اختلال هویت گسسته یا تجزیه ای که قبلا با نام اختلال چند شخصیتی یا دو شخصیتی شناخته می‌شد، یک عارضه روانشناختی پیچیده است که احتمالا از تجربه ترومای سخت در سال‌های اولیه کودکی ناشی می‌شود. در این بخش از کلینیک روانشناسی سها می‌خوانیم این اختلال چیست و چه علایم، علل و درمان هایی دارد.
برای بهره‌مندی از مشاوره درمانگران مجموعه سها کلینیک می توانید بر روی لینک زیر کلیک کرده و به صورت آنلاین روز مورد نظر خود را انتخاب و درخواست رزرو مشاوره بدهید.
و یا به صورت تلفنی نوبت خود را رزرو کنید.
اختلال هویت گسسته چیست؟
اختلال هویت تجزیه ای (Dissociative Identity Disorder) یا DID یکی از موضوعات محبوب فیلم های روانشناختی است. این وضعیت که قبلا با نام اختلال چند یا دو شخصیتی شناخته می‌شد، یک نوع شدید گسستگی است؛ فرایندی روانی که باعث قطع ارتباط افکار، خاطرات، احساسات، اعمال و احساس هویت فرد می‌شود. اختلال هویت گسسته از ترکیبی از عوامل احتمالا شامل تجربه تروما توسط فرد مبتلا نشات می‌گیرد. گسستگی احتمالا یک مکانیسم مقابله ای برای این افراد است؛ در واقع فرد خود را از موقعیت یا تجربه ای که برای جذب شدن در هشیاری بسیار خشونت آمیز، تروماتیک یا دردناک بوده، جدا می‌کند یا به اصطلاح می‌گسلد.
علایم اختلال هویت گسسته چیست؟
اختلال چند شخصیتی با حضور تعداد دو یا بیشتر هویت ها یا حالات شخصیتی مجزا و جداگانه مشخص می‌شود که به طور مداوم کنترل رفتار فرد را در دست می‌گیرند. همراه این اختلال، یک ناتوانی بسیار گسترده در بازیابی اطلاعات شخصی مهم نیز وجود دارد که فقط تحت عنوان فراموشی صرف قابل توضیح نیست. همچنین بی ثباتی حافظه بسیار واضحی نیز وجود دارد که ممکن است نوسان یابد.
هرچند همه افراد DID را به شکل یکسانی تجربه نمی کنند، برای برخی، هویت های متفاوت یا جایگزین، سن، جنسیت یا نژاد خاص خود و همچنین حالت بدنی، منش و شیوه صحبت کردن مجزای خود را دارند. گاهی اوقات هویت های جایگزین افراد تخیلی و گاه حیوانات هستند.
زمانی که هر شخصیتی خود را نمایان سازد و کنترل رفتار و افکار فرد را برعهده بگیرد، به اصطلاح فرایند «جایگزینی» اتفاق می‌افتد. جایگزینی می‌تواند از چند ثانیه تا چند دقیقه و چند روز به طول بیانجامد.
سایر علایم اختلال دو شخصیتی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سردرد
- یادزدودگی
- از دست دادن زمان
- خلسه
- تجارب خارج از بدنی
بعضی از افراد مبتلا به این اختلال، گرایش به شکنجه خود، خودتخریبی و حتی خشونت (چه به جانب خود و چه به سمت دیگران) دارند. برای مثال فرد مبتلا به اختلال هویت گسسته یا اختلال چند شخصیتی ممکن است ناگهان خود را در حال انجام کارهایی دریابد که به طور معمول انجام نمی‌داد؛ مانند رانندگی پرسرعت و بی ملاحظه یا سرقت پول از کارفرما یا دوست خود. اما همچنان احساس می کند که به انجام آن کار وادار شده است. برخی این احساسات را اینگونه توصیف می‌کنند که انگار به جای اینکه هدایت کننده‌ی بدن خود باشند، مسافری موقتی در این جسم هستند. به عبارت دیگر آنها معتقدند که واقعا هیچ حق انتخابی ندارند.
تغییرات آشکار در فرایندهای شناختی
- شخص زدایی: این به معنای احساس جدا شدن فرد از بدن خود است و اغلب به عنوان تجربیات خارج از بدن از آن یاد می شود.
- واقعیت زدایی: به معنای احساس غیر واقعی بودن جهان یا گنگی و دور از دسترس بودن آن اشاره دارد.
- یادزدودگی: به ناتوانی در بازیابی اطلاعات شخصی مهم اشاره دارد که بسیار گسترده است و نمی‌تواند با عنوان فراموشی عادی توجیه شود. همچنین یادزدودگی‌های کوچکی نیز وجود دارند که در آن بحث ها پس از اتمام به یادآورده نمی‌شوند یا محتوای یک گفت و گوی با معنا پس از چند ثانیه فراموش می‌شود.
- آشفتگی هویت یا دگرگونی هویت: هر دو شامل احساس سردرگمی درباره اینکه فرد واقعا چه کسی است، می‌شود. یک مثال از آشفتگی هویت، هنگامی است که شخص در تعریف چیزهایی که به آنها علاقه دارد، دیدگاه های سیاسی، مذهبی یا اجتماعی، گرایش جنسی خود و یا آرزوهای شغلی‌اش با مشکل مواجه می شود. علاوه بر این تغییرات آشکار، شخص تحریفاتی را در زمان، مکان و موقعیت تجربه می‌کند.
حالات مختلف هویتی، وجوه متفاوتی از اطلاعات مطابق با سرگذشت خود را به خاطر می‌آورند. معمولا یک شخصیت میزبان در فرد وجود دارد، کسی که نام واقعی شخص را به دوش می‌کشد. عجیب اینجاست که شخصیت میزبان معمولا از حضور سایر شخصیت‌ها آگاه نیست.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به اختلال هویت گسسته DID هستند؟
محققان بیان می‌کنند که علت DID، احتمالا یک پاسخ روانشناختی به استرس های بین فردی و محیطی مخصوصا طی سال‌های نخست کودکی باشد، یعنی زمانی که غفلت یا سورفتار عاطفی در رشد شخصیت کودک تداخل ایجاد می‌کند. بالغ بر ۹۹٪ افرادی که به اختلالات گسستگی دچار می شوند، طی مراحل حساس رشدی در کودکی (معمولا پیش از ۶ سالگی) سابقه شخصی از پریشانی یا ترومای کودکی متناوب، ازپای درآورنده و اغلب کشنده داشته اند. همچنین گسستگی می‌تواند در پاسخ به غفلت یا سورفتار هیجانی مداوم، حتی زمانی که هیچ گونه سورفتار جسمی یا جنسی آشکاری وجود نداشته باشد، ظاهر شود.
یافته ها نشان می‌دهند که کودکان خانواده هایی که والدین آنها ترسناک یا تهدید کننده و پیش بینی‌ناپذیر هستند، دچار گسستگی میشوند.
شیوع اختلال هویت گسسته چقدر است؟
مطالعات حاکی از آن است که DID بر حدود یک درصد جمعیت تاثیر می گذارد.
انواع اختلال هویت تجزیه ای
دو نوع اصلی برای این اختلال وجود دارد:
-
تسخیر یا تصرف (Possession):
شخصیت‌ها طوری ظاهر میشوند که انگار یک موجود یا روح بیرونی کنترل بدن را در دست گرفته است. ممکن است دیگران متوجه شوند که شما به‌طور واضح متفاوت صحبت یا رفتار می‌کنید. این تغییر شخصیت به صورت غیرارادی اتفاق می‌افتد. -
غیرتسخیر (Nonpossession):
شخصیت‌ها کمتر برای دیگران قابل مشاهده هستند. شما ممکن است تغییر ناگهانی در احساس هویت خود داشته باشید، انگار دارید خودتان را در یک فیلم تماشا می‌کنید و کنترل سخن، احساسات یا رفتارهایتان را ندارید.
اختلال چند شخصیتی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص این اختلال زمان بر است. تخمین زده می شود که افراد مبتلا به اختلالات گسستگی پیش از تشخیص دقیق، حدود هفت سال را در سیستم سلامت روان سپری کرده اند. این امر شایع است زیرا فهرستی از علایم که باعث ترغیب فرد مبتلا به جستجوی درمان می‌شود، بسیار مشابه علایم سایر تشخیص های روانپزشکی است. در حقیقت بسیاری از افرادی که اختلالات گسستگی دارند، تشخیص‌های همزمان اختلال مرزی یا سایر اختلالات شخصیت، افسردگی و اضطراب را نیز دریافت می‌کنند.
معیارهای DSM5 برای تشخیص اختلال هویت گسسته
- حضور تعداد دو یا بیشتر هویت یا حالات شخصیتی مجزا که هر کدام الگوی نسبتا دیرپای خود را درمورد ادراک، ارتباط و تفکر درباره محیط و خود دارا هستند.
- تجربه یادزدودگی، که به عنوان شکاف‌هایی در یادآوری رویدادهای روزمره، اطلاعات شخصی مهم و یا حوادث تروماتیک تعریف می شود.
- شخص از این اختلال رنج می برد یا به سبب این اختلال، مشکلاتی در عملکرد در یک یا چند زمینه اصلی زندگی تجربه می کند.
- این پریشانی بخشی از آداب فرهنگی یا مذهبی طبیعی نیست.
- این علایم نمی‌توانند با اثر فیزیولوژیکی مستقیم یک ماده (مانند فراموشی های موقت یا رفتار آشفته طی مسمومیت با الکل) یا یک عارضه طبی عمومی (مانند تشنج جزیی پیچیده) توضیح داده شوند.
شخصیت‌های مجزا ممکن است برای کمک به فرد در مقابله با معضلات زندگی نقش‌های متفاوتی را برعهده بگیرند. برای مثال، زمانی که بیمار در آغاز تشخیص اختلال را دریافت می‌کند، به طور میانگین دو تا چهار شخصیت حضور دارند. سپس طی دوره درمان به طور متوسط ۱۳ تا ۱۵ شخصیت نمایان میشوند. برانگیزان‌های محیطی یا حوادث زندگی می‌توانند سبب جا به جایی ناگهانی یک شخصیت به شخصیت دیگر شوند.
چه اختلالات روانپزشکی دیگری ممکن است همزمان با دو شخصیتی رخ دهند؟
افراد مبتلا به اختلالات گسستگی، همراه با تجزیه و شخصیت‌های چندگانه یا جداگانه، ممکن است تعدادی از مشکلات روانپزشکی از جمله موارد زیر را تجربه کنند:
- افسردگی
- اختلالات خلقی
- گرایش به خودکشی
- اختلالات خواب (بی خوابی، وحشت شبانه و خوابگردی)
- اضطراب، حملات وحشتزدگی و انواع فوبیا (فلش بک‌ها یا بازگشت به گذشته، واکنش به برانگیزان ها)
- سو مصرف الکل و مواد
- اجبارها و رفتارهای آیینی
- علایم شبه روانپریشی (شامل توهم های شنوایی و بینایی)
- اختلالات خوردن
آیا افراد مشهوری بوده اند که به اختلال چند شخصیتی مبتلا باشند؟
افراد معروف مبتلا به این اختلال عبارت اند از کمدین روزن بار، آدام دوریتز و ستاره بازنشسته NFL هرشل واکر.
واکر درباره کشمکش هایش با DID، به علاوه تلاش هایش برای خودکشی و توضیح احساس گسستگی اش از دوران کودکی تا پیوستن به انجمن های حرفه ای کتابی نوشت. او برای مقابله، شخصیت محکمی را توسعه داد که احساس تنهایی نمی‌کرد، جسارت داشت و خواهان ابراز خشمی بود که او همیشه سرکوب می‌کرد. این جایگزین ها می توانستند در برابر سورفتارهایی که او تجربه کرده بود ایستادگی نشان دهند. سایر جایگزین ها به کمک او آمدند تا به چهره مشهور ملی تبدیل شود. درمان به واکر کمک کرد تا دریابد که این شخصیت های جایگزین، بخشی از اختلال چند شخصیتی هستند که او در بزرگسالی تشخیص آن را دریافت کرد.
برنامه درمان برای اختلال چند شخصیتی چیست؟
در حال حاضر هیچ‌گونه راهنمای رسمی و شواهدمحوری برای درمان DID وجود ندارد. بسیاری از درمان ها بر پایه گزارش های موردی و یا همچنان بحث برانگیز هستند. در حالی که هیچ علاج کاملی برای اختلال هویت گسسته وجود ندارد، درمان های طولانی مدت در صورت متعهد ماندن بیمار می‌توانند مفید باشند. درمان‌های موثر شامل موارد زیر اند:
روان درمانی:
این درمان که همچنین گفتگو درمانی نامیده می‌شود، برای پرداختن و کنار آمدن با هر چیزی که در گذشته یا حال باعث برانگیخته شدن اختلال دو شخصیتی می‌شود، به کار می رود. هدف، کمک به تلفیق ویژگی های شخصیتی جداگانه در یک شخصیت منسجم است؛ شخصیتی که بتواند برانگیزان‌ها را مدیریت کند. روان درمانی اغلب اعضای خانواده را نیز در روند درمان درگیر می‌کند.
هیپنوتیزم درمانی:
هیپنوتیزم بالینی در ترکیب با روان درمانی می تواند در کمک به پذیرش خاطرات واپس رانده شده، کنترل برخی از رفتارهای مشکل ساز که با این اختلال همراه هستند و همچنین ادغام شخصیت ها در یک شخصیت واحد موثر باشد.
درمان جانبی:
گزارش‌ها حاکی از اثربخشی روش‌هایی مانند خانواده درمانی یا حرکت درمانی در کمک به برقراری ارتباط فرد با بخش هایی از ذهن او که به دلیل مقابله با تروما از هم گسیخته شده بودند، است.
دارو درمانی:
هیچ درمان دارویی قطعی برای اختلال هویت گسسته (DID اختلال چند شخصیتی) وجود ندارد؛ این باعث می‌شود رویکردهای مبتنی بر روانشناسی ، عمده درمان ها را تشکیل دهند. درمان اختلالات همزمان مانند افسردگی یا اختلال مصرف مواد برای بهبودی کلی حیاتی است. از آنجا که علایم اختلالات گسستگی اغلب همراه با سایر اختلالات مانند اضطراب و افسردگی رخ می دهد، داروها در کنار روان درمانی برای درمان این مشکلات همزمان استفاده می شوند.
می‌توانید سوالات و نظرات خود را در رابطه با اختلال چند شخصیتی یا دو شخصیتی با ما مطرح کنید.
دانلود فایل اصلی PDF اختلال چند شخصیتی
منبع : webmd
سوالات متداول
سوالات متداولاختلال چندشخصیتی چیست؟
وضعیتی روانشناختی است که در آن یک فرد چند هویت یا شخصیت متفاوت را تجربه می‌کند.
علت اختلال هویت گسسته چیست؟
معمولا ناشی از تجارب منفی شدید مانند ترومای دوران کودکی است. فرد هویت‌های مختلف را به نوعی برای دفاع از خویش رشد می‌دهد.
برای درمان کجا بروم؟
برای درمان اختلال دو شخصیتی به روانشناس یا روانپزشک متخصص اختلالات هویت و تروما در مرکز مشاوره سها مراجعه کنید. تلفن تماس با ما: 09198791784
در باکس پرسش و پاسخ در انتهای این صفحه می توانید سوالات خود را با درمانگران مجموعه “سها کلینیک” در میان بگذارید و در کمترین زمان ممکن جواب سوالات خود را توسط درمانگران و پزشکان متخصص دریافت کنید.
