روانشناسی بالینی گرایشی از روانشناسی است که روش‌های رواشناختی را در تشخیص و درمان اختلالات روانی و هیجانی به کار می‌برد و به تحقیق در زمینه‌ی علل بیماری‌ها و اثرات درمان می‌پردازد. در این مقاله می‌خوانیم روانشناسی بالینی چیست؟ و چه رویکردهایی دارد.
فهرست محتوا
- روانشناسی بالینی چیست؟
- تاریخچه
- تکامل در طول جنگ‌های جهانی
- تغییرات در تمرکز
- رویکردها
- کاربرد
- روانشناس بالینی با چه کسانی سروکار دارد؟
- روانشناسان بالینی در چه مکان‌هایی کار می‌کنند؟
- شرایط تحصیل
- فرصت های رشته‌ی روانشناسی بالینی
- تفاوت روانپزشک و روانشناس بالینی
- تفاوت روانشناس عمومی و روانشناس بالینی
- خُرده‌تخصص‌های روانشناسی بالینی چیست؟
- کلام پایانی
روانشناسی بالینی چیست؟
روانشناسی بالینی چیست؟ روانشناسی بالینی شاخه ای از روانشناسی است که با ارزیابی و درمان بیماری‌های روانی، رفتار نابهنجار و مشکلات روانپزشکی سروکار دارد. این حوزه، با ادغام دانش روانشناختی با درمان مشکلات پیچیده انسان، خود را به فرصت شغلی مهیجی برای کسانی که به دنبال کار در زمینه‌های چالش انگیز و اقناع‌کننده هستند تبدیل کرده است.
تاریخچه‌ی روانشناسی بالینی
تاثیرات اولیه در زمینه روانشناسی بالینی به تلاش های روانکاو اتریشی زیگموند فروید برمی‌گردد. او یکی از نخستین کسانی بود که بر این ایده تمرکز کرد که بیماری‌های روانی می‌توانند با گفتگو با بیمار مورد درمان قرار گیرند و این توسعه‌ی رویکرد گفتگودرمانی او بود که اغلب با عنوان نخستین استفاده علمی از روانشناسی بالینی از آن یاد می‌شود.
روانشناس آمریکایی لایتنر ویتمر در سال 1896 اولین کلینیک روانشناختی را با تمرکز ویژه بر کمک به کودکان دچار اختلال یادگیری تاسیس کرد. همچنین ویتمر بود که نخستین بار اصطلاح «روانشناسی بالینی» را در مقاله ای در سال 1907 معرفی کرد. ویتمر دانشجوی سابق ویلهلم وونت، روانشناسی بالینی را اینگونه تعریف می‌کند: «مطالعه افراد از طریق مشاهده یا آزمایش، با هدف تغییرات رو به رشد».
تا سال 1914، 26 کلینیک دیگر در ایالات متحده تاسیس و به حرفه‌ی روانشناسی بالینی اختصاص داده شدند. امروزه روانشناسی بالینی یکی از محبوب ترین زیر شاخه ها و به تنهایی بزرگترین حوزه اشتغال در مشاوره روانشناسی است.
تکامل در طول جنگ های جهانی
روانشناسی بالینی چیست و در طی تاریخ چه تغییراتی کرد؟ روانشناسی بالینی، بیشتر طی دوره جنگ جهانی اول، زمانی که متخصصان، سودمندی ارزیابی های روانشناختی را تایید کردند پایه گذاری شد. در سال 1917، انجمن روانشناسی بالینی آمریکا تشکیل شد، هرچند تنها دو سال بعد با برقرارشدن انجمن روانشناسی آمریکا (APA) جایگزین شد.
در طول جنگ جهانی دوم از روانشناسان بالینی خواسته شد تا در درمان آنچه که آن زمان به نام شوک انفجار شناخته می شد و امروزه از آن با عنوان اختلال استرس پس از تروما (PTSD) یاد می‌کنیم همکاری کنند. تقاضا برای متخصصان به منظور درمان بسیاری از کهنه سربازان بازگشته از جنگ که نیاز به مراقبت داشتند در رشد روانشناسی بالینی در این دوره سهیم بود. در طول دهه 1940 ایالات متحده هیچ برنامه ای نداشت که مدرک رسمی روانشناسی بالینی ارایه کند. سپس نهاد کهنه سربازان ایالات متحده، تعدادی برنامه آموزشی در سطح دکترا راه اندازی کرد و تا سال 1950 بیش از نیمی از کل مدارک دکترای فلسفه (Ph.D.) در روانشناسی، در حیطه روانشناسی بالینی اعطا شدند.
تغییرات در تمرکز
درحالیکه تمرکز اولیه روانشناسی بالینی به طور عمده بر دانش و پژوهش استوار بود، برنامه‌های تحصیلاتی شروع به افزودن تاکید بیشتر بر روان‌درمانی کردند. امروزه در برنامه‌های دکتری روانشناسی بالینی، از این رویکرد به عنوان دانشمند-متخصص(درمانگر) یا مدل بولدر یاد می‌شود. بعدها درجه دکترای روانشناسی (Psy.D.) پدیدار شد که تاکید بیشتری بر تمرین حرفه ای نسبت به پژوهش داشت. این درجه‌ی دکترای مبتنی بر عمل در روانشناسی بالینی به عنوان مدل متخصص-دانش‌پژوه یا مدل ویل شناخته می‌شود. این زمینه به شکل قابل توجهی به رشد خود ادامه داد و امروزه نیز تقاضا برای روانشناسان بالینی همچنان پا برجا مانده است.
رویکردهای روانشناسی بالینی
رویکردهای روانشناسی بالینی چیست؟ روانشناسان بالینی که به عنوان روان درمانگر کار می‌کنند، اغلب رویکردهای درمانی متفاوتی را در کار با مراجعان به کار می‌برند. در حالیکه برخی از بالینگران تمرکز خود را بر دیدگاه درمانی بسیار ویژه‌ای می‌گذارند، بسیاری از آنها از رویکردی مشهور به «رویکرد التقاطی» استفاده می‌کنند. این روش شامل به کارگیری شیوه‌های نظری متفاوت برای توسعه‌ی بهترین برنامه درمانی متناسب با مراجع است.
برخی از رویکردهای نظری اصلی در روانشناسی بالینی شامل موارد زیر است:
رویکرد روان پویشی: این دیدگاه، ریشه در تلاش‌های فروید دارد. او معتقد بود که ذهن ناهشیار نقش با اهمیتی در رفتار ما ایفا می‌کند. روانشناسانی که از درمان روان پویشی استفاده می‌کنند ممکن است با به کارگیری فنونی مانند تداعی آزاد به بررسی انگیزه‌های زیربنایی و ناهشیار مراجع بپردازند.
دبدگاه شناختی رفتاری: این رویکرد روانشناسی بالینی از مکاتب فکری رفتاری و شناختی ناشی شده است. روانشناسان بالینی با این دیدگاه، به بررسی نحوه‌ی تعامل احساسات، رفتارها و افکار مراجع می‌پردازند. درمان شناختی رفتاری (CBT) اغلب بر تغییر افکار و رفتارهایی که در آشفتگی روانشناختی مراجع دخیل هستند تمرکز می‌کند.
دیدگاه انسان گرایی: این رویکرد روانشناسی بالینی، به کارهای متفکران انسانگرا مانند آبراهام مزلو و کارل راجرز برمی‌گردد. این نقطه نظر، مراجع را بیشتر به صورت همه جانبه می‌نگرد و بر مسایلی همچون خودشکوفایی تمرکز می‌کند.
کاربرد
روانشناسی بالینی طیفی از اختلالات و وضعیت‌های روانشناختی را دربرمی‌گیرد. از جمله:
- افسردگی
- اختلال قطبی
- اضطراب
- اختلال وسواسی جبری
- اختلال استرس پس از تروما
- اختلال استرس حاد
- اختلالات جسمانی‌شکل
- بدکارکردی جنسی
- سو استفاده‌ی جنسی
- وابستگی عاطفی
- بی‌خوابی و اختلالات خواب
- اختلالات شخصیت
- زوج درمانی
روانشناس بالینی با چه کسانی سروکار دارد؟
یک روانشناس بالینی در زمینه‌ی کار با یک جمعیت خاص مانند کودکان و افراد کم سن، بزرگسالان از هر سنی، افراد دچار اختلالات یادگیری یا افراد دچار مشکلات عصب‌شناختی تخصص می‌یابد.
ممکن است روانشناسان بالینی به عنوان بخشی از تیم چندشاخه ای متشکل از پزشکان، پرستاران و متخصصان سلامت روان مربوطه کار کنند. برخی از آنان همچنین بخشی از زمان هفته خود را به آموزش و پژوهش در زمینه تخصص خود اختصاص می‌دهند.
روانشناسان بالینی در چه مکان‌هایی کار می‌کنند؟
ممکن است به عنوان روانشناس بالینی در یک یا چند محیط زیر مشغول به کار شوید:
- بیمارستان‌ها
- کلینیک‌ها و مراکز بهداشت دولتی یا غیردولتی
- تیم های سلامت روان محله
- خدمات اجتماعی، مدارس و زندان‌ها
- خدمات بهبود دسترسی به درمان روانشناختی
شرایط تحصیل روانشناسی بالینی
شرایط تحصیل در رشته روانشناسی بالینی چیست؟ در ایالات متحده، روانشناسان بالینی معمولا مدرک دکترای روانشناسی دارند و در محیط های بالینی آموزش دیده‌اند. شرایط تحصیلی برای کار در روانشناسی بالینی بسیار دقیق و سخت‌گیرانه است. بیشتر روانشناسان بالینی پس از دریافت مدرک کارشناسی، بین ۴ تا ۶ سال را صرف تحصیلات تکمیلی می‌کنند. به طور کلی برنامه های دکترای فلسفه بر پژوهش تاکید دارند، در حالی که برنامه‌های دکترای روانشناسی تخصص‌محور هستند. همچنین ممکن است دانشجویان مدرک کارشناسی ارشد در روانشناسی بالینی دریافت کنند. روانشناسان بالینیِ آینده باید پس از اتمام یک دوره آموزش تکمیلی معتبر، همچنین یک دوره آموزش و آزمایش را تحت نظارت سرپرستان بگذرانند.
شرایط ویژه‌ی دریافت پروانه در ایالت‌های مختلف فرق می‌کند، بنابراین باید به الزامات ایالت خود رجوع و آن را مطالعه کنید.
فرصت‌های رشته‌ی روانشناسی بالینی
روانشناس بالینی در محیط های متنوع (مانند بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها، دفاتر شخصی، دانشگاه ها، مدارس و …) و با ظرفیت‌های بسیار مشغول به کار می‌شوند. تمام آنها به این متخصصان نیاز دارند تا تخصص آنها را به شیوه های مشخصی برای دستیابی به اهداف متفاوت به کار گیرند.
بعضی از نقش های شغلی که توسط روانشناسان بالینی اجرا می شود شامل موارد زیر است:
- ارزیابی و تشخیص اختلالات روانشناختی
- درمان اختلالات روانشناختی شامل اعتیاد به الکل و مواد مخدر
- ارایه‌ی گواهی در موقعیت های قضایی
- آموزش، اغلب در سطح دانشگاه
- انجام تحقیقات
- ابداع و هدایت برنامه‌هایی برای درمان و پیشگیری از مشکلات اجتماعی
برخی روانشناسان بالینی ممکن است وقت خود را صرف یکی از چندین خدمات ذکر شده کنند. برای مثال فردی ممکن است مستقیما با مراجعانی کار کند که به علت اختلالات روانشناختی در بیمارستان بستری شد‌ه‌اند، در حالی که همچنین مطب شخصی خود را اداره می‌کند که در آن خدمات درمانی سرپایی کوتاه یا بلندمدت را به افراد نیازمند کمک برای مقابله با مشکلات روانشناختی ارایه می‌دهد.
روانشناس بالینی چه تفاوتی با روانپزشک دارد؟
- روانپزشکان، پزشک هایی هستند که تخصص روان گرفته اند درحالیکه روانشناسان بالینی، پزشک نیستند.
- روانپزشکان دارو تجویز می‌کنند اما روانشناسان بالینی اجازه تجویز دارو ندارند.
- روانپزشکان و روانشناسا بالینی هر دو بیماری‌های شدید روانی را درمان می‌کنند اما تمرکز روانشناسان بالینی بر گفتگودرمانی است.
تفاوت روانشناس عمومی و روانشناس بالینی
تفاوت بین روانشناس عمومی و بالینی در این است که روانشناسی عمومی، علم مطالعه رفتار و کارکردهای ذهن است. در حالیکه روانشناسی بالینی صرفا یک رشته علمی نیست، بلکه پا را فراتر می‌گذارد و با ارزیابی و درمان بیماری‌های روانی سروکار دارد. روانشناس عمومی برای کمک به حل مشکلات روزمره وخفیف‌تر به افراد مشاوره می‌دهد. کسی که از یک مشکل سلامت روان جدی رنج می‌برد، بهتر است به جای روانشناس عمومی به روانشناس بالینی مراجعه کند.
خُرده‌تخصص های روانشناسی بالینی چیست؟
روانشناسی بالینی طی سال ها تکامل یافته و حوزه های بسیاری را در روانشناسی در بر دارد. برخی از این خُرده‌تخصص ها عبارتند از:
- روانشناسی اجتماعی
- آسیب‌شناسی روانی
- خانواده و زوج درمانی
- روانشناسی کودک و نوجوان
- روانشناسی بالینی بزرگسال
- توانبخشی عصبی-روانشناختی
کلام پایانی
روانشناسی بالینی یکی از محبوب‌ترین حوزه ها در رشته‌ی روانشناسی است. بااین حال، مهم است که پیش از تصمیم گیری درمورد اینکه که این رشته مناسب شما هست یا خیر، علاقه‌ی خود را بسنجید. چنانچه شما از کار کردن با مردم لذت می برید و قادر هستید که به خوبی استرس‌ها و تعارضات را مدیریت کنید، روانشناسی بالینی انتخاب فوق العاده‌ای برای شماست. زمینه روانشناسی بالینی به لطف نیازهای متغیر جمعیت و همچنین تغییرات در سیاست های مراقبت بهداشتی به رشد و تکامل خود ادامه خواهد داد.
در این مقاله خواندیم که روانشناسی بالینی چیست و چه کاربردهایی دارد. سوالات خود را در زمینه‌ی این گرایش محبوب روانشناسی برای‌مان بنویسید.
https://www.verywellmind.com/what-is-clinical-psychology-2795000
https://www.topdoctors.co.uk/medical-dictionary/clinical-psychology
