با ترک یا کاهش فعالیت های مهم
- نوشیدن در شرایطی که از نظر جسمی خطرناک است
- علایم تحمل؛ یعنی نیاز به مصرف خیلی بیشتر نسبت به آنچه در گذشته تاثیر گذار بود، یا عدم تجربه‌ی همان اثر هنگام نوشیدن همان مقدار
- علایم ترک؛ یعنی یا نوشیدن مجدد الکل برای تسکین یا اجتناب از چنین علایمی
الکلیسم یا وابستگی به الکل، به عنوان شدیدترین شکل سو مصرف الکل در نظر گرفته شده بود تا اینکه DSM-5 سو مصرف الکل و وابستگی به الکل را یک اختلال با طبقه بندی های فرعی خفیف، متوسط و شدید محسوب کرد. علایم خفیف تا شدید آن عبارتند از:
- خفیف: وجود دو تا سه مورد از علایم بالا
- متوسط: وجود چهار تا پنج مورد از علایم بالا
- شدید: وجود شش یا بیشتر از علایم بالا
هنگامی که شخصی به طور منظم بیش از اندازه الکل مصرف می‌کند و به طور ناگهانی آن را قطع می‌کند، ممکن است عوارض ترک الکل را تجربه کند. این نشانه ها عبارتند از:
عوارض و بیماری‌های ناشی از اعتیاد به الکل
پیامدهای مختلف تاثیرگذار بر سلامتی که با اختلال مصرف الکل همراه است، عبارت است از:
- افزایش احتمال بروز سرطان به ویژه سرطان حنجره، مری، کبد و روده بزرگ
- التهاب حاد یا مزمن لوزالمعده
- تشمع کبدی، تغییرات فیبروتیک در کبد
- نوروپاتی الکلی – تغییرات تباهی‌زا در سیستم عصبی که بر اعصاب مسیول احساس و حرکت تاثیر می‌گذارد
- مشکلات قلبی از جمله سکته، نارسایی قلبی و بیماری ماهیچه‌های قلب
- فشار خون بالا
- اختلال در نعوظ
- قطع یا بی نظمی قاعدگی
- بروز سندرم جنین الکل در کودکان زنانی که در دوران بارداری الکل مصرف می‌کنند
- زوال عقل مرتبط با الکل
- سندروم ورنیکه-کورساکوف یا انسفالوپاتی؛ یک سندرم سیستم عصبی مرکزی که منجر به گیجی، از دست دادن تعادل و از بین رفتن بینایی می‌شود
- خستگی زیاد
- از دست دادن حافظه
- ضعیف شدن ماهیچه‌های چشم
- مشکلات گوارش؛ التهاب معده یا صدمات پانکراس ممکن است رخ دهد که توانایی بدن را در هضم غذا، جذب ویتامین‌های خاص و تولید هورمون های تنظیم کننده‌ی متابولیسم تحت تاثیر قرار می‌دهند.
- دیابت؛ الکل از آزادسازی گلوکز جلوگیری می‌کند که این منجر به کم‌شدن قند خون می‌شود. اگر شخص دچار دیابت، از پیش برای کاهش سطح خون انسولین مصرف کند، کم‌شدن قند خون می‌تواند به پیامدهایی جدی منجر شود
- کم‌حجم شدن استخوان ها؛ الکل در ساخت استخوان های جدید تداخل ایجاد می‌کند که این به کم حجم شدن استخوان ها و افزایش خطر شکستگی استخوان منجر می‌شود
- افزایش تصادفات رانندگی؛ احتمال بالایی از صدمات ناشی از تصادفات رانندگی، سقوط و … وجود دارد
- افزایش خشونت خانگی؛ الکل عامل اصلی در کتک زدن همسر، سو رفتار با کودکان و تعارضات با همسایه ها است
- مشکلات تحصیلی و شغلی
- بالارفتن خطر خودکشی
- ابتلا به یا تشدید بیماری های روانی
- مشکلات قانونی
عوارض ترک الکل چه زمانی ایجاد می‌شود؟
ترک الکل یک وضعیت جدی است که در صورت عدم مراقب می‌تواند خطرناک باشد. علایم معمولا در عرض چند ساعت تا چند روز پس از قطع (یا کاهش) نوشیدن الکل توسط شخص ایجاد می‌شود. برای افرادی که ممکن است به اختلال مصرف الکل مبتلا باشند، مهم است که با پزشک یا سایر ارایه‌دهندگان مراقبت‌های سلامت مشورت کنند و صادقانه و صریح باشند تا مشخص شود آیا مشکل نوشیدن الکل دارند یا خیر.
علل اعتیاد به الکل
در حالی که علت خاص اختلال مصرف الکل شناخته شده نیست، در این زمینه تعاملات محیطی و ژنتیکی وجود دارد. عامل دیگر، خاصیتِ اعتیادآور خود الکل است. مصرف زیاد الکل، ساختار شیمیایی مغز را به گونه‌ای تغییر می‌دهد که می‌تواند به ایجاد اعتیاد کمک کند. نوشیدن الکل بر سلامت جسمی و روانی برخی افراد، متفاوت از دیگران تاثیر می‌گذارد و در برخی منجر به اختلالات مرتبط با الکل می‌شود.
سو مصرف الکل معمولا در برخی خانواده ها رایج است: میزان این بیماری در بستگان نزدیک الکلی ها سه تا چهار برابر بیشتر است و با نزدیک بودن پیوند ژنتیکی خطر افزایش می‌یابد. عوامل محیطی شامل نگرش فرهنگی در مورد نوشیدن، در دسترس بودن الکل و سو مصرف مواد توسط همسالان می‌تواند دخیل باشد. خطر سو مصرف الکل در صورتی افزایش می‌یابد که افراد برای بی‌حس کردن خود در برابر مشکلات، کنار آمدن با اضطراب، ترس‌ها یا مسایل خلقی یا افزایش خلاقیت خود از الکل استفاده کنند. تکانشگری نیز با سو مصرف الکل مرتبط است.
عوامل خطر برای ابتلا به اختلال مصرف الکل
عوامل زیادی ممکن است باعث بروز اختلال مصرف الکل شود یا این وضعیت را در افراد مختلف، متفاوت کند. این موارد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تکانشگری
- عزت‌نفس پایین
- نیاز به تایید
- تلاش برای مقابله با مشکلات هیجانی
- فشار همسالان
- دسترسی آسان به الکل
- جایگاه اجتماعی اقتصادی پایین
- بدرفتاری جسمی یا جنسی
- پیشینه‌ی خانوادگی از درگیری با مشکلات الکل
- افراط منظم در نوشیدن
- نوشیدن الکل در سنین پانین
- جراحی برای لاغری
چرا افراد به مصرف الکل روی می‌آورند؟
افراد به دلایل زیادی ممکن است به مصرف تدریجی و سپس اعتیاد به الکل روی بیاورند. برخی از دلایل شایع مصرف الکل عبارت است از:
- تسکین استرس. پناه بردن به الکل برای کاهش عوامل استرس‌زای روزانه می‌تواند احتمال ابتلا به اختلال مصرف الکل را بالا ببرد. از آنجایی که الکل کندکننده و آرام‌بخش است، نوشیدن آن احساس رضایت را به دنبال می‌آورد. با این حال، نوشیدن مکرر منجر به پدیده‌ی تحمل می‌شود که نیاز به مصرف را برای رسیدن به همان اثرات، بالا می‌برد.
- احساس خوب. مصرف الکل می‌تواند باعث شود تا افراد از واقعیت جدا شوند. با این حال، مصرف مداوم آن می‌تواند به مشکلی جدی بدل شود.
- مقابله با فقدان. از دست دادن یک عضو خانواده یا دوست می‌تواند از نظر هیجانی، جسمی و ذهنی به شما آسیب بزند. الکل می‌تواند اثرات سوگ را تسکین بخشد و معمولا برای عبور از این روزهای سخت مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، حتی مصرف موقت آن ممکن است به مشکلی جدی تبدیل شود.
- غلبه بر اضطراب. برخی افراد، به طور طبیعی مضطرب هستند. نوشیدن الکل می‌تواند بازداری آنها را کم کند و باعث شود تا در موقعیت های اجتماعی راحت تر باشند. هر چند در طول زمان، این نیز می‌تواند به رفتاری اعتیادگون بیانجامد.
- فقدان ارتباط. خیلی از افراد به الکل روی می‌آورند چون احساس کفایت برای برقراری ارتباط با دیگران نمی‌کنند. آنها معتقدند که الکل این خلا را پر می‌کند.
- شرم. برای بیشتر افراد، شرم یک هیجان بسیار دشوار است. الکل می‌تواند موقتا احساسات این چنینی را بپوشاند. با این حال، مصرف الکل باعث می‌شود فرد دست به رفتارهای بدون تکانه ای بزند که بعدا بیشتر به احساس شرمش دامن خواهد زد.
- تروما. متخصصان تروما، برخی از انواع تروما می‌تواند سبب شود تا فرد به سمت مصرف الکل برود.
چه کسانی به درمان نیاز دارند؟
بسیاری از افراد مبتلا به مشکلات مرتبط با الکل نمی‌دانند که عادت نوشیدن آنها مشکل‌ساز شده است. برخی آمادگی دریافت کمک برای مشکل سو مصرف را ندارند. مهم است که همه‌ی افراد مزایا و معایب نوشیدن را در نظر بگیرند و تصمیم بگیرند که آیا کم‌کردن (کاهش آسیب) یا ترک کامل (پرهیز) ضروری است یا خیر.
برای افراد زیر، پرهیز از الکل به شدت توصیه می‌شود:
- کسانی که سعی کرده‌اند مصرف را کاهش دهند اما نتوانسته‌اند
- کسانی که به اختلال مصرف الکل مبتلا شده‌اند یا یکی از علایم آن را تجربه کرده‌اند
- افرادی که یک بیماری جسمی یا روحی دارند که با نوشیدن الکل ایجاد شده یا بخاطر مصرف الکل بدتر شده باشد
- افرادی که دارویی مصرف می‌کنند که با الکل تداخل دارد
- افراد باردار یا کسانی که در تلاش برای باردار شدن هستند
سایر افراد می‌توانند از رویکرد کاهش آسیب، با هدف کمک به کم کردن تاثیر عواقب ناشی از نوشیدن الکل سود ببرند.
روش‌های درمان اختلال مصرف الکل
هنگامی که نوشیدن با رفتار مشکل‌ساز ناشی از مسمومیت قابل توجه و یا علایم ترک (تهوع، استفراغ، بی قراری، بی خوابی، تشنج، و/یا لرزش دست) همراه باشد، برای شروع روند درمان ممکن است نیاز به سم‌زدایی داشته باشید.
سم‌زدایی در یک محیط کنترل شده و تحت نظارت انجام می‌شود که در آن داروها علایم را تسکین می‌دهند. سم‌زدایی معمولا چهار تا هفت روز طول می‌کشد. معاینه برای سایر مشکلات پزشکی (مانند کبد و لخته‌شدن خون) ضروری است. پایبندی به رژیم غذایی متعادل با مکمل‌های ویتامین اهمیت دارد. پس از سم‌زدایی، برنامه های بازیابی یا توانبخشی در پرهیز از الکل از فرد آسیب‌دیده حمایت می‌کند. مشاوره، حمایت روانشناختی، پرستاری و مراقبت های پزشکی معمولا در این برنامه ها در دسترس هستند. آموزش در مورد اعتیاد به الکل و اثرات آن بخشی از درمان است. بسیاری از کارکنان حرفه‌ای در مراکز توانبخشی افرادی هستند که از اختلال مصرف الکل بهبود یافته اند و به عنوان الگو عمل می‌کنند. برنامه‌ها می‌توانند به سبک بستری، سرپایی یا با نظارت فردی دیگر در منزل اجرا شوند.
همچنین مهم است که به یاد داشته باشید که سایر عارضه های روانشناسی ، مانند افسردگی یا اختلال دوقطبی، ممکن است همراه با اعتیاد به الکل وجود داشته باشد. بنابراین، اختلالات شخصیتی همزمان یا زمینه ای نیز ممکن است نیاز به درمان داشته باشند. افرادی که از چنین شرایطی رنج می‌برند احتمالا از الکل به عنوان نوعی خود درمانی استفاده کرده باشند. در این صورت، تشخیص هر یک از عارضه‌های همزمان برای هدایت درمان ضروری است.
دارو درمانی
سه داروی خوراکی – دیسولفیرام، نالتروکسون، آکامپروسیت در حال حاضر برای درمان وابستگی به الکل تایید شده‌اند. نشان داده شده است که این داروها به افراد مبتلا به اعتیاد به الکل کمک می‌کنند تا مصرف خود را کاهش دهند. نالترکسون برای کاهش میل به الکل در افرادی که الکل را ترک کرده اند، عمل می‌کند. تصور می‌شود که آکامپروسات با کاهش علایمی چون اضطراب و بی‌خوابی کار می‌کند. دی سولفیرام با ایجاد احساس بیماری در افراد در صورت مصرف الکل، نوشیدن الکل را منع می‌کند.
رویکرد کاهش آسیب
در حالی که برنامه های 12 مرحله ای به پرهیز کامل از مصرف الکل به عنوان درمان اختلال مصرف الکل پایبند هستند، رویکرد کاهش آسیب بیشتر روشی فردی است. فردی که رنج می‌برد ممکن است به جای پرهیز کامل، مصرف الکل را کاهش دهد. هدف، کاهش عواقب مصرف الکل است. ایده‌ی کاهش آسیب در زمینه های دیگر فراتر از سو مصرف الکل نیز صدق می‌کند. برای مثال، این برنامه‌های مختلف تحت کاهش آسیب قرار می‌گیرند: محل‌های تزریق ایمن، انتشار کاندوم رایگان و تعویض سوزن. علاوه بر این، روان درمانی اغلب بخشی از رویکرد کاهش آسیب است.
جستجوی کمک برای کسی که مایل به ترک نیست
نمی‌توان اجبارا به کسی که دچار اعتیاد به الکل است کمک کرد، مگر در شرایط خاص، مانند یک حادثه خشونت آمیز که منجر به درمان به دستور دادگاه یا یک فوریت پزشکی می‌شود. بسیاری از متخصصان درمان الکل، مراحل زیر را برای کمک به فرد مبتلا به اختلال مصرف الکل پیشنهاد می‌کنند:
- دست از «سرپوش گذاشتن» بردارید. اعضای خانواده اغلب بهانه می‌آورند یا سعی می‌کنند از فردی که مشکل نوشیدن الکل دارد در برابر عواقب مصرف الکل محافظت کنند.
- بهترین زمان برای صحبت در مورد نوشیدن، مدت کوتاهی پس از بروز مشکل مرتبط با الکل است. زمانی را انتخاب کنید که فرد هوشیار است، هر دو طرف نسبتا آرام هستند و فرصتی برای صحبت در خلوت وجود دارد.
- واضح و شفاف باشید. به فرد بگویید که نگرانی هایی در مورد نوشیدنش وجود دارد. از نمونه راه هایی که باعث ایجاد مشکل شده است، از جمله آخرین حادثه استفاده کنید.
- آنچه بعدh اتفاق می‌افتد را توصیف کنید. به فرد توضیح دهید تا زمانی که به دنبال کمک نرود، چه اتفاقاتی می‌افتد. این می‌تواند از امتناع شما از همراهی با فرد در هر فعالیت اجتماعی که در آن الکل سرو می‌شود تا ترک خانه متغیر باشد. تهدیدهایی که جدی یا عملی نیستند، اظهار نکنید.
- گزینه‌های کمک را پیدا کنید. از قبل در مورد گزینه های درمانی در جامعه اطلاعات جمع آوری کنید. اگر فرد مایل به دریافت کمک است، فورا برای قرار ملاقات با یک مشاور تماس بگیرید. به فرد پیشنهاد کنید تا با هم به بازدید از یک برنامه درمانی یا جلسه الکلی‌های گمنام بروید.
- با یک دوست تماس بگیرید. اگر فرد همچنان از دریافت کمک امتناع می‌ورزد، از یک دوست بخواهید با استفاده از مراحل توضیح داده شده با او صحبت کند. به خصوص دوستی که در حال بهبودی از سو مصرف الکل است می‌تواند قانع کننده باشد.
کلام پایانی
فرایند بهبودی با تکمیل توانبخشی تمام نمی‌شود. حفظ درمان، نیازمند شرکت منظم در جلسات روان درمانی، گروه های حمایتی و سایر منابع مربوطه است. این کار به شما اطمینان می‌بخشد که برای سال‌ها زندگی سالمی خواهید داشت.
چنانچه تاکنون تجربه‌ی اعتیاد به الکل داشته‌اید یا با فردی دچار اختلال مصرف الکل ارتباط دارید، از چالش‌های این مسیر برایمان بنویسید.
منابع
Psychologytoday.com
https://www.alcoholrehabguide.org/alcohol
https://www.webmd.com
کلینیک روانشناسی سها٬ مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی٬ مشاوره آنلاین٬ مشاوره خانواده و مشاوره جنسی
Cool, I’ve been looking for this one for a long time