با لجبازی کودکان چگونه برخورد کنیم؟ تقریبا همه‌ی کودکان در برهه‌ای از زندگی خود وقتی با درخواستی مواجه شده‌اند، با سماجت به چشمان والدینشان نگاه کرده و گفته‌اند: نه! شاید ناامیدکننده به نظر برسد، ولی باید بگوییم عدم اطاعت بخشی از رشد یک کودک سالم است. در این مقاله درباره‌ی ویژگی‌های کودکی که لجبازی یا عدم‌اطاعت دارد و شیوه‌های برخورد والدین با آن می‌خوانیم.
فهرست محتوا
- کودک شما لجباز است یا بااراده؟
- علایم لجبازی کودکان
- روانشناسی لجبازی در بچه‌ها
- نحوه‌ی برخورد با لجبازی کودکان
- مشکلات رایج لجبازی کودکان
- سوالات متداول
- کلام پایانی
کودک شما لجباز است یا با اراده؟
لجبازی کودکان یکی از مشکلاتی است که والدین اغلب با آن دست به گریبان‌اند. با لجبازی، کارهای ساده‌ای مانند خوابیدن، حمام‌کردن یا غذاخوردن می‌تواند در نهایت منجر به مشاجره شود. بنابراین، دانستن نحوه‌ی برخورد با لجبازی‌کودکان ضرورت دارد.
از طرفی، هر کودکی که می خواهد آزادانه رفتار کند، لجباز نیست. از این رو، قبل از هر اقدامی مهم است تشخیص دهید که آیا کودک شما لجباز است یا بااراده؛ کودکان با اراده‌ی قوی احتمالا بسیار باهوش و خلاق هستند. آنها سوالات زیادی می پرسند که ممکن است به عنوان سرکشی در نظر گرفته شود. آنها عقایدی دارند و «اهل عمل» اند. از سوی دیگر، کودکانی که لجبازی می‌کنند، کسانی هستند که بر عقاید خود اصرار دارند و حاضر نیستند به آنچه شما می‌گویید گوش دهند.
علایم لجبازی کودکان
لجبازی کودکان می‌تواند به اشکال زیر شبیه باشد:
- آنها نیاز شدیدی به تایید و شنیده‌شدن دارند. بنابراین ممکن است اغلب توجه شما را به خود جلب کنند
- آنها می‌توانند سرسختانه مستقل باشند
- آنها متعهدند تا کاری را که دوست دارند انجام دهند
- همۀ کودکان عصبانی می¬شوند، اما لجبازها ممکن است این کار را بیشتر انجام دهند
- آنها ویژگی¬های رهبری قویی دارند؛ گاهی اوقات «رییس بازی» در می‌آورند
- آنها دوست دارند کارها را با سرعت خود انجام دهند
روانشناسی لجبازی در کودکان: درک لجبازی در بچه‌ها
اگر قاطعیت و بااراده‌بودن یکی از خصوصیات برجسته¬ی شماست، دوست دارید آن را در فرزندتان نیز ببینید. اما بخش دشوار این است که تفاوت بین با اراده‌بودن و لجبازی را درک کنید:
• معنای با اراده بودن در فرهنگ لغت «استحکام هدف» است
• لجاجت با عزم تزلزل¬ناپذیر برای انجام کاری یا عمل به شیوه‌ای خاص تعریف می¬شود. به عبارت ساده، لجبازی یعنی دوری از تغییر افکار یا رفتارهای خود بدون توجه به فشار بیرونی برای تغییر
• لجاجت در کودکان می‌تواند ژنتیکی یا یک رفتار اکتسابی ناشی از تاثیرات محیطی باشد
برخورد با لجبازی بچه‌ها به صبر و تلاش بیشتری نیاز دارد، زیرا باید الگوی رفتاری کودک خود را به دقت مشاهده و درک کنید. در ادامه، نکاتی را به شما ارایه خواهیم داد که ممکن است در برخورد با کودکان لجباز مفید باشد.
نحوه¬ی برخورد با لجبازی کودکان
1. سعی کنید گوش دهید
ارتباط یک خیابان دو طرفه است. اگر می‌خواهید فرزندتان به حرف‌های شما گوش کند، ابتدا باید مایل باشید که به حرف‌های او گوش دهید. کودکان لجباز ممکن است نظرات محکمی داشته باشند و مایل به بحث‌وجدل باشند.
با لجبازی کودکان چگونه برخورد کنیم؟
اگر آنها احساس کنند صدایشان شنیده نمی‌شود، ممکن است دست به سرکشی بزنند. اغلب اوقات گوش¬دادن به صحبت‌های فرزندتان و گفت‌وگوی آزاد درباره‌ی آنچه او را آزار می‌دهد، می‌تواند مفید باشد. برای مثال، اگر کودک شما نمی¬خواهد غذا بخورد، به او به زور غذا ندهید. در عوض، از آنها بپرسید که چرا نمی‌خواهند چیزی بخورند؛ ممکن است به دلیل بازیگوش بودن یا داشتن شکم درد باشد.
اگر می خواهید کودک پنج ساله‌ی لجبازتان به حرف¬های شما گوش کند، سعی کنید با آرامش و نه با خشونت نزدیک شوید.
2. با آنها ارتباط برقرار کنید، آنها را مجبور به پیروی نکنید
وقتی بچه‌ها را مجبور به انجام کاری می¬کنید، آنها تمایل دارند که عصیان کنند و هر کاری که نباید را انجام دهند. بکوشید با فرزندان خود ارتباط برقرار کنید.
برای مثال، وقتی کودک شش ساله‌تان اصرار دارد به جای خوابیدن تلویزیون تماشا کند، مجبور کردن او بی‌فایده است. در عوض، کنار آنها بنشینید و به آنچه که تماشا می‌کنند علاقه نشان دهید. وقتی به آنها اهمیت می¬دهید، احتمالا با پاسخ مثبت جواب می¬دهند.
همین امروز اولین قدم را برای برقراری ارتباط با فرزندتان را بردارید: او را در آغوش بگیرید.
3. به آنها چند گزینه بدهید
کودکان لجباز ممکن است نظر خود را داشته باشند و همیشه دلشان نخواهد که به آنها گفته شود چه کاری انجام دهند. اگر به کودک لجباز چهار ساله‌ی خود بگویید که باید راس ساعت 9 در رختخواب باشد، تنها چیزی که می شنوید یک «نه محکم» است.
به جای دستور دادن، به فرزندان خود چند گزینه بدهید. به جای اینکه به آنها بگویید به رختخواب بروند، از آنها بپرسید که دوست دارند قصه¬ی X را قبل از خواب بخوانند یا قصه¬ی Y را؟
شاید فرزند شما به مخالفت ادامه دهد و بگوید: «من به رختخواب نمی¬روم!» وقتی این اتفاق افتاد، آرام بمانید و بدون حالت هیجانی خاصی (مثلا بدون خشم یا خوشحالی) به آنها بگویید: «خب، این یکی از انتخاب‌ها نبود». و بعد گزینه ها را مجددا و تا حد امکان آرام تکرار کنید. وقتی چندبار قاطعانه حرفتان را تکرار کنید، احتمالا فرزندتان تسلیم می‌شود.
بیشتر بخوانید: مشکلات کودکا
یادتان باشد با گزینه‌های زیاد او را گیج نکنید و گزینه‌ها را به دو یا سه مورد برسانید.
4. آرامش خود را حفظ کنید
فریاد زدن بر سر کودک نافرمانی که داد می¬زند، مکالمه¬ی معمولی بین والد و کودک را به یک مسابقه¬ی فریادزنی تبدیل می¬کند. فرزند شما ممکن است واکنش شما را به عنوان دعوتی برای مبارزه¬ی کلامی تلقی کند. این فقط اوضاع را بدتر خواهد کرد. این به شما که بزرگسال هستید بستگی دارد که گفتگو را به سمت نتیجه¬ای عملی هدایت کنید. به فرزندتان کمک کنید نیاز به انجام کار یا رفتاری خاص را درک کند.
آنچه لازم است برای آرام‌ماندن هنگام لجبازی کودکان انجام دهید: مدیتیشن، ورزش یا گوش‌دادن به موسیقی. موسیقی آرام¬بخش را در خانه پخش کنید تا فرزندتان هم بتواند به آن گوش دهد. هر چند وقت یکبار موسیقی مورد علاقه¬ی فرزندتان را پخش کنید. به این ترتیب، هم می‌توانید آرامش را به آنها هدیه دهید و هم «رای» آنها را به دست می‌آورید.
5. به آنها احترام بگذارید
اگر چیزی را به کودک تحمیل کنید، احتمالا نمی¬پذیرد. در اینجا چند راه وجود دارد که می توانید بذر احترام را در رابطه‌ی خود بکارید:
• به دنبال همکاری باشید، بر پایبندی به دستورالعمل‌ها اصرار نکنید
• با آنها همدلی کنید. هرگز احساسات یا عقاید آنان را نادیده نگیرید
• اجازه دهید فرزندانتان کاری که را که از عهد¬اش بر می‌آیند برای خود انجام دهند، از وسوسه‌ی انجام کاری برای آنها دوری کنید. این‌گونه این پیام را به آنان می‌رسانید که به آنها اعتماد دارید
• منظور خود را بگویید و آنچه را که به زبان می¬آورید، عملی کنید
6. با آنها شریک شوید
کودکان به نحوه‌ی برخورد شما با خود بسیار حساس هستند. بنابراین مراقب لحن، زبان بدن و واژگانی که استفاده می¬کنید باشید. آنها وقتی از رفتار شما ناراحت می‌شوند، برای محافظت از خود کاری را انجام می‌دهند که بهتر از همه بلدند: شورش می‌کنند، با گستاخی جواب می‌دهند و پرخاشگری می‌کنند.
تغییر روش برخورد با لجبازی کودک می‌تواند واکنش او را نسبت به شما تغییر دهد. به جای اینکه به او بگویید چه کاری انجام دهد، با او شریک شوید. از جملاتی مانند «بیا این کار رو انجام بدیم…»، «چطوره این کار رو امتحان کنیم…» به جای «من ازت می خوام این کار رو بکنی…» استفاده کنید.
7. با آنان وارد بازی شوید
می توانید فعالیت¬های سرگرم¬کننده را برای ترغیب فرزندانتان به اجرای یک رفتار به کار ببرید. برای مثال، اگر می‌خواهید کودکتان اسباب‌بازی‌هایش را جمع کند، خودتان این کار را شروع کنید و از او بخواهید وارد بازی شود و نقش «کمک ویژه‌ی» شما را بازی کند.
همچنین می‌توانید فعالیت را زمان‌بندی کنید و کودک را در مسابقه‌ی «کی می‌تونه سریع‌تر اسباب‌بازی‌ها رو جمع کنه» به چالش بکشید. این یک ترفند زیرکانه است که بیشتر جواب می‌دهد.
8. مذاکره کنید
اگر می خواهید کودکان به شما گوش دهند، باید بدانید چه چیزی آنها را از انجام این کار باز می‌دارد.
بیشتر بخوانید: روانشناسی کودک
با پرسیدن چند سوال مانند «چی آزارت می‌ده؟ مشکلی وجود داره؟ چیزی می‌خوای؟» آنها را تشویق به صحبت در مورد افکارشان کنید. این به آنها می‌گوید که شما به خواسته‌هایشان احترام می‌گذارید و مایلید آنها را در نظر بگیرید.
مذاکره لزوما به این معنا نیست که شما همیشه تسلیم خواسته¬های آنها شوید. هدف ما این است که باملاحظه رفتار کنید. برای مثال، ممکن است فرزند شما حاضر نباشد در ساعت معینی به رختخواب برود. به جای اصرار، سعی کنید بر ساعت خوابی توافق کنید که مناسب هر دوی شما باشد.
9. خودتان الگو باشید و تنش فضای خانه را کم کنید
کودکان از طریق مشاهده و تجربه یاد می‌گیرند. اگر ببینند که پدر و مادرشان مدام دعوا می¬کنند، یاد می‌گیرند که از آنها تقلید کنند. اختلافات زناشویی بین والدین می‌تواند منجر به ایجاد یک محیط استرس‌زا در خانه شود و بر روحیه و رفتار فرزندان تاثیر بگذارد. پس تنش‌های محیط خانه را به حداقل برسانید و خودتان هم الگوی انجام رفتاری باشید که از آنها انتظار دارید.
10. دیدگاه کودک را درک کنید
برای درک بهتر لجبازی کودکان، سعی کنید خود را جای فرزندتان بگذارید و سعی کنید تصور کنید که او تحت چه شرایطی چنین رفتاری را انجام می‌دهد. حتی اگر تسلیم خواسته‌های او نمی¬شوید، با کودک همدلی کنید و بعد قاطعانه از وی حمایت کنید.
مثلا اگر فرزند شما مایل به انجام تکالیف خود نباشد، احتمالا از این کار خسته و پریشان شده است. اگر کارهای زیادی برای انجام¬دادن وجود دارد یا اگر کودک شما قادر به تمرکز نیست، می توانید با تقسیم کردن تکالیفش به بخش¬های کوچکتر که می-توانند در زمان کوتاهی انجام شوند، به وی کمک کنید. می‌توانید استراحت‌های کوتاه، یک یا دو دقیقه‌ای بین کارها تعیین کنید تا استرس فعالیت برای آنها کم شود.
11. رفتار مثبت را تقویت کنید
کودک شما ممکن است تقریبا به تمام درخواست¬های شما «نه» بگوید. یکی از راه‌های تغییر پاسخ‌های منفی کودک لجباز، بازی «بله» است، راهبرد هوشمندانه‌ای که سوزان استیفلمن، درمانگر ازدواج و خانواده توصیه می‌کند.
هنگام انجام این بازی، کودک شما باید به همه چیز با «بله» یا «نه» پاسخ¬دهد. سوالاتی مانند «تو عاشق بستنی هستی، نه؟ تو عاشق بازی با اسباب‌بازی‌هات هستی؟ می¬خواهی ببینی فردا دایناسورت تو وان حمام شنا می¬کنه یا نه؟» در این بازی احتمالا از فرزندتان «بله»های زیادی می¬شنوید. هرچه فرزند شما بیشتر پاسخ مثبت بدهد، بیشتر احساس می‌کند که شنیده می‌شود و از او قدردانی می¬شود.
12. دستورالعمل مشخص ارایه کنید.
شاید کودکتان درخواست شما را نشنیده یا حواسش گرم بازی است. جلو بروید، با محبت و قاطعیت در چشمانش نگاه کنید یا دستتان را روی شانه‌اش بگذارید و مطمین شوید که متوجه درخواست شما شده است.
مشکلات رایج لجبازی کودکان
مسایل رایجی که ممکن است والدین در ارتباط با یک کودک لجباز با آنها مواجه شوند.
آموزش توالت¬رفتن
آموزش توالت¬رفتن به تنهایی سخت است، چه برسد به اینکه در این مسیر با لجبازی کودکان هم روبرو شویم. شما می¬توانید با روش‌های زیر این کار را به
کودک سه ساله‌ی خود که پرخاشگری و لجبازی نشان می‌دهد، آموزش دهید:
- صحبت‌کردن در مورد آن
- توضیح اینکه چطور این کار انجام می‌شود
- کمک گرفتن از طنز و شوخی. اگر کودکتان استفاده از توالت را رد کرد، جدی برخورد نکنید
به یاد داشته باشید که این کار به صبوری نیاز دارد. مداومت و ثبات قدم به کودک کمک می¬کند تا سریع¬تر این رفتار را یاد بگیرد و رفتارمثبت او را تقویت می‌کند.
غذادادن به کودک لجباز
کودکان معمولا در مورد غذا خیلی سخت‌پسند هستند. با این اوصاف، نمی¬توانید همیشه آنچه را که می¬خواهند به آنان بدهید. بهترین روش برای کسب اطمینان از غذاخوردن کودک لجبازتان، سرگرم¬کننده¬ساختن زمان غذا است.
• از روش¬های خلاقانه برای ارایه‌ی غذا استفاده کنید
• آنها را در کارهایی ساده مانند چیدن سفره و پذیرایی درگیر کنید
• آنها را تشویق کنید تا پیش از ردکردن غذا، یک تکه از آن را بچشند. از هر خوراکی یک تکه¬ی کوچک به آنها بدهید و اجازه دهید انتخاب کنند
• با یک دسر خوب یا نوعی تشویق به آنان پاداش دهید
تربیت و نظم دادن به کودکان
کودکان به قوانین و نظم نیاز دارند. کودک شما ممکن است نداند که پیامدهای خوب یا بدی برای رفتارهایش وجود خواهد داشت. مطمین شوید که آنها از پیامدهای شکستن قوانین آگاه هستند. پیامدها می‌توانند فوری باشند تا بچه‌ها راحت‌تر بتوانند عمل خود را با نتیجه‌ی آن مرتبط سازند. برای مثال، گرفتن زمان تماشای تلویزیون می‌تواند یک پیامد برای نظم-بخشی به رفتار کودک باشد. بهتر است با توجه به مشکل، پیامدی خلاقانه و منطقی در نظر بگیرید.
همچنین این نکته را در نظر داشته باشید که کودکان با تنبیه، رفتار درست را یاد نمی‌گیرند.
سوالات متداول
در ادامه‌ی مقاله‌ی راه‌های برخورد با لجبازی کودکان، به چند سوال رایج در این زمینه می‌پردازیم:
1. علت اینکه کودکم لجبازی می‌کند چیست؟
دلایل زیادی ممکن است وجود داشته باشد. برای مثال، کودکان ممکن است بخاطر عوامل سرشتی، نبودن مرزبندی در خانواده، عدم جود قوانین در خانه، مشاهده‌ی سماجت در اطرافیان همچون مادر و پدر یا خواهر و برادرها لجبازی کنند.
2. آیا اینکه کودکم لجبازی می‌کند، طبیعی است؟
رفتار همراه با لجبازی گاهی اوقات در کودکان طبیعی است. حس رو به رشدی از خودمختاری و کنجکاوی نسبت به یادگیری درباره‌ی جهان اطراف، از دلایل رایجی هستند که کودکان لجبازی می‌کنند. بااین‌حال، ضروری است که مرزها و پیامدهای شفافی برای رفتار نادرست و غیرقابل‌پذیرش وضع کنید تا ویژگی‌های رفتاری سالم را در کودکتان پرورش دهید.
3. آیا لجبازی بین کودک ژنتیکی است؟
پژوهش‌ها نشان می‌دهد بین 20 تا 60% خلق¬وخو توسط ژنتیک تعیین می¬شود. با این‌حال، الگوی وراثتی شفافی وجود ندارد. همچنین، هیچ ژن مشخصی نیست که به تنهایی مسیول این موضوع باشد. بلکه چندین ژن در خلق‌وخو نقش دارند.
کلام پایانی
لجبازی کودکان شایع است اما سروکله‌زدن روزانه با آن می‌تواند خسته‌کننده باشد. دانستن و عمل به نکات گفته¬شده در این مقاله، می‌تواند کمکتان کند تا در موقعیتی برد-برد قایله را ختم کنید.
در پایان، از تجربه‌ی لجبازی کودکان خود برایمان بنویسید. کودک شما بیشتر در چه موقعیت‌های لجبازی می‌کند و شما چه راه‌هایی را برای مدیریت این موضوع در پیش می‌گیرید؟
منبع:
