امروزه بسیار رایج است که از فردی که به رفتارهای بی رحمانه یا خرابکارانه دست می‌زند با عنوان جامعه ستیز یاد کنیم. در این مقاله می‌خوانیم شخصیت جامعه ستیز کیست، چه علایمی دارد، تفاوت جامعه ستیزی با سایکوپاتی و شخصیت ضد اجتماعی چیست و چه علل و درمان‌هایی در این زمینه وجود دارند.

معنای جامعه ستیزی چیست؟

شخصیت جامعه ستیز یا سوسیوپات (sociopath) چه ویژگی‌هایی دارد؟ سوسیوپات در ابتدا به عنوان اصطلاحی روانشناختی روی کار آمد، هرچند دیگر به طور گسترده توسط بالینگران به کار نمی‌رود.

به زبان ساده، شخصیت جامعه ستیز کسی است که احساس شرم، گناه، پشیمانی یا همدلی ندارد. افراد دچار جامعه ستیزی، عموما نگران احتمال بروز عواقب منفی برای اعمال خود نیستند. این عدم نگرانی می‌تواند آنها را به انجام رفتارهای پرخطر، تکانشی و اغلب مضر سوق دهد.

مفهوم سوسیوپاتی به اوایل قرن بیستم باز می‌گردد. جورج پارتریج، پژوهشگر، اصطلاح «سوسیوپاتی» را برای توصیف فردی ابداع کرد که دایما به قیمت آسیب رساندن به دیگران، هنجارهای اجتماعی را نادیده می‌گیرد.

آیا جامعه ستیزی همان شخصیت ضد اجتماعی است؟

اگرچه این اصطلاح امروزه در رسانه ها و فرهنگ پاپ رایج شده است، انجمن روانشناسی آمریکا آن را منسوخ می‌داند. اکنون، اختلال شخصیت ضد اجتماعی (ASPD) جایگزین سوسیوپاتی شده است. اختلال شخصیت ضد اجتماعی وضعیتی است که با تمایل مداوم به نادیده گرفتن حقوق و احساسات دیگران مشخص می‌شود.

مشاوره روانشناسی

متاسفانه، بسیاری از مردم چنان به استفاده از ترکیب جامعه ستیز ادامه می‌دهند که گویی معنای بالینی دقیقی دارد. هنگامی که با مقالات، نمایش‌ها یا پادکست‌هایی مواجه می‌شوید که ادعای توضیح «چگونگی تشخیص یک جامعه ستیز» را دارند، خاطرتان باشد که ممکن است درک به‌روزی از اصطلاحات روان‌شناختی نداشته باشند.

ویژگی‌های شخصیت جامعه ستیز چیست؟

بیشتر مردم وقتی از شخصیت جامعه ستیز یا سایکوپات نام می‌برند، در واقع منظورشان اختلال شخصیت ضد اجتماعی (ASPD) است. شخصیت ضد اجتماعی بر چند عامل مجزا استوار است. در ادامه به معیارهایی اشاره می‌کنیم که متخصص سلامت روان برای تشخیص ASPD به کار می‌برد:

• همدلی ضعیف

فرد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی، ممکن است به سختی بتواند خود را جای کس دیگری بگذارد. درد، اندوه یا ناراحتی دیگران اغلب خللی به آنها وارد نمی‌کند. این می‌تواند سبب شود تا آنها با احتمال بیشتری به دیگران صدمه بزنند. زیرا آنها از واکنش‌های منفی اذیت نمی‌شوند.

• ناتوانی در احساس پشیمانی

از آنجایی که مبتلایان به اختلال شخصیت ضد اجتماعی اغلب دغدغه ای نسبت به احساسات دیگران ندارند، با انجام اعمال آسیب‌زننده، توهین آمیز و نامناسب، هیچگونه احساس گناه یا شرمی را تجربه نمی‌کنند. این موضوع حتی وقتی رفتار آنها برملا می‌شود نیز صدق می‌کند. فردی با این تیپ شخصیتی به ندرت از این واقعیت که دیگران از آنها خوششان نمی‌آید آزار می‌بینند؛ مگر اینکه این موضوع آنها را از دستیابی به آنچه می‌خواهند باز دارد.

• خود محوری

فرد مبتلا به ASPD معمولا اهداف و خواسته‌هایی دارد که فقط حول خودش می‌چرخد. این افراد به ندرت به خاطر خود دیگران به آنها علاقه‌مند می‌شوند. درعوض، انگیزه آنها بیشتر مربوط به موقعیت، قدرت، ثروت و لذت دیگران است. آنها ممکن است بیشتر به برنده شدن و تسلط بر دیگران اهمیت دهند تا اینکه دوست داشته شوند.

• توانایی محدود برای حفظ روابط

احتمالا به دلیل ویژگی‌هایی که در بالا ذکر شد، افراد مبتلا به این اختلال کمتر از دیگران بتوانند دوستی یا روابط عاشقانه را در درازمدت حفظ کنند. در برخی موارد، عدم صمیمیت عاطفی این افراد ممکن است آنها را از ایجاد پیوندهای پایدار باز دارد.

• دستکاری کردن

یکی از ویژگی‌های رایج افراد دارای شخصیت جامعه ستیز، جذابیت سطحیی است که باعث می‌شود دیگران را متقاعد به همراهی با خواسته‌هایشان کنند. آنها ممکن است اغلب در عین بسیار روراست به نظر رسیدن، دروغ بگویند، زیرا هنگام فریب دیگران احساس گناه نمی‌کنند. برخی از مبتلایان به ASPD بسیار جذاب و با اعتماد به نفس هستند، شاید به این دلیل که واقعا برای‌شان مهم نیست دیگران چه فکری در موردشان دارند.

• رفتار بی پروا و تکانشی

برای مبتلایان به اختلال شخصیت ضداجتماعی واقعا دشوار است که به رخدادهای احتمالی آینده اهمیت دهند. این ممکن است به برنامه‌ریزی ضعیف و تمایل به اقدام‌کردن بر اساس هوی و هوس بدون تفکر به عواقب آن شود. افراد مبتلا به ASPD اغلب به راحتی حوصله شان سر می‌رود و ممکن است به عمد کارهای مخاطره آمیزی انجام دهند؛ فقط به این دلیل که هیجان‌انگیز هستند.

سوسیوپات در برابر سایکوپات

پارتریج، واژه‌ی «سوسیوپات» را به عنوان جایگزینی برای «سایکوپات» ایجاد کرد که از نظر او اصطلاحی مبهم و غیر دقیق بود. با این حال، هر دو کلمه در کاربرد عمومی نسبتا رایج هستند. در نتیجه، بسیاری از مردم در مورد تمایز بین «سایکوپات‌ها» و «سوسیوپات‌ها» سردرگم هستند.

مانند سوسیوپاتی، سایکوپاتی نیز دیگر توسط APA استفاده نمی‌شود. با این حال، برخی از پژوهشگران روان‌شناسی، سایکوپاتی را زیرمجموعه‌ای از اختلال شخصیت ضداجتماعی می‌دانند که با ویژگی‌هایی مانند زیر مشخص می‌شود:

• تکانشگری شدید
• رفتار استثمارگر و دستکاری کننده
• تصویر اغراق شده و غیر واقعی از خود
• ناتوانی در احساس پشیمانی از آسیب رساندن به دیگران
• بیان اغراق‌آمیز و نمایشی هیجانات

طبق پژوهش ها، تنها حدود یک سوم افراد مبتلا به ASPD در چک لیست سایکوپاتی هیر، پرکاربردترین مقیاس سنجش سایکوپاتی، امتیاز بالایی کسب می‌کنند. بنابراین، استفاده از «سایکوپاتی» به عنوان مترادف «ASPD» درست و دقیق نیست. بهتر است این وضعیت به عنوان یک تیپ شخصیتی مرتبط با خطر بالای رفتار استثمارگر یا خشونت آمیز درک شود.

افسانه هایی رایج پیرامون شخصیت جامعه ستیز

در ادامه به افسانه هایی اشاره می‌کنیم که در مورد جامعه ستیزی رواج دارد:

• خودشیفتگی و ASPD یکی هستند

بسیاری از مردم، خودشیفتگی و «جامعه ستیزی» را به یک معنا می‌دانند. در حالیکه اینگونه نیست. اگرچه افراد مبتلا به ASPD ممکن است خودخواهانه عمل کنند، اما لزوما تصویری اغراق‌آمیز و غیر واقعی از خود ندارند؛ چیزی که مشخصه‌ی شخصیت خودشیفته است.

شباهت هایی بین این دو تیپ شخصیتی وجود دارد. برای مثال، مبتلایان به NPD ممکن است در فقدان همدلی با ASPD شریک باشند. آنها همچنین می‌توانند مردم را فریب دهند و برای کسب آنچه می‌خواهند، دیگران را دستکاری کنند. با این حال، یک شخصیت خودشیفته تمایل به جلب توجه و تحسین دارد، در حالی که مبتلایان به شخصیت ضد اجتماعی اغلب نسبت به دیدگاه دیگران به خود بی‌تفاوت اند.

اختلال شخصیت ضد اجتماعی

• ضد اجتماعی بودن همیشه به معنای خشونت ورزی است

برخی مردم وقتی اصطلاح «سوسیوپات» را می‌شنوند، بلافاصله قاتلان زنجیره ای یا جنایتکاران سازمان‌یافته را تصور می‌کنند. اگرچه طبق پژوهش ها، مبتلایان به ASPD نسبت به جمعیت عمومی بیشتر به خشونت و پرخاش تمایل دارند، اما همه مبتلایان به این اختلال تبدیل به یک جنایتکار خشن نمی‌شوند. برخی می‌توانند بیاموزند که با جامعه تعامل کارآمدی داشته باشند و به متخصصان موفقی تبدیل شوند که مرتکب جرایم جنایی نمی‌شوند.

• ASPD غیر قابل درمان است

بسیاری از مردم تصور می‌کنند که اختلال شخصیت ضد اجتماعی کاملا غیر قابل درمان و تغییرناپذیر است، بنابراین افراد مبتلا به این بیماری تهدیدی دایمی برای دیگران خواهند بود. با این حال، مطالعات مادام العمر روی مبتلایان به ASPD نشان می‌دهد که تمایل آنها به رفتار تخریب‌گر، اغلب در طول زمان و به ویژه با حمایت درمانی کاهش می‌یابد. اگرچه این افراد ممکن است هنوز در ارتباط با دیگران مشکل داشته باشند، اما می‌توانند به خوبی با جامعه سازگار شوند. به نظر می‌رسد پیوندهای اجتماعی قوی احتمالا با ایجاد انگیزه برای پیگیری درمان، احتمال بهبودی را افزایش دهد.

علل شکل گیری شخصیت جامعه ستیز

سوسیوپاتی هم می‌تواند یک شرایط آموخته شده باشد و هم وضعیتی که با آن متولد شده باشید.

این رفتارها ماهیت اپیزودیک ندارند. آنها یک بیماری مزمن اند که تعامل فرد را با جهان تحت الشعاع قرار می‌دهند. در بسیاری از موارد، این عارضه، وضعیتی است که با آن متولد شده اید.

اما مواردی نیز وجود دارد که در آن جامعه ستیزی به عنوان رفتار انطباقی در نظر گرفته می‌شود؛ شاید فردی در محیطی دشوار بزرگ شده باشد یا ممکن است برخی از این ویژگی‌ها را در فردی که دارای وابستگی به مواد است مشاهده کنید.

مواجهه زودهنگام با غفلت و سورفتار در کودکی نیز می‌تواند به رفتارهای جامعه ستیزانه منجر شود.

درمان شخصیت جامعه ستیز

شخصیت ضد اجتماعی هیچ درمان توصیه‌شده‌ی خط اولی ندارد. در عوض، راهبرد‌های درمانی اغلب بر رفتار مشکل‌ساز، مهارت‌های مقابله‌ای و بیماری‌های همراه مانند اختلالات مصرف مواد تمرکز دارند. رویکردهای معمول عبارتند از:

• گفتگو درمانی (انفرادی و گروهی)
• رفتار درمانی شناختی (CBT)
• درمان مبتنی بر ذهنی‌سازی (MBT)
• مشاوره‌ی سبک زندگی
• داروها (ضد افسردگی ها، داروهای ضد روان پریشی، تثبیت کننده های خلق و خو)

سخن پایانی

در این مقاله درباره ویژگی‌های شخصیت جامعه ستیز یا ضد اجتماعی خواندیم. در پایان، ذکر یک نکته را ضروری می‌دانیم؛ اینکه اختلالات شخصیت محصول ترکیبی از ژنتیک، شرایط سخت محیطی و بسیاری عامل دیگر هستند. هیچ‌گاه نمی‌توانیم انسان‌ها را از روی رفتار فعلی‌شان قضاوت کنیم. با اینکه همه‌ی آدم‌ها مسیول انتخاب رفتار خود هستند، اما خوب است گذشته‌ و تجارب احتمالا تلخ کودکی آنان را از یاد نبریم.

آیا تاکنون با اشخاص جامعه‌ستیز ارتباط داشته اید؟ چه ویژگی‌ای در این افراد بیشتر به شما صدمه می‌زد؟ نظرات و سوالات خود را با ما به اشتراک بگذارید.

منابع

https://www.betterhelp.com/

https://www.verywellmind.com/

https://health.clevelandclinic.org/

کلینیک روانشناسی سها٬ مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی٬ مشاوره آنلاین٬ مشاوره خانواده و مشاوره جنسی