اختلال دوقطبی در کودک و نوجوان یکی از چالش‌انگیزترین اختلالات روانی در سنین رشد به‌شمار می‌رود که با نوسانات شدید خلقی، از شیدایی یا تحریک‌پذیری بالا تا افسردگی عمیق، همراه است. این اختلال می‌تواند عملکرد تحصیلی، روابط خانوادگی و اجتماعی و همچنین رشد عاطفی کودک را به‌طور جدی تحت تاثیر قرار دهد. در این مقاله، به بررسی دقیق علایم اختلال دوقطبی در سنین پایین و روش‌های درمانی موثر آن خواهیم پرداخت تا والدین، مربیان و متخصصان بتوانند در شناسایی زودهنگام و حمایت صحیح از این کودکان نقش موثری ایفا کنند.
اگر به اختلال دوقطبی در کودک و نوجوان خود مشکوک هستید، می‌توانید با رزرو یک جلسه مشاوره آنلاین در مرکز مشاوره روانشناسی سها، خیال خودتان را راحت کنید. در صورت تشخیص اختلال دوقطبی، درمان زودهنگام بهترین کارکرد را دارد. برای رزرو نوبت با شماره‌های 02166932737 یا 09198791784 در تماس باشید.
مقاله «اختلال دوقطبی در کودک و نوجوان: علایم و درمان» در یک نگاه
| عنوان | خلاصه توضیحات |
| اختلال دوقطبی چیست؟ | اختلالی روانی است که با حالت‌های افسردگی و شیدایی همراه است و علت آن ژنتیک، مغز و محیط است. |
| علل بروز اختلال دوقطبی در نوجوانان | شامل ترکیبی از ژنتیک، وقایع استرس‌زا، شرایط خانوادگی، تغییرات مغزی و مصرف مواد که می‌توانند احتمال بروز این اختلال را افزایش دهند. |
| علایم اختلال دوقطبی در کودکان | نوسانات خلقی شدید، پرخاشگری، افکار سریع، تصمیمات پرخطر و مشکلات خواب |
| درمان اختلال دوقطبی در کودکان | درمان با استفاده از دارو و روان‌درمانی انجام می‌شود. |
| درمان اختلال دو قطبی در نوجوانان | همکاری عوامل مدرسه، دارو رمانی، روان‌درمانی |
روایتی از مراجع: یاشار
اطرافیان یاشار 13 ساله، او را فردی عجیب می‌نامیدند. گاهی می‌شد که تقریبا یک هفته یک‌نفس حرف می‌زد و از موضوعی به موضوع دیگر می‌پرید؛ شب‌ها آنقدر پرانرژی بود که خوابش نمی‌برد و گاهی هم ناگهان کارهای خطرناک می‌کرد: مثلا از کابینت‌ها بالا می‌رفت و از آنجا پایین می‌پرید. با این حال، روزهایی بود که انگار آدمی دیگر می‌شد. بعضی روزها، بی‌هیچ دلیلی گوشه‌گیر و بی‌رمق بود و ساعت‌ها ساکت و بی‌حرکت می‌نشست. خانواده‌اش اوایل فکر می‌کردند این نوسانات در نوجوانی طبیعی است، اما وقتی خلق‌و‌خوهای شدید و ناگهانی‌اش بیشتر شد، از خنده‌های افراطی تا گریه‌های طولانی و پرخاشگری، فهمیدند موضوع جدی‌تر است. بعد از مراجعه به روانپزشک، مشخص شد که یاشار به اختلال دوقطبی نوع دوم مبتلاست.
حالا، با دارو، مشاوره و حمایت، حالش بهتر است. هر روز احساساتش را یادداشت می‌کند و خانواده‌اش یاد گرفته‌اند چطور با او همدلی کنند. یاشار هنوز همان بچه باهوش و خلاق است؛ فقط حالا خودش را بهتر می‌شناسد و کنترل بیشتری بر خلقش دارد.
اختلال دو قطبی چیست؟
اختلال دوقطبی (Bipolar disorder) یکی از بیماری‌های پیچیده روانی است که با نوسانات شدید خلقی شناخته می‌شود و می‌تواند بر زندگی فرد در هر سنی، از جمله کودکان و نوجوانان، اثر بگذارد. اختلال دوقطبی در کودک و نوجوان شامل دوره‌هایی از افسردگی عمیق و دوره‌هایی از شیدایی یا هیپومانیا (hypomania) است. هیپومانیا حالتی که در آن فرد دچار افزایش شدید انرژی، تحریک‌پذیری یا رفتارهای پرخطر می‌شود.
انواع اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان
این اختلال انواع مختلفی دارد، شامل:
- نوع اول با دوره‌های شیدایی شدید
- نوع دوم با هیپومانیا و افسردگی
- نوع سوم یا اختلال سیکلوتایمی با نوسانات خفیف‌تر اما مکرر خلقی
علل بروز اختلال دوقطبی در کودکان و نوجوانان
علل بروز اختلال دوقطبی در کودک و نوجوان هنوز کاملا مشخص نیست، اما تحقیقات نشان می‌دهد که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، زیستی و محیطی می‌تواند نقش مهمی در شکل‌گیری آن داشته باشد. از جمله مهم‌ترین علل بروز اختلالات دوقطبی عبارت‌اند از:
- ژنتیک و سابقه خانوادگی اختلالات روانی، به‌ویژه اختلالات خلقی، احتمال ابتلا به اختلال دوقطبی را افزایش می‌دهد.
- شرایط محیطی مانند وقایع استرس‌زا (بی‌ثباتی در خانه و مصرف مواد مخدر) می‌توانند در بروز اختلال نقش داشته باشند.
- تغییرات شیمیایی مغز و اختلال در عملکرد سیستم عصبی می‌توانند فرد را از نظر زیستی مستعد کنند.
علایم اختلال دو قطبی در کودکان چیست؟
علائم اختلال دوقطبی در کودکان ممکن است به‌صورت‌های مختلفی ظاهر شوند که فراتر از تغییرات خلقی معمول دوران کودکی هستند و می‌توانند عملکرد روزانه کودک را به شدت تحت تاثیر قرار دهند:
- یکی از نشانه‌های اصلی، نوسانات شدید خلقی است؛ تغییراتی که نه‌تنها مکرر هستند، بلکه می‌توانند مدت طولانی ادامه پیدا کنند و باعث اختلال در فعالیت‌های روزمره کودک شوند.
- کودکان مبتلا ممکن است رفتارهایی مانند بیش‌فعالی شدید، واکنش‌های تکانشی یا پرخاشگری غیرعادی از خود نشان دهند؛ رفتارهایی که بر روابط اجتماعی، مدرسه و زندگی خانوادگی آن‌ها اثر منفی می‌گذارد.
- وجود افکار سریع و پشت‌سر‌هم، که در مکالمات به‌صورت پرش‌های ناگهانی از یک موضوع به موضوع دیگر بروز پیدا می‌کند از دیگر علایم دیگر است.
- برخی از این کودکان ممکن است دست به کارهایی بزنند که برای سن یا شخصیت آن‌ها غیرمعمول است، مثل تصمیمات پرخطر، ولخرجی‌های غیرمنطقی یا حتی مصرف مواد مخدر و روابط جنسی پرخطر.
- مشکلات خواب، مانند بی‌خوابی یا احساس نیاز کمتر به خواب در حالی که همچنان پرانرژی هستند، نیز بسیار شایع است.
- در دوره‌های افسردگی، ممکن است کودک بیشتر روزها خلقی افسرده یا به‌شدت تحریک‌پذیر داشته باشد.
- گاهی کودکان دید غیرواقع‌بینانه‌ای نسبت به توانایی‌های خود پیدا می‌کنند و تصور می‌کنند قادر به انجام کارهایی فراتر از واقعیت هستند.
- گاه کودک ممکن است دچار توهم شود یا باورهایی پیدا کند که واقعیت ندارند، مانند دیدن چیزهای خیالی یا فکر کردن به اینکه کسی قصد آسیب رساندن به او را دارد.
علایم دوقطبی در نوجوانان چیست؟
نوجوانی که با اختلال دوقطبی زندگی می‌کند، ممکن است دوره‌هایی از شیدایی را تجربه کند که با احساس شادی یا هیجان زیاد، رفتارهای ناگهانی و اعتماد به نفس غیرعادی همراه است. همچنین، این نوجوانان ممکن است با بی‌خوابی، عدم تمرکز و تغییرات شدید خلقی مواجه شوند. در برخی موارد، نشانه‌های شیدایی خفیف‌تر هستند و به آن هیپومانیا گفته می‌شود. در مقابل، نوجوان ممکن است وارد دوره‌هایی از افسردگی شود که با غم عمیق، بی‌علاقگی، دردهای جسمی مکرر و تحریک‌پذیری شدید همراه باشد.
بیشتر بخوانید: نحوه برخورد با افراد دوقطبی
علایم دوره‌های شیدایی
شیدایی معمولا با تغییرات شدید در خلق و انرژی مشخص می‌شود. در موارد شدید، نوجوان ممکن است دچار روان‌پریشی شود و نشانه‌هایی مانند توهم یا افکار غیر واقعی از خود بروز دهد. علایم معمول این دوره ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- شادی یا سرخوشی افراطی
- سطح انرژی بالا
- افزایش فعالیت‌های جسمی یا ذهنی
- بی‌قراری یا احساس ناراحتی درونی
- زودرنجی یا تحریک‌پذیری
- اعتماد به نفس بیش از حد
- انجام کارهای پرخطر بدون فکر
- صحبت‌های سریع و بی‌وقفه
- پرش ذهنی و ناتوانی در تمرکز
- میل جنسی بالا
- تصمیم‌گیری‌های عجولانه و نسنجیده
- دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارند
- بی‌خوابی زیاد
تراپیست خانواده می‌تواند در حل مسایل فرزندان شما کمک کند. برای رزرو وقت مشاوره خانواده با ما تماس بگیرید: 02166932737
علایم دوره‌های افسردگی
در فاز افسردگی، نوجوان ممکن است غمگین، بی‌انگیزه و گوشه‌گیر شود. آن‌ها ممکن است عزت‌نفس پایین و دیدگاه منفی نسبت به خود داشته باشند. اگر این علایم تقریبا هر روز و به‌مدت حداقل دو هفته ادامه داشته باشند، نیاز به بررسی تخصصی وجود دارد. در موارد شدید، علایم روان‌پریشی نیز ممکن است بروز کند:
از جمله نشانه‌های افسردگی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس ناراحتی و غم مداوم
- تغییر در الگوی خواب (کم‌خوابی یا پرخوابی)
- تغییر در اشتها و وزن
- بی‌میلی نسبت به فعالیت‌های روزمره
- ناتوانی در تمرکز یا حافظه ضعیف
- خستگی زیاد یا کندی حرکتی
- احساس گناه یا بی‌ارزشی
- مشکل در تصمیم‌گیری
- کاهش اعتماد به نفس
- مشکلات ارتباطی و اجتماعی
- دوری از جمع
- افکار یا رفتارهای آسیب به خود یا خودکشی
- شکایت‌های بدنی مکرر مانند سردرد یا دل‌درد بدون علت پزشکی
انواع دیگر دوره‌ها
در کنار شیدایی و افسردگی، برخی نوجوانان دوره‌هایی از هیپومانیا یا حالت‌های مختلط را نیز تجربه می‌کنند. هیپومانیا دوره‌ای است که حداقل چهار روز طول می‌کشد و با علائمی مشابه شیدایی، اما با شدت کمتر همراه است. این وضعیت ممکن است در ظاهر مشکل‌ساز نباشد و حتی باعث پیشرفت تحصیلی یا خلاقیت بیشتر نوجوان شود، اما در صورت همراه شدن با رفتارهای پرخطر، پیامدهای بلندمدتی مانند بارداری ناخواسته، ابتلا به بیماری‌های مقاربتی یا تصادفات می‌تواند در پی داشته باشد. در دوره‌های مختلط، نوجوان هم‌زمان نشانه‌هایی از هر دو حالت افسردگی و شیدایی را بروز می‌دهد. برای مثال ممکن است بسیار پرانرژی باشد اما در همان حال احساس ناراحتی یا اضطراب شدیدی را تجربه کند. این ترکیب می‌تواند موجب سردرگمی و افزایش ریسک آسیب‌های روانی شود.
شرایط و مشکلات مرتبط با اختلال دوقطبی در کودک و نوجوان
صرفا مشاهده علایم دوقطبی، نمی‌تواند نشان‌دهنده‌ی اختلال دوقطبی در فرزند شما باشد. زیرا بسیاری از این نشانه‌ها ممکن است در چارچوب مشکلات یا اختلالات دیگری نیز ظاهر شوند، از جمله:
- اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی (ADHD)
- اختلال طیف اوتیسم
- اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه
- اختلال سلوک
- اختلالات مربوط به اضطراب
- افسردگی شدید یا عمده
- مشکلات مربوط به مصرف مواد یا سومصرف دارو
به همین دلیل، تشخیص دقیق این اختلال نیازمند ارزیابی کامل و تخصصی توسط روانپزشک یا روانشناس کودک است.
چگونه اختلال دوقطبی در کودکان شناسایی می‌شود؟
در طول رشد، کودکان مراحل مختلفی از تغییرات رفتاری و شخصیتی را تجربه می‌کنند. آن‌ها ممکن است به مرور زمان دوستان جدید پیدا کنند، علایق تازه‌ای را کشف کنند و در مسیر شناخت هویت خود، رفتارهای گوناگونی بروز دهند. همین تحولات طبیعی گاهی می‌توانند تشخیص اختلال دوقطبی را با چالش همراه کنند، چرا که نوسانات خلقی در کودکان تا حدی رایج است. با این حال، تفاوت اصلی زمانی مشخص می‌شود که این تغییرات از حد طبیعی فراتر می‌رود و شدت یا تداوم غیرعادی پیدا می‌کند. دوره‌های شیدایی یا افسردگی در کودکان مبتلا به اختلال دوقطبی، معمولا فراتر از رفتارهای معمول کودکان در واکنش به شرایط محیطی است. به همین دلیل، تشخیص این اختلال نیازمند بررسی دقیق توسط روانپزشک کودک یا دیگر متخصصان حوزه سلامت روان است.
اهمیت تشخیص به موقع
هرچه اختلال دوقطبی در کودک و نوجوان زودتر شناسایی شود، احتمال موفقیت در درمان و بهبود وضعیت کودک بیشتر خواهد بود. البته در سنین پایین، تشخیص این اختلال می‌تواند دشوارتر باشد. برخی از نشانه‌های اختلال دوقطبی ممکن است با علایم اختلالات شایع‌تری مانند اضطراب، ADHD یا مشکلات رفتاری اشتباه گرفته شود. از آنجا که علایم ممکن است شباهت‌هایی با سایر اختلالات داشته باشد، بررسی‌های بالینی دقیق توسط متخصص ضروری است.
تست اختلال دوقطبی چیست؟
در حال حاضر، هیچ تست یا آزمایش فیزیکی مانند آزمایش خون یا تصویر‌برداری مغزی نمی‌تواند به‌طور قطعی وجود اختلال دوقطبی را مشخص کند. برای رسیدن به تشخیص، متخصص معمولا با کودک و والدین گفت‌وگو می‌کند، تاریخچه علائم را بررسی می‌کند و رفتارهای کودک را مورد مشاهده قرار می‌دهد. اگر فرزندتان تغییرات شدید در خلق، رفتارهای تکانشی یا نشانه‌های دیگری از اختلال دوقطبی را بروز می‌دهد، بهتر است برای ارزیابی تخصصی اقدام کنید.
اگر فرزندتان تغییرات شدید در خلق، رفتارهای تکانشی یا نشانه‌های دیگری از اختلال دوقطبی را بروز می‌دهد، بهتر است برای ارزیابی تخصصی توسط مشاوره کودک اقدام کنید.
فرآیند تشخیص اختلال دوقطبی در نوجوانان چگونه انجام می‌شود؟
مسیر درمان دوقطبی در نوجوانان شامل چندین مرحله مختلف است که در این بخش آن‌ها را بررسی می‌کنیم:
۱. اولین گام: مراجعه به متخصص
در صورت شک به اختلال دوقطبی، مراجعه به روانشناس یا روانپزشک ضروری است.
۲. بررسی اولیه و گفت‌وگو با نوجوان
متخصص با نوجوان صحبت می‌کند و اطلاعاتی درباره وضعیت روانی، جسمی و سابقه خانوادگی جمع‌آوری می‌کند.
۳. توجه به سابقه خانوادگی
مشکلات خلقی و روانی در خانواده نیز در تشخیص نقش مهمی دارند.
۴. ارجاع به متخصص برای بررسی‌های تکمیلی
در صورت نیاز، آزمایش‌های جسمی یا ارزیابی‌های بیشتر درخواست می‌شود.
۵. استفاده از تست‌های روان‌سنجی
پرسش‌نامه‌ها به درک بهتر وضعیت روانی نوجوان کمک می‌کنند.
۶. مقایسه با معیارهای DSM-5
پزشک علایم را با راهنمای DSM-5 تطبیق می‌دهد و در صورت تشخیص، درمان را شروع می‌کند.
درمان اختلال دوقطبی در کودکان با کمک از متخصصان سلامت روان
برای درمان اختلال دوقطبی در کودکان، اغلب ترکیبی از دارو و روان‌درمانی به کار گرفته می‌شود. هر کودک ممکن است به شیوه متفاوتی به درمان پاسخ دهد، بنابراین تنظیم یک برنامه درمانی فردی، با همکاری نزدیک ارایه‌دهنده خدمات سلامت روان، اهمیت زیادی دارد.
نقش دارو در درمان
دارودرمانی می‌تواند به تعادل احساسات کودک کمک کند و از شدت نوسانات خلقی بکاهد. البته، همه کودکان به دارو نیاز ندارند یا ممکن است نسبت به آن عوارض جانبی نشان دهند که تاثیر مثبت دارو را کاهش می‌دهد. با این حال، در بسیاری موارد، داروها به‌عنوان بخشی از برنامه درمانی توسط روانپزشک توصیه می‌شوند و ممکن است در کنترل علایم موثر باشند.
اهمیت روان‌درمانی
روان‌درمانی به کودک فرصت می‌دهد تا در فضایی ایمن، احساسات خود را بشناسد و راهکارهایی برای کنار آمدن با چالش‌ها یاد بگیرد. جلسات درمانی می‌توانند به تقویت مهارت‌های ارتباطی، افزایش توانایی حل مسیله و آگاهی از هیجانات کمک کنند. حتی در صورتی که سن کودک برای حضور فعال در درمان پایین باشد، والدین و مراقبان می‌توانند از راهنمایی‌های درمانگر بهره‌مند شوند و روش‌های حمایتی موثرتری را بیاموزند. یکی از روش‌های رایج برای کودکان مبتلا به اختلال دوقطبی، «درمان متمرکز بر خانواده» است. در این روش، خانواده به عنوان بخشی از فرآیند درمان شناخته می‌شود و جلسات به بهبود ارتباطات، آموزش درباره اختلال و یافتن راهکارهای مشترک برای حل مشکلات اختصاص دارد. اگر فرزندتان در جلسات درمانی شرکت می‌کند، او را به باز بودن و صداقت با درمانگر تشویق کنید. به او اطمینان دهید که گفته‌هایش در جلسه محرمانه خواهد بود و درمانگر برای حمایت و درک او در آنجاست، نه قضاوت. حتی اگر کودک دقیقا نتواند احساساتش را بیان کند، این گفت‌وگوها قدمی مهم در جهت بهبود شرایط روانی او خواهد بود.
درمان اختلال دوقطبی در نوجوانان
در درمان اختلال بایپولار در نوجوانی، داروهای تنظیم‌کننده خلق می‌توانند به کاهش شدت نوسانات خلقی کمک کرده و در کنترل علایم شیدایی یا افسردگی نقش موثری داشته باشند. هدف اصلی درمان این است که نوجوان بتواند به‌تدریج راه‌هایی برای کنار آمدن با این اختلال در طول زندگی خود پیدا کند. در هر مرحله از درمان، به‌ویژه در مورد مصرف یا قطع داروها، مشورت با پزشک معالج ضروری است. به علاوه، روان‌درمانی و صحبت با متخصص می‌تواند در این زمینه کمک‌کننده باشد. یک گزینه دیگر در درمان نوجوان، همکاری مدرسه است که بتواند تسهیلات و همدلی لازم را فراهم کند.
دفترچه احساسات برای درمان اختلال دوقطبی در کودک و نوجوان
همان‌طور که در داستان کوتاه ابتدای مقاله هم به آن اشاره کردیم، یکی از راه‌هایی که از طریق آن متوجه می‌شویم که روند درمانی اختلال دو قطبیمان چگونه پیش می‌رود، استفاده از دفترچه احساسات است. دفترچه احساسات به ما نشان می‌دهد که با بررسی آن در انتهای روز متوجه شویم که تا چه اندازه توانسته‌ایم در برابر اختلالات خلق و خویمان مقاومت نشان دهیم. ما در این جا نمونه این دفترچه که به شکل جدول ارائه شده است را در اختیارتان قرار می‌دهیم.
نمونه جدول روزانه
| تاریخ و روز هفته | ……………………………………….. |
| سطح خلق (از ۱ تا ۵) | ☐ ۱ (خیلی پایین) ☐ 2 ☐ 3 ☐ 4 ☐ 5 (خیلی بالا) |
| احساس غالب امروز | مثلا: غم، اضطراب، خوشحالی، بی‌قراری، امید و … |
| میزان انرژی | ☐ کم ☐ متوسط ☐ زیاد |
| مدت خواب دیشب | _____ ساعت – کیفیت خواب: ☐ خوب ☐ متوسط ☐ بد |
| اتفاقات مهم امروز | (چه چیزی حال شما را تغییر داد؟) |
| کاری که امروز کمک کرد حالم بهتر شود | (مثلا: پیاده‌روی، تنفس عمیق، صحبت با دوست) |
| یادداشت آزاد | (چیزی که دوست دارید به درمانگر خود بگویید) |
جمع‌بندی
در نهایت، اختلال دوقطبی در کودک و نوجوان یک وضعیت روانی جدی است که با نوسانات شدید خلقی، از سرخوشی و پرانرژی بودن تا افسردگی و بی‌انگیزگی همراه است. این اختلال می‌تواند عملکرد تحصیلی، روابط خانوادگی و اجتماعی کودک را تحت‌تاثیر قرار دهد. تشخیص به موقع، درمان تخصصی و حمایت خانواده نقش مهمی در کنترل علایم و بهبود کیفیت زندگی کودک دارد. درمان معمولا ترکیبی از روان‌درمانی، آموزش والدین و در مواردی دارو درمانی است. با مراقبت مستمر و توجه به نیازهای روانی کودک، می‌توان به مدیریت موثر این اختلال و رشد سالم او کمک کرد.
کلینیک روانشناسی سها؛ همراه شما برای درمان اختلال دو قطبی در کودک و نوجوان
کلینیک روانشناسی سها با بهره‌گیری از تیمی متخصص در حوزه سلامت روان کودک و نوجوان، همراه مطمین شما در مسیر درمان اختلال دوقطبی است. این اختلال که با نوسانات شدید خلقی همراه است، می‌تواند تاثیرات جدی بر زندگی تحصیلی، اجتماعی و خانوادگی کودکان و نوجوانان بگذارد. ما در سها، با استفاده از روش‌های درمانی علمی مانند روان‌درمانی فردی، خانواده‌درمانی و در صورت نیاز مشاوره دارویی، تلاش می‌کنیم تا علایم این اختلال کنترل شده و کیفیت زندگی فرزند شما بهبود یابد.
تلفن تماس و ارتباط با ما در شبکه‌های مجازی:
02166932737
09198791784
سوالات متداول
۱. نشانه‌های اختلال دوقطبی در کودکان و نوجوانان چیست؟
اختلال دوقطبی معمولا با نوسانات خلقی شدید همراه است، مانند دوره‌هایی از شادی یا پرانرژی بودن غیرطبیعی «هیپومانیا» و دوره‌هایی از غم و بی‌انگیزگی شدید «افسردگی». تغییرات خواب، رفتارهای پرخطر، عصبانیت ناگهانی و کاهش تمرکز نیز ممکن است دیده شود.
۲. چه عواملی باعث بروز اختلال دوقطبی در کودکان می‌شود؟
علت دقیق مشخص نیست، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی، شیمی مغز و رویدادهای استرس‌زا در زندگی کودک می‌تواند در بروز این اختلال نقش داشته باشد.
۳. آیا اختلال دوقطبی در کودکان قابل درمان است؟
درمان قطعی ندارد، اما با روش‌های روان‌درمانی، آموزش خانواده و در برخی موارد دارودرمانی، می‌توان علایم را کنترل کرد و کیفیت زندگی کودک را بهبود بخشید.
۴. والدین چگونه می‌توانند به کودک مبتلا کمک کنند؟
با شناخت اختلال، حفظ آرامش، ایجاد یک برنامه منظم روزانه، همکاری با درمانگر و حمایت عاطفی مداوم، والدین نقش بسیار موثری در کنترل بیماری دارند.
منبع
betterhelp
