بیماری چند شخصیتی که امروزه به طور رسمی به عنوان اختلال هویت گسسته (DID) شناخته می‌شود، یک وضعیت پیچیده سلامت روان است که در آن هویت فرد دچار گسستگی شده و دو یا چند شخصیت کاملا مجزا شکل می‌گیرد. این شخصیت‌های جایگزین، که هر یک ویژگی‌ها، خاطرات و الگوهای رفتاری خاص خود را دارند، به تناوب کنترل رفتار فرد را به دست می‌گیرند. این اختلال به تدریج عملکرد روزمره و روابط فرد را مختل می‌کند. با ما در ادامه این مطلب از کلینیک روانشناسی سها همراه باشید تا به بررسی دقیق این بیماری، علایم، علل بروز و روش‌های درمان آن بپردازیم.
برای بهره‌مندی از مشاوره درمانگران مجموعه سها کلینیک می توانید بر روی لینک زیر کلیک کرده و به صورت آنلاین روز مورد نظر خود را انتخاب و درخواست رزرو مشاوره بدهید.
و یا به صورت تلفنی نوبت خود را رزرو کنید.
بیماری چند شخصیتی چیست؟
اختلال هویت تجزیه ای (Dissociative Identity Disorder) یا DID یکی از موضوعات محبوب فیلم های روانشناختی است. این وضعیت که قبلا با نام اختلال چند یا دو شخصیتی شناخته می‌شد، یک مشکل سلامت روان است که در آن فرد دو یا چند شخصیت جداگانه دارد. هر شخصیت، در زمان‌های مختلف رفتار فرد را کنترل می‌کنند.
برخی از ویژگی‌های کلی این اختلال عبارتند از:
- شامل وضعیتی است که فرد در آن دو یا چند هویت مجزا دارد.
- این هویت‌ها معمولاً به دلیل تجربه آسیب‌های روانی شدید ایجاد می‌شوند.
- هر هویت ممکن است رفتارها، خاطرات، الگوهای فکری یا حالات متفاوتی داشته باشد.
- این شخصیت‌ها در زمان‌های مختلف رفتار شما را کنترل می‌کنند.
- خاطرات از یک هویت به هویت دیگر منتقل نمی‌شوند، که باعث فراموشی یا گسست در حافظه می‌شود.
- این وضعیت در توانایی فرد برای عملکرد روزمره، روابط و کار یا تحصیل اختلال ایجاد می‌کند.
شخصیت‌ها (Alters) در بیماری چند شخصیتی چگونه‌اند؟
در اختلال هویت گسسته به شخصیت‌های مختلف آلتر یا جایگزین می‌گویند. آلترها معمولا با خصوصیات زیر وجود دارند:
- معمولا یک هویت اصلی وجود دارد که نام واقعی فرد را دارد و معمولا منفعل، وابسته و افسرده است.
- هنگامی که هر شخصیت یا آلتر کنترل را به دست می‌گیرد، ممکن است احساس شود که تاریخچه، خودانگاره و هویت مجزایی دارد.
- ویژگی‌های آلترها (مانند نام، سن، جنسیت، واژگان و خلق‌وخو) با هویت اصلی متفاوت است.
- بروز استرس یا شرایط خاص می‌تواند باعث ظاهر شدن یک آلتر خاص شود.
- این هویت‌های مختلف ممکن است وجود یکدیگر را انکار کنند، از هم انتقاد کنند یا در تضاد آشکار با هم باشند.
انواع بیماری چند شخصیتی
اختلال هویت گسسته دو نوع اصلی دارد:
- تسخیر (Possession): هویت‌ها طوری خود را نشان می‌دهند که انگار یک روح یا موجود بیرونی بدن شما را کنترل کرده است. شما ناگهان طوری صحبت می‌کنید یا عمل می‌کنید که برای دیگران واضح است. این یک هویت ناخواسته است و تغییر شخصیت غیرارادی است.
- غیرتسخیر (Nonpossession): این هویت‌ها کمتر برای دیگران آشکار هستند. ممکن است احساس تغییر ناگهانی در خودپنداری داشته باشید، طوری که انگار دارید خودتان را از بیرون در یک فیلم تماشا می‌کنید (تجربه خارج شدن از بدن) و کنترلی بر گفتار یا احساسات خود ندارید.
علایم اختلال چند شخصیتی
علایم اصلی شامل موارد زیر است:
- فرد مبتلا هنگام تغییر بین هویت‌ها، ممکن است در زمان‌های مختلف به شکل‌های متفاوتی صحبت و رفتار کند.
- شخص حس می‌کند که دو یا چند نفر درون سرش زندگی می‌کنند. هر هویت می‌تواند نام، صدا، رفتار، خاطرات و عقاید خاص خود را داشته باشد.
- افراد مبتلا به این اختلال، دچار گسست در حافظه (آمنزیا) می‌شوند. آن‌ها رویدادهای روزمره، اطلاعات شخصی مهم یا تجربه‌های آسیب‌زا را به یاد نمی‌آورند. ممکن است خاطرات مربوط به زمانی که در یک شخصیت دیگر بوده‌اند را فراموش کنند.
- این افراد همچنین ممکن است به اضطراب، افسردگی، هذیان گویی، خودآزاری، افکار خودکشی یا مصرف موادمخدر دچار شوند.
معیارهای DSM5 برای تشخیص اختلال هویت گسسته
- حضور تعداد دو یا بیشتر هویت یا حالات شخصیتی مجزا که هر کدام الگوی نسبتا دیرپای خود را درمورد ادراک، ارتباط و تفکر درباره محیط و خود دارا هستند.
- تجربه یادزدودگی، که به عنوان شکاف‌هایی در یادآوری رویدادهای روزمره، اطلاعات شخصی مهم و یا حوادث تروماتیک تعریف می شود.
- شخص از این اختلال رنج می برد یا به سبب این اختلال، مشکلاتی در عملکرد در یک یا چند زمینه اصلی زندگی تجربه می کند.
- این پریشانی بخشی از آداب فرهنگی یا مذهبی طبیعی نیست.
- این علایم نمی‌توانند با اثر فیزیولوژیکی مستقیم یک ماده (مانند فراموشی های موقت یا رفتار آشفته طی مسمومیت با الکل) یا یک عارضه طبی عمومی (مانند تشنج جزیی پیچیده) توضیح داده شوند.
شخصیت‌های مجزا ممکن است برای کمک به فرد در مقابله با معضلات زندگی نقش‌های متفاوتی را برعهده بگیرند. برای مثال، زمانی که بیمار در آغاز تشخیص اختلال را دریافت می‌کند، به طور میانگین دو تا چهار شخصیت حضور دارند. سپس طی دوره درمان به طور متوسط ۱۳ تا ۱۵ شخصیت نمایان می‌شوند. برانگیزان‌های محیطی یا حوادث زندگی می‌توانند سبب جا به جایی ناگهانی یک شخصیت به شخصیت دیگر شوند.
تجربه فرد مبتلا از وضعیت خویش
افراد مبتلا به اختلال چند شخصیتی ممکن است تجربه‌های زیر را احساس کنند:
- احساس کنند که ناگهان تبدیل به تماشاگر اعمال و گفتار خود شده‌اند.
- صداهایی بشنوند (صدای کودک یا نیروی معنوی) که افکار متعددی را همراهی می‌کند و کنترلی بر آن‌ها ندارند.
- ناگهان تکانه یا احساساتی قوی را تجربه کنند که احساس می‌کنند مالک آن‌ها نیستند.
- گاهی حس کنند بدنشان ناگهان تغییر اندازه داده یا نگرش و سلیقه شخصی‌شان به طور ناگهانی عوض شده است.
- ناگهان خود را در حال انجام کارهایی بیابند که به طور معمول انجام نمی‌دادند، مانند سرقت پول از کارفرما
علل بروز اختلال چند شخصیتی چیست؟
علت اصلی بیماری چند شخصیتی تجربه آسیب‌های روانی یا ترومای کودکی شدید است. این تروما می‌تواند شامل آزار جسمی یا جنسی باشد. این آسیب‌ها باعث می‌شوند که فرد به عنوان یک مکانیزم دفاعی برای کنار آمدن، خود را از آن تجربه‌های دردناک جدا کند.
برای دریافت مشاوره آنلاین کلیک کنید: 09198791784
اختلال دو شخصیتی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص این وضعیت معمولا:
- روانشناس یا روانپزشک پس از گرفتن تاریخچه دقیق پزشکی و بررسی علایم شما، اختلال را تشخیص می‌دهد.
- از افراد نزدیک به شما هم اطلاعاتی جمع‌آوری می‌شود، چون ممکن است اولین کسانی باشند که متوجه تغییر شخصیت شما می‌شوند.
- هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد. بنابراین روانپزشک آزمایش‌های دیگری را برای رد سایر بیماری‌ها انجام می‌دهد.
پیشگیری
متاسفانه، هیچ راه مشخصی برای پیشگیری اولیه از بروز بیماری چند شخصیتی وجود ندارد، زیرا این اختلال یک پاسخ پیچیده به رویدادهای آسیب‌زای غیرقابل کنترل در دوران کودکی است. با این حال، می‌توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد. تشخیص و درمان هرچه سریع‌تر علایم، به ویژه پس از وقوع سواستفاده یا آسیب‌های روانی شدید در یک کودک، می‌تواند مانع از تبدیل شدن این مکانیزم دفاعی (گسستگی) به یک اختلال کامل و مزمن شود. والدین، معلمان و مراقبان باید به علایم هشداردهنده در کودکان توجه کنند تا در زمان طلایی برای مداخله درمانی اقدام شود.
برای پیشگیری از عود، پیروی از برنامه درمانی روانپزشک یک اصل ضروری است؛ حتی اگر فرد احساس کند که بهبود یافته است، قطع خودسرانه درمان می‌تواند وضعیت را بدتر کند. ساختن یک شبکه حمایتی مستحکم از متخصصان، خانواده و دوستانی که از شرایط فرد آگاه هستند و آن را درک می‌کنند، اهمیت حیاتی دارد. علاوه بر این، شناسایی عوامل محرک (مانند استرس‌های خاص یا موقعیت‌های تداعی‌کننده تروما) و دوری از آن‌ها، در کنار مدیریت صحیح استرس و پرهیز از مصرف خودسرانه مواد مخدر یا الکل، می‌تواند به کاهش دفعات و شدت تغییر هویت‌ها کمک کند.
درمان بیماری چند شخصیتی
درمان این اختلال یک فرآیند پیچیده و اغلب طولانی‌مدت است که بر روان‌درمانی متمرکز است. روش‌های درمان شامل استفاده از داروها برای مدیریت علایم همراه و همچنین روش‌های روان‌درمانی تخصصی است:
- دارو درمانی: داروهایی مانند ضدافسردگی ها یا داروی اضطراب ، به خودی خود، اختلال هویت گسسته را درمان نمی‌کنند، بلکه به فرد کمک می‌کنند تا با علایمی مانند افسردگی و اضطراب که معمولا با این اختلال همراه هستند، بهتر کنار بیاید و شرایط را برای موفقیت روان‌درمانی فراهم کند.
- روان درمانی: هسته اصلی درمان، روان‌درمانی (مانند درمان شناختی رفتاری یا CBT) است که با هدف اصلی ادغام هویت‌های جداگانه در یک هویت واحد انجام می‌شود. درمانگر تلاش می‌کند تا فرد را در فرآیند شناسایی و کنار آمدن با آسیب‌های روانی عمیق گذشته یاری دهد، زیرا این تروماها ریشه اصلی شکل‌گیری هویت‌های مختلف بوده‌اند. همچنین، هیپنوتراپی ممکن است به عنوان یک ابزار کمکی توصیه شود تا فرد بتواند خاطرات سرکوب شده مربوط به تروما را به صورت ایمن بازیابی و پردازش کند، که این کار برای یکپارچه‌سازی هویت‌ها حیاتی است.
چه اختلالات روانپزشکی دیگری ممکن است همزمان با دو شخصیتی رخ دهند؟
افراد مبتلا به اختلالات گسستگی، همراه با تجزیه و شخصیت‌های چندگانه یا جداگانه، ممکن است تعدادی از مشکلات روانپزشکی از جمله موارد زیر را تجربه کنند:
- افسردگی
- اختلالات خلقی
- گرایش به خودکشی
- اختلالات خواب (بی خوابی، وحشت شبانه و خوابگردی)
- اضطراب، حملات وحشتزدگی و انواع فوبیا (فلش بک‌ها یا بازگشت به گذشته، واکنش به برانگیزان ها)
- سو مصرف الکل و مواد
- اجبارها و رفتارهای آیینی
- علایم شبه روانپریشی (شامل توهم های شنوایی و بینایی)
- اختلالات خوردن
آیا افراد مشهوری بوده اند که به اختلال چند شخصیتی مبتلا باشند؟
افراد معروف مبتلا به این اختلال عبارت اند از کمدین روزن بار، آدام دوریتز و ستاره بازنشسته NFL هرشل واکر.
واکر درباره کشمکش هایش با DID، به علاوه تلاش هایش برای خودکشی و توضیح احساس گسستگی اش از دوران کودکی تا پیوستن به انجمن های حرفه ای کتابی نوشت. او برای مقابله، شخصیت محکمی را توسعه داد که احساس تنهایی نمی‌کرد، جسارت داشت و خواهان ابراز خشمی بود که او همیشه سرکوب می‌کرد. این جایگزین ها می توانستند در برابر سورفتارهایی که او تجربه کرده بود ایستادگی نشان دهند. سایر جایگزین ها به کمک او آمدند تا به چهره مشهور ملی تبدیل شود. درمان به واکر کمک کرد تا دریابد که این شخصیت های جایگزین، بخشی از اختلال چند شخصیتی هستند که او در بزرگسالی تشخیص آن را دریافت کرد.
اگر یکی از عزیزانم اختلال هویت گسسته دارد، چگونه کمک کنم؟
کمک به فرد مبتلا به دو شخصیتی نیازمند صبر، آگاهی و همدلی عمیق است. اولین گام، کسب اطلاعات دقیق درباره این بیماری و علایم آن است. بر همین اساس، درک اینکه رفتارهای متفاوت ناشی از بیماری است نه ضعف اخلاقی، بسیار مهم است. نکته کلیدی دیگر، حفظ آرامش و ثبات رفتاری در هنگام تغییر ناگهانی هویت‌ها است. باید به یاد داشت که شما یک فرد ثابت و امن در زندگی او هستید و پشتیبانی شما نباید به هویت خاصی محدود شود.
نهایتا، تشویق و همراهی در فرایند درمان ضروری است. پیشنهاد شرکت در جلسات مشاوره خانواده یا حضور در گروه‌های حمایتی می‌تواند به فرد بیمار کمک کند تا احساس انزوا نکند و به شما نیز مهارت‌های لازم برای حمایت موثر را آموزش می‌دهد. باید فضایی ایجاد کنید که در آن، فرد مبتلا به این اختلال احساس امنیت کرده و بتواند صادقانه درباره تجربیات و هویت‌های مختلف خود صحبت کند و به تدریج به سمت ادغام و بهبودی پیش برود.
راهنمای مراجعه به مشاور
هنگام مواجهه با مشکلات روانی مانند اختلال چند شخصیتی، انتخاب یک مشاور متخصص و مورد اعتماد اولین قدم حیاتی برای بهبودی است. شما باید مشاوری را انتخاب نمایید که در آن زمینه تخصص و تجربه کافی داشته باشد. روانشناسان و تراپیست‌های ما در کلینیک روانشناسی سها آمادگی لازم را برای ارایه انواع خدمات مشاوره تخصصی در زمینه‌های گوناگون در اختیار داشته و شما را در مسیر درمان و رسیدن تا بهبودی همراهی می‌کنند. برای ثبت نوبت با ما تماس بگیرید: 09198791784
می‌توانید سوالات و نظرات خود را در رابطه با اختلال چند شخصیتی یا دو شخصیتی با ما مطرح کنید.
دانلود فایل اصلی PDF اختلال چند شخصیتی
منابع : webmd my.clevelandclinic
سوالات متداول
سوالات متداولاختلال چندشخصیتی چیست؟
وضعیتی روانشناختی است که در آن یک فرد چند هویت یا شخصیت متفاوت را تجربه می‌کند.
علت اختلال هویت گسسته چیست؟
معمولا ناشی از تجارب منفی شدید مانند ترومای دوران کودکی است. فرد هویت‌های مختلف را به نوعی برای دفاع از خویش رشد می‌دهد.
برای درمان بیماری چند شخصیتی کجا بروم؟
برای درمان اختلال دو شخصیتی به روانشناس یا روانپزشک متخصص اختلالات هویت و تروما در مرکز مشاوره سها مراجعه کنید. تلفن تماس با ما: 09198791784
در باکس پرسش و پاسخ در انتهای این صفحه می توانید سوالات خود را با درمانگران مجموعه “سها کلینیک” در میان بگذارید و در کمترین زمان ممکن جواب سوالات خود را توسط درمانگران و پزشکان متخصص دریافت کنید.
