اختلالات خوردن به معنای تغییرات مداوم در الگوهای غذا خوردن است که به سلامت جسمی و روانی آسیب می‌زند. این اختلالات می‌توانند بسیار جدی بوده و بر عملکرد جسمی، روانی و اجتماعی فرد تاثیر بگذارند. مشکلات خوردن به انواع مختلفی از جمله بی اشتهایی و پرخوری عصبی تقسیم می‌شود. با ما در ادامه این مطلب همراه باشید تا به بررسی دسته‌بندی‌ها، علل، علایم و روش‌های درمان آنها از جمله مشاوره آنلاین بپردازیم.
| بخش | خلاصه |
| تعریف | تغییرات شدید و پایدار در الگوی غذا خوردن که به سلامت روان و جسم آسیب می‌زنند و می‌توانند کشنده باشند. |
| انواع | آنورکسیا، بولیمیا، پرخوری، اجتناب/محدودیت مصرف غذا (ARFID)، پیکا و نشخوار. |
| علایم کلی | تغییرات وزن، ریزش مو، تغییرات خلقی، استفراغ عمدی، ورزش اجباری، پرخوری مخفیانه، خستگی و سرگیجه. |
| علل | ژنتیک، تغییرات شیمیایی مغز (دوپامین و سروتونین)، فشارهای فرهنگی-اجتماعی و مشکلات روانی زمینه‌ای مانند افسردگی و اضطراب. |
| تشخیص | توسط روانپزشک یا روانشناس بالینی از طریق معاینه بالینی، بررسی عادات غذایی و آزمایش‌های لازم. |
| درمان | روان‌درمانی، داروهای ضدافسردگی یا ضدروان‌پریشی، مشاوره تغذیه و مراقبت پزشکی. |
منظور از اختلالات خوردن چیست؟
اختلال خوردن یک مشکل سلامت روان است که بر رابطه شما با غذا، الگوهای تغذیه و نگاه شما به خودتان (تصویر بدنی) تاثیر می‌گذارد. این الگوهای ناسالم ممکن است ناشی از احساس ناراحتی یا نگرانی در مورد شکل یا وزن بدن باشد. فرد مبتلا به اختلال خوردن ممکن است در ابتدا تنها مقادیر کمتر یا بیشتری از معمول غذا خورده باشد، اما در مقطعی، میل به تغذیه کمتر یا بیشتر از کنترل خارج می‌شود و الگوهای ناسازگار غذا خوردن به یک عادت تبدیل می‌شوند. این اختلالات سلامت جسم و روان شما را تحت تاثیر قرار می‌دهند و می‌توانند به عامل تهدید کننده‌ای برای زندگی تبدیل شوند.
این مساله اغلب در دوران نوجوانی یا اوایل بزرگسالی ایجاد می‌شود، اما شروع آن در کودکی یا اواخر بزرگسالی نیز ممکن است. بسیاری از افراد مبتلا قادرند رفتارهای ناسالم غذایی خود را ماه‌ها یا سال‌ها از خانواده خود پنهان کنند.
انواع اختلالات خوردن
در ادامه انواع مختلف این وضعیت و ویژگی‌های آنها را معرفی می‌کنیم:
بی‌اشتهایی عصبی (آنورکسیا)
آنورکسیا با گرسنگی دادن به خود و کاهش وزن مشخص می‌شود که منجر به کمبود وزن به تناسب قد و سن افراد می‌شود. این اختلال بالاترین میزان مرگ و میر را در میان تمامی تشخیص‌های روانپزشکی (به غیر از مصرف مواد مخدر) دارد و خطر آن بسیار جدی است. شاخص توده بدنی (BMI) که معیار وزن نسبت به قد است، معمولا در یک فرد بزرگسال مبتلا به آنورکسیا کمتر از ۱۸.۵ است.
رفتار رژیم گرفتن در آنورکسیا ناشی از ترس شدید از افزایش وزن یا چاق شدن است. بی اشتهایی عصبی خود بر دو نوع است:
- محدودکننده: در این نوع، فرد عمدتا با رژیم گرفتن، روزه گرفتن یا ورزش بیش از حد وزن کم می‌کند.
- پرخوری/تخلیه: در این نوع، فرد به صورت متناوب پرخوری می‌کند و سپس برای رهایی از کالری دریافت شده دست به روش‌های تخلیه می‌زند.
پرخوری عصبی (بولیمیا)
افراد مبتلا به بولیمیا معمولا دچار پرخوری و مصرف غذاهای پرکالری هستند. این اغلب با خوردن مقدار زیادی غذا در مدت زمان کوتاه، همراه با احساس عدم کنترل بر آنچه می‌خورند، تعریف می‌شود. رفتار پرخوری معمولا پنهانی و همراه با احساس شرم یا خجالت است. میزان تغذیه ممکن است بسیار زیاد باشد و خوراکی‌ها اغلب به سرعت، فراتر از سیری و تا حد تهوع و ناراحتی مصرف می‌شوند.
بولیمیا معمولا با رفتارهای جبرانی مانند استفراغ، مصرف ملین‌ها یا ورزش اجباری برای جلوگیری از افزایش وزن همراه است. ذهن فرد مبتلا به این نوع از اختلالات خوردن بیش از حد به افکار غذا، وزن یا شکل بدن مشغول است. همین امر بر عزت نفس آنها تاثیر منفی دارد.
اختلال پرخوری
افراد مبتلا به اختلال پرخوری دوره‌هایی از پرخوری را تجربه می‌کنند که در آن مقادیر زیادی غذا را در مدت زمان کوتاه مصرف می‌کنند، درست مانند اختلال پرخوری عصبی. این افراد احساس می‌کنند بر خوردن خود کنترلی ندارند و از رفتار پرخوری خود ناراحت هستند. با این حال، آنها از رفتارهای جبرانی برای خلاص شدن از شر غذا استفاده نمی‌کنند. این خوردن هیجانی می‌تواند منجر به عوارض جدی سلامتی از جمله چاقی، دیابت، فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی عروقی شود.
سایر اختلال تغذیه و خوردن
اختلالات خوردن مربوط به این دسته شامل رفتارها یا تغییراتی در رفتار غذایی است که باعث ناراحتی و اختلال در عملکرد خانوادگی، اجتماعی یا کاری می‌شوند، اما در دسته‌بندی‌های دیگر قرار نمی‌گیرند. زیرا تعداد دفعات رفتار به حد نصاب تشخیصی نمی‌رسد یا شدت آنها به حد انواع دیگر نیست.
اختلال اجتناب/محدودیت مصرف غذا (ARFID)
ARFID (Avoidant/restrictive food intake disorder) نوعی اختلال خوردن شامل محدود کردن یا اجتناب از خوردن است. این باعث عدم تامین نیازهای بدن و بدغذایی شدید می‌شود. در ARFID، اجتناب از غذا یا محدود بودن انتخاب خوراک می‌تواند به دلیل یکی از موارد زیر باشد:
- کم اشتهایی و عدم علاقه به غذا خوردن.
- اجتناب شدید از غذا بر اساس ویژگی‌های حسی آن مانند بافت، ظاهر، رنگ یا بو.
- اضطراب یا نگرانی در مورد عواقب غذا خوردن، مانند ترس از خفگی، تهوع، استفراغ، یبوست یا واکنش آلرژیک.
پیکا (Pica)
پیکا نوعی دیگر از اختلالات خوردن است که در آن فرد به طور مکرر چیزهایی را می‌خورد که ارزش غذایی ندارند. این رفتار حداقل به مدت یک ماه ادامه می‌یابد و به اندازه کافی جدی است که نیاز به توجه بالینی داشته باشد. مواد معمولی که بلعیده می‌شوند بسته به سن و در دسترس بودن متفاوت است و ممکن است شامل کاغذ، تراشه‌های رنگ، صابون، پارچه، مو، نخ، گچ، فلز، سنگ‌ریزه، یخ، زغال یا خاک رس باشند. افراد مبتلا به پیکا معمولا از غذا به طور کلی بیزار نیستند.
پیکا ممکن است در ابتدا در دوران کودکی، نوجوانی یا بزرگسالی رخ دهد، اگرچه شروع آن در دوران کودکی شایع‌تر است. این اختلال در کودکان زیر ۲ سال تشخیص داده نمی‌شود و در آن سن عادی است. فردی که پیکا دارد، در معرض خطر انسداد روده یا اثرات سمی مواد بلعیده شده قرار دارد.
اختلال خوردن معمولا نیاز به مداخله گسترده روانشناس خانواده دارد. برای دریافت وقت مشاوره خانواده کلیک کنید: 09198791784
اختلال نشخوار (Rumination Disorder)
در نشخوار، غذای بلعیده شده به طور ارادی به دهان برگشته و دوباره جویده و بلعیده یا تف می‌شود. اختلال نشخوار می‌تواند در دوران نوزادی، کودکی، نوجوانی یا در بزرگسالی رخ دهد. برای اینکه این تشخیص داده شود، رفتار باید:
- به طور مکرر و حداقل به مدت یک ماه رخ دهد.
- ناشی از یک مشکل گوارشی یا پزشکی نباشد.
- بخشی از یکی از اختلالات دیگر نباشد.
علایم اختلالات خوردن
علایم اختلالات خوردن بسته به نوع آنها متفاوت است، اما می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تغییرات خلقی.
- خستگی.
- غش یا سرگیجه.
- نازک شدن یا ریزش مو و شکنندگی ناخن.
- تغییرات بی‌دلیل وزن یا کاهش وزن شدید.
- تعریق غیرعادی.
- توقف دوره‌های قاعدگی.
- سرگیجه یا غش به دلیل کم‌آبی بدن.
- عدم تحمل سرما.
- ضعف و تحلیل عضلانی.
- سوزش سر معده و رفلاکس (در افرادی که استفراغ می‌کنند).
- یبوست شدید و نفخ.
- شکستگی‌های ناشی از استرس در اثر ورزش اجباری و پوکی استخوان.
داشتن اختلال خوردن چه حسی دارد؟
اگر اختلال خوردن دارید، ممکن است احساس کنید:
- غذا دشمن شماست یا می‌تواند به شما آسیب برساند.
- کار اشتباه یا شرم‌آوری انجام داده‌اید.
- وزن یا اندازه بدنی شما درست نیست.
- اگر به معیارهای وزنی یا بدنی خاصی نرسید، شکست خورده‌اید.
- دیگران به شما نگاه منفی دارند.
- تنها چیزی که در زندگی می‌توانید کنترل کنید، میزان و نحوه غذا خوردن شماست.
این احساسات یک انتخاب نیستند. با کمک مشاوره روانشناسی فردی می‌توانید کنترل خود را بر عادات خوردن و سایر جنبه‌های زندگی پس بگیرید. برای رزرو وقت کلیک کنید: 09198791784
علل و ریشه‌ها
علت دقیق اختلالات خوردن هنوز به طور واضح، مشخص نیست. اما تحقیقات نشان می‌دهد که چندین عامل احتمالی برای آن وجود دارد:
- ژنتیک: مطالعات نشان داده‌اند که آنورکسیا، بولیمیا و اختلال پرخوری در خانواده‌ها به صورت ارثی منتقل می‌شوند.
- زیست‌شناسی مغز: دوپامین و سروتونین مواد شیمیایی در مغز هستند که باعث احساس لذت و شادی می‌شوند. تحقیقات نشان می‌دهد که این مواد در طول برخی رفتارهای تغذیه فعال می‌شوند.
- هنجارهای فرهنگی و اجتماعی: فشار ذهنی برای فیت بودن می‌تواند بهداشت روان شما را تحت تاثیر قرار دهد. هنجارها و رسانه‌‌های اجتماعی می‌توانند الگوهای رفتاری شما را تغییر دهند تا به صورت ایده آل گرایی بکوشید وزن خود را فیت سازید.
- مشکلات زمینه‌ای سلامت روان: ممکن است زمانی که مدیریت جنبه‌های دیگر زندگی برایتان سخت است، به اقدامات افراطی در مورد غذا روی بیاورید. در این حالت، وسواس به غذا به یک روش ناسالم برای مقابله با احساسات دردناک تبدیل می‌شود.
تشخیص
یک روانپزشک یا روانشناس بالینی با بررسی علایم، کسب اطلاعات بیشتر در مورد عادات غذایی و ورزشی شما و همچنین درخواست آزمایش برای رد سایر دلایل یا عوارض، اختلال خوردن را تشخیص می‌دهد.
درمان اختلالات خوردن
اختلالات خوردن قابل درمان هستند و وزن سالم قابل بازگشت است. هرچه اختلال زودتر تشخیص داده و درمان شود، نتیجه احتمالی بهتر خواهد بود. اما به یک برنامه درمانی جامع نیاز دارند که شامل مراقبت و نظارت پزشکی، مداخلات حرفه‌ای، مشاوره تغذیه، روان‌درمانی و در صورت لزوم، استفاده از دارو است:
- روان درمانی: تراپیست یا درمانگر می‌تواند بهترین نوع درمان را از میان درمان فردی، گروهی و خانوادگی برای وضعیت شما تعیین کند. درمان شناختی-رفتاری یا روانکاوی می‌تواند مفید باشد.
- دارو درمانی: ممکن است همراه با اختلال خوردن، مشکلات دیگری مانند اضطراب یا افسردگی داشته باشید. مصرف داروهای ضدافسردگی، ضد روان‌پریشی یا سایر داروها می‌تواند این شرایط را بهبود بخشد.
- مشاوره تغذیه: یک متخصص تغذیه می‌تواند به شما در بهبود عادات غذایی و تهیه برنامه‌های غذایی مغذی کمک کند.
راهنمای مراجعه به پزشک
اختلالات خوردن مشکلات پزشکی جدی هستند که می‌توانند بر سلامت روانی و جسمی شما تاثیر بگذارند. مهم است که به دنبال کمک باشید. همکاران ما در کلینیک روانشناسی سها، از آمادگی لازم برای ارایه انواع خدمات مشاوره سلامت روان از جمله مشاوره روانشناسی آنلاین و مراقبت‌‌های پزشکی برخوردارند. اگر علایم و نشانه‌های ذکر شده در این محتوا را دارید، هر چه زودتر فرم ارزیابی رایگان را در سها کلینیک تکمیل کنید تا در اولین فرصت، خدمات درمانی و حمایت‌های لازم را دریافت کنید.
سوالات متداول
آیا اختلالات خوردن می‌توانند به سلامتی آسیب برسانند؟
بله، اگر این اختلالات بدون درمان رها شوند، می‌توانند به بیماری‌های جدی و حتی مرگ منجر شوند. این با سایر مشکلات جدی مانند بیماری‌های کلیوی، کبدی و قلبی، مرتبط است که هر یک از آنها به انجام آزمایشات و درمان‌های خاصی نیاز دارد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
اگر فکر می‌کنید اختلال خوردن دارید، بهتر است هرچه زودتر درمان پزشکی و روانشناختی را شروع کنید تا سریع‌تر در مسیر بهبودی قرار بگیرید.
اختلال خوردن در کودکان و نوجوانان چگونه درمان می‌شود؟
به طور کلی ترکیبی از روش‌های درمانی از جمله درمان شناختی-رفتاری و مصرف داروهای ضدافسردگی تحت نظر روانپزشک می‌تواند به درمان این اختلالات کمک کند.
منابع
