سایکوپاتی یک تشخیص بالینی نیست، اما اغلب از آن برای اشاره به اختلال شخصیت ضد اجتماعی استفاده می‌شود. در این مقاله از مرکز مشاوره روانشناسی سها می‌خوانیم سایکوپات کیست، چه ویژگی هایی دارد و به چه دلایلی رخ می‌دهد.
| بخش | خلاصه |
| تعریف سایکوپات چیست ؟ | به‌طور غیررسمی برای اشاره به اختلال شخصیت ضد اجتماعی (ASPD) به‌کار می‌رود. |
| ویژگی‌های رایج | جذابیت سطحی، نیاز به تحریک و هیجان، دروغگویی بیمارگون، خودبزرگ‌بینی، دستکاری دیگران و … |
| علل | ژنتیک، تجربیات نامطلوب کودکی (غفلت، سواستفاده)، ارتباط با اختلال سلوک یا ADHD |
| روش درمان | روان‌درمانی و مشاوره، دارو برای مدیریت علایم، مداخلات زودهنگام در نوجوانی |
سایکوپات کیست؟
سایکوپتی این اصطلاح یک تشخیص رسمی نیست. بلکه عنوانی غیر رسمی برای اشاره به اختلال شخصیت ضداجتماعی (ASPD) است. ASPD وضعیتی را توصیف می‌کند که در آن فرد الگویی از فنون دستکاری و خشونت به دیگران را نشان می‌دهند.
چیزی که ممکن است در مورد ASPD گیج‌کننده باشد عبارت «ضد اجتماعی» است. بیشتر مردم تصور می‌کنند که این در توصیف فردی است که محتاط، منزوی و تنهاست. در صورتی که این به معنای شخصی است که برخلاف جامعه، قوانین و سایر رفتارهای عرف عمل می‌کند.
در حالی که برخی از پزشکان، سایکوپاتی را به‌عنوان زیرگروه شدیدتر ASPD می‌دانند، توافق عمومی این است که آن را زیر چتر ASPD بررسی کنیم. در این مقاله به ذکر اطلاعاتی پیرامون «اختلال شخصیت ضد اجتماعی» می‌پردازیم.
بیشتر بخوانید: دون ژوانیسم چیست؟
علایم سایکوپاتی
اگر می‌خواهید بدانید علایم شخص سایکوپات چیست ، احتمالا باید به دنبال مجموعه‌ای از علایم زیر باشید:
-
جذابیت سطحی:
آنها اغلب در لایه سطحی دوست داشتنی هستند. آنها معمولا گفتگوهای خوبی برقرار می‌کنند و داستان هایی تعریف می‌کنند که سبب می‌شود جذاب به نظر برسند.
-
نیاز به تحریک:
عاشق هیجان هستند. نیاز آنها به تحریک، اغلب شامل شکستن قوانین می‌شود. حتی ممکن است احتمال دستگیرشدن در هر لحظه برای آنها خوشایند باشد.
-
دروغگویی بیمارگون:
دروغ می‌گویند تا خوب به نظر برسند یا دروغ های قبلی خود را بپوشانند.
-
احساس خودبزرگ بینی و ارزشمندی بالای خود:
آنان ممکن است دیدی اغراق شده به خود داشته باشند و خود را خیلی مهم و سزاوار ببینند.
-
دستکاری:
آنها واقعا در وادار ساختن دیگران به انجام آنچه می‌خواهند، مهارت دارند.
-
فقدان پشیمانی:
سایکوپات ها اهمیتی به تاثیر رفتار خود بر دیگران نمی‌دهد.
-
عاطفه‌ی سطحی:
آنها هیجانات زیادی (حداقل به شکل اصیل) نشان نمی‌دهند.
بیشتر بخوانید: نشانه های شخصیت جامعه ستیز
-
فقدان همدلی:
در فهم احساسات دیگران و همدلی مشکل دارند.
-
سبک زندگی انگل وار:
ممکن است داستان هایی غم انگیز در مورد بی پولی خود تعریف کنند یا خودشان را قربانی جلوه دهند. اینگونه می‌توانند از مهربانی و احساسات دیگران سواستفاده‌ی مالی کنند.
-
کنترل ضعیف بر رفتار:
بیشتر وقت‌ها در پیروی از قوانین مشکل دارند.
-
رفتارهای جنسی بی قید و بند:
از آنجایی که آنها اهمیتی به اطرافیان خود نمی‌دهند، احتمالا به شریک زندگی خود خیانت می‌کنند. آنها ممکن است درگیر رابطه جنسی محافظت نشده با غریبه ها شوند.
-
مشکلات رفتاری زودهنگام:
بیشتر آنان در سنین پایین مشکلات رفتاری نشان می‌دهند. مانند تقلب و فریبکاری، فرار از مدرسه، تخریب‌گری، سومصرف مواد یا خشونت.
-
فقدان اهداف منطقی دراز مدت:
هدف یک فرد سایکوپات چیست ؟ احتمالا مشهور یا ثروتمند شدن. اما اغلب، آنها ایده‌ای ندارند که چطور به این اهداف دست یابند.
-
تکانشگری:
آنها بر حسب احساس خود به موقعیت ها واکنش می‌دهند. اغلب بدون در نظر گرفتن مزایا و معایب رفتار خود، دست به عمل می‌زنند.
-
عدم مسیولیت پذیری:
تعهدات هیچ معنایی برای این افراد ندارند. آنها قابل اعتماد نیستند و مسیولیت پذیری اندکی دارند.
-
زیر پا گذاشتن تعهدات آزادی مشروط:
سایکوپات ها اغلب دست به رفتارهای مجرمانه می‌زنند و ممکن است به همین دلیل دستگیر و زندانی شوند. اما پس از آزادی مشروط، آنها احتمالا پایبندی کمی به شروط قانونی دارند و به راحتی آنها را زیر پا می‌گذارند.
چگونه از ابتلا به سایکوپاتی پیشگیری کنیم؟
تقریبا هیچ راه مطمینی برای جلوگیری از ابتلا به این وضعیت در افراد در معرض خطر وجود ندارد. از آنجا که ریشه این رفتارها به دوران کودکی باز می‌گردد، والدین، معلمان و مشاوره کودک باید به علایم هشدار دهنده اولیه توجه کنند. تلاش برای شناسایی افراد در معرض خطر و ارایه مداخله زودهنگام، می‌تواند مفید باشد.
چند نکته مهم
- ASPD در مردان شایع‌تر از زنان است.
- برای دریافت این تشخیص، باید دست‌کم 18 سال داشته باشید. برخی از کودکان نشانه‌هایی از اختلال سلوک را نشان می‌دهند که می‌تواند علامت اولیه ASPD باشد.
- این یک بیماری مزمن (طولانی مدت) است که به نظر می‌رسد با افزایش سن بهبود یابد.
- نرخ مرگ و میر در افراد مبتلا به دلیل الگوهای رفتاری پر خطرشان بیشتر است.
تفاوت سوسیوپات و سایکوپات چیست ؟
این دو اصطلاح، اغلب به طور غیررسمی، مترادف هم به کار می‌روند. از آنجایی که سوسیوپات نیز یک تشخیص رسمی نیست، مانند سایکوپات زیر چتر اختلال شخصیت ضد اجتماعی قرار می‌گیرد. با این حال، در برخی منابع به تفاوت های اندکی بین این دو وضعیت اشاره می‌شود که عبارت است از:
- سایکوپات: فاقد وجدان و حس همدلی نسبت به دیگران است. آنها ممکن است وانمود کنند که به شما اهمیت می‌دهند، اما این نقابی است برای پوشاندن درون سرد و بی حس‌شان.
- سوسیوپات: همدلی و پشیمانی محدودی بابت اقدامات آسیب رسان خود دارند. آنها در حفظ رفتارهای عادی و روتین‌ها مشکل دارند. می‌توانند تکانشی و بیش از حد هیجانی باشند. شخصیت سوسیوپات ممکن است بداند که رفتاری اشتباه انجام داده اما به دنبال دلایلی برای منطقی جلوه دادن آن باشد.
بیشتر بخوانید: اختلالات شخصیت کدامند؟
علل سایکوپاتی
در حالی که علت دقیق مشخص نیست، پژوهشگران بر این باورند که رشد آن احتمالا شامل ترکیبی از عوامل محیطی و ژنتیکی است. تحقیقات بیشتر در این زمینه در حال انجام است.
به طور کلی علل احتمالی عبارت اند از:
- ژنتیک: پژوهش های قبلی تخمین می‌زند بین 38 تا 69 درصد موارد ممکن است علت وراثت در میان باشد.
- تجارب نامطلوب کودکی: برخی محرک‌های محیطی مانند غفلت دوران کودکی و سایر تجارب ناخوشایند مانند سواستفاده در دوران بچگی می‌تواند در بروز وضعیت نقش داشته باشد.
این همچنین ممکن است در افرادی که قبلا تشخیص CD یا اختلال بیش فعالی کمبود توجه (ADHD) دریافت کرده‌اند، دیده شود.
چه عواملی خطر ابتلا به سایکوپت را افزایش می دهند؟
عواملی که خطر ابتلا به این اختلال را افزایش می‌دهند، عبارتند از:
- تشخیص اختلال سلوک قبل از ۱۵ سالگی.
- مرد بودن.
- تجربه ترومای کودکی یا سواستفاده.
- داشتن سابقه خانوادگی این اختلال یا سایر مشکلات روانی.
- ابتلا به اعتیاد یا داشتن یک خویشاوند که به آن مبتلاست.
- عملکرد تحصیلی پایین در مقایسه با همسالان.
- سابقه رفتن به زندان.
راه‌های درمان فرد سایکوپات چیست؟
به طور معمول، پزشک ممکن است ترکیبی از روان درمانی ( مشاوره روانشناسی فردی ) و دارو را توصیه کند.
هیچ شکلی از دارو یا روان درمانی به طور قطع این وضعیت را درمان نمی‌کند. با این حال، این روش ها همچنان می‌توانند به مدیریت برخی علایم، مانند تکانشگری و پرخاشگری و بهبود کیفیت زندگی فرد کمک کنند.
بر اساس مطالعه ای در سال 2015، مداخلات زودهنگام در نوجوانانی که تشخیص اختلال سلوک دریافت کرده اند، ممکن است به پیشگیری از ASPD کمک کند.
پژوهشگران در بررسیی دیگر دریافتند در برخی از افراد سایکوپات، این وضعیت می‌تواند با افزایش سن بهبود یابد یا از بین برود. متوسط سن بهبودی در این مطالعه، 35 سالگی گزارش شد. آنها همچنین دریافتند افراد دارای روابط اجتماعی قوی‌تر و بهره‌مند از حمایت همسر یا خانواده، با احتمال بیشتری بهبودی را تجربه می‌کنند.
مشاوره انلاین با روانشناس ممکن است در درک اینکه چگونه این اختلال می‌تواند بر زندگی و روابط شما تاثیر بگذارد، مفید باشد.
اگر دارو بخشی از برنامه درمانی شما باشد، پزشک ممکن است داروهایی را برای درمان بیماری‌های روانشناختی همراه مانند اضطراب، افسردگی یا علایم پرخاشگری تجویز کند.
گزینه ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- داروهای ضد افسردگی، مانند مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) یا بوپروپیون
- ضد روان پریشی‌ها
- ضد تشنج‌ها
عوارض سایکوپاتی
این اختلال می‌تواند به عوارض زیر منجر شود:
- آزار و بیرحمی نسبت به دیگران
- غفلت از مسیولیت‌ها
- خودکشی
- سومصرف الکل یا اعتیاد به مواد مخدر
- دستگیری و زندان
- مشکلات سلامتی
- بیماری‌های روانی دیگر، مانند افسردگی و اضطراب
- ناتوانی در عمل به تعهدات شخصی، اجتماعی، کاری یا تحصیلی
آیا تستی برای تشخیص سایکوپات وجود دارد؟
با اینکه تست های بی شماری در اینترنت برای تشخیص این عارضه وجود دارد، دو مورد از آنها اغلب مورد استفاده قرار می‌گیرند. عبارت از:
- چک لیست بازبینی شده‌ی سوسیوپاتی یا جامعه ستیزی (PCL-R): PCL-R یک فهرست 20 گزاره ای است که ویژگی ها و رفتارهای نشان دهنده سایکوپاتی را ارزیابی می‌کند. این تست در کنار مصاحبه نیمه ساختاریافته و بررسی سوابق موجود، مانند گزارش‌های پلیس یا اطلاعات پزشکی تکمیل می‌شود.
- پرسشنامه شخصیت روانی (PPL): یک آزمون جایگزین است که در سال 1996 معرفی شد. این تست برای ارزیابی ویژگی های سایکوپاتی در جمعیت های غیر مجرم استفاده می‌شود. با اینکه همچنان احتمال بکارگیری آن در افراد زندانی وجود دارد، بیشتر در سایر جمعیت ها مانند دانشجویان استفاده می‌شود.
چگونه با فرد سایکوپات مقابله کنیم؟
افراد سایکوپت از رنج دیگران لذت می‌برند، بنابراین تهدید جدی برای امنیت دیگران هستند. اگر با چنین فردی روبرو شدید یا زندگی می‌کنید، حفظ ایمنی شخصی شما حیاتی است. به غرایز خود اعتماد کنید و در صورت نیاز، از آنها فاصله بگیرید یا حتی فرار کنید. در ادامه نکاتی برای مدیریت تعاملات با این فرد ذکر می‌کنیم:
- حد و مرزهای واضح و روشن تعیین کنید: آنان در سواستفاده از دیگران استادند، بنابراین مرزهای مشخصی را برای بودن در کنار آنها تعیین کنید.
- آرامش خود را حفظ کنید: آنها سعی می‌کنند دیگران را با کلمات یا اعمال خود از تعادل خارج کنند. آماده باشید و اجازه ندهید شما را بر هم بریزند.
- احساسات خود را کنترل کنید: خونسرد بمانید. وقتی آرام بمانید و از ترس یا عصبانیت واکنش نشان ندهید، هیچ امتیازی به آنها نمی‌دهید.
- نسبت به حرف‌هایشان بدبین باشید: فریب داستان‌های ساختگی آنها را نخورید. آنها ممکن است به دنبال جلب دلسوزی شما باشند تا از شما سواستفاده کنند.
- به غرایز خود اعتماد کنید: اگر احساس کردید رفتار کسی طبیعی نیست، به خودتان اعتماد کنید و راهی برای ترک آن موقعیت پیدا کنید.
- با افراد مورد اعتماد صحبت کنید: اگر فکر می‌کنید رفتار کسی عادی نیست، با افراد مورد اعتماد صحبت کنید تا و شرایط را به آنها توضیح دهید.
- از تعامل رو در رو بپرهیزید: اگر مجبور به صحبت با چنین فردی هستید، تا حد امکان از راه‌های غیرمستقیم استفاده کرده و فاصله خود را با آنها حفظ کنید.
سخن پایانی
در این مقاله خواندید سایکوپات چیست و چه علایمی دارد. عنوان «سایکوپت» اغلب به طور غیررسمی برای توصیف فرد مبتلا به ASPD استفاده می‌شود. این شامل رفتارهای متضاد با هنجارهای اجتماعی، بی‌توجهی به دیگران و مشکل در احساس همدلی یا پشیمانی پس از صدمه زدن به دیگران است.
با وجود پیچیدگی‌های موجود، متخصص سلامت روان و مشاوره خانواده ممکن است بتواند این وضعیت را شناسایی کرده و درمانی موثر در مدیریت علایم ارایه دهد.
نظرات و تجارب خود را در زمینه ارتباط با این شخصیت برای ما بنویسید.
سوالات متداول
خصوصیات افراد سایکوپات چیست؟
اصلیترین خصوصیات آنها عبارتند از رفتارهای ضداجتماعی، خودشیفتگی، جذابیت سطحی، بیثباتی، بیرحمی و بیاحساسی، نداشتن احساس گناه، نداشتن همدلی و نترس بودن.
منابع
کلینیک روانشناسی سها٬ مرکز ارائه خدمات مشاوره جنسی
