علایم شناختی اسکیزوفرنی را می‌توان جزو آن دسته علایمی دانست که چندان مورد توجه قرار نگرفته اند. در این مقاله می‌خوانیم علایم شناختی اسکیزوفرنی چیست، شامل کدام نشانه‌ها می‌شود و راه‌های درمان آن کدامند.
علایم شناختی اسکیزوفرنی کدامند؟
نشانگان اسکیزوفرنی به سه نوع شناختی، منفی و مثبت تقسیم می‌شود. نشانه‌های شناختی بر نحوه تفکر و یادآوری فرد اثر می‌گذارند.
نشانگان منفی نشان‌دهنده کاهش در چیزی هستند؛ مانند کم شدن انرژی یا کناره‌گیری اجتماعی. نشانه‌های مثبت، نشانه‌هایی جدید هستند که به فرد اضافه می‌شوند؛ مانند هذیان‌ها یا شنیدن صداها.
پزشکان همچنین علایم شناختی را به عنوان یک دسته سوم به رسمیت می‌شناسند. هر نشانه‌ای که بر روند پردازش فکری شما تاثیر بگذارد در این مقوله گنجانده می‌شود.
اسکیزوفرنی عارضه‌ای مزمن و تمام عمری اما قابل درمان است. هرچه زودتر درمان شروع شود، مدیریت علایم راحت‌تر خواهد بود.
علایم شناختی شامل چه مواردی هستند؟
پزشکان علایم شناختی اسکیزوفرنی را با استفاده از تست‌های عصب شناختی شناسایی می‌کنند. این تست‌ها توانمندی‌های شما را در حیطه‌های مختلف کارکرد ذهنی بررسی می‌کنند.
نمونه‌های علایم شناختی اسکیزوفرنی ، حوزه‌های زیر را شامل می‌شوند:
- سرعت پردازش
- حافظه کاری
- توجه و هشیاری
- یادگیری کلامی
- استدلال و حل مسیله
- شناخت اجتماعی
علایم شناختی اسکیزوفرنی معمولا در فاز نخست از شروع روانپریشی ظاهر می‌شوند، بنابراین عوارض جانبی داروهای ضد روانپریشی نیستند.
نشانگان شناختی اسکیزوفرنی ممکن است تا حدی به تغییرات مغزی مرتبط باشند. پژوهش‌ها از جمله یک مطالعه در سال ۲۰۲۱ نشان می‌دهد که ضخامت قشر مخ در افراد دچار اسکیزوفرنی کم است که این می‌تواند در تغییرات تفکر و حافظه دخیل باشد.
قشر مخ، سطح بیرونی مغز شماست که مواد خاکستری را در بیرون و مواد سفید را زیر خود نگه می‌دارد. مواد خاکستری و سفید از کارکرد شناختی همچون توجه، حافظه و زبان حمایت می‌کنند.
یک مطالعه در سال ۲۰۱۹ گزارش کرد که افراد دچار اسکیزوفرنی نسبت به افراد بدون این عارضه، در چندین ناحیه مغز خود از جمله قشر مخ مواد خاکستری کمتری دارند.
برخی افراد دچار اسکیزوفرنی تغییری را در نواحی شناختی تجربه نمی‌کنند. یک مطالعه در سال ۲۰۱۱ نشان داد که افراد بدون علایم شناختی، قشر مخی مشابه افراد بدون اسکیزوفرنی دارند.
بیشتر بخوانید: اختلال اسکیزوفرنی
-
سرعت پردازش
نرخی که در آن اطلاعات جدید را دریافت و ارزیابی می‌کنید و به آن پاسخ می‌دهید «سرعت پردازش» نامیده می‌شود. این کیفیت شناختی بر سرعت تفکر، یادگیری و پاسخدهی شما به محیط اثر می‌گذارد.
حجم ماده سفید مغز بر سرعت پردازش اثر می‌گذارد. ماده سفید، دربردارنده آکسون‌های سلول عصبی است که پیام‌ها را از طریق سلول‌های مغزی انتقال می‌دهد.
آکسون‌ها با ماده‌ای به نام میلین پوشانده می‌شوند که به سرعت‌گیری انتقال پیام‌ها کمک می‌کند. اسکیزوفرنی با اختلال در میلین مرتبط است که به کاهش ماده سفید و سرعت کمتر پردازش منجر می‌شود.
اگر سرعت پردازش پایینی دارید، ممکن است به زمان بیشتری برای پاسخدهی به سوالات نیاز داشته باشید. ممکن است از حجم بالای اطلاعات در یک لحظه به هم بریزید و به تکرار دستورالعمل‌ها یا اطلاعات نیاز پیدا کنید.
-
حافظه کاری
اختلال در حافظه کاری از دیگر علایم شناختی اسکیزوفرنی است. در حافظه کاری اطلاعاتی را که برای تکمیل فوری یک فعالیت نیاز است، حفظ می‌کنید. نمونه ای از چیزهایی که ممکن است در حافظه کاری خود نگه دارید عبارت است از:
- دستورالعمل‌های چند گامی
- یک فهرست خرید کوتاه
- یک شماره تلفن جدید که قبلا آن را به ذهن نسپرده اید
- محاسبات ذهنی
حافظه کاریِ مختلشده، یک ویژگی معمول اسکیزوفرنی است. این موضوع با سطوح پایین‌تر فعالیت در یک ناحیه مغز به نام قشر پیش پیشانی ارتباط دارد.
اگر در تکرار آنچه همین حالا شنیده‌اید یا در یادآوری نشانی‌ها مشکل دارید، این می‌تواند نشانه مشکلاتی در حافظه کاری شما باشد.
-
توجه و هشیاری
توجه و هشیاری هر دو به معنای تمرکز بر یک موضوع است. وقتی توجه می‌کنید، در حال تمرکز بر یک فعالیت یا چیزی که در حال رویدادن است هستید، در حالی‌که هشیاری به معنای گوش به زنگی نسبت به اتفاقی است که ممکن است رخ دهد.
اگر مبتلا به اسکیزوفرنی هستید، ممکن است صرف نظر از اینکه روانپریشی را تجربه می‌کنید یا خیر، به کاهش توجه و هشیاری دچار باشید.
-
یادگیری کلامی
یادگیری کلامی بر مبنای عناصر کلامی مانند موارد زیر است:
- واژگان
- بخش‌ها (سیلابل‌ها)
- حروف
- ارقام
یک یادگیرنده کلامی کسی است که آنچه شنیده و خوانده را به یاد می‌آورد و کسی است که خود را به خوبی از طریق زبان اظهار می‌کند.
یک مطالعه مروری در سال ۲۰۱۸ شامل ۱۷ پژوهش، یادگیری کلامی تاخیری و فوری را با کاهش حجم ناحیه مغزی به نام هیپوکامپ (یک منطقه کلیدی برای حافظه) نسبت داد.
بدکارکردی در این منطقه منجر به کاهش یادگیری کلامی می‌شود که یکی از علایم شناختی اسکیزوفرنی است.
افزون بر این، یک مطالعه در سال ۲۰۰۰ نشان داد که کاهش در فعالیت مغز (مخصوصا در قشر پیش پیشانی) با توانایی‌های حافظه کلامی ارتباط دارد.
-
استدلال و حل مسیله
کارکرد اجرایی شامل سطوح بالاتر توانایی های شناختی همچون استدلال و حل مسیله، یک مهارت پیچیده با گام‌های چندگانه است. برای حل یک مشکل، ابتدا باید آن را شناسایی و تحلیل کنید و در نهایت یک راه حل پیدا کنید.
استدلال از ادراک سرچشمه می‌گیرد. شخص مبتلا به اسکیزوفرنی که علایم روانپریشی را تجربه می‌کند ممکن است در تمییز حقیقت از توهمات و هذیان‌های خود دچار مشکل شود. این موضوع، اجرای فعالیت‌های شناختی را برای آنان دشوار می‌سازد.
-
شناخت اجتماعی
در تعامل با دیگران، مغز ما اطلاعاتی را راجع به آنها پردازش و ذخیره می‌کند. سپس ما از این اطلاعات برای درک دیگران و تصمیم‌گیری در مورد نحوه تعامل با آنها استفاده می‌کنیم. این فرایند، «شناخت اجتماعی» نامیده می‌شود.
برای مثال، شناخت اجتماعی بدین معناست که چطور عقاید و نگرش دیگران را در مورد ما و جهان درک می‌کنیم. همچنین یعنی از چه طریق به دیگران اجازه می‌دهیم از هیجانات ما آگاه شوند و چطور هیجانات خود را به آنها ابراز می‌کنیم.
اختلال در شناخت اجتماعی می‌تواند باعث مشکلاتی در کارکرد روزمره شوند. اگر دچار اسکیزوفرنی هستید، احتمالا در حوزه شناخت اجتماعی مشکلاتی دارید که تعامل با دیگران را دشوار می‌سازد. مشکلاتی مانند:
- تنظیم هیجانات خود
- درک احساسات دیگران که به نام ذهنی‌سازی شناخته می‌شود
- توجه به هیجانات و پیام‌های اجتماعی در چهره و صدای دیگران
بیشتر بخوانید: تفاوت اختلالات تجزیه ای با اسکیزوفرنی
درمان علایم شناختی اسکیزوفرنی چگونه است؟
اسکیزوفرنی یک عارضه پیچیده است که روش‌های درمان آن با هدف کمک به بهبود علایم مثبت، منفی و شناختی در دسترس هستند.
دارو و روان‌درمانی راهبردهای درمانی رایج هستند. در مورد علایم شناختی، آموزش کارکرد اجرایی نیز ممکن است کمک‌کننده باشد، هرچند معمولا چندین ماه طول می‌کشد تا اثربخشی این کار نمایان شود.
دارو درمانی
بر خلاف علایم مثبت و منفی، علایم شناختی اسکیزوفرنی کمتر به داروهای ضد روانپریشی پاسخ می‌دهند.
با این حال، برخی داروهای ضد روانپریشی جدید ممکن است در درمان اختلال شناختی ناشی از اسکیزوفرنی مفید باشند. این داروها عبارتند از:
- پالیپریدرون
- لورازیدون
- آریپیپرازول
- زیپراسیدون
- BL-1020
مطالعات بر روی سایر داروهای در حال ظهور با نقش احتمالی در درمان علایم شناختی در حال انجام است. این داروها عبارتند از:
- وارنیکلین
- انسنکلین
- دی سرین
- بنزوات سدیم
- ال کارنوزین
- رالوکسیفن
تفاوت‌های جنسیتی در اسکیزوفرنی وجود دارد؛ بدین صورت که مردان نسبت به زنان در سن پایین‌تری به این عارضه دچار می‌شوند.
یک پژوهش در سال ۲۰۱۷ پیشنها می‌کند که استروژن ممکن است تاثیر حفاظت‌کنندگی از نورون‌های مغزی در برابر علایم شناختی داشته باشد.
روان درمانی
- درمان تقویت شناختی
درمان تقویت شناختی با هدف بهبود کارکرد شناختی مغز پیش پیشانی عمل می‌کند. این یکی از مناطقی است که به دنبال افت کارکرد، به بروز علایم شناختی منجر می‌شود.
یک آزمایش کوچک و تصادفی ۱۸ ماهه بهبودهایی را در قشر پیش پیشانی، لیمبیک و نواحی مغزی مخطط در مبتلایان به اسکیزوفرنی که تحت درمان تقویت شناختی بودند نشان داد.
- درمان شناختی رفتاری
درمان شناختی رفتاری برای حمایت از بسیاری از مسایل سلامت روان اثربخش است. درمانگرتان به شما کمک می‌کند تا افکار و الگوهای فکریی را که به پریشانی و رفتارهای غیرسازنده منجر می‌شود، شناسایی کنید. سپس با درمانگرتان برای شکل‌دهی مجدد به این افکار به صورتی که ذهنیتی سازنده و مثبت ایجاد کنید، کار خواهید کرد.
- آموزش شناخت اجتماعی
خیلی از مبتلایان به اسکیزوفرنی نیاز به تعامل اجتماعی بیشتر را گزارش می‌کنند. آموزش شناخت اجتماعی بر آن است تا شناخت و تعاملات اجتماعی را در مبتلایان به اسکیزوفرنی بهبود بخشد.
این نوع درمان به شما کمک می‌کند تا هیجانات دیگران را درک کنید، موقعیت‌های اجتماعی را بفهمید و سپس به شما کمک می‌کند تا این آموخته‌ها را به شکل عملی به کار ببندید.
- حمایت و آموزش به خانواده
با حمایت و آموزش، اعضای خانواده و مراقبان می‌توانند در هدایت دورنمای تشخیص اسکیزوفرنی کمک‌کننده باشند. یادگیری تشخیص علایم، همراه با راهبردهای موثر و ثابت شده، می‌تواند استرس ناشی از مدیریت اسکیزوفرنی را کاهش دهد.
کلام پایانی
در این مقاله در مورد علایم شناختی اسکیزوفرنی خواندید. اسکیزوفرنی یک عارضه جدی و پیچیده است اما درمان و حمایت نیز وجود دارد.
اگر شما یا کسی که می‌شناسید اخیرا تشخیص اسکیزوفرنی دریافت کرده و در جستجوی درمان است، می‌توانید از کمک متخصصان حوزه بالینی بهره‌مند شوید.
اگر فردی را مبتلا به اسکیزوفرنی می‌شناسید، برایمان بنویسید علایم شناختی آنها چگونه است؟ آیا متوجه نقص‌های شناختی در آنها شده اید؟ همچنین در بخش دیدگاه‌ها می‌توانید سوالات خود را با کارشناسان ما در میان بگذارید.
منبع:
کلینیک روانشناسی سها٬ مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی٬ مشاوره آنلاین٬ مشاوره خانواده و مشاوره جنسی
