تاثیر آلودگی هوا بر سلامت روان چگونه است؟ آلودگی هوا سالانه در حدود 6.7 میلیون مرگ در سرتاسر جهان نقش دارد. این وضعیت با بسیاری از بیماری‌های قلبی، ریوی و سرطان مرتبط است. پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند که آلودگی هوا خطر ابتلا به مشکلات سلامت روان و حتی بیماری‌های مغزی مانند بیماری آلزایمر را افزایش می‌دهد. در این مقاله تاثیر آلودگی هوا بر سلامت روان را بررسی می‌کنیم.
بیشتر بخوانید: زوال عقل چیست؟
آلودگی هوا چیست؟
آلاینده‌های هوا، ذرات و گازهای ریز موجود در هوا هستند که از سوزاندن سوخت‌های فسیلی یا اگزوز وسایل نقلیه ناشی می‌شوند.
تاثیر آلودگی هوا بر مغز چیست؟
مطالعات پیشنهاد می‌کنند حتی مواجهه مختصر با آلاینده‌های هوا، اثرات سریعی بر مغز بر جا می‌گذارد.
بررسی‌های fMRI نشان می‌دهد تنها در پی دو ساعت مواجهه با دود گازوییل، ارتباطات عملکردی مغز کاهش می‌یابد. این به معنای اُفت ارتباط بین نواحی مختلف مغز که در تعامل با هم کار می‌کنند، است.
دکتر کریس کارلستن، پروفسور و رییس طب تنفسی و مسیول تحقیقات کانادا در بیماری‌های ریوی شغلی و محیطی در UBC، می‌گوید: «طی چندین دهه، دانشمندان فکر می‌کردند مغز ممکن است در برابر اثرات مضر آلودگی هوا محافظت شود. اما مطالعات جدید، خلاف این را ثابت می‌کنند. اکنون شواهد جدیدی از ارتباط بین آلودگی هوا و کارکردهای شناختی وجود دارد.»
کاهش ارتباطات عملکردی مغز، با اُفت اجرای شناختی و بروز علایم افسردگی مرتبط است. به همین دلیل تاثیرات آلودگی هوا بیش از آنچه فکر می‌کردیم، نگران‌کننده است.
تاثیر آلودگی هوا بر سلامت روان چگونه است؟
بیشتر ما از اثرات آلودگی هوا بر ریه‌ها و قلب آگاهیم. اما چقدر با آثار روانی آن آشنایی داریم؟
می‌دانیم که آلودگی هوا با بیماری‌های مزمن پزشکی مانند آسم، بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) و اختلالات قلبی مرتبط است. مانند سایر اندام‌ها، مغز نیز در برابر آلاینده‌های محیطی مصون نیست. شواهد فزاینده‌ای نشان می‌دهد که آلودگی هوا با عارضه‌هایی از جمله اختلالات طیف اوتیسم، زوال عقل و ضعف شناختی مرتبط است.
کارشناسان می‌گویند قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا می‌تواند به التهاب مغز منجر شود. التهاب، پاسخ طبیعی و محافظتی بدن برای مبارزه با آلاینده‌های مضر است. با این حال، التهاب بیش از حد ممکن است منجر به اختلالات و بیماری‌های مرتبط با مغز شود.
تاثیر آلودگی هوا بر اختلالات سلامت روان
طبق تحقیقات، مواجهه کوتاه‌مدت با آلاینده‌های هوا، با افزایش خطر ابتلا به افسردگی، اضطراب، سطوح بالاتر استرس، پریشانی روانی، افزایش خطر زوال عقل و آلزایمر ارتباط دارد.
پژوهش‌های دیگر قرار گرفتن کوتاه مدت در معرض اوج آلودگی هوا را با افزایش خطر مرگ در میان مبتلایان به بیماری‌های روانی جدی مرتبط دانسته اند. تحقیقات جدید به طور خاص به تاثیرات آن بر مغز و سلامت روان کودکان اشاره می‌کند.
ارتباط بین آلودگی هوا و سندروم‌های روانشناختی
یک مطالعه گسترده در ایالات متحده و دانمارک دریافت که رویارویی با آلاینده‌های هوا به طرز چشمگیری با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های روانی ارتباط دارد. این بیماری‌ها شامل افسردگی، اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی و اختلالات شخصیت می‌شود. چگونگی این تاثیر هنوز شناخته‌شده نیست. نویسندگان این پژوهش گمان می‌کنند سازوکارهای التهاب عصبی در این زمینه دخیل باشد.
یک بررسی اخیر، بیش از 100 مطالعه را در مورد اثرات آلودگی هوا بر سلامت روان و مناطق مسیول تنظیم هیجان در مغز، با تمرکز بر هیپوکامپ، آمیگدال و قشر پیش پیشانی مورد بررسی قرار داد. محققان دریافتند 73 درصد از مطالعات، به علایم و مشکلات بالاتر سلامت روان در انسان و حیوان پس از قرارگیری در معرض سطوح بالای آلودگی هوا اشاره کردند.
بنابراین، افرادی که در هوای آلوده تنفس می‌کنند، با تغییراتی در نواحی مغزی که کنترل‌کننده هیجانات هستند روبرو می‌شوند. در نتیجه احتمال ابتلا به اضطراب و افسردگی در آنها بیشتر از کسانی است که هوای تمیزتری را تنفس می‌کنند.
بیشتر بخوانید: چاقی و آلزایمر: آیا اضافه وزن باعث آلزایمر شود؟
تاثیر آلودگی هوا بر کودکان و نوجوانان
مطالعه اخیر دیگری به اثرات احتمالی آلودگی هوا بر روی کودکان و نوجوانان پرداخت. این گروه سنی به ویژه به دلیل تجربه دوره‌های بحرانی رشد مغز، آسیب‌پذیر است. بررسی تحقیقات، شواهدی را نشان می‌دهد مبنی بر اینکه آلودگی هوا با افزایش خطر علایم افسردگی و رفتارهای خودکشی ارتباط دارد. آنها همچنین از طریق مطالعات تصویربرداری عصبی، شواهدی دال بر تغییرات ساختاری و عملکردی مرتبط در مغز یافتند.
یافته‌های مطالعه گسترده‌ای که در بالا ذکر شد نشان می‌دهد کیفیت پایین هوا در سال‌های اولیه زندگی فرد، خطر ابتلا به اختلالات روانپزشکی، از جمله اختلال دوقطبی، اسکیزوفرنی، اختلال شخصیت و افسردگی اساسی را افزایش می‌دهد.
قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا همچنین ممکن است عارضه‌های سلامت روانی موجود در کودکان را تشدید کند. مطالعه دیگری نشان می‌دهد که بین قرار گرفتن کوتاه مدت در معرض سطوح بالای آلودگی هوا و افزایش مراجعات روانپزشکی کودکان به بخش اورژانس ارتباط وجود دارد.
تاثیر آلودگی هوا بر سلامت روان و آلزایمر
در یک مطالعه مهم، محققان در کانادا 6.6 میلیون فرد را مورد بررسی قرار دادند. آنها از کد پستی این افراد برای اندازه‌گیری میزان نزدیکی آنان به جاده‌های اصلی و سوابق پزشکی آنان برای شناسایی ساکنانی که به زوال عقل مبتلا شده بودند، استفاده کردند.
این مطالعه و سایر مطالعات پس از آن نشان داده اند که زندگی در منطقه ای با سطوح بالاتر آلودگی هوا، با افزایش خطر ابتلا به زوال عقل مرتبط است.
اما جدا کردن علت و معلول دشوار است. بسیاری از عوامل از جمله سن، ژنتیک و سایر عارضه‌های سلامتی برای شکل دادن به خطر زوال عقل ما ترکیب می‌شوند. تحقیقات بیشتر برای بررسی دقیق رابطه بین زندگی در مناطق با آلودگی بالا و خطر زوال عقل مورد نیاز است.
چطور در برابر تاثیر آلودگی هوا بر مغز ، از خود مراقبت کنیم؟
نکته مهم اینجاست که این تغییرات مغزی، موقت هستند و پس از بازگشت افراد به هوای سالم، به حالت طبیعی برمی‌گردند. اما دکتر کارلستن این فرض را مطرح می‌کند که اثرات به دنبال مواجهه مداوم با آلایندگی‌ها، می‌توانند ماندگار شوند. به پیشنهاد او، مردم باید نسبت به تاثیرات هوایی که تنفس می‌کنند، آگاه باشند و برای به حداقل‌رساندن رویارویی با آلاینده‌های مضر مانند دود اگزوز ماشین بکوشند. شما می‌توانید:
- وقتی در ترافیک هستید، شیشه پنجره را بالا دهید.
- مطمین شوید که فیلتر هوای ماشین درست کار می‌کند.
- اگر پیاده یا سوار بر دوچرخه هستید و به خیابان شلوغی برمی‌خورید، به یک مسیر با ازدحام کمتر بپیچید.
- به طور مکرر اتومبیل خود را چک کرده و مشکلاتی مانند نقص اگزوز را برطرف کنید.
-
تاثیر آلودگی هوا بر سلامت روان درخت بکارید و از درختان مراقبت کنید.
- اگر ناگزیر به بیرون رفتن در هوای آلوده هستید، بهتر است از ماسک‌های N-95 استفاده کنید.
- از نامزدهای انتخاباتیی حمایت کنید که دغدغه محیط زیست و سلامت انسان دارند.
کلام پایانی
همه ما می‌توانیم برای کمک به محافظت از مغزمان اقداماتی انجام دهیم؛ از جمله به چالش کشیدن مرتب مغز از طریق انواع بازی‌های فکری، مراقبت از قلب‌هایمان و حفظ ارتباط با افراد پیرامون خود. اما در واقع، در مورد هوایی که تنفس می‌کنیم کار کمتری از ما برمی‌آید.
اینجاست که تلاش سیاستگذاران بسیار مهم است. امیدواریم تلاش برای تنفس هوای پاک‌تر در سرتاسر کشور و نیز سراسر دنیا، به یک هدف مهم دولتمردان برای حفظ بهداشت عمومی تبدیل شود.
در این مقاله درباره تاثیر آلودگی هوا بر سلامت روان خواندید. اکنون شما بنویسید؛ آلودگی هوا بر شما یا اطرافیان‌تان چه تاثیری داشته است؟ شما چه راهکاری را برای کاهش یا پیشگیری از آلودگی هوا پیشنهاد می‌دهید؟ تجارب خود را با ما به اشتراک بگذارید.
منابع
کلینیک روانشناسی سها٬ مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی٬ مشاوره آنلاین٬ مشاوره خانواده و مشاوره جنسی
