رفتاردرمانی دیالکتیکی چیست ؟ اگر به دنبال ایجاد مهارت‌هایی مانند ذهن‌آگاهی و تنظیم هیجان در درمان هستید، DBT می‌تواند گزینه خوبی برای شما باشد. در این مقاله می‌خوانیم رفتاردرمانی دیالکتیکی چیست، چه فنونی دارد و برای چه کسانی کار می‌کند.
رفتاردرمانی دیالکتیکی چیست؟
رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT) یک درمان موثر و علمی است. این روش به افراد درگیر در چالش‌های سلامت روان کمک می‌کند تا زندگی ارزشمند خود را بسازند.
در DBT، شما متوجه می‌شوید زندگی ارزشمندتان به چه چیزی شباهت دارد و مهارت‌های لازم را برای عملی ساختن آن فرامی‌گیرید.
بااینکه رفتاردرمانی دیالکتیکی می‌تواند صرف نظر از اینکه تشخیص بیماری روانی دارید یا خیر به شما کمک کند، اغلب برای حمایت از کسانی به کار می‌رود که با وضعیت‌های زیر درگیر هستند:
- اختلال شخصیت مرزی (BPD)
- اختلالات خوردن
- اختلال مصرف مواد
- افکار خودکشی و آسیب به خود
اگر احساس می‌کنید علایم یک بیماری روانی اثری منفی بر زندگی، سلامتی یا روابط شما می‌گذارد، DBT ممکن است انتخاب خوبی برای شما باشد.
نظریه پشت رفتاردرمانی دیالکتیکی چیست ؟
روانشناسی به نام دکتر مارشا لینهان، در دهه 1980 درمان رفتاری دیالکتیکی را برای بیماران مرزی دچار افکار خودکشی مطرح کرد.
اختلال شخصیت مرزی یک وضعیت سلامت روان است که ویژگی‌های زیر را در بر دارد:
- احساس ناپایدار نسبت به خود
- هیجانات شدید
- اقدامات تکانشی
- مشکلات در رابطه
- تفکر سیاه و سفید
فلسفه‌ی DBT چیست؟
واژه‌ی دیالکتیک در عبارت رفتاردرمانی دیالکتیکی چیست ، اساس این درمان را به تصویر می‌کشد. فلسفه‌ی DBT این باورهای مرکزی را نشان می‌دهد:
- همه چیز با هم ارتباط دارد
- تغییر، مداوم و گریزناپذیر است
- برای رسیدن به حقیقت، متضادها می‌توانند در هم ادغام شوند
به عبارت دیگر، در واقع دو چیز ظاهرا متضاد می‌توانند در یک زمان درست باشند. برای مثال، مهم است بپذیریم که کجا هستیم و برای رشد تلاش کنیم. مهم است باور کنید که شما بهترین خود را انجام می‌دهید و همچنان به تلاش ادامه دهید.
DBT در اصل دیدگاهی زیستی اجتماعی برای درک نحوه ایجاد و تداوم علایم افراد در پیش می‌گیرد. برای مثال، خیلی از افراد دچار اختلال شخصیت مرزی در محیطی بی‌اعتبارکننده بزرگ می‌شوند و معمولا هیجانات را با شدت تجربه می‌کنند. زندگی در محیطی که در آن برای نیازهایتان از حمایت و پذیرش برخوردار نیستید، می‌تواند علایم شما را آغاز یا تشدید کند.
DBT چگونه کار می‌کند؟ فنون رفتاردرمانی دیالکتیکی چیست ؟
رفتاردرمانی دیالکتیکی بر پایه‌ی درمان شناختی رفتاری (CBT) است. CBT پیشینه بلندمدتی از آثار موفقیت‌آمیز دارد. هزاران مطالعه اثربخشی آن را تایید می‌کنند.
در CBT، شما اهداف مهم خود را شناسایی می‌کنید و بر موانعی که از دستیابی شما به این اهداف جلوگیری می‌کنند، غلبه می‌کنید. همچنین، مهارت‌هایی را برای تغییر افکار و رفتارهای ناکارآمد خود می‌آموزید.
در DBT نیز همین‌گونه است. این یک درمان بسیار ساختاریافته است که مهارت‌های انتقادی را از طریق 4 مدل زیر آموزش می‌دهد:
ذهن‌آگاهی
مهارت‌های ذهن‌آگاهی از تمرینات مراقبه شرقی برداشت شده‌اند. این مهارت‌ها به شما آموزش می‌دهند چطور از لحظه حال آگاه‌تر شوید. شما تمرکز بر یک چیز را در لحظه یاد می‌گیرید، بدون اینکه خود یا دیگران را قضاوت کنید.
تحمل پریشانی
وقتی یک موقعیت دشوار پیش می‌آید، به جای چسبیدن به الگوهای فکری که به پردازش موقعیت کمکی نمی‌کند (مانند تفکر «این عادلانه نیست!»، تحمل پریشانی را امتحان کنید. این تکنیک، پذیرش را آموزش می‌دهد. پذیرش چیزهایی که کنترلی بر آنها ندارید، می‌تواند کمک کند تا مشکلات خود را حل کنید و خلق پایین‌تان را بهبود بخشید.
برای جلوگیری از رفتارهای تکانشی یا آسیب به خود، این واحد یافتن جایگزین‌های سازنده و در لحظه را نیز به شما آموزش می‌دهد. این‌ها شامل فنون حواس‌پرتی و خودآراسازی، مانند انجام تمرین تنفس عمیق، پیاده‌روی یا گوش دادن به موسیقی مورد علاقه‌تان است.
اثربخشی بین‌فردی
در این واحد، مهارت‌های ایجاد روابط سالم و مراقبت از خود را یاد می‌گیرید. اثربخشی بین فردی شامل کار کردن روی تعارضات، تمرین خوب گوش دادن و درخواست واضح برای رفع نیازتان است.
تنظیم هیجان
مهارت‌های تنظیم هیجان به نامگذاری روی هیجاناتتان بدون قضاوت آنها کمک می‌کند. شما یاد می‌گیرید هیجاناتتان چگونه رفتار شما را شکل می‌دهند و چه موانعی از مدیریت این هیجانات جلوگیری می‌کند.
افزون بر این، شما دوری از موقعیت‌هایی را که معمولا محرک احساسات قوی هستند را می‌آموزید. و یاد می‌گیرید رویدادهایی را دنبال کنید که احساسات خوبی در شما ایجاد می‌کنند.
برخی اهداف رایج رفتاردرمانی دیالکتیکی چیست ؟
هدف نهایی DBT این است که به شما کمک کند زندگی خوبی داشته باشید. زندگی پرمعنا و رضایت بخش برای هر فردی معنی متفاوتی دارد. به همین دلیل است که درمانگران به افراد کمک می‌کنند تا آنچه را که برایشان مهم است بررسی کنند.
یکی دیگر از اهداف مهم DBT رسیدگی به رفتارهایی است که خطرات مرگبار به همراه دارند؛ مانند افکار خودکشی، اقدام به خودکشی و آسیب رساندن به خود.
همچنین توجه به رفتارهایی که با درمان تداخل دارند و از پیشرفت شما جلوگیری می‌کنند، مهم است. رفتارهای مانع درمان می‌تواند شامل هر چیزی باشد، از نرسیدن به قرار ملاقات گرفته تا دیر رسیدن یا انجام ندادن تکالیف.
شما و درمانگرتان به عنوان یک تیم، رفتارهایی را که مایل به کاهش یا افزایش آنها هستید، شناسایی می‌کنید. برای مثال، ممکن است فردی از DBT برای حل‌وفصل رفتارهای مرتبط با مصرف الکل یا اختلال پرخوری استفاده کند.
پیش از ورود به درمان DBT چه انتظاری باید داشته باشم؟
رفتار درمانی دیالکتیکی شامل این مولفه‌های کلیدی است:
جلسات دونفره
هفته‌ای یک بار، با درمانگر خود صحبت می‌کنید تا یاد بگیرید چگونه مهارت‌های DBT را در چالش‌ها و موقعیت‌های خاص زندگی به کار ببرید.
برای کمک به تمرین این مهارت‌ها، تکالیف خود را خارج از جلسات تکمیل می‌کنید. تکالیف معمولا شامل پر کردن «کارت‌های خاطرات» روزانه است که احساسات، امیال، رفتارها و افکار شما را دنبال می‌کند. همچنین می‌توانید مهارت‌هایی را که به کار می‌برید و میزان مفید بودن آنها را پیگیری کنید.
آموزش مهارت‌های گروهی
یاد دادن مهارت گروهی در رفتاردرمانی دیالکتیکی چیست ؟ این اغلب یک جلسه 2 ساعته و هفتگی است که چهار واحد بالا را به شما آموزش می‌دهد. از آنجایی که آموزش شما در یک محیط گروهی انجام می‌شود، فرصت تعامل با دیگران و ایفای نقش برای مهارت‌های جدید را دارید.
بیشتر بخوانید: راهکارهای حفظ سلامت روان
مربیگری تلفنی
برخلاف بسیاری از درمان‌های دیگر، در DBT درمانگر از طریق تلفن برای پشتیبانی لحظه‌ای در دسترس است. بنابراین، اگر شرایط سختی را پشت سر می‌گذارید و در استفاده از فنون مقابله‌ای سالم به مشکل خوردید، می‌توانید با درمانگر خود تماس بگیرید.
تیم مشاوره
از آنجایی که حمایت از افراد با رفتارهای مرگبار می‌تواند چالش‌انگیز باشد، درمانگران DBT با تیم‌های مشاوره کار می‌کنند. یک تیم مشاوره، گروهی از متخصصان DBT هستند. آنها به طور منظم گرد هم می‌آیند تا در موارد زیر به هم کمک کنند:
- عبور از عوامل استرس‌زای بالقوه
- حفظ انگیزه
- ارایه درمان مناسب
آیا رفتاردرمانی دیالکتیکی برای من مناسب است ؟
اگر می‌خواهید بدانید DBT برای شما مناسب است یا نه، این سوالات (و پاسخ آنها را) در نظر داشته باشید:
DBT به چه اختلالاتی کمک می‌کند؟
پژوهش‌ها دریافته‌اند که رفتاردرمانی دیالکتیکی برای کمک به کاهش رفتار خودکشی در بزرگسالان موثر است. مطالعات همچنین از اثربخشی این روش در کاهش رفتار آسیب به خود و اقدامات خودکشی نوجوانان حمایت می‌کند.
متخصصین DBT را برای سایر موقعیت‌های سلامت روان نیز به کار برده‌اند. بر اساس پژوهش‌ها، DBT ممکن است درمانی اثربخش برای موارد زیر باشد:
- اختلالات خوردن، مانند پرخوری
- اختللا مصرف مواد در بزرگسال و نوجوانان
- وجود همزمان سومصرف مواد و اختلال شخصیت مرزی
- افسردگی
- اختلال دوقطبی
چه کسانی می‌توانند از DBT سود ببرند؟
افزون بر درمان عارضه‌های روانی بالا، رفتاردرمانی دیالکتیکی ممکن است در وضعیت‌های زیر نیز موثر باشد:
- در سروکار داشتن با هیجاناتتان مشکل دارید
- هیجانات شما شدید یا انفجاری هستند
- به طور منظم نوسانات خلقی را تجربه می‌کنید
- روابط شما شبیه به یک ترن هوایی هستند (بالا و پایین زیاد دارند)
- احساس خلا یا ناامیدی دارید
- سایر درمان‌ها را امتحان کردید و جواب نگرفتید
- حس می‌کنید کنترل زندگی از دستتان خارج شده یا رضایتبخش نیست
- برای مقابله با استرس یا هیجانات توان‌فرسای خود، دست به کارهای خطرناک می‌زنید؛ مانند سومصرف مواد یا رابطه جنسی محافظت نشده
مراحل بعدی چیست؟
DBT یک درمان مبتنی بر شواهد برای بسیاری از عارضه‌های سلامت روان است. در DBT، شما یاد می‌گیرید احساسات شدید را مدیریت کنید، با پریشانی کنار بیایید و روابط سالم ایجاد کنید.
برای پیدا کردن یک درمانگر DBT، می‌توانید پیش از مراجعه، به صورت آنلاین و با جستجو در گوگل، رزومه‌ی درمانگر مورد نظر خود را بررسی کنید. پرسیدن از اطرافیان آشنا با حیطه روانشناسی نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد.
همچنین می‌توانید از درمانگر خود بپرسید آیا در حیطه رفتاردرمانی دیالکتیکی کار می‌کند یا خیر.
منبع:
کلینیک روانشناسی سها٬ مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی٬ مشاوره آنلاین٬ مشاوره خانواده و مشاوره جنسی
