بیماری پارکینسون چیست ؟ این بیماری یک اختلال عصبی پیشرفته است که بر حرکات فرد تاثیر گذاشته و باعث مشکلاتی نظیر لرزش دست، کندی حرکت، سفتی عضلات و مشکلات تعادلی میشود. در این نوع بیماری پیشرفته، به تدریج علایم شدت یافته و میتواند تاثیر زیادی بر کیفیت زندگی فرد بگذارد. اما با داروها و روش‌های درمانی مختلف می‌توان علایم آن را مدیریت کرده و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشید. ما در این مقاله از کلینیک مشاوره سها به بررسی خصوصیات و مراحل این بیماری می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
| عنوان | خلاصه |
| تعریف | اختلال عصبی پیش‌رونده که بر حرکت و تعادل افراد تاثیر می‌گذارد. |
| علل | تخریب سلول‌های تولیدکننده دوپامین، عوامل ژنتیکی و محیطی. |
| علایم | لرزش، کندی حرکت، سفتی عضلات و اختلال در تعادل. |
| روش‌های تشخیص | معاینه بالینی، تاریخچه پزشکی، MRI در موارد خاص. |
| عوارض | افسردگی، زوال شناختی، مشکلات بلع، یبوست و اختلال خواب. |
| روش‌های درمان | دارو درمانی، جراحی DBS، فیزیوتراپی و گفتاردرمانی همراه با رعایت تغذیه و رژیم غذایی |
بیماری پارکینسون چیست؟
پارکینسون (Parkinson’s disease) یک اختلال عصبی پیش رونده است که عمدتا بر حرکت بدن تاثیر می‌گذارد. این بیماری ناشی از آسیب به سلول‌های عصبی تولید کننده دوپامین در مغز، به ویژه در ناحیه‌ای به نام «بنیاد قرمز» یا «گلوبوس پالیدوس» (Substantia Nigra) است که منجر به کاهش تدریجی عملکرد حرکتی و بروز مشکلاتی در هماهنگی و کنترل عضلات میشود.
علت ابتلا به بیماری پارکینسون چیست ؟
علت دقیق ابتلا هنوز کاملا مشخص نیست، اما محققان معتقدند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی میتواند در بروز آن موثر باشد. تحقیقات نشان داده‌اند که در برخی از مبتلایان، ژن‌های خاصی ممکن است مسیول ایجاد این آسیب‌ها باشند. در حالی که برای اکثر افراد این بیماری به علت‌های محیطی نیز نسبت داده میشود. اما به طور کلی، کاهش دوپامین در مغز یکی از علل اصلی بروز علایم این بیماری است.
چه افرادی در معرض خطر ابتلا به این اختلال هستند؟
این بیماری معمولا در افراد مسن (به ویژه در افراد که بالای 60 سال) بروز پیدا می‌کند. با این حال، در موارد نادر، افراد جوان‌تر نیز ممکن است مبتلا به این بیماری شوند. عوامل خطرزای دیگر شامل موارد زیر هستند که ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهد:
- جنسیت
- سابقه خانوادگی این بیماری
- برخی عوامل محیطی مانند استفاده از حشره کش‌ها، قرار گرفتن در معرض سموم کشاورزی و آلودگی آب و هوا
علایم و نشانه‌ها
علائم بیماری پارکینسون چیست ؟ نشانگان معمولا به تدریج ایجاد شده و با گذشت زمان تشدید می‌شوند. به طور کلی این علایم را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد: علایم حرکتی و غیر حرکتی.
-
علایم حرکتی
- لرزش: لرزش‌های غیرارادی در دستان، انگشتان، پاها یا چانه‌ها یکی از شناخته شده ترین علایم بیماری Parkinson است. این لرزش دست معمولا در حالت استراحت (مثلا وقتی دست‌ها آرام هستند) بروز می‌کنند.
- سفتی عضلات: سفتی و درد در عضلات یکی دیگر از علایم شایع است. این مشکل میتواند حرکت مفاصل را محدود کرده و باعث خشکی و درد در عضلات شود.
- کندی حرکت: کندی حرکت یکی دیگر از علائم رایج بیماری است که باعث کاهش سرعت انجام کارها میشود. این کندی ممکن است در انجام کارهای روزمره مانند نوشتن، خوردن یا راه رفتن احساس شود.
- اختلال در تعادل و هماهنگی: مشکلات تعادلی و عدم هماهنگی در حرکت میتواند منجر به سقوط یا دشواری در راه رفتن شود. این مشکل معمولا با پیشرفت بیماری بیشتر میشود.
-
علایم غیر حرکتی
- افسردگی و اضطراب: بسیاری از بیماران مبتلا به بیماری پارکینسون دچار افسردگی و اضطراب می‌شوند که میتواند تاثیر زیادی بر کیفیت زندگی آنها داشته باشد. این علائم ممکن است به طور مستقل از علایم حرکتی بروز کنند.
- مشکلات خواب: اختلالات خواب یکی از علایم غیر حرکتی رایج در این بیماری است که ممکن است شامل بی خوابی یا شب بیداری‌های مکرر باشد.
- مشکلات حافظه و تغییر رفتار: برخی مبتلایان مشکلاتی در حافظه و تمرکز دارند و همچنین تغییراتی در رفتارشان ایجاد میشود. این مشکلات ممکن است در مراحل پیشرفته‌تر بیماری تشدید شوند.
- بی حرکتی صورت: یکی از علایم بارز، کاهش حرکات صورت است که میتواند بر حالت چهره فرد تاثیر گذاشته و او را در برقراری ارتباط با دیگران دچار مشکل کند.
- مشکلات در بلع و صحبت کردن: برخی مبتلایان ممکن است دچار مشکلاتی در بلع غذا یا صحبت کردن شوند. این مشکلات ممکن است به دلیل ضعف عضلات دهان و گلو ایجاد شوند.
اولین علائم پارکینسون
اولین علائم این بیماری احتمالا شامل موارد زیر است که خوب است نسبت به آنها هشیار باشید:
لرزش
ممکن است متوجه لرزش یا تکان خفیف در انگشت، شست، دست یا چانه خود شوید. لرزش در حالت استراحت یکی از علایم اولیه رایج این بیماری است.
ریز شدن دست‌خط
شاید دست‌خط شما در مقایسه با گذشته بسیار کوچک‌تر شود. ممکن است متوجه شوید که اندازه حروف کوچک‌تر و فاصله‌ی بین کلمات کمتر شده است. این تغییر در نوشتار میتواند نشانه‌ای از بیماری پارکینسون باشد که به آن میکروگرافیا (Micrographia) گفته میشود.
کاهش بویایی
شاید پی ببرید که دیگر نتوانید برخی بوها را مانند گذشته حس کنید. اگر تشخیص بوی غذاهایی مثل موز، خیارشور یا شیرین‌بیان برایتان سخت‌تر شده است، حتما با پزشک خود مشورت کنید.
دشواری در خواب
شاید هنگام خواب زیاد تکان بخورید یا در خواب حرکات ناگهانی انجام دهید. گاهی همسرتان متوجه این رفتارها میشود یا حتی مجبور میشود جدا بخوابد. این حرکات ناگهانی ممکن است نشانه‌ای از این بیماری باشند.
دشواری در حرکت یا راه رفتن
احتمالا در بدن، بازوها یا پاهایتان احساس سفتی می‌کنید. شاید دیگران متوجه شوند که بازوهایتان هنگام راه رفتن مانند قبل تاب نمی‌خورند. سفتی‌ای که با حرکت از بین نمی‌رود، میتواند نشانه پارکینسون باشد. علامت اولیه ممکن است درد یا خشکی در شانه یا لگن باشد. برخی افراد احساس می‌کنند پاهایشان به زمین «چسبیده است».
یبوست
احتمالا برای دفع مدفوع هر روز مجبور به زور زدن می‌شوید. یبوست مزمن میتواند از نشانه‌های اولیه Parkinson باشد و باید با پزشک مشورت کنید.
صدای ضعیف
ممکن است دیگران بگویند صدای شما خیلی آهسته یا گرفته شده است. اگر متوجه تغییر در صدایتان شده‌اید، بهتر است از پزشک بپرسید که آیا این میتواند نشانه Parkinson باشد یا نه. گاهی ممکن است فکر کنید دیگران شنوایی‌شان را از دست داده‌اند، در حالی که در واقع شما آرام‌تر صحبت می‌کنید.
چهره بی‌احساس یا ماسک‌گونه
شاید به شما بگویند مدتی است دایما چهره‌تان جدی، ناراحت یا عصبانی به نظر می‌رسد، حتی زمانی که حالتان خوب است. به این حالت «چهره ماسکی» می‌گویند و میتواند از علائم اولیه پارکینسون باشد.
سرگیجه یا غش
احتمالا هنگام بلند شدن از صندلی احساس سرگیجه کنید. سرگیجه یا غش میتواند نشانه فشار خون پایین باشد که با Parkinson ارتباط دارد.
خمیده یا قوزکرده ایستادن
احتمالا متوجه می‌شوید که مانند گذشته صاف نمی‌ایستید. اگر خودتان یا اطرافیانتان متوجه خمیدگی، قوز یا تمایل به جلو هنگام ایستادن شده‌اید، میتواند یک علامت خطر باشد.
روش تشخیص
تشخیص این بیماری معمولا توسط پزشک متخصص از طریق موارد زیر انجام میشود:
- بررسی علایم بالینی
- بررسی تاریخچه پزشکی
- انجام آزمایش‌های مختلف
روش تشخیص بیماری پارکینسون چیست ؟ برخی از روش‌های تشخیصی به پزشک کمک می‌کنند تا بیماری را تایید یا رد کند که عبارتند از:
- ارزیابی بالینی و تاریخچه پزشکی با درخواست انجام بعضی از حرکات برای معاینه
- تصویربرداری مغزی برای رد اختلالات مشابه مانند سکته مغزی یا تومورها، از اسکن‌های مغزی مانند MRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی) یا PET (تصویربرداری با انتشار پوزیترون)
- آزمایش‌های دقیق‌تر مانند آزمایشات خون برای رد سایر اختلالات یا مشکلات پزشکی با علایم مشابه
مراحل بیماری
بیماری پارکینسون به تدریج پیشرفت کرده و دارای پنج مرحله است:
- اول (سبک): در این مرحله، علایم بیماری مانند لرزش یا کندی حرکت تنها در یک طرف بدن مشاهده میشود. علایم اغلب جزیی هستند و به راحتی توسط فرد نادیده گرفته می‌شوند.
- دوم (ملایم): علایم در این مرحله بر دو طرف بدن تاثیر گذاشته و ممکن است شامل لرزش، سفتی عضلانی و مشکلات تعادل باشد. فرد ممکن است قادر به انجام کارهای روزمره خود باشد. اما ممکن است انجام برخی فعالیت‌ها برای او سخت‌تر باشد.
- سوم (متوسط): علایم شدیدتر شده و فرد ممکن است مشکلات بیشتری در حفظ تعادل داشته باشد. در این مرحله ممکن است عدم تعادل و زمین خوردن‌های ناگهانی (افتادن یا سقوط) فرد روی زمین اتفاق بیفتد.
- چهارم (شدید): در این مرحله، فرد از نظر جسمی به شدت تحت تاثیر بیماری قرار گرفته و ممکن است برای انجام بیشتر کارهای روزمره به کمک نیاز داشته باشد.
- پنجم (نهایی): در این مرحله، فرد ممکن است نیاز به بستری داشته و برای حرکت یا مراقبت از خود، به کمک نیاز داشته باشد.
تاثیر بیماری بر بدن
این بیماری نه تنها بر سیستم عصبی، بلکه تاثیرات زیادی بر دیگر قسمت‌های بدن دارد. از جمله این تاثیرات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش تحرک
- مشکلات بلع
- اختلال در خواب
- افسردگی
بیماری با گذشت زمان، توانایی فرد در انجام فعالیت‌های روزمره را کاهش داده و باعث ایجاد نیاز به کمک دیگران شود. همچنین، میتواند باعث افزایش خطر ابتلا به عفونتها، مشکلات گوارشی و حتی مشکلات قلبی شود.
طول عمر بیمار پارکینسون چقدر است؟
در سال ۱۹۶۷، میانگین طول عمر این مبتلایان کمی کمتر از ۱۰ سال بود. از آن زمان تاکنون (2022)، میانگین طول عمر حدود ۵۵ درصد افزایش یافته و به بیش از ۱۴.۵ سال رسیده است. با توجه به اینکه تشخیص این بیماری معمولا پس از ۶۰ سالگی صورت می‌گیرد، معمولا تأثیر چندانی بر کاهش طول عمر ندارد و در بیشتر موارد فقط چند سال از آن می‌کاهد (بسته به میانگین امید به زندگی در هر کشور).
پیشگیری
تا کنون هیچ روش قطعی برای پیشگیری از بیماری پارکینسون شناخته نشده است، اما برخی از تغییرات در سبک زندگی میتواند خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهد:
- مصرف مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها
- ورزش منظم
- جلوگیری از تماس با سموم شیمیایی
عوارض
عوارض Parkinson تنها محدود به ناتوانایی‌های جسمی نبوده و به تدریج با پیشرفت بیماری تشدید و کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهند:
- مشکلات شناختی و زوال عقل
- افسردگی و اضطراب: افسردگی
- مشکلات مرتبط با خواب
- مشکلات گوارشی
- ناتوانی در حرکت
- مشکلات تنفسی
درمان بیماری پارکینسون چیست ؟
درمان این وضعیت معمولا شامل استفاده از داروهایی است که به کنترل علایم این بیماری و بهبود عملکرد حرکتی کمک می‌کنند. برخی از روش‌های درمانی مهم عبارتند از:
1.داروهای افزایش‌دهنده دوپامین:
- لوودوپا (Levodopa)
- آگونیست‌های دوپامین (Dopamine agonists)
- مهارکننده‌های مونو آمین اکسیداز (Monoamine oxidase-B inhibitors):
- آنتی‌کولینرژیک‌ها (Anticholinergics)
2.جراحی تحریک مغزی (Deep Brain Stimulation – DBS):
در مواردی که دارو نتواند بهطور کامل علایم را کنترل کنند یا بیمار دچار عوارض جانبی شدید داروها میشود، جراحی تحریک مغزی (DBS) به‌عنوان یک گزینه درمانی در نظر گرفته میشود. در این روش، یک الکترود کوچک در نواحی خاصی از مغز قرار داده میشود که به تنظیم فعالیت‌های مغزی کمک می‌کند و ممکن است علایم را کاهش دهد. این روش به ویژه در مراحل پیشرفته بیماری مفید است.
3.فیزیوتراپی:
فیزیوتراپی میتواند به بیماران کمک کند تا عملکرد حرکتی خود را حفظ کرده و از بروز مشکلاتی مانند افتادن‌های ناگهانی یا مشکلات تعادلی جلوگیری کنند. این درمان‌ها به بهبود قدرت عضلانی و انعطاف پذیری کمک می‌کنند و کیفیت زندگی بیمار را افزایش می‌دهند.
4.درمانهای مکمل و حمایتی:
برخی از بیماران ممکن است از درمانهای مکمل مانند مشاوره روانشناسی، حمایت اجتماعی، یا درمانهای مبتنی بر ورزش و تغذیه بهره‌مند شوند. این درمان‌ها میتوانند به درمان استرس و اضطراب، بهبود سلامت روحی و افزایش توانایی‌های روزمره بیماران کمک کنند. در نهایت، درمان بیماری پارکینسون ترکیبی از داروها، جراحی و روش‌های حمایتی است که بر اساس نیازهای خاص هر بیمار تنظیم میشود.
5. رژیم غذایی
رژیم غذایی میتواند نقش مهمی در مدیریت علایم داشته باشد. مصرف مواد غذایی غنی از فیبر برای جلوگیری از یبوست، که یکی از عوارض شایع Parkinson است، توصیه میشود. همچنین، مصرف مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدان‌ها میتواند به کاهش التهاب و محافظت از سلول‌های عصبی کمک کند. از طرفی، بیماران مبتلا باید مراقب میزان پروتیین مصرفی خود باشند، زیرا پروتیین میتواند جذب داروهایی مانند لوودوپا را مختل کند. بنابراین، رعایت زمان‌بندی مناسب مصرف دارو و غذا اهمیت زیادی دارد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنم؟
اگر علایمی مانند لرزش‌های غیرعادی، کندی حرکت، یا مشکلات تعادل را تجربه می‌کنید، یا اگر علایم شما بدتر شده و تاثیر زیادی بر کیفیت زندگی‌تان گذاشته است، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است با بررسی علایم شما، تاریخچه پزشکی و انجام آزمایش‌های تصویربرداری تشخیص Parkinson را تایید کند. مراجعه زودهنگام میتواند به شناسایی سریع‌تر بیماری و شروع درمان کمک کند. همین امر نیز میتواند به کنترل علایم شما کمک کرده و کیفیت زندگی را بهبود بخشد.
مدیریت بیماری در زندگی روزمره
دست و پنجه نرم کردن با بیماری پارکینسون نیازمند تغییراتی در سبک زندگی است:
- ورزش منظم برای حفظ تعادل و قدرت عضلانی
- استفاده از داروهای تجویزی برای کنترل علائم
- رعایت رژیم غذایی مناسب
- مدیریت استرس و اضطراب
کلام آخر
این بیماری یک اختلال پیش رونده است که باعث تغییرات عمده‌ای در نحوه حرکت و عملکرد بدن میشود. با وجود اینکه علل دقیق بروز بیماری هنوز مشخص نیست، عواملی مانند ژنتیک، عوامل محیطی و تغییرات شیمیایی مغز میتوانند در بروز آن نقش داشته باشند. اما در نهایت، تشخیص به موقع و درمانهای مناسب میتوانند به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا کمک کنند.
برای ارتباط با روانپزشک متخصص در حوزه بیماری پارکینسون در سهاکلینیک، با ما تماس بگیرید: 09198791784 / 02193111094
سوالات متداول
درمان بیماری پارکینسون چیست ؟
درمان قطعی ندارد، اما درمانهای مختلفی برای کاهش علائم آن وجود دارد. داروها، جراحیهای خاص و درمانهای حمایتی میتوانند به فرد کمک کنند تا به زندگی خود ادامه دهد.
چگونه می‌توان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد؟
برای پیشگیری از پیشرفت بیماری، اقدامات مختلفی مانند دارو درمانی، ورزش و مشاوره‌های حرفه‌ای میتواند مفید باشد.
آیا پارکینسون باعث مرگ میشود؟
بهطور مستقیم خیر. اما با پیشرفت بیماری، فرد ممکن است با عوارضی مانند مشکلات تنفسی، عفونتها یا مشکلات قلبی رو به رو شود که میتواند منجر به مرگ شود. بنابراین، کنترل علایم و جلوگیری از عوارض میتواند عمر بیماران را طولانیتر کند.
منابع
