سال اول زندگی کودک، یکی از حساس‌ترین و مهم‌ترین دوره‌های رشد انسان است. دوره‌ای که در آن، نوزاد نه تنها از نظر جسمی رشد چشمگیری دارد، بلکه از نظر ذهنی، احساسی و اجتماعی نیز دگرگون می‌شود. از نخستین لبخند تا ایستادن روی پا، هر مرحله از رشد کودک در این بازه زمانی پر از نکات قابل توجه و تغییرات سریع است. در این مقاله به بررسی دقیق و مرحله به مرحله تحولات مختلف نوزاد در سال اول زندگی می‌پردازیم.
برای درک بهتر این مراحل و دریافت بهترین راهنمایی در مسیر فرزندپروری، از مشاوره تلفنی و مشاوره آنلاین در کلینیک روانشناسی سها استفاده کنید. خط ارتباط با ما: 09198791784
| عنوان | توضیحات |
| 12 ماه شگفت انگیز در زندگی کودک 1 ساله | کودک در این ۱۲ ماه رشد سریعی دارد. هر ماه با مهارت‌ها، رفتارها و توانمندی‌های جدید همراه است. |
| یک تا سه ماهگی | در این مرحله، لبخند اجتماعی، بالا آوردن سر، دنبال کردن اشیا و بازی با دست‌ها دیده می‌شود. |
| چهار تا شش ماهگی | کودک کنترل بیشتری دارد، می‌خندد، غلت می‌زند، صدا تولید می‌کند و می‌تواند با کمک بنشیند. |
| هفت تا نه ماهگی | شروع حرکت روی زمین، نشستن مستقل، تقلید حرکات، بازی دالی موشه و تلاش برای ایستادن دیده می‌شود. |
| ده تا دوازده ماهگی | آغاز راه رفتن، گفتن چند کلمه، گرفتن دو انگشتی، ایستادن با کمک، و شروع بازی‌های وانمودی. |
| چه زمانی باید با پزشک صحبت کنیم؟ | در صورت تاخیر در رشد، رفتارهای نگران‌کننده یا تفاوت زیاد با همسالان، با پزشک مشورت کنید. |
12 ماه شگفت انگیز در زندگی کودک 1 ساله
در مدت زمان کوتاه تنها یک سال، نوزاد کوچک و وابسته‌ای که تازه متولد شده، به کودکی پرجنب‌وجوش و کنجکاو تبدیل می‌شود. این دگرگونی حیرت‌انگیز در طول ۱۲ ماه اول زندگی با سرعت زیادی اتفاق می‌افتد و هر ماه با رفتارهای تازه‌ای همراه است. بسیاری از والدین خصوصا در ماه‌های نخست، این پرسش را در ذهن دارند که در ادامه باید منتظر چه تغییراتی باشند و آیا رشد فرزندشان در مسیر طبیعی پیش می‌رود یا خیر. با این حال، نکته مهم این است که روند رشد هر کودک منحصر به فرد است و نمی‌توان انتظار داشت همه نوزادان دقیقا در یک زمان مشخص به مراحل رشد خاصی برسند. بازه زمانی قابل قبولی برای دستیابی به هر نقطه عطف وجود دارد. برای مثال، برخی نوزادان ممکن است در هشت ماهگی شروع به حرف زدن کنند، درحالی‌که بعضی دیگر تا اندکی بعد از یک سالگی هنوز سخنی نمی‌گویند. همچنین ممکن است زمان راه‌افتادن، بین ۹ تا ۱۸ ماهگی متغیر باشد.
با در نظر گرفتن این تفاوت‌های طبیعی، در ادامه به آنچه کودک ممکن است در هر سه ماه از سال اول زندگی تجربه کند، می‌پردازیم.
برای ارزیابی روانشناختی رایگان 15 دقیقه‌ای فرزندتان، با ما تماس بگیرید: 09198791784
رشد کودک در یک تا سه ماهگی: آغاز شناخت دنیای بیرون
در این بازه‌ی زمانی، یعنی از تولد تا پایان سه ماهگی، نوزادان به تدریج با محیط اطراف خود آشنا می‌شوند و مغز و بدن آنها در حال هماهنگ شدن با زندگی خارج از رحم است. این مرحله، شروعی برای بسیاری از مهارت‌های اولیه است که پایه‌گذار رشدهای آینده خواهند بود. در طول این دوره، ممکن است فرزند شما برخی از رفتارها و توانایی‌های زیر را از خود نشان دهد:
- شروع لبخندهای اجتماعی. در ابتدا ممکن است لبخندها صرفا واکنشی بی‌هدف باشند، اما تا پایان سه ماهگی، کودک شما در پاسخ به لبخند و تعاملات شما، واکنش نشان می‌دهد و حتی سعی می‌کند با لبخند زدن، توجه شما را جلب کند.
- در هنگام قرار گرفتن روی شکم، توانایی بالا آوردن سر و گاهی سینه را به‌دست می‌آورد، که نشان‌دهنده شروع تقویت عضلات گردن و بالاتنه است.
- چشم‌هایش به‌تدریج هماهنگ‌تر می‌شوند و او قادر می‌شود اشیا را با نگاه خود دنبال کند. همچنین انحرافات چشمی طبیعی ماه‌های اول کاهش می‌یابد.
- شروع به بازی با دست‌هایش می‌کند. آنها را باز و بسته می‌کند و اغلب به سمت دهان می‌برد.
رشد کودک در چهار تا شش ماهگی: کشف دستان و صداها
در این مرحله از رشد، نوزاد به تدریج کنترل بیشتری بر حرکات خود پیدا می‌کند و شروع به تعامل فعال‌تری با دنیای پیرامونش می‌نماید. او کم‌کم متوجه می‌شود که می‌تواند به اشیا برسد، آنها را بگیرد و حتی صداهایی از خودش تولید کند که گاهی شبیه به گفتار به‌نظر می‌رسد. بین چهار تا شش ماهگی، احتمال دارد کودک شما مهارت‌های زیر را تجربه کند:
- غلت زدن از شکم به پشت یا برعکس. معمولا غلت از جلو به عقب زودتر اتفاق می‌افتد و نشانه‌ای از تقویت عضلات تنه است.
- تولید صداهایی جدید و متنوع. غان و غون کردن‌هایی که ممکن است شبیه به زبان واقعی باشد.
- خندیدن.
- دست دراز کردن برای گرفتن وسایل و بازی با آنها. بهتر است مراقب اشیای جذاب مثل مو یا گوشواره‌هایتان باشید!
- توانایی نشستن با کمک. کودک می‌تواند با تکیه‌گاه بنشیند و سر خود را به خوبی کنترل کند.
رشد کودک در هفت تا نه ماهگی: آغاز ماجراجویی‌های حرکتی
در این بازه، نوزاد شما وارد مرحله‌ای می‌شود که کنجکاوی و حرکت نقش پررنگی در رشد او دارند. حالا دیگر غلت زدن تنها وسیله جابه‌جایی نیست. او به‌دنبال راه‌های تازه‌ای برای کشف محیط اطرافش می‌گردد. این دوران، زمان هیجان‌انگیزی برای والدین است، چون کودک کم کم نشان می‌دهد که آماده‌ی کشف دنیا با پاهای خودش است!
بین هفت تا نه ماهگی، ممکن است شاهد این توانایی‌ها باشید:
- شروع به حرکت روی زمین کند. این حرکت می‌تواند به شکل خزیدن روی شکم، چهار دست‌وپا رفتن، کشیدن خود با بازوها یا حتی لغزیدن روی باسن باشد. برخی کودکان از این مرحله عبور می‌کنند و مستقیما به ایستادن یا راه رفتن می‌رسند.
- توانایی نشستن بدون کمک را به‌دست آورد.
- نسبت به واژگان آشنا مانند نام خودش واکنش نشان دهد. حتی ممکن است به کلماتی مثل «نه» واکنش دهد یا شروع به ادا کردن واژه‌هایی ساده مثل «مامان» و «بابا» کند.
- دست بزنند و بازی‌هایی مثل «دالی موشه» انجام دهند.
- با گرفتن لبه‌ی مبل یا وسایل دیگر، سعی کند خود را بالا بکشد و بایستد.
بیشتر بخوانید: مزایا و معایب تک فرزندی
رشد کودک در ده تا دوازده ماهگی: خداحافظی با نوزادی، سلام به نوپایی
در سه‌ماهه پایانی سال اول، کودک شما دیگر شبیه نوزاد کوچک و درمانده ماه‌های اول نیست. حالا او به موجودی فعال، کنجکاو و مستقل تبدیل شده که نشانه‌های اولیه ورود به دنیای کودکان نوپا را نشان می‌دهد. در این دوران، ترکیبی از رشد فیزیکی، زبانی و شناختی باعث می‌شود هر روز شاهد یک مهارت جدید باشید.
در این بازه زمانی، ممکن است کودک شما:
- شروع به خوردن غذا با انگشتان خود کند. او کم کم مهارت گرفتن اشیای کوچک با انگشت شست و اشاره، معروف به «گرفتن دو انگشتی» را یاد می‌گیرد.
- در حالی که به لبه‌های مبل یا وسایل خانه چنگ زده، ایستاده و به اطراف حرکت کند. شاید حتی بتواند کمی بچرخد یا قدم‌های جانبی بردارد.
- چند کلمه ساده بگوید. اغلب «مامان» و «بابا» حالا معنای خاصی دارند و او آنها را به درستی برای والدین به کار می‌برد. میانگین واژگان قابل بیان تا یک سالگی حدود سه کلمه است.
- به اشیا مورد علاقه‌اش اشاره کند تا توجه شما را جلب کند یا چیزی را که می‌خواهد، نشان دهد.
- بازی‌های وانمودی را آغاز کند. برای مثال تلفن را به گوشش بگیرد و تظاهر به صحبت کند یا رفتارهای شما را تقلید کند.
- اولین قدم‌های خود را بردارد. بعضی کودکان زودتر راه می‌افتند، برخی هم کمی دیرتر، اما این آغاز استقلال حرکتی آنها است و لحظه‌ای فراموش‌نشدنی برای والدین به حساب می‌آید.
مشاوره خانواده یک گزینه مناسب برای تربیت موثر فرزندان است. برای ثبت نوبت آنلاین با ما در تماس باشید: 09198791784
رشد کودک شما: چه زمانی باید با پزشک صحبت کنیم؟
اگر احساس می‌کنید فرزندتان در رسیدن به مراحل مهم رشد، تاخیر دارد یا با سایر کودکان هم سن خود متفاوت است، اولین قدم این است که به حس درونی‌تان اعتماد کنید. کارشناسان می‌گویند والدین معمولا اولین کسانی هستند که متوجه تفاوتی در رفتار یا پیشرفت کودک می‌شوند. اگر نگرانی دارید، حتما آن را با پزشک متخصص کودک در میان بگذارید. تشخیص زودهنگام می‌تواند روند درمان یا پشتیبانی مناسب را خیلی موثرتر کند. فراموش نکنید که شما بهتر از هر کسی، تغییرات کوچک و بزرگ فرزندتان را می‌شناسید.
در عین حال، لازم نیست روی تاریخ دقیق رسیدن به مهارت‌ها تمرکز کنید. اینکه فرزند شما کی راه می‌رود یا اولین کلمه‌اش را چه زمانی می‌گوید، اهمیت کمتری دارد نسبت به اینکه به طور مداوم در حال پیشرفت باشد. روند رشد هر کودک منحصر به فرد است و مقایسه مداوم فقط باعث استرس می‌شود. همان‌طور که متخصصان تاکید می‌کنند، این یک مسابقه نیست و قرار نیست کسی جایزه بگیرد. مهم این است که مسیر رشد به طور طبیعی و پیوسته طی شود.
کلینیک روانشناسی سها، همراه شما در کنار رشد فرزندانتان
اگر در زمینه رشد، رفتار یا سلامت روانی فرزندتان سوالی دارید، می‌توانید از مشاوران مجرب کلینیک روانشناسی سها کمک بگیرید. این مجموعه با تیمی متخصص، خدمات روانشناسی کودک و خانواده را به‌صورت مشاوره ایرانیان خارج از کشور و نیز به صورت آنلاین و تلفنی در داخل کشور ارایه می‌دهد. برای دریافت وقت مشاوره با شماره‌‌های 02166932737 یا 09198791784 تماس بگیرید.
سوالات متداول
- آیا کودک یک ساله باید راه برود؟
اگر کودک یک ساله بتواند بایستد، با کمک حرکت کند یا چهار دست و پا برود، معمولا مشکلی نیست. اما اگر تلاشی برای حرکت ندارد، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
- کودک یک ساله چند کلمه باید بلد باشد؟
معمولا بین ۱ تا ۳ کلمه ساده مثل «مامان»، «بابا» یا «نه» می‌گوید. مهم‌تر از تعداد کلمات، درک او از زبان است. اگر دستورات ساده را می‌فهمد، رشد زبانی‌اش طبیعی است.
- آیا کم‌اشتهایی یا بدغذایی در این سن طبیعی است؟
بله، طبیعی است. با کاهش سرعت رشد بعد از سال اول، اشتهای کودک هم کمتر می‌شود. تا زمانی که وزن‌گیری طبیعی باشد و کودک فعال باشد، جای نگرانی نیست.
منبع
