نارسیسم چیست ؟ نارسیس در روانشناسی یا خودشیفتگی به میزانی از درگیری با خود گفته می‌شود که سبب می‌شود شخص نیازهای دیگران را رد کند. در این مقاله از کلینیک مشاوره سها درباره ویژگی‌ها، تفاوت آن در مردان و زنان و روش‌های درمان آن می‌خوانیم.
| زیرعنوان | خلاصه |
| تعریف | نوعی ویژگی شخصیتی است که در آن فرد احساس اهمیت و برتری بیش از حد دارد، نیازمند تحسین مداوم است و درک کمی از احساسات دیگران دارد. |
| علایم | نیاز به تحسین، بزرگ‌نمایی موفقیت‌ها، ناتوانی در همدلی، احساس حق‌به‌جانب بودن، حساسیت شدید به انتقاد و رفتارهای کنترل‌گرانه. |
| نشانههای هشدار در رابطه | فرد نارسیس در روابط عاطفی ابتدا جذاب و مسحور کننده است اما به تدریج رفتارهای سلطه‌جویانه، بی‌توجهی و تحقیر طرف مقابل بروز میدهد. |
| علل ایجاد | ترکیبی از عوامل ژنتیکی، تربیت بیش از حد تحسین‌آمیز یا انتقادی در کودکی و تجربه‌های آسیب‌زا |
| روش‌های درمان | اصلی‌ترین درمان، روان‌درمانی بلندمدت به‌ویژه درمان شناختی‌رفتاری (CBT) است. دارو درمانی برای کنترل علائم همراه مانند اضطراب یا افسردگی به کار می‌رود. |
روایت آرمان
آرمان همیشه خود را مرکز جهان می‌دانست. در آینه، نه چهره‌اش بلکه تاجی نامریی را می‌دید که گمان می‌کرد شایسته آن است. وقتی دیگران از او تعریف می‌کردند، لبخندی پرغرور می‌زد. با این حال، کوچک‌ترین انتقاد، در درونش طوفان به پا می‌کرد. روزی که نزدیک‌ترین دوستش او را ترک کرد و گفت: «تو فقط خودت را می‌بینی»، برای لحظه‌ای آینه در برابرش شکست. در تکه‌های خردشده تصویرش، چهره‌ی انسانی تنها را دید که پشت نقاب غرور، از ترس آشکار شدن حس بی‌ارزشی پنهان شده بود.
نارسیس در روانشناسی به چه معناست؟
نارسیسم چیست ؟ Narcissism یک سبک شخصیتی خودمحور است که با اشتغال ذهنی بیش از حد نسبت به خود و نیازهای شخصی‌اش همراه است. این اغلب به بهای نادیده گرفتن دیگران تمام می‌شود.
این وضعیت روی یک طیف قرار دارد: یک سمت طیف، اشتیاق نسبت به شنیدن تعاریف گهگاه است؛ در حالیکه سمت تاریک آن می‌تواند وحشتی بیمارگون از حس بی‌ارزشی باشد.
این حالت برابر با اختلال شخصیت خودشیفته یا NPD یکی از 10 اختلال شخصیت است. ویژگی اصلی NPD شامل حسی اغراق‌شده از اهمیت خود، فقدان همدلی با دیگران و نیازی عمیق به توجه یا تحسین دایمی است.
در حالیکه عزت نفس این افراد ممکن است فوق العاده زیاد به نظر برسد، اما به شدت شکننده است و به اعتبارات بیرونی یا خودفریبی بستگی دارد. آنها تخیلاتی بزرگ‌بینانه درباره خود دارند (در مورد اینکه باهوش‌تر، جذاب‌تر و موفق‌تر از هر کس دیگری هستند)، به سادگی افراد دیگر را پایین می‌کشند و در کل، هر گفتگو یا موقعیتی را تصاحب می‌کنند تا برتری خود را به نمایش بکشند. احساس «کمتر از عالی بودن» برای افراد دچار این وضعیت بسیار ناراحت‌کننده است. بنابراین آنها به هر قیمتی از این حس دوری خواهند کرد.
علایم نارسیسم چیست ؟
9 علامت نارسیس در روانشناسی عبارت است از:
-
حسی اغراق‌شده از استحقاق و اهمیت خود دارید.
در اعماق وجودتان احساس می‌کنید بهترین، موفق‌ترین و شایسته‌ترین در هر موقعیتی هستید.
-
نیاز به تحسین دایمی دارید.
عزت نفس شما شبیه به یک بالن بدون نخ است که به موجی ثابت از توجه، تایید و بازشناسی نیاز دارد تا به پرواز ادامه دهد. اهمیتی ندارد دیگران چقدر به شما ابراز عشق یا توجه کنند؛ هیچ وقت برای شما کافی نیست.
-
انتظار دارید با شما به گونه ای خاص برخورد شود.
چه شنیدن معذرت خواهی باشد و چه الطاف و محبت دیگران؛ شما همیشه خود را لایق آن می‌دانید. زیرا برتر از همه اطرافیان خود هستید و آنها باید با علم به این موضوع، رفتار خاصی با شما داشته باشند.
-
دستاوردها و استعدادهای خود را بیش از حد جلوه می‌دهید.
اگر دچار نارسیس در روانشناسی باشید، با پروبال‌دادن به وقایع یا حتی دروغگویی در مورد زندگی، سوابق کاری و تجربیات‌تان هیچ مشکلی ندارید.
-
نسبت به انتقاد واکنشی منفی نشان می‌دهید.
بااینکه وقتی همه چیز خوب پیش می‌رود، مشتاق کنترل و کسب امتیاز هستید، به محض خراب شدن اوضاع، انگشت شماتت را به سوی دیگران می‌گیرید. پذیرش انتقاد و اعتراف به اشتباهات دشوار است. همیشه همه چیز تقصیر دیگران است، نه شما.
-
همیشه دلمشغول قدرت، موفقیت و زیبایی هستید.
مایلید روایت‌هایی اغراق‌شده و غیرواقع‌بینانه از موفقیت، روابط و حتی ظاهر خود داشته باشید تا احساس کنترل بر محیط را به دست بیاورید. هرچیزی که این تخیلات را تهدید کند، باید کنار برود. همچنین مایلید دیگران به شما حسادت کنند. خودتان نیز به افراد دارای صفاتی که خواهانش هستید، به شدت حسادت می‌کنید.
-
از دیگران سواستفاده می‌کنید.
در مسیر رسیدن به خواسته‌هایتان، اغلب بدون فکر از دیگران استفاده می‌کنید. روابط و آدم‌ها اهمیتی سطحی برای شما دارند. تازه اگر این افراد کسانی باشند که جایگاه اجتماعی شما را بالا می‌برند یا باعث شوند احساس خوبی داشته باشید. واقعا فکر نمی‌کنید که رفتارتان چه اثری بر آنها خواهد داشت.
-
نسبت به شناسایی نیازها و احساسات دیگران ناتوان یا بی علاقه اید.
در حال خواندن مقاله نارسیسم چیست هستید. افراد دچار این وضعیت، نسبت به رفتار مردم با شما و واکنش آنها به نیازها و احساسات خود بسیار حساس هستید. اما از طرف دیگر، نمی‌توانید خود را به جای دیگران بگذارید و با تجربیات آنها همدلی کنید. ممکن است دیگران را تحقیر یا نسبت به آنها قلدری کنید تا حس‌تان به خودتان بهتر شود. شما به واقع هیچ‌وقت در هیچ رابطه‌ای عمیق نمی‌شوید. (و صادقانه بگویم این خیلی شما را آزار نمیدهد).
-
خودپسندانه رفتار می‌کنید.
با یک ایگو یا خودِ اغراق شده، احتمالا انتظار دارید هر روز بهترین ها را در اختیار داشته باشید (بهترین ماشین، بهترین اداره، بهترین طراحان لباس). در گفتگوها می‌خواهید متکلم وحده باشید. به افرادی که آنها را «حقیر» ادراک می‌کنید، نگاهی از بالا به پایین دارید. و تنها با کسانی ارتباط می‌گیرید که به نظر می‌رسد به اندازه شما خاص، موفق و بااستعداد هستند.
نشانههای هشدار دهنده نارسیسم در رابطه
تنها یک تراپیست می‌تواند این وضعیت را تشخیص دهد، اما دانستن این نشانه‌ها به شما در درک رفتارهای طرف مقابل رابطه‌تان کمک می‌کند:
جذابیت بیش از حد در ابتدای رابطه:
شاید رابطه شما در ابتدا شبیه قصه‌های عاشقانه بوده است. او ممکن است در ماه اول شما را مدام تحسین کرده یا سریعا ابراز عشق کرده باشد. این افراد فکر می‌کنند سزاوار بودن با افراد خاص هستند.
هشدار: اگر کسی در ابتدای رابطه دست به بمباران عشقی می‌زند، مراقب باشید. عشق واقعی زمان می‌برد تا رشد کند. اگر حس می‌کنید خیلی زود است که واقعا شما را دوست داشته باشد، احتمالا درست فکر می‌کنید. از مشاوره فردی کمک بگیرید.
گفتگو را در دست گرفته و مدام از خودش تعریف می‌کند:
افراد مبتلا به نارسیس در روانشناسی حس اغراق‌آمیزی از اهمیت به خود دارند و موفقیت‌هایشان را بزرگ‌نمایی می‌کنند. آنها دوست دارند دایم از دستاوردها و موفقیت‌هایش صحبت کند تا احساس کنند از همه بهتر و باهوش‌تر هستند. آنها آنقدر سرگرم صحبت کردن درباره خودشان هستند که به حرف‌های شما گوش نمی‌دهند. اگر شما شروع به صحبت کنید، سریعا بحث را به خودشان برمی‌گردانند.
از تعارفات و تعریف‌های شما تغذیه می‌کند:
چنین افرادی ممکن است فوق‌العاده با اعتماد به نفس به نظر برسند، اما در واقع کمبود عزت نفس دارند و به تحسین و توجه افراطی نیاز دارند. اگر از آنها تعریف نکنید، مجبورتان می‌کنند که این کار را بکنید. آنها از افراد دیگر استفاده می‌کنند تا حس ارزشمندی خود را تامین کنند. تفاوت فرد با اعتماد به نفس با نارسیسم چیست ؟ این است که Narcissist نیاز دارند دیگران آنها را بالا ببرند و با پایین کشیدن دیگران خود را بزرگ می‌کنند.
فاقد همدلی است:
فقدان همدلی (ناتوانی در درک احساسات دیگران) یکی از ویژگی‌های اصلی نارسیس در روانشناسی است. آیا وقتی روز سختی داشتید یا عصبانی و غمگین هستید، شریکتان واقعا اهمیت میدهد یا کسل می‌شود؟ این افراد نمی‌توانند شما را درک کنند یا احساسات شما را تایید کنند. این ناتوانی در همدردی، اغلب باعث فروپاشی روابط آنها می‌شود.
دوست صمیمی و قدیمی ندارد:
افراد مبتلا به این وضعیت اغلب با دیگران درگیری دارند. اگر به دوستان آنها عمیق‌تر نگاه کنید، خواهید دید که دوستان نزدیک کمی دارند. آنها ممکن است حساس و ناامن باشند و وقتی شما می‌خواهید با دوستانتان وقت بگذرانید، عصبانی شوند. آنها ممکن است شما را برای وقت گذراندن با دوستانتان مقصر بدانند یا دوستان شما را نقد کنند.
دایما از شما ایراد می‌گیرد:
ممکن است در ابتدا مسخره یا در قالب شوخی به نظر برسد، اما به مرور توجه به همه چیز شما (از لباس تا کارتان) برای آنها مشکل‌ساز می‌شود. آنها شما را تحقیر می‌کنند، توهین می‌کنند و جوک‌هایی می‌گویند که اصلا خنده‌دار نیست. هدفشان این است که عزت نفس شما را پایین بیاورند تا خودشان قوی‌تر به نظر برسند. اگر آنها را نادیده بگیرید، اذیت می‌شوند، چون واکنش شما به آنها قدرت میدهد تا حال روحی شما را تحت تاثیر قرار دهند.
شما را گسلایت می‌کند:
گسلایت یک نوع دستکاری عاطفی است و از نشانههای اصلی Narcissism است. آنها ممکن است دروغ‌های واضح بگویند، واقعیت را تحریف کنند و شما را وادار کنند تا در مورد واقعیت شک کنید. برخی از نشانههای گسلایت شدن شامل این است که شما احساس اضطراب و کمبود اعتماد به نفس می‌کنید، مدام فکر می‌کنید بیش از حد حساس هستید، یا همیشه حس می‌کنید تقصیر شماست که همه چیز خراب می‌شود.
فکر می‌کند در مورد همه چیز حق با اوست و هرگز عذرخواهی نمی‌کند:
جنگیدن با آنها غیرممکن است، زیرا همیشه خود را محق می‌دانند. آنها یک اختلاف نظر را به چشم یک بحث نمی‌بینند، بلکه آن را آموزش حقیقت به شما می‌دانند. اگر شریک زندگی شما هرگز حرف‌هایتان را نمی‌شنود، مسیولیت مشکل را نمی‌پذیرد و سازش نمی‌کند، احتمالا یک فرد Narcissist است.
وقتی تصمیم به ترک رابطه می‌گیرید، با خشم شدید به شما حمله می‌کند:
افراد مبتلا به این وضعیت در برابر تحقیر و شرم بسیار آسیب‌پذیرند. اگر آنها را ترک کنید، با خشم شدید واکنش نشان می‌دهند تا شما را به خاطر ترک کردن تنبیه کنند. در این حالت غرور آنها به شدت جریحه‌دار می‌شود و این باعث خشم و نفرت شدید نسبت به کسی می‌شود که به آنها بدی کرده است.
شیوع
شیوع نارسیس در روانشناسی در جمعیت عمومی ایالات متحده بین 0.5 تا 5 درصد متغیر است (با فراگیری بیشتر در مردان). پایین بودن نرخ شیوع به این دلیل است که بیشتر افراد دچار این وضعیت خود را دارای مشکل نمی‌بینند و برای درمان مراجعه نمی‌کنند، پس تشخیصی هم دریافت نمی‌کنند.
تفاوت نارسیسم در مردان و زنان
بر اساس پژوهش‌ها، در مقایسه با مردان، زنان دارای Narcissism با احتمال بیشتری احساسات عمیق زیر را در ارتباط با سایر زنان تجربه می‌کنند:
- ناامنی
- حسادت
- رقابت‌طلبی
آنها اغلب زنان دیگر را به صورت یک تهدید می‌بینند. از سویی دیگر، مردان بیشتر از زنان از سایر افراد سواستفاده می‌کنند و خود را مستحق امتیازات برتر می‌بینند. آنها همچنین عطش بیشتری به قدرت دارند و جراتمندی بیشتری را به نمایش می‌گذارند.
با این حال، نمی‌توان گفت این ویژگی‌ها فقط مختص این جنسیت ها هستند. وقتی پای غرور و خودبزرگ‌بینی درمیان باشد، هر دو جنس برابر هستند.
انواع نارسیس در روانشناسی
وقتی به این اصطلاح فکر می‌کنید، احتمالا افراد خاصی که می‌شناسید به ذهن‌تان می‌آیند. آن پسر داخل باشگاه که به جای ورزش کردن، دایما در آینه عضلاتش را برانداز می‌کند. همکاری که اینستاگرامش را از تصاویر چهره خود پر کرده؛ و مواردی از این‌دست.
اما این فقط مربوط به دغدغه‌ی داشتن ظاهری زیبا نیست. در واقع انواع متفاوتی از Narcissism وجود دارد:
-
نوع آشکار
این همان نوعی است که بیشتر مردم با آن آشنا هستند. این شخص ممکن است برونگرا، مغرور، سلطه جو، خودبزرگ‌بین، سواستفاده گر، رقابتی، فاقد همدلی و نیازمند تحسین و توجه دیگران باشد. آنها احساس خوب بیشتری نسبت به خود دارند و کمتر احتمال دارد احساسات ناراحت‌کننده‌ای مانند غم، نگرانی یا تنهایی را تجربه کنند.
-
پنهان یا آسیب‌پذیر
افراد مبتلا به Narcissism پنهان ممکن است درونگرا، با عزت نفس پایین، تدافعی، دوری‌جو، خواهانِ بازی‌کردن نقش قربانی، ناامن و مضطرب یا افسرده باشند. در حالیکه آنها همچنان تمرکز زیادی بر خود دارد، این موضوع احتمالا از ترس عمیق یا احساس ناکافی بودن آنان ناشی می‌شود.
-
آنتاگونیستی
طبق برخی پژوهش‌ها، نوع آنتاگونیستیک زیرشاخه Narcissism آشکار است. این نوع بر رقابت تمرکز دارد.
برخی از ویژگی‌های نوع آنتاگونیست عبارتند از:
- تکبر
- تمایل به سواستفاده از دیگران
- تمایل به رقابت با دیگران
- عدم توافق یا تمایل به مشاجره
-
جمعی
نوع جمعی نوع دیگری از نارسیسم آشکار است و معمولا به عنوان متضاد حالت آنتاگونیستی دیده می‌شود.
این افراد ممکن است:
- به راحتی از نظر اخلاقی خشمگین شوند
- خود را همدل و سخاوتمند توصیف کنند
- به چیزهایی که ناعادلانه می‌دانند به شدت واکنش نشان می‌دهند
این افراد، قدرت اجتماعی و اهمیت خود را مهم‌ترین چیز می‌دانند. در حالی که آنها ممکن است باعث شود بگویید معیارهای اخلاقی قویی دارید یا به دیگران اهمیت می‌دهید، ممکن است متوجه نشوید که رفتار شما با دیگران با اعتقاداتتان سازگاری ندارد.
-
بدخیم
بدترین نوع نارسیسم چیست ؟ حالت بدخیم. این نوع، مشکلات بیشتری را برای فردی که با او زندگی می‌کند در پی می‌آورد.
Narcissism بدخیم می‌تواند با صفات زیر ظاهر شود:
- کینه‌توزی
- سادیسم یا لذت بردن از درد دیگران
- پرخاشگری هنگام تعامل با دیگران
- پارانویا یا نگرانی زیاد در مورد تهدیدات احتمالی
این اشخاص ممکن است برخی از ویژگی های اختلال شخصیت ضد اجتماعی را داشته باشد.
علل نارسیسم چیست ؟
هیچ علت یگانه‌ای ندارد. اما پژوهشگران معتقدند هر دو عامل ژنتیک و محیط در این زمینه دخیل اند. طبق پژوهش‌ها، این افراد در اینسولای قدامی چپ مغز خود، حجم کمتری از ماده خاکستری را دارا هستند. این بخش از مغز با همدلی، تنظیم هیجان، شفقت و کارکرد شناختی مرتبط است. عوامل زیر نیز ممکن است در رشد این وضعیت دخیل باشند:
- داشتن سرشتِ بیش از حد حساس
- یادگیری رفتار کنترلگری از والدین یا همسالان
- در زمان انجام رفتارهای خوب و بد، مورد تمجید و انتقاد شدید قرار گرفتن
- تجربه‌ی سورفتار یا بی‌توجهی شدید در دوران کودکی
- مراقبت ناپایدار یا غیرقابل پیش‌بینی والدین
- بزرگ شدن با انتظارات غیر واقعی از سمت والدین
- بیش از حد مورد ناز و نوازش والدین، همسالان یا اعضای خانواده بودن
- تحسین بیش از حد و عدم وجود بازخوردهای واقع‌بینانه
- دریافت پاداش و تحسین بیش از حد از والدین یا دیگران بخاطر ظاهر یا توانایی‌های شما
روش‌های درمان نارسیس در روانشناسی
از آنجایی که این افراد اغلب اختلال خود را قبول ندارند، معمولا نه با پای خود بلکه به اصرار یک عضو خانواده به درمان می‌روند. همچنین ممکن است به دلیل یک بیماری دیگر مانند افسردگی برای درمان مراجعه کنند.
-
روان درمانی
برای کسانی که به دنبال کمک هستند، روان درمانی با کار بر افزایش همدلی و شفقت می‌تواند مفید باشد. درمانگر شیوه‌های بهتر ارتباط با دیگران و روش‌های درک و تنظیم هیجانات را به شما می‌آموزد. او همچنین ممکن است بر حوزه‌های زیر تمرکز کند:
- پذیرش و حفظ رابطه با همکاران و خانواده
- تحمل انتقادات و شکست‌ها
- درک و تنظیم احساسات
- به حداقل‌رساندن تمایل خود به دستیابی به اهداف غیر واقعی و شرایط ایده‌آل
انتظار نداشته باشید که درمان یک شبه اتفاق بیافتد. درمان این وضعیت می‌تواند طولانی مدت، کُند و دشوار باشد. نیاز است تا مراجع انگیزه‌ی بیشتری برای مشارکت در درمان داشته باشد. خوشبختانه مطالعات نشان داده اند افراد مبتلا پس از مداخلات درمانی قادر به یادگیری و احساس همدلی خواهند بود؛ که این یک پادزهر عالی است. همچنین مشاوره خانواده می‌تواند برای این افراد مفید باشد.
-
دارودرمانی
در حالیکه هیچ داروی خاصی برای درمان Narcissism وجود ندارد، اما لازم است احتمال حضور اختلالات همراه را در نظر بگیرید. اگر این افراد با افسردگی، اضطراب، مشکلات اعتیاد یا اختلال مصرف مواد، اختلال دوقطبی، اختلالات خوردن یا سایر بیماری‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند، پزشک ممکن است تجویز دارو را در نظر بگیرد.
پیامدهای زندگی با این افراد
افراد دچار نارسیسم ممکن است از نوسانات خلقی و رفتاری رنج ببرند، نیاز به ترساندن یا کنترل دیگران داشته باشند، احساس استحقاق کنند و به گونه ای رفتار کنند که تصور کنید دیوانه شده‌اید. این افراد همدلی ندارند و به نیازهای شما کاملا بی توجه اند. آنها ممکن است در یک دوره کوتاه شما را بمباران عاشقانه کنند؛ اما به محض پایان این دوره، رابطه شما شکننده می‌شود و همیشه برای حل مشکلات‌تان نیاز به میانجی خواهید داشت.
زیستن با این اشخاص می‌تواند عوارضی جذدی برای سلامت روان شما داشته باشد. ممکن است احساس بی ارزشی کنید و عقلانیت و ادراک خود را زیر سوال ببرید.
روش های سالم برای ارتباط با افراد نارسیسم چیست ؟
رگفتگو با این افراد می‌تواند دشوار باشد. آنها معمولا کنترلگر، سطحی و یک جانبه رفتار می‌کنند. با این حال، در برخی موارد، گفتگوی سالم میسر است. در این بخش به راه‌های سالم ارتباط با این اشخاص می‌پردازیم:
- از تن صدایی آرام و محترمانه استفاده کنید
- جملاتی را که با «تو هرگز …» یا «تو همیشه …» شروع می‌شوند، به کار نبرید. این جملات آنها را در حالت دفاعی قرار میدهد.
- برای به اشتراک گذاری احساسات و درخواست هایتان، با واژه‌ی «من» شروع کنید.
- مرزهای خود را بشناسید و از آنها دفاع کنید.
- وقتی این افراد سعی می‌کنند دعوا راه بیاندازند یا شما را احمق جلوه دهند، خود را بی‌علاقه نشان دهید.
راهنمای مراجعه به مشاور
اگر نشانههای نارسیس در روانشناسی یا عوارض جانبی آن، مانند افسردگی و اضطراب، زندگی شما یا عزیزانتان را تحت تاثیر قرار داده، باید هرچه زودتر به روانشناس مراجعه کنید. کلینیک روانشناسی سها با ارایه انواع خدمات روان‌درمانی تخصصی و مشاوره انلاین ، می‌تواند نقطه شروعی برای ارزیابی و شروع درمان باشد. پس همین حالا فرم ارزیابی رایگان را در سها کلینیک تکمیل کنید و منتظر تماس همکاران ما باشید.
سوالات متداول
نارسیسم چیست؟
نوعی ویژگی شخصیتی است که در آن فرد به طور افراطی به خود، ظاهر یا موفقیت‌هایش اهمیت میدهد. افراد مبتلا معمولا نیاز شدیدی به تحسین دارند و نسبت به احساسات دیگران بی‌توجه‌اند.
چگونه بفهمیم با یک فرد نارسیسم در رابطه هستیم؟
تنها راه تشخیص رسمی نارسیس در روانشناسی ، معاینه بالینی توسط یک متخصص ماهر است. اما اگر فرد همیشه خودش را در اولویت قرار میدهد و همدلی با شما نشان نمیدهد، میتوانید متوجه برخی نشانههای خطر در او شوید.
منابع
سهاکلینیک مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی و مشاوره جنسی
