مشاوران و روانشناسان همیشه با موقعیت‌های دشوار روبه‌رو می‌شوند. موقعیت‌هایی که نیاز به رعایت اصول اخلاقی دارند. انتخاب بهترین راه‌حل در این شرایط کار ساده‌ای نیست. به همین دلیل، تصمیم‌گیری اخلاقی و پایبندی به اصول اساسی مشاوره اهمیت زیادی پیدا می‌کند. در این محتوا از کلینیک روانشناسی سها با پنج اصل اساسی مشاوره آشنا می‌شوید. اصولی که چهارچوبی روشن و کاربردی برای انتخاب‌های اخلاقی در کار مشاوره هستند.
| بخش | خلاصه |
| چهارچوب‌های تصمیم‌گیری اخلاقی | این چارچوب‌ها بر اصولی چون استقلال مراجع، محرمانگی، عدم آسیب‌رسانی و عدالت تاکید دارند. |
| پنج اصل اساسی مشاوره | ۱: فایده رسانی و عدم آسیب رسانی ۲: وفاداری و مسیولیت‌پذیری ۳: صداقت ۴: رعایت عدالت ۵: احترام به حقوق و کرامت افراد |
یک روایت از درمانگر
یکی از درمانگران مرکز سها از تجربه‌اش می‌نویسد:
«امروز مراجع جدیدی داشتم، مردی که وقتی وارد شد فهمیدم نابیناست. با اضطراب شدیدی داخل شد. ازش پرسیدم چی ناراحتت کرده؟ گفت برای پر کردن فرم اطلاعات فردی دچار مشکل شده. می‌دونستم که دادن یک فرم معمولی به فرهاد ناعادلانه س. با آرامش ازش خواستم که کنارم بنشینه و گفتم نگران نباش، این فرم رو با هم پر می‌کنیم. با حوصله شروع به خوندن سوالات کردم و پاسخ‌هاش رو یادداشت کردم. اولش مردد بود، اما کم کم آروم گرفت و با اعتماد به نفس بیشتری صحبت کرد. احساس کردم حالا به جای یه فرد نیازمند به کمک، یه فرد مستقل و ارزشمنده. با این کار ساده، تونستم بهش نشون بدم که اینجا، تفاوت اون نادیده گرفته نمی‌شه، بلکه بهش احترام گذاشته می‌شه. آخر جلسه، فرهاد با لبخندی که از ته دلش بود، از من تشکر کرد. من هم ازش سپاسگزار بودم، چون به من یادآوری کرد که گاهی یه عمل ساده و منصفانه، می‌تونه تاثیر بزرگی تو زندگی یک نفر بذاره.»
چهارچوب‌های تصمیم‌گیری اخلاقی درمانگران
چهارچوب‌های تصمیم‌گیری اخلاقی به روانشناسان کمک می‌کنند تا با چالش‌های دشوار روبه‌رو شوند. این چارچوب‌ها می‌گویند چه چیزهایی اولویت دارند: مثل استقلال مراجع، محرمانگی، آسیب نرساندن و عدالت. مدل‌های اخلاقی ممکن است تفاوت داشته باشند، اما بیشترشان یک هدف دارند: ایجاد تعادل بین حقوق مراجع و وظایف حرفه‌ای. این تعادل باید هم از نظر فرهنگی محترمانه باشد و هم از نظر بالینی درست.
در این مقاله با مدلی آشنا می‌شوید که بر پنج اصل اساسی مشاوره تاکید دارد. مدلی شناخته‌شده که می‌تواند راهنمای تصمیمات اخلاقی شما باشد.
بیشتر بخوانید: نشانه های انتخاب درمانگر اشتباه
معرفی پنج اصل اساسی مشاوره
در این بخش اصول بنیادی که پایه و اساس عملکرد اخلاقی صحیح مشاوران هستند را معرفی می‌کنیم. پنج اصل کد اخلاقی انجمن روانشناسی آمریکا (APA) عبارتند از:
۱- فایده رسانی و عدم آسیب رسانی
این به معنای تلاش برای کمک به مراجعان و آسیب نرساندن به آنهاست.
فایده رسانی: روانشناس باید فعالانه برای بهداشت روان مراجع تلاش کند و به او کمک کند تا به اهدافش برسد. این شامل انجام اقدامات پیشگیرانه برای بهبود حال مراجع است.
عدم آسیب رسانی: مشاور هرگز نباید عمدا به مراجع آسیب برساند. این اصل از اصول اساسی مشاوره تاکید دارد که باید از هرگونه اقدامی که ممکن است به مراجع صدمه بزند، پرهیز شود و منافع احتمالی در برابر آسیب‌های احتمالی سنجیده شوند.
۲- وفاداری و مسیولیت پذیری
این اصل به معنای وفادار بودن به تعهدات نسبت به مراجعین و مسیولیت‌پذیری در قبال آنهاست.
وفاداری: مشاور باید نسبت به مراجع خود وفادار باشد و به تعهداتی که می‌دهد، احترام بگذارد. ایجاد یک رابطه درمانی قابل اعتماد، پایه و اساس رشد و تغییر است.
مسیولیت پذیری: روانشناس مسیولیت دارد که به درستی و با دقت عمل کند و منافع مراجع را در اولویت قرار دهد. این شامل پاسخگو بودن در قبال تصمیمات و اقدامات خود است.
۳- صداقت
مورد سوم به معنای راستگو و صادق بودن در همه جوانب کار است. مشاور باید در تمام جنبه‌های کار خود، از جمله در ارایه اطلاعات و نتایج، راستگو و صادق باشد. صداقت به ایجاد اعتماد و شفافیت در رابطه درمانی کمک می‌کند و یک رفتار اخلاقی کلیدی است.
برای ارزیابی رایگان روانشناختی با ما تماس بگیرید: ۰۹۱۹۸۷۹۱۷۸۴
۴- عدالت
عدالت به معنای رفتار منصفانه با همه افراد است. تراپیست باید با همه مراجعان خود با انصاف رفتار کند. این به معنای رفتار یکسان با افراد برابر و در نظر گرفتن تفاوت‌های مرتبط با افراد نابرابر است، به طوری که نیازهای خاص هر فرد برطرف شود.
۵- احترام به حقوق و کرامت افراد
درمانگر باید به ارزش ذاتی، استقلال و حق تصمیم‌گیری آزادانه هر فرد احترام بگذارد. این اصل شامل تشویق مراجع به انتخاب‌های مستقل و مطابق با ارزش‌های خودش است. البته، این احترام باید با توجه به توانایی فرد برای تصمیم‌گیری منطقی، شرایط اجتماعی و ارزش ذاتی او اعمال شود.
برای دریافت مشاوره روانشناسی آنلاین با متخصصان ما کلیک کنید: ۰۹۱۹۸۷۹۱۷۸۴
نمونه‌هایی از رعایت اصول اخلاقی در مشاوره
این رویکرد به متخصصان کمک می‌کند تا با توجه به پنج اصل اساسی مشاوره تصمیم‌های اخلاقی بگیرند. در ادامه چند مثال ساده آورده شده است:
احترام به استقلال: فرض کنید یک مراجع بزرگسال به تراپیست می‌گوید که نمی‌خواهد داروهای ضدافسردگی مصرف کند.
- مثال درست: مشاور به تصمیم مراجع احترام می‌گذارد و به جای اصرار، درباره مزایا و معایب داروها به او اطلاعات کامل می‌دهد. سپس راه‌های درمانی غیردارویی را پیشنهاد می‌کند تا مراجع خودش بهترین روش را انتخاب کند.
- مثال نادرست: روانشناس به مراجع اصرار می‌کند که باید حتما دارو مصرف کند و هیچ توضیحی در مورد عملکرد آن نمی‌دهد. این کار احترام به استقلال مراجع را زیر پا می‌گذارد.
فایده رسانی: فرض کنید درمانگر متوجه می‌شود که مراجعش به دلیل مشکلات مالی، نمی‌تواند جلسات درمانی را ادامه دهد.
- مثال درست: رواندرمانگر تلاش می‌کند تا به نفع مراجع عمل کند. او با مراجع صحبت می‌کند و پیشنهاد می‌دهد که هزینه جلسات را کاهش دهد یا او را به کلینیک‌های دولتی و خیریه معرفی می‌کند تا درمانش متوقف نشود.
- مثال نادرست: رواندرمانگر به مراجع می‌گوید: تا وقتی پول ندارید نمی‌توانید درمان را ادامه دهید. این کار فایده رسانی و تلاش برای کمک به مراجع را نادیده می‌گیرد.
اگر همین حالا در منزل خود نیاز به صحبت دارید، مشاوره تلفنی برای شماست
عدم آسیب رسانی: فرض کنید یک روانشناس می‌خواهد از یک روش درمانی جدید و بحث‌برانگیز استفاده کند که هنوز تاثیر آن به طور کامل اثبات نشده است.
- مثال درست: مشاور با احتیاط طبق اصول اساسی مشاوره عمل می‌کند. او به مراجع درباره روش درمانی جدید، مزایا و خطرات احتمالی آن اطلاعات می‌دهد و تاکید می‌کند که هدف اصلی، آسیب نرساندن به اوست. در نهایت، با رضایت کامل مراجع و تحت نظارت کامل، درمان را شروع می‌کند.
- مثال نادرست: روانشناس بدون اطلاع رسانی کافی و بدون اینکه از عوارض جانبی مطمین باشد، روش جدید را روی مراجع امتحان می‌کند. این کار می‌تواند به مراجع آسیب برساند.
عدالت: فرض کنید یک کلینیک مشاوره به دلیل تعداد بالای مراجعان، تنها می‌تواند افراد را بر اساس یک فهرست انتظار طولانی بپذیرد.
- مثال درست: کلینیک بر اساس اصل عدالت عمل می‌کند. آنها برای همه متقاضیان، صرف‌نظر از وضعیت مالی، اجتماعی یا فرهنگی، یک فرایند ثبت‌نام منصفانه و برابر دارند. اگر فردی در شرایط بحرانی باشد، با توجه به نیاز واقعی او و نه فقط جایگاهش در صف، در اولویت قرار می‌گیرد.
- مثال نادرست: کلینیک افراد ثروتمند را زودتر از دیگران می‌پذیرد یا خدمات بهتری به آنها ارایه می‌دهد. این رفتار اصل عدالت را نقض می‌کند.
نکات کلیدی و توصیه‌ها
روانشناسان در طول دوران کاری خود با معضلات اخلاقی زیادی روبرو می‌شوند. گاهی باید در لحظه تصمیمات سریع بگیرند. اما حتی در این شرایط، اگر روانشناس از قبل به این مسایل فکر کرده باشد، بهتر آماده پاسخگویی خواهد بود. مشاوران می‌توانند برخی از معضلات رایج را پیش‌بینی کنند و با استفاده از پنج اصل اساسی مشاوره برای آنها آماده باشند. بنابراین به عنوان یک درمانگر، ضروری است که بتوانیم تشخیص دهیم که چه زمانی با یک معضل اخلاقی روبرو هستیم. مشورت با همکاران متخصص و استفاده دقیق از نظرات آنها، به ما کمک می‌کند تا در مواجهه با معضلات اخلاقی، تصمیمات بهتری بگیریم.
کلام آخر
مهم است بدانید که مشاوران مختلف ممکن است برای یک موقعیت یکسان، راه‌های متفاوتی را انتخاب کنند. زیرا به ندرت یک پاسخ درست برای یک معضل اخلاقی پیچیده وجود دارد. با این حال، اگر از یک مدل تصمیم گیری مثل پنج اصل اساسی مشاوره پیروی کنید، می‌توانید مطمین باشید که قادر خواهید بود توضیح حرفه‌ای برای راه عملی که انتخاب کرده‌اید، ارایه دهید.
منبع
mentalhealthacademy
