افسردگی آتیپیک (Atypical Depression) یکی از زیرشاخه‌های کمتر شناخته‌شده اختلال افسردگی است که برخلاف نامش، چندان هم غیرمعمول نیست. افراد مبتلا به این نوع ممکن است در ظاهر توانایی تجربه لحظات خوشی را داشته باشند، اما در عمق وجودشان با احساس سنگینی، خستگی مفرط و حساسیت شدید نسبت به طرد شدن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. در این محتوا از مرکز مشاوره روانشناسی سها همه چیز را درباره علایم، علل و درمان افسردگی غیرمعمول بخوانید.
اگر فکر می‌کنید با این نوع اختلال درگیر هستید و نمی‌دانید چگونه آن را کنترل کنید، کافیست با انتخاب مشاوره آنلاین یا مشاوره تلفنی برای درمان اقدام کنید. با شماره 09198791784 در تماس باشید.
| عنوان | توضیحات |
| نشانه‌های افسردگی آتیپیک | کاهش لذت از فعالیت‌ها، احساس غمگینی، بی‌قراری و حساسیت به طرد شدن، با ویژگی‌هایی مانند خواب زیاد و تغییرات اشتها. |
| علل بروز | عوامل زیستی، وراثت، مصرف مواد مخدر و رویدادهای زندگی مانند از دست دادن عزیزان |
| چگونه شناسایی می‌شود؟ | از طریق بررسی بالینی، سابقه خانوادگی و نشانه‌های بالینی صورت می‌گیرد و ممکن است به آزمایش‌هایی برای تایید وضعیت جسمی نیاز باشد. |
| درمان | شامل داروهای SSRI، MAOI و روان‌درمانی‌هایی مانند CBT |
افسردگی آتیپیک یا غیرمعمول چیست؟
افسردگی غیر معمول که گاهی به آن دپرشن اساسی با ویژگی‌های آتیپیک گفته می‌شود، شکلی از دپرشن است که نشانه‌هایش با علایم کلاسیک تفاوت دارد. مهم‌ترین ویژگی در این نوع، بهبود موقتی خلق‌وخو هنگام مواجهه با اتفاقات خوشایند است، حالتی که به آن «واکنش‌پذیری هیجانی» گفته می‌شود. سایر علایم خاص افسردگی اتیپیک شامل افزایش اشتها، خواب بیش‌ازحد (هیپرسومنیا) و حساسیت به طرد است. توجه داشته باشید که اصطلاح «غیرمعمول» به معنای عجیب یا نادر بودن این وضعیت نیست، بلکه صرفا به این اشاره دارد که الگوی علایم آن با فرم رایج‌تر افسردگی تفاوت دارد.
نشانه‌های افسردگی آتیپیک
علایم این وضعیت دو حالت دارد که آن را از سایر اختلالات خلقی و اختلالات روانی جدا می‌سازد: یکی الگوی خاص نشانه‌ها و دیگری نوع درمان‌های اثربخش. نشانه‌های نوع غیرمعمول با چیزی که اغلب مردم از افسردگی انتظار دارند، تفاوت دارد. در حالی که فرم‌های معمول با کاهش اشتها، مشکل در خوابیدن و غم مداوم همراه هستند، این الگوها لزوما در آتیپیک دپرشن دیده نمی‌شوند.
برخی علایم مشابه سایر انواع دپرشن هستند، مانند:
- کاهش احساس لذت از فعالیت‌ها
- احساس غمگینی
- بی‌قراری یا احساس خستگی ذهنی
- کمبود انرژی
- احساس گناه، بی‌ارزشی یا ناامیدی
- ناتوانی در تمرکز یا گرفتن تصمیم
- افکار مرتبط با مرگ یا خودکشی
- داشتن حالت افسرده به طور کلی
- استفاده از مواد مخدر یا الکل
بیشتر بخوانید: افسردگی مداوم چیست؟
اما در کنار این نشانه‌ها، نوع غیر معمول نشانه‌های خاص‌تری هم دارد، از جمله:
تغییرات خلقی نسبت به شرایط مثبت
در افسردگی اتیپیک ، فرد گاهی می‌تواند در پاسخ به اتفاقات خوب، احساس مثبت و خوشحالی را تجربه کند؛ حتی اگر همچنان دپرس باشد. در حالی که انواع کلاسیک، فرد معمولا بدون توجه به شرایط، حالت غمگینی خود را ادامه می‌دهد.
واکنش شدید به طرد شدن
مبتلایان به این وضعیت، معمولا بیش از اندازه نسبت به طرد یا نادیده گرفته شدن حساس می‌شوند. حتی اشاره‌ای کوچک ممکن است برای آن‌ها این احساس را ایجاد کند که از طرف نزدیکانشان رد شده‌اند و همین موضوع ممکن است دوره‌ای از اندوه عمیق را شروع کند.
احساس سنگینی در بدن (فلج سربی)
یکی دیگر از نشانه‌های بارز، سنگینی در دست‌ها یا پاهاست. اگر این حس برای یک ساعت یا بیشتر در روز وجود داشته باشد، ممکن است یکی از علامت‌های افسردگی آتیپیک باشد.
خواب زیادتر از حد معمول
افرادی که با نوع غیرمعمول درگیرند، اغلب تمایل دارند بیشتر از حد طبیعی بخوابند. گاهی ساعت‌ها خوابیدن در طول روز یا دیر بیدار شدن از خواب صبح، بخشی از الگوی رفتاری آن‌هاست. اگر خواب شما روزانه به ۱۰ ساعت یا بیشتر برسد یا نسبت به قبل دو ساعت بیشتر شده باشد، این تغییر می‌تواند زنگ خطری باشد.
افزایش تمایل به خوردن و اضافه وزن
این نوع می‌تواند با افزایش تمایل به غذا خوردن همراه باشد، به‌ویژه مصرف غذاهای چرب و شیرین که معمولا به عنوان تسکین‌دهنده احساسات منفی عمل می‌کنند. این رفتار ممکن است منجر به اضافه وزن شود و وضعیت روحی را بدتر کند.
تغییرات قبل از شروع قاعدگی
زنانی که همزمان با سندرم پیش از قاعدگی (PMS) و افسردگی اتیپیک دست‌وپنجه نرم می‌کنند، معمولا در این دوران اشتهای بیشتری به کربوهیدرات‌ها و خوراکی‌های شیرین مانند شکلات دارند. این تمایل ممکن است تلاشی ناخودآگاه برای کاهش ناراحتی‌های جسمی و روحی باشد.
علل بروز
محققان و پزشکان هنوز به‌طور قطعی به این نتیجه نرسیده‌اند که دلایل بروز نوع غیر معمول دقیقا مشابه با سایر انواع دپرشن هستند یا خیر، هرچند که شباهت‌هایی در عوامل زمینه‌ای وجود دارد.
به طور کلی علل نوع غیرمعمول عبارتند از:
عوامل زیستی و بدنی
افسردگی غیرمعمول معمولا از سنین نوجوانی آغاز می‌شود و در برخی موارد ممکن است به یک وضعیت ماندگار و طولانی‌مدت تبدیل شود. برخی تفاوت‌های زیستی در مغز می‌تواند از علل اصلی آن باشد. این تفاوت‌ها ممکن است به نحوه عملکرد انتقال‌دهنده‌های عصبی، ساختارهای عصبی خاص یا تنظیم مواد شیمیایی در مغز مربوط باشد. سایر مواردی که در این دسته ممکن است باعث بروز این نوع باشند عبارت‌اند از:
- وراثت
- استفاده مداوم از مواد مخدر و الکل
- وجود بیماری‌هایی مانند سندرم کوشینگ
- ادامه‌دار شدن مسائل خلقی دیگر مانند اختلال عاطفی فصلی یا افسردگی بعد از زایمان
نقش سابقه خانوادگی
اگر در میان اعضای خانواده‌تان افرادی هستند که سابقه بیماری‌های روانی مانند اختلال خلقی، دوقطبی یا اعتیاد داشته‌اند، خطر ابتلای شما به افسردگی غیرمعمول افزایش می‌یابد.
تاثیر رویدادهای زندگی
زندگی روزمره و اتفاقاتی که در آن رخ می‌دهد می‌تواند اثرات قابل‌توجهی بر روح و روان انسان داشته باشد. کسانی که در کودکی تجربه‌های ناخوشایندی مانند سواستفاده یا ضربه‌های عاطفی داشته‌اند، بیشتر در معرض این وضعیت قرار دارند. حتی از دست دادن فردی عزیز هم ممکن است زمینه‌ساز افسردگی اتیپیک شود. جدایی از شریک عاطفی، افزایش وزن ناگهانی، تغییر محل زندگی یا تغییر شغل نیز از جمله عواملی هستند که می‌توانند احتمال ابتلا را بالا ببرند.
افسردگی غیر معمول چگونه شناسایی می‌شود؟
اگر قصد دریافت درمان موثر دارید، مهم است بدانید که قدم اول تشخیص درست آن است. با این حال، برخلاف بسیاری از بیماری‌ها، نوع غیر معمول را نمی‌توان با آزمایش خون، تصویر‌برداری یا معاینه بدنی به‌طور قطعی مشخص کرد. روانپزشک باید با بررسی دقیق شرایط شما، تشخیصی بالینی انجام دهد. این بررسی شامل مرور سابقه خانوادگی، شناسایی عوامل خطر، بررسی نشانه‌ها و در نظر گرفتن وضعیت کلی سلامت شما خواهد بود.
برای رزرو یک جلسه ارزیابی رایگان 15 دقیقه‌ای، کافیست فرم ارزیابی رایگان را در سایت سهاکلینیک تکمیل کنید.
نیاز به بررسی وضعیت جسمانی
در بسیاری از مواقع روانپزشک برای اطمینان از اینکه علایم شما ناشی از بیماری جسمی خاصی نیست، یا اینکه بیماری دیگری پشت این نشانه‌ها پنهان نشده باشد، ممکن است از شما بخواهند آزمایش‌هایی مثل تست خون، بررسی مصرف مواد یا حتی تصویر‌برداری‌هایی مثل سی‌تی‌اسکن یا ام‌آر‌آی مغز انجام دهید.
انجام تست‌ها
گاهی اوقات نیز پیش از اینکه به پزشک مراجعه کنید، روانپزشک از بهترین تست افسردگی غیر معمول برای تشخیص این بیماری استفاده می‌کند. متخصصان معمولا پاسخ‌های شما را با معیارهایی که در «راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانی» یا همان DSM-5-TR آمده، مقایسه می‌کنند.
درمان افسردگی آتیپیک
برای درمان، معمولا از ترکیبی از دارو، مشاوره روانی و تغییر در سبک زندگی استفاده می‌شود.
بیشتر بخوانید: همه راه های درمان افسردگی اینجاست !
داروها
داروهایی مثل مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) و چند داروی دیگر که در سال‌های اخیر معرفی شده‌اند، به‌دلیل عوارض کمتر، معمولا انتخاب اول پزشکان هستند. با این حال، برخی مطالعات نشان داده‌اند افرادی که به افسردگی غیرمعمول دچار هستند، گاهی به داروهای دسته MAOI پاسخ بهتری می‌دهند.
چند نمونه از داروهای MAOI عبارت‌اند از:
- فنلزین (ناردیل)
- ترانیل‌سیپرومین (پارنات)
- ایزوکاربوکسازید (مارپلان)
- سلژیلین (امسام)
هرچند این داروها ممکن است اثربخشی خوبی داشته باشند، ولی به خاطر محدودیت‌های غذایی و احتمال بروز عوارض جدی، معمولا SSRIها در اولویت قرار می‌گیرند. مثلا هنگام مصرف MAOI باید از خوردن غذاهایی که تیرامین زیادی دارند پرهیز شود تا خطر بالا رفتن شدید فشار خون کاهش یابد. بوپروپیون (با نام تجاری ولبوترین) نیز یکی از داروهایی‌ست که برای این نوع استفاده می‌شود. گاهی این دارو را همراه با داروهای ضد افسردگی دیگر می‌دهند تا عوارضی مثل کاهش میل جنسی را جبران کند.
روان‌درمانی
گفتگو درمانی یا همان روان‌درمانی، نقش مهمی در مدیریت این اختلال دارد. روش درمان شناختی رفتاری یا CBT، در بررسی‌های علمی، نتایج مثبتی در بهبود علایم این بیماری نشان داده است. CBT به افراد کمک می‌کند تا بهتر با استرس کنار بیایند و افکار منفی و ترس‌ها را کنترل کنند. این تمرین‌ها خصوصا زمانی که دارو هنوز اثر کامل خود را نگذاشته، می‌توانند بسیار کمک‌کننده باشند.
دیگر روش‌های روان‌درمانی که ممکن است استفاده شوند، شامل موارد زیر هستند:
- رفتار درمانی
- شناخت درمانی
- رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT)
- جلسات فردی، گروهی یا مشاوره خانواده
- درمان بین‌فردی (IPT)
- روانکاوی (Psychoanalysis)
روش‌های کنار آمدن با افسردگی اتیپیک
اگر این وضعیت در کارهای روزانه شما مشکل ایجاد کرده، بهتر است همراه با روانشناس‌تان یک برنامه درمانی تهیه کنید که ترکیبی از دارو و مشاوره باشد. در کنار این‌ها، ایجاد تغییراتی در سبک زندگی می‌تواند اثر زیادی در بهبود حال‌تان داشته باشد.
اهمیت تغذیه و ورزش
سعی کنید رژیم غذایی سالم داشته باشید و تحرک بدنی را در برنامه روزانه خود بگنجانید. توصیه می‌شود حداقل پنج روز در هفته، هر بار ۳۰ تا ۶۰ دقیقه فعالیت ورزشی داشته باشید تا سطح انرژی و روحیه شما بالا برود.
تمرین‌های آرام‌سازی
یاد گرفتن روش‌هایی مثل تنفس عمیق و مدیتیشن و ذهن آگاهی می‌تواند به شما کمک کند در لحظات سخت، کنترل بیشتری روی احساسات خود داشته باشید. این تمرین‌ها یاد می‌دهند که بدون واکنش فوری، احساسات‌تان را بشناسید.
نوشتن احساسات در دفترچه
نوشتن در دفتر یا ژورنال‌نویسی، روش خوبی برای تخلیه هیجانی و شناخت بهتر احساسات است. مهم نیست که روزانه این کار را انجام دهید یا چند بار در هفته، این کار به درمان استرس و شناخت بهتر خودتان کمک می‌کند.
پیدا کردن منابع حمایت
داشتن افرادی که بتوانید روی آن‌ها حساب کنید، خیلی مهم است. این افراد ممکن است اعضای خانواده، دوستان یا حتی گروه‌های پشتیبانی آنلاین یا حضوری باشند که در مسیر درمان همراه تان باشند.
کلینیک روانشناسی سها در کنار شماست
کلینیک روانشناسی سها با تیمی متشکل از روان‌درمانگران حرفه‌ای و متخصصان سلامت روان، یکی از گزینه‌های قابل اعتماد برای درمان افسردگی غیر معمول است. در مرکز ما، ابتدا با ارزیابی دقیق وضعیت روانی فرد، نوع اختلال و شدت آن تشخیص داده می‌شود. سپس با توجه به نیازهای هر بیمار، برنامه‌ای شخصی‌سازی‌شده شامل روان‌درمانی (مانند CBT)، مشاوره فردی و در صورت لزوم دارودرمانی طراحی می‌شود. رویکرد درمانی ما در سها بر پایه تعامل مستمر، حمایت عاطفی و تقویت مهارت‌های مقابله‌ای است. برای تکمیل فرم ارزیابی رایگان روی عبارت سهاکلینیک کلیک کنید.
سوالات متداول
آیا افسردگی آتیپیک مقاوم به درمان است؟
لزوما مقاوم به درمان نیست، اما در برخی افراد پاسخدهی به داروهای رایج دشوارتر است. بنابراین ممکن است نیازمند رویکرد دقیق‌تر روان درمانی باشد.
چه علایمی برای افسردگی اتیپیک شایع است؟
علایم شایع شامل خواب زیاد، افزایش اشتها، حساسیت بالا به طرد شدن و بهبود موقتی خلق‌وخو در واکنش به اتفاقات مثبت است.
منابع
