استرس، کمبود خواب و تغییرات هورمونی تنها چند نمونه از عوامل تشدید کننده اختلال دوقطبی هستند. اختلال دوقطبی یک بیماری روانی است که شامل دوره‌های متناوب افسردگی و شیدایی (مانیا) می‌شود. اگر با این اختلال در خود یا اطرافیانتان سروکار دارید، احتمالا ماایلید بدانید چه چیزهایی دوره‌های خلقی را شروع یا تشدید می‌کند؟ در این مطلب از مرکز مشاوره روانشناسی سها به معرفی ۱۰ عامل تشدید کننده اختلال دوقطبی می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
| بخش | توضیحات |
| تعریف | اختلالی روانی که فرد بین دوره‌های شیدایی (انرژی و هیجان بالا) و افسردگی (انرژی پایین و غمگینی) نوسان دارد. |
| عوامل تشدیدکننده | استرس شدید – بی‌خوابی – تغییرات هورمونی – مصرف مواد مخدر یا الکل – استرس – مشکلات خانوادگی و … |
| مدیریت عوامل محرک | مدیریت استرس و آرام‌سازی، داشتن روتین خواب، حفظ سلامت مغز، پرهیز از مواد مخدر و الکل، درمان تخصصی تحت نظر روانپزشک و روانشناس |
روایت مهرداد
مهرداد از مراجعین مشاوره آنلاین برایمان می‌نویسد [روایت‌ها و اسامی ساختگی است]:
«چند روزی بود که حس می‌کردم اوضاعم بهم ریخته‌اس. از وقتی پروژه‌ام رو تحویل دادم، استرس زیادی داشتم و شب‌ها درست نمی‌خوابیدم. فکر می‌کردم فقط خستگیه، اما بعد از دعوای شدیدی که با همسرم داشتم، همه‌چیز تغییر کرد. یه دفعه احساس کردم انرژیم بی‌نهایت شده، افکارم مثل اسب وحشی تو سرم می‌دویدن و دیگه نیازی به خواب نداشتم. هر چقدر همسرم سعی می‌کرد منو آروم کنه، بیشتر تحریک‌پذیر می‌شدم. این حالت تا جایی ادامه پیدا کرد که یکی از دوستای قدیمیم که خودشم اختلال دوقطبی داره، گفت: رفیق به نظر میاد محرک‌هات فعال شده‌ن! اونجا بود که فهمیدم استرس، بی‌خوابی و درگیری‌های عاطفی چقدر می‌تونن رو من تاثیر بذارن!»
۱۰ عوامل تشدید کننده اختلال دوقطبی
اختلال دوقطبی (BD) یا بایپولار نوعی بیماری روانشناختی است که معمولا شامل خلق بالا (شیدایی، انرژی بالا) و پایین (افسردگی، بی‌انرژی بودن) می‌شود. در مقاله قبلی به تعریف کامل این وضعیت پرداختیم. حال می‌خواهیم عوامل محرک آن را بشناسیم. عوامل مختلفی می‌توانند باعث شروع دوره‌های خلقی در این اختلال شوند که در افراد مختلف بسیار متفاوت است. برخی از این عوامل عبارتند از:
۱. اتفاقات منفی زندگی
روبرو شدن با موقعیت‌های پر احساس می‌تواند به بروز علایم خلقی در افراد مبتلا به BD کمک کند. تحقیقات نشان می‌دهد که اتفاقات منفی زندگی، احتمال بروز افسردگی را در این بیماری افزایش می‌دهند.
نمونه‌هایی از اتفاقات مهم زندگی که می‌توانند جزو عوامل تشدید کننده اختلال دوقطبی باشند، عبارتند از:
- مرگ عزیزان: مرگ عزیز شاید پراسترس‌ترین رویداد زندگی هر فرد باشد. بسیاری از افراد به مدیریت موفقیت‌آمیز بیماری در طول سوگواری ادامه می‌دهند، اما برای برخی دیگر، این اتفاق می‌تواند پیامدهای شدیدی داشته باشد و به شیدایی در مراسم تدفین منجر شود. در دوره سوگواری، باید نظارت و حمایت بیشتری صورت گیرد.
- جدایی در روابط: بسیاری از افراد مبتلا، به ویژه آن‌هایی که سابقه دوره‌های شدید شیدایی دارند، در ازدواج خود به مشکل می‌خورند. اگر در حال گذراندن فرآیند طلاق هستید، همکاری با درمانگر می‌تواند در این روند طولانی و پراسترس به شما کمک کند.
- از دست دادن شغل: یکی از پیش‌بینی ناپذیرترین استرس‌های زندگی، از دست دادن شغل است. فشارهای مالی و عاطفی ناشی از آن می‌توانند یک عامل محرک برای نوسان خلق باشند.
- بلایای طبیعی: بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله نیز می‌توانند محرک باشند.
۲. استرس
حتی استرس‌های مثبت مانند شروع یک کار جدید یا نقل مکان به خانه جدید، می‌توانند تعادل فرد را به هم زده و به خلق‌وخوی ناپایدار منجر شوند.
برای دریافت نوبت مشاوره روانشناسی آنلاین کلیک کنید.
۳. اختلال خواب
BD می‌تواند خواب را مختل کند، اما اختلالات خواب نیز می‌توانند به عنوان عوامل تشدید کننده اختلال دوقطبی عمل کنند. افرادی که ساعات کاری طولانی و متغیر دارند و دانشجویانی که کمبود خواب دارند، در معرض خطر یک دوره خلقی مجدد قرار دارند.
۴. تغییرات آب و هوایی
تغییر فصل به عنوان یک محرک محیطی شایع برای تغییر دوره‌های خلقی در اختلال بایپولار شناخته شده است. برخی از مبتلایان به این وضعیت اختلال عاطفی فصلی (SAD) نیز دارند.
۵. مصرف مواد مخدر یا داروهای خاص
مصرف الکل و مواد مخدر یکی از عوامل تشدید کننده اختلال دوقطبی است. این می‌تواند به شروع ناگهانی یک دوره خلقی منجر شود یا بیماری زمینه‌ای را بدتر کند. زیرا باعث تغییرات شیمیایی در بدن می‌شود. استفاده از مواد مخدر مانند کوکایین و آمفتامین می‌تواند علایم شیدایی را ایجاد یا تشدید کند. همچنین ممکن است پس از مصرف الکل و کوکایین، علایم افسردگی فرد تشدید شوند.
برخی داروها، مانند داروهای ضدافسردگی، نیز ممکن است در برخی افراد باعث شروع دوره شیدایی شوند. پزشکان اغلب برای کاهش این خطر، داروهای ضدافسردگی را به همراه تثبیت‌کننده‌های خلق‌وخو تجویز می‌کنند.
۶. تغییرات هورمونی
ارتباط بین هورمون‌ها و علایم BD پیچیده است. تحقیقات نشان می‌دهد که در طول دوره‌های شیدایی، سطح تستوسترون، استرادیول و پروژسترون در افراد بالاتر است. همچنین، تغییرات هورمونی ناشی از قاعدگی، یایسگی و بارداری نیز بر علایم این اختلال اثر می‌گذارد.
۷. تیرویید
سطح ناکافی هورمون تیرویید می‌تواند به افسردگی منجر شود. همچنین، سطوح بسیار پایین تیرویید می‌تواند باعث شیدایی و حتی روان پریشی شود. به همین دلیل، در افرادی که اولین دوره شیدایی خود را تجربه می‌کنند، باید سطح تیرویید بررسی شود.
۸. بیماری‌های دیگر
زندگی با اختلال بایپولار با وجود بیماری‌های دیگری که علایم خاص خود را دارند، پیچیده‌تر می‌شود. اختلالات شخصیت، اضطراب و مصرف مواد مخدر از جمله شایع‌ترین اختلالات روانی هستند که با این بیماری همراهند و باعث تشدید وضعیت می‌شوند.
۹. کمبود مواد مغذی
آنچه می‌خورید (یا نمی‌خورید) می‌تواند بر خلق‌وخوی شما تاثیر بگذارد. کمبود برخی ویتامین‌ها، به ویژه ویتامین B12 یا D، می‌تواند فرد را در معرض خطر افسردگی یا بی‌ثباتی خلق قرار دهد.
۱۰. بدون محرک
جالب است بدانید که همه افراد مبتلا به BD محرک خاصی برای دوره‌های خود ندارند و این دوره‌ها می‌توانند بدون هیچ دلیل مشخصی رخ دهند.
چگونه عوامل تشدید کننده اختلال دوقطبی را مدیریت کنیم؟
تاکنون ۱۰ عامل تشدید کننده اختلال دوقطبی را شناختیم و دیدیم که هر یک چه تاثیری بر این اختلال دارند. اکنون یکی از مهم‌ترین کارهایی که می‌توانید انجام دهید، نظارت بر خلق‌وخو و الگوهای آن است:
- مدیریت استرس و آرام‌سازی: مدیریت و درمان استرس می‌تواند در طول تجربیات پراسترس یا اتفاقات مهم زندگی مفید باشد. افراد مبتلا می‌توانند تکنیک‌های آرام‌سازی را یاد بگیرند و راهکارهای ارتباطی سالم را با کمک درمانگر در وجود خود پرورش دهند.
- داشتن روتین خواب: داشتن یک برنامه خواب منظم، پرهیز از کافئین و ایجاد یک روال آرامش‌بخش برای قبل از خواب می‌تواند کمک کننده باشد.
- حفظ سلامت مغز: آنچه برای مغز شما خوب است، اغلب برای تنظیم خلق‌وخو نیز مفید است. ورزش، رژیم غذایی سالم و فرصت‌هایی برای آرامش و بازسازی مانند یوگا، می‌توانند خطر دوره‌های خلقی را کاهش دهند.
- پرهیز از مواد مخدر و الکل: مواد مخدر و الکل می‌توانند علایم بایپولار را بدتر کرده و در درمان اخلال ایجاد کنند. اگر احساس می‌کنید مواد مخدر یا الکل بر بیماری شما تاثیر می‌گذارند، با یک پزشک در مورد راه‌های کاهش یا ترک مصرف صحبت کنید.
- درمان تخصصی تحت نظر روانپزشک: درمان اختلال دوقطبی ممکن است شامل ترکیبی از داروها، روان‌درمانی، تغییرات سبک زندگی و درمان‌های تحریک مغزی باشد. با پزشک خود در مورد یک برنامه درمانی که به شما در مدیریت علایم کمک می‌کند، صحبت کنید. همچنین تراپیست مشاوره خانواده می‌تواند در این زمینه به خانواده شما کمک کند.
تلفن رزرو نوبت: 09198791784
چگونه یک دوره خلقی را آرام کنیم؟
مدیریت دوره‌های خلقی و عوامل تشدید کننده اختلال دوقطبی نیازمند داروها و راهبردهای مراقبت از خود است:
- برای دوره‌های شیدایی:
- طبق یک برنامه منظم بخوابید، حتی اگر احساس خستگی نمی‌کنید.
- برای غذا خوردن یادآور تنظیم کنید.
- به مکان آرام و ساکت بروید.
- از فعالیت‌های بیش از حد هیجان‌انگیز یا محیط‌های تحریک‌کننده دوری کنید.
- اتخاذ تصمیمات بزرگ را به تعویق بیندازید.
- برای دوره‌های افسردگی:
- وعده‌های غذایی آماده در فریزر داشته باشید تا مجبور به آشپزی نباشید.
- سعی کنید به یک برنامه روزانه ساده پایبند باشید.
- تمرین‌های ملایم مانند یوگا انجام دهید.
- زمانی را برای فعالیت‌های لذت‌بخش یا آرامش‌بخش در نظر بگیرید، حتی اگر میلی به انجام آنها ندارید.
- برای کارهایی که قادر به انجامشان نیستید، از دیگران کمک بخواهید.
راهنمای مراجعه به روانپزشک
اگر شما یا یکی از نزدیکانتان علایم اختلال بایپولار را دارید، فهرستی از عوامل محرک که ممکن است این علایم را تشدید کرده باشند، مانند استرس‌های شدید، کمبود خواب یا مصرف برخی داروها تهیه کنید. سپس در طول جلسات مشاوره، صادقانه و شفاف در مورد تجربه‌هایتان با درمانگر صحبت کنید.
مشاوران روانشناس در کلینیک روانشناسی سها آماده‌اند تا شما را در این مسیر همراهی کنند و با ارایه یک برنامه درمانی جامع و مناسب، به بهبود وضعیت‌تان کمک کنند. پس فرصت را از دست ندهید و همین حالا برای ارزیابی رایگان تماس بگیرید.
تماس با ما: 09198791784
سوالات متداول
آیا تغییرات خلقی در اختلال دوقطبی به صورت تصادفی رخ می‌دهند؟
با وجود اینکه عوامل خاصی می‌توانند باعث شروع دوره‌های خلقی شوند، این دوره‌ها ممکن است به ظاهر به صورت تصادفی نیز اتفاق بیفتند. برای افراد ممکن است پیش‌بینی دقیق زمان وقوع دوره‌ها دشوار باشد. به همین دلیل، ایجاد راهبردهای مدیریتی موثر و حفظ ارتباط منظم با پزشک یا درمانگر بسیار مهم است.
چه زمانی باید به دنبال کمک بود؟
اگر احساس می‌کنید علایم اولیه یک دوره خلقی را تجربه می‌کنید، باید در اسرع وقت با روانپزشک یا رواندرمانگر تماس بگیرید. آنها می‌توانند به کاهش علایم شما کمک کنند.
منابع
