اختلال شخصیت پارانویید (PPD)

اختلال شخصیت پارانویید یکی از اختلالات گروه A است که روش‌های عجیب یا غیرعادی تفکر را شامل می‌شود. در این مقاله به این موضوعات می‌پردازیم که پارانویید چیست، چه علایم و عوارضی دارد، علل شکل‌گیری آن چیست و روش‌های درمان آن کدامند. در بخش پایانی مقاله به چند پرسش متداول پاسخ خواهیم داد.

فهرست محتوا

• اختلال شخصیت پارانویید چیست؟
• اضطراب در مقابل افکار پارانویید
• علایم پارانویا
• نمونه‌هایی از افکار پارانویید
• علایم ظاهری افراد پارانویید چیست؟
• عوارض اختلال شخصیت پارانویید
• علل اختلال شخصیت پارانویید
• عوامل خطر
• روش‌های درمان
• سوالات متداول
• کلام پایانی

برای استفاده از مشاوره های خوب کارشناسان و درمانگران مجموعه سها کلینیک می توانید بر روی لینک زیر کلیک کرده و به صورت آنلاین روز مورد نظر خود را انتخاب و درخواست رزرو مشاوره بدهید.

و یا به صورت تلفنی نوبت خود را رزرو کنید.

021-88005573

رزرو نوبت آنلاین

اختلال شخصیت پارانویید چیست؟

پارانویید چیست؟ پارانویا به شما این احساس را می‌دهد که به نوعی تحت تهدید هستید؛ مثلا فکر می‌کنید افرادی شما را زیر نظر گرفته‌اند یا علیه شما با نیات بدی رفتار می‌کنند، حتی وقتی که هیچ مدرکی دال بر صحت این موارد وجود ندارد. پارانویا برای بسیاری از افراد در یک مقطع زمانی اتفاق می‌افتد. حتی زمانی که می‌دانید نگرانی‌های شما مبتنی بر واقعیت نیستند، اگر به مدت طولانی اتفاق بیفتند، می‌توانند نگران‌کننده باشند.

پارانویای بالینی وضعیت شدیدتری است. این یک عارضه‌ی نادر سلامت روان است که باعث می‌‎شود فکر کنید دیگران بی‌انصاف‌اند، دروغ می‌گویند یا فعالانه در تلاش‌اند تا به شما آسیب بزنند، در حالی که هیچ مدرکی وجود ندارد. شما اصلا به ذهنتان نمی‌رسد که دچار اختلال شخصیت پارانویید هستید، زیرا مطمین‌اید که حق با شماست.

پارانویا الگویی از تفکر است که منجر به بی‌اعتمادی غیرمنطقی و سوظن نسبت به افراد دیگر می‌شود. این مسیله می‌تواند از احساس ناراحتی خفیف تا یک الگوی فکری شدید و بسیار ناراحت‌کننده که به­زیستی روانی فرد را به خطر می‌اندازد، متغیر باشد.

بسیاری از افراد گاه‌به‌گاه این ظن گذرا را دارند که به نظر می‌رسد یک شخص خاص برای «به دردسر انداختن آنها» تلاش می‌کند و هنگام گفتگوی معمولی، ممکن است از اصطلاح «پارانویید» برای توصیف این نگرانی‌ها استفاده کنند. اما پارانویای واقعی، حالتی شدیدتر از این است.

اضطراب در مقابل افکار پارانویید

تفکر پارانویید نوعی تفکر اضطرابی است. اضطراب می‌تواند باعث پارانویا شود و بر آنچه که شما نسبت به آن پارانویید هستید اثر بگذارد. اما برعکس، افکار پارانویید نیز می‌توانند شما را مضطرب کنند.

طبیعی است که گاهی مضطرب باشید، مخصوصا اگر در شرایط سختی مانند از دست‌دادن شغل یا پایان یک رابطه هستید. وقتی در گروه‌های بزرگی از مردم قرار می‌گیرید، ممکن است نگران باشید دیگران درباره چیزهایی که می‌گویید یا نحوه‌ی پوشش یا رفتار شما قضاوت می‌کنند. ممکن است به تنهایی وارد یک مهمانی شوید و فکر کنید: «همه به این فکر می‌کنند که من چرا تنها هستم.»

همه‌ی ما هر از گاهی چنین افکاری داریم. فقط به این دلیل که نگران حرف مردم در مورد خودتان هستید، به این معنی نیست که یک بیماری روانی دارید. پارانویای بالینی زمانی اتفاق می‌افتد که 100% به یک باور خیالی معتقد شده باشید، حتی زمانی که حقایق خلاف آن را ثابت کنند.

اگر نگران این هستید که افکارتان پارانویید است یا نه، احتمالا به جای پارانویا کمی اضطراب دارید. اگر اضطراب شما با علت واضحی مرتبط نیست و به نظر می‌رسد که هرگز بهبود نمی‌یابد یا از بین نمی‌رود، ممکن است لازم باشد در مورد آن با یک متخصص صحبت کنید. احساس اضطراب و هراسی که برای مدت طولانی ادامه می‌یابد یا در مسیر زندگی روزمره شما مزاحمت ایجاد می‌کند، ممکن است نشانه یک اختلال اضطرابی باشد. نشانه‌های پارانویا احتمالا شدیدتر از این است.

مشاوره روانشناسی

علایم پارانویا

نشانگان اختلال شخصیت پارانویید چیست؟ در حالی که اکثر مردم هر از گاهی افکار پارانوییدی را تجربه می‌کنند، پارانویا حالت با دوام‌تری از بی‌اعتمادی پایدار، غیرمنطقی و بی‌اساس است. علایم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• احساس قربانی بودن
• احساس سوتفاهم
• احساس مورد آزار و اذیت قرارگرفتن
• انزوا
• بی اعتمادی به دیگران
• اضطراب و استرس مداوم مربوط به باورهای پارانویید
• روابط ضعیف با دیگران به دلیل بی‌اعتمادی
• تدافعی، خصمانه و تهاجمی بودن
• به راحتی توهین‌کردن به دیگران
• ناتوانی در سازش، بخشش یا پذیرش انتقاد
• خواندن معانی پنهان در رفتارهای عادی افراد

نمونه‌هایی از افکار اختلال شخصیت پارانویید

پارانویا برای هرکسی به شکل متفاوتی بروز می‌کند، اما مضامین رایج آن عبارت اند از:

• فکر می‌کنید ممکن است کسی از شما دزدی کند، به‌تان صدمه بزند یا شما را بکشد.
• احساس می‌کنید همه به شما خیره شده‌اند یا درباره شما صحبت می‌کنند.
• فکر می‌کنید مردم عمدا سعی می‌کنند شما را کنار بگذارند یا احساس بدی در شما ایجاد کنند.
• فکر می‌کنید که دولت، یک سازمان یا فردی به دنبال جاسوسی شما است یا شما را تعقیب می‌کند.
• شما برخی از حالات چهره‌ای را در میان دیگران (غریبه‌ها یا دوستان) به عنوان نوعی شوخی تمسخرآمیز درباره خودتان تفسیر می‌کنید.
• فکر می‌کنید مردم به شما می‌خندند یا پشت سرتان درباره‌ی شما بدگویی می‌کنند.

وقتی درباره نشانه‌های شخصیت پارانویید مطالعه می‌کنیم، خوب است توجه داشته باشیم که آیا کسی را با این ویژگی‌ها می‌شناسیم؟ آیا این علایم شبیه نامزد یا همسرمان است؟ آیا خودمان این را علایم را تجربه کرده‌ایم؟ برای مثال، وقتی سارا شروع به گذاشتن قرار عاشقانه با مرد محبوبش کرد، متوجه شد که برخی از خصوصیات فهرست بالا در او وجود دارد، اما او آنها را نادیده گرفت یا با خودش فکر کرد که به مرور زمان این خصایص از بین خواهند رفت یا تاثیر چندانی بر وی ندارند. او سخت در اشتباه بود. شخصیت پارانویید سرسخت است و آنهایی که با شخص مبتلا به پارانویا زندگی می‌کنند، بهای عاطفی سنگینی را می‌پردازند.

مشاوره خانواده

علایم ظاهری مبتلایان به اختلال شخصیت پارانویید چیست؟

هنگامی که سخنان قربانیان در زندگی با افراد دچار پارانویا را با ویژگی‌های رفتاری شناخته شده شخصیت پارانویید کنار هم می‌گذاریم، تصویر بهتری از این افراد به دست می‌آید که می‌تواند در شناسایی بهتر این افراد کمک‌مان کند. عبارات بعدی برخی از توصیفاتی هستند که از جانب قربانیان ارتباط با شخصیت پارانویید ذکر شده اند. می‌توانید این موارد را در کنار علایم رسمی پارانویا مد نظر داشته باشید؛ فرد پارانویید ظاهرا:

• به شدت اخلاق‌مدار و قضاوت‌گر است.
• معمولا نیات دیگران از جمله همسر، خانواده یا همکاران را زیر سوال می‌برد.
• محتاط، مخفی‌کار و حقه‌باز است، یا فکر می‌کند اطرافیانش چنین هستند.
• افکار و عقاید انعطاف‌ناپذیر دارد.
• مدت طولانی کینه‌توز است و خطاهای دیگران را حتی پس از گذشت سالیان طولانی، نمی‌بخشد.
• شکایت‌ها و ناخشنودی‌های مزمن دارد؛ هرگز راضی نمی‌شود که اطرافیان با او صادق هستند یا همیشه تصور می‌کند یک جای کار دیگران می‌لنگد.
• ادعا می‌کند که شکست‌های گذشته در کار، زندگی یا روابطش، تقصیر مستقیم دیگران بوده است.
• نیاز به کنترل شدید اعضای خانواده یا عزیزان دارد و ممکن است شما را سخت کنترل کند.
• به نظر می‌رسد که هرگز خوشحال نیست؛ اغلب اوقات مضطرب، بی‌قرار یا عصبانی است. انگار که همیشه یک تهدید در حال ظهور «آن بیرون» وجود دارد.
• دایما به دنبال شواهدی است که نشان دهد دیگران در نهایت او را ناامید می‌کنند یا از او سواستفاده می‌کنند.
• وفاداری و روراستی دیگران، حتی عزیزانش را بدون مدرک زیر سوال می‌برد یا در نظرات دیگران معنایی نهفته می‌بیند.
• وقتی اعضای خانواده یا همسرش با همسایگان، مامور پست، یا غریبه‌های بی‌آزار تعامل می‌کنند، او مشکوک می‌شود و از اعضای خانواده یا همسر بازجویی می‌کند.
• شما از زمان وارد شدن به رابطه با این فرد، با تعداد کمتری از دوستان قدیمی یا اعضای خانواده‌ی خود ملاقات می‌کنید.
• زمانی که از خانه دور هستید، باید جواب پس بدهید و همه چیز را برای او توضیح دهید.
• زمانی که با تلفن صحبت می‌کنید، مشغول ایمیل‌هایتان هستید، با دیگران گفتگو می‌کنید و در کل هر کاری که شما انجام می‌‌دهید ولی او در آن مشارکت ندارد، به وی بر می‌خورد یا از شما می‌رنجد.
• او شما یا دیگران را با القابی مثل «احمق»، «ساده‌لوح» یا «نادان» یا به هر شیوه دیگری تحقیر می‌کند، زیرا دانش و درک خود را بسیار عالی می‌داند.
• از زمانی که با این فرد وارد رابطه شده‌اید، کمتر خوشحال هستید، کمتر با دیگران معاشرت می‌کنید یا اعتماد به نفس کمتری دارید. یا متوجه می‌شوید که بیشتر اوقات در مورد واکنشی که او قرار است نشان دهد، دلشوره دارید یا عصبی و مضطرب هستید.

تشخیص علایم بر عهده‌ی متخصص سلامت روان است. چنانچه به حضور برخی از علایم بالا در خود یا یکی از عزیزانتان مشکوک شدید، بهتر است به یک مشاوره روانشناسی مراجعه کنید و از او مشورت بخواهید.

عوارض اختلال شخصیت پارانویید

عوارض داشتن اختلال شخصیت پارانویید چیست؟ شیوه‌ی تفکر و درمان‌ اختلال شخصیت پارانویید، می‌تواند در توانایی فرد در حفظ روابط اختلال ایجاد کند. ممکن است کارکرد اجتماعی فرد و عملکردش در محیط کار تحت‌الشعاع قرار بگیرد. در بسیاری از موارد، افراد دچار شخصیت پارانویید ممکن است وارد درگیری‌های قضایی شوند و افراد یا شرکت‌هایی را که به آنها مظنون‌اند، تحت تعقیب قرار دهند.

این اختلال می‌تواند منجر به ظهور پرخاشگری و خشم در فرد نسبت به دیگران شود. این افراد ممکن است به تدریج منزوی و افسرده شوند.

علل پارانویید

دانشمندان علت دقیق اختلال شخصیت پارانویید را نمی‌دانند. اما احتمالا شامل ترکیبی از عوامل محیطی و زیستی است. پژوهشگران دریافتند که در کودکی غفلت روانی و غفلت جسمی نقش مهمی در رشد شخصیت پارانویید در نوجوانی و اوایل بزرگسالی دارند.

عوامل خطر

حتی با اینکه متخصصان علت دقیق این اختلال را می‌دانند، چندین عامل خطر وجود دارد که احتمال بروز علایم اختلال شخصیت پارانویید را در بزرگسالی پیش‌بینی می‌کند. این موارد عبارت اند از:

• استرس شدید خصوصا در طول کودکی
• بدرفتاری جسمی
• غفلت هیجانی و جسمی از جانب مراقبین
• رفتارهای خشن و پرخاشگرانه‌ی مزمن از سوی والدین
• رنج بردن از صدمات شدید در اوایل کودکی
• ترومای مغزی
• محیط زندگی ناپایدار
• ازدواج نکردن
• از دست دادن همسر، جداشدن یا طلاق گرفتن

بودن این عوامل در زندگی شما بدین معنا نیست که الزاما به اختلال شخصیت پارانویید دچار خواهید شد. اما آنها می‌توانند در کنار عوامل زیستی و محیطی، خطر ابتلای شما را به این وضعیت بالاتر ببرند. طبق مطالعات، اختلال شخصیت پارانویید در افرادی که در گروه‌های اقلیت هستند یا وضعیت اقتصادی پایینی دارند، بالاتر است؛ زیرا این محیط‌ها استرس بیشتری تولید می‌کنند. تجربه‌ی استرس شدید و پیشرونده می‌تواند شخصیت پارنویید را پیش‌بینی کند.

مقابله با پارانویا

اگر احساس می‌کنید که در حال از دست‌دادن ارتباط خود با واقعیت هستید، یک پزشک یا متخصص سلامت روان بهترین نقطه برای شروع است. از آنجایی که هنوز متوجه غیرمنطقی بودن افکارتان هستید، کارهایی وجود دارد که می‌توانید برای بهبودی انجام دهید.

برای شروع، مهم است که یک رژیم غذایی متعادل و سالم داشته باشید، ورزش کنید و از خواب کافی برخوردار باشید. همه این‌ها بخشی از تعادل روانی هستند که می‌توانند به دور نگه داشتن افکار پارانویید کمک کنند.

پس از آن، صحبت‌کردن با خود در مورد افکار پارانویید می‌تواند مفید کند. توجه داشته باشید که این مورد تنها زمانی مفید است که هنوز می‌توانید اعتراف کنید که که افکار نامعقولی دارید. واقع‌بینانه به مسایل نگاه کنید. به جای اینکه با خود فکر کنید «من دیوانه هستم» یا «من پارانوییدم»، خودگویی‌هایی مانند این را امتحان کنید: «من نگران چیزی هستم که خیلی بعید است که درست باشد».

درمان اختلال شخصیت پارانویید

درمان پارانویید چیست؟ حتی اگر پارانویای شما در حد یک بیماری روانی نباشد، چنانچه افکار پارانویید یا غیرمنطقی‌تان مانع انجام کارهای مورد علاقه‌تان شود، با یک روانشناس یا روانپزشک صحبت کنید. گفتگودرمانی یا انواعی از داروها می‌توانند به شما کمک کنند احساس بهتری را در خود شکل دهید یا وضعیت کلی‌تان را بهبود بخشید.

اغلب، افرادی که افکار پارانویید دارند به دنبال درمان نمی‌روند، زیرا متوجه غیرواقعی بودن افکارشان نیستد. اگر نگران یکی از دوستان یا اعضای خانواده خود هستید، با یک متخصص سلامت روان صحبت کنید یا از منابع معتبر در این باره مشورت بخواهید. یادتان باشد اگر در رابطه با یک فرد مبتلا به شخصیت پارانویید هستید، به امید تغییر خود به خودی این وضعیت نمانید و حتما به دنبال کمک یا راهنمایی تخصصی از کلینیک روانشناسی باشید.

متاسفانه بیشتر افراد دچار اختلال شخصیت پارانویید، علایم خود را نابجا نمی‌دانند و به دنبال درمان نمی‌روند. اما درمان به شکل گفتگو درمانی یا دارودرمانی در دسترس است.

• روان درمانی

روان درمانی یا گفتگو درمانی به شما کمک می‌کند تا نحوه‌ی مقابله با این اختلال را فرابگیرید، چگونگی ارتباط با دیگران را در موقعیت‌های اجتماعی یاد بگیرید و احساس سوظن خود را به سایرین کاهش دهید.

• دارو درمانی

داروها در صورتی که سایر عارضه‌ها همچون افسردگی یا اضطراب حاضر باشند، می‌توانند مفید واقع شوند. داروهایی که ممکن است تجویز شوند عبارتند از ضد افسردگی‌ها، بنزودیازپین‌ها و تثبیت‌کننده‌های خُلق.

معمولا ترکیب دارودرمانی و روان درمانی اثربخش‌ترین حالت ممکن است.

سوالات متداول

• چطور با همسرم که دچار اختلال شخصیت پارانویید است، برخورد کنم؟

زیستن با شخصی که علایم اختلال شخصیت پارانویید را دارد، نیازمند صبوری، شفقت و مرزگذاری‌های شخصی جدی است. اگر همسر شما دچار این وضعیت است، ممکن است موارد زیر کمک‌کننده باشد:

• آنها را به ادامه‌ی درمان تشویق کنید
• حرف‌هایتان را بدون کنایه و ابهام و واضح بزنید
• پذیرا باشید اما اتفاق غیرواقعی را تایید نکنید (با ملایمت به آنها کمک کنید تا واقعیت را آزمون کنند)
• محرک‌هایی را که می‌تواند علایم آنها را تشدید کند شناسایی و محدود کنید (علایم آنها تحت موقعیت‌های استرس‌آمیز بیشتر خواهد شد)
• اطلاعات کافی و لازم را به آنها بدهید
• بر نقاط قوت تاکید کنید
• آنها را نه به شکل بیمار، بلکه به عنوان انسان‌هایی کامل ببینید
• مراقبت از خود را فراموش نکنید

• آیا پارانویید با پارانویا تفاوتی دارد؟

پارانویا، احساس غیرمنطقی و ثابتی است مبنی براینکه دیگران قصد آسیب‌رسانی به فرد را دارند. سه نوع اصلی از پارانویا وجود دارد که شامل اختلالات شخصیت پارانویید، اختلال هذیانی و اسکیزوفرنی پارانویید می‌شود.

مشاوره جنسی

کلام پایانی

مهم است به یاد داشته باشید که اختلال شخصیت پارانویید یک عارضه‌ی سلامت روان است. مانند سایر عارضه‌ها، جستجوی کمک به محض ظهور علایم می‌تواند به کاهش مشکلات در زندگی فرد کمک کند. متخصصان سلامت روان می‌توانند طرح‌های درمانی ارایه دهند که به مدیریت افکار و رفتار افراد مبتلا به PPD کمک می‌کند.

اعضای خانواد‌ه‌ی افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید اغلب دستخوش استرس، افسردگی، اندوه و انزوا می‌شوند. مهم است که از سلامت روان خود مراقبت کنید و در صورت مشاهده این نشانه‌ها به دنبال حمایت باشید.

آیا تا کنون تجربه‌ی رابطه با فرد دچار اختلال شخصیت پارانویید را داشته‌اید؟ چه چالش‌هایی را تجربه کردید؟ نظرات و سوالات خود را با ما در میان بگذارید.

منابع:

https://www.verywellmind.com

https://www.psychologytoday.com

https://www.webmd.com

https://www.healthline.com

سوالات متداول

در باکس پرسش و پاسخ در انتهای این صفحه می توانید سوالات خود را با درمانگران مجموعه “سها کلینیک” در میان بگذارید و در کمترین زمان ممکن جواب سوالات خود را توسط درمانگران و پزشکان متخصص دریافت کنید.