تئوری انتخاب توسط دکتر ویلیام گلاسر مطرح شد. این نظریه بر کنترل افراد روی احساسات و اقدامات‌شان تاکید دارد. در این مقاله با ده اصل بنیادین این نظریه و تعریف آن آشنا می‌شویم.
| بخش | خلاصه |
| تعریف نظریه | ایجاد شده توسط ویلیام گلسر با تاکید بر کنترل فرد بر رفتار و احساسات خود و این نکته که همه رفتارها توسط شخص انتخاب می‌شوند و جبری نیستند. |
| پنج نیاز اساسی انسان | بقا، عشق و تعلق، قدرت/عزت نفس، آزادی، تفریح و لذت. |
| ماشین رفتار | چهار بخش رفتار عبارتند از: فکر کردن، عمل کردن (کنترلی) + احساس کردن، فیزیولوژی (غیرارادی). |
| ده اصل بنیادین | 1. فقط خود را می‌توانیم کنترل کنیم. 2. فقط اطلاعات قابل تبادل است. 3. مشکلات روانی ناشی از روابط‌اند. 4. مشکل مربوط به رابطه کنونی است. 5. مرور گذشته کمکی به بهبود روابط فعلی نمی‌کند و … |
تئوری انتخاب چیست؟
این نظریه که توسط دکتر ویلیام گلاسر طرح شد، بر کنترل فرد بر احساسات و اعمال خود تاکید دارد. از این دید، تعارض به این دلیل به وجود می‌آید که هر کس فقط بر رفتار خودش کنترل دارد. نظریه ویلیام گلاسر این مفهوم را یاد می‌دهد که همه رفتارها انتخاب می‌شوند و جبری نیستند. همچنین بیان میکند هر کاری که ما انجام می‌دهیم برای برآوردن یک (یا چند) مورد از پنج نیاز اساسی انسان است.
5 نیاز اساسی انسان در نظریه انتخاب
پیش از آنکه حتی یک کودک را بشناسیم، چیزهایی درباره نیازهای ذاتی او می‌دانیم. همه انسان‌ها گروهی از نیازهای قابل پیش‌بینی دارند. این مانند تنظیمات کارخانه شخصی ماست. واضح‌ترین نیازها، فیزیکی یا مربوط به بقا هستند، مانند نیاز به خواب، غذا، آب، راحتی و گرما. چیزی که کمتر به آن توجه می‌شود، این است که علاوه بر نیازهای فیزیکی، ما با مجموعه‌ای از نیازهای روانی نیز متولد می‌شویم. تئوری انتخاب که برای توضیح رفتار و انگیزه ارایه شده، نیازهای روانی را به این شکل تقسیم میکند:
- بقا
- عشق و تعلق خاطر
- قدرت / عزت نفس
- تفریح و لذت
- آزادی
ماشین رفتار در نظریه انتخاب
طبق این نظریه، ما از درون انگیزه داریم که خواسته‌ها و نیازهایمان را برآورده کنیم. رفتار ما همیشه از چهار بخش مرتبط به هم تشکیل شده است:
- عمل کردن
- فکر کردن
- احساس کردن
- فیزیولوژی (وضعیت جسمی)
در این مدل، تمام رفتار ما به سمت برآورده کردن پنج نیاز اساسی (بقا، عشق و تعلق، قدرت، آزادی و تفریح) حرکت میکند. گلسر رفتار را به یک خودرو تشبیه میکند که هر یک از اجزای آن، نماینده بخشی از رفتار ما هستند:
- چرخ‌های جلو: فکر کردن و عمل کردن دو چرخ جلویی هستند که فرمان خودرو را کنترل می‌کنند. این بخش‌ها اختیاری و تحت کنترل ما هستند.
- چرخ‌های عقب: احساس کردن و فیزیولوژی دو چرخ عقبی هستند که خودرو را به حرکت در می‌آورند. این بخش‌ها غیرارادی هستند و فقط با تغییر دادن نحوه عمل و تفکر میتوان آنها را تغییر داد.
ده اصل بنیادین تئوری انتخاب
اصول اساسی نظریه گلسر عبارتند از:
-
تنها فردی که مي‌توانيم رفتارش را کنترل کنيم، خودمان هستيم.
اين يعنی هيچکس نمی تواند ما را به انجام کاری که نمی‌خواهیم، مجبور کند. هنگامی که براي انجام کاري با تنبيه و تهديد روبرو شويم به ندرت ممکن است آن کار را خوب انجام دهيم. در بسياری موارد، وقتی واقعا می‌فهميم فقط قادر به کنترل رفتار خودمان هستیم، در می‌يابيم بيش از آنچه تصور می‌کرديم آزادی داريم.
-
تمام آنچه مي‌توانيم از ديگران دريافت کنيم و به آنها بدهيم، اطلاعات است.
اينکه با اطلاعات چگونه برخورد کنيم انتخاب خود ما يا ديگران است.
-
تمام مسایل روان شناختی طولانی مدت از مشکلات رابطه اي سرچشمه مي‌گيرد.
مشکلات رابطه اي تا حدودي علت مشکلات ديگري چون درد، خستگي، ضعف و برخي بيماري هاي مزمن (که معمولا به آن ها بيماري هاي سيستم ايمني گفته مي شود) هستند. ضرورتي ندارد وقت خود را هدر دهيم و تمام جنبه هاي زندگي مان را بررسي کنيم تا بفهميم چرا احساس ناخشنودي و فلاکت را انتخاب کرده ايم. علت ناخشنودي و عدم رضايت ما همواره به شيوه برخوردمان با يک رابطه مهم در زندگي که مطابق خواست‌مان پیش نمی‌رود، مربوط مي شود. تا زماني که با اين واقعيت روبرو نشويم، هيچ‌گونه آزادي نداريم؛ چون خود را درگير کاري ناممکن و پايان ناپذير کرده ايم.
بیشتر بخوانید: روانشناسی چیست و تاثیر آن بر زندگی سالم
-
هميشه آن رابطه مشکل دار، بخشي از زندگي کنوني خود ماست.
تئوری انتخاب می‌گوید: براي کشف اين روابط نياز نيست جستجوي چندان دور و درازي انجام دهيم. اين يک رابطه‌ی گذشته يا آينده نيست، بلکه همواره يک رابطه کنوني است که همين الان جریان دارد.
-
وقايع دردناکي که در گذشته تجربه کرده ایم، در کنار تاثير شگرف بر حال اکنون ما، تاثیری بر بهبود رابطه کنوني ما نمی‌گذارد.
پس برای بهبود رابطه، کار روی رفتارها و انتخاب‌های فعلی اهمیت دارد نه فقط بازگویی و مرور خاطرات.
6. پنج نياز ژنتيکي ما را هدايت مي‌کند.
آنها عبارت اند از نياز به بقا، عشق و تعلق، قدرت، آزادی و تفریح. این نیازها موتور محرک رفتارهای ما هستند و درکشان کمک میکند بفهمیم چرا چیزی می‌خواهیم یا رفتاری می‌کنیم.
7. ارضای نيازهاي ما تنها از طريق تصاويري که در دنياي مطلوب خود داريم، ممکن است.
یعنی هر کس یک «تصویر ذهنی» از آنچه مطلوبش است دارد و تلاش میکند به آن برسد.
8. تمام آنچه از تولد تا مرگ از ما سر مي‌زند، رفتار است.
تمام رفتارهاي ما از چهار مولفه بهم پيوسته عمل، فکر، احساس و فيزيولوژی تشکيل شده است. حتی احساس و فیزیولوژی بخشی از رفتار به حساب می‌آید، نه چیزی جداگانه.
9. تمام رفتارهاي ما در قالب فعل یا مصدر بیان می‌شوند.
ما یک عمل را «انتخاب» می‌کنیم. بنابراین، بهتر است به جای گفتن «من افسرده‌ام» بگوییم «من افسردگی را انتخاب کرده‌ام» تا مسئولیت رفتارمان را بپذیریم.
10. تمام رفتارهاي ما انتخاب می‌شوند.
ما بر مولفه هاي عمل و فکر بطور مستقيم و بر مولفه هاي احساس و فيزيولوژي بطور غير مستقيم کنترل داريم. يعني با انتخاب شيوه عمل و فکرمان و به واسطه‌ی آن ها، احساسات و فيزيولوژي خود را نيز می‌توانيم کنترل کنيم.
برای دریافت مشاوره آنلاین در زمینه افسردگی و سایر مسایل روانشناختی کلیک کنید: 09198791784
اهمیت رابطه در شادمانی انسان از دید تئوری انتخاب
روابط رضایت‌بخش برای شادی انسان ضروری هستند. به همین دلیل، نیاز به عشق و تعلق خاطر یکی از پنج نیاز اساسی است که رفتار ما را هدایت میکند.
گلسر معتقد است ریشه بیشتر مشکلات و ناراحتی‌های زندگی، روابط نامناسب یا آسیب‌دیده است. او حتی بیماری‌های روانی را اغلب ناشی از ناتوانی در ارتباط برقرار کردن با دیگران می‌داند. شادی پایدار با لذت‌های زودگذر فرق دارد. کلید یک زندگی رضایت‌بخش، ایجاد روابط حمایت‌گر و محترمانه از طریق عادت‌های خوب مانند گوش دادن، تشویق کردن و اعتماد کردن است.
جمله کليدی نظریه گلسر: شما فقط می‌توانيد زندگی خودتان را کنترل کنيد.
7 عادت سازنده در روابط از دید نظریه گلسر
تئوری انتخاب توصیه میکند که هفت عادت سازنده زیر را در تمامی روابط مد نظر داشته باشید:
- حمایت
- تشویق
- گوش دادن
- پذیرش
- اعتماد
- احترام
- گفتگو برای حل اختلافات
بیشتر بخوانید: معرفی انواع اختلالات شخصیت
7 عادت مخرب در روابط
نظریه گلسر، هفت عادت مخرب را نیز ذکر میکند که نابودگر روابط است. این عادات برای کنترل افراد استفاده می شود و در نهایت به سوتفاهم و رنجش می‌انجامد:
- انتقاد
- سرزنش
- شکایت کردن
- عیب جویی و نق زدن
- تهدید
- تنبیه
- باج دادن برای کنترل
انتخاب عادات سازنده ارتباط یا عادات مخرب قطع ارتباط بر عهده ماست. روابط شاد و مثبت از انتخاب عادت های ارتباطی به وجود می آیند.
مرکز مشاوره سها به عنوان بهترین کلینیک روانشناسی در تهران آماده ارائه برترین خدمات مشاوره روانشناسی به صورت آنلاین، تلفنی و حضوری می‌باشد.
سوالات متداول
کاربرد تئوری انتخاب چیست؟
واقعیت درمانی (Reality Therapy) را میتوان به عنوان کاربرد عملی این نظریه دانست. این یک روش مشاوره است که به افراد کمک میکند تا کنترل موثری بر زندگی خود داشته باشند، نه تنها با یافتن راه حل برای مشکلات فعلی، بلکه با رسیدگی به دلایل اصلی آنها تا تغییرات مهم و پایداری ایجاد شود.
بر اساس نظریه گلسر، چگونه میتوان 5 نیاز اصلی را برآورده کرد؟
برآورده کردن نیازهای تئوری انتخاب ، نیازمند خودآگاهی، پذیرش مسیولیت انتخاب‌های خود و انتخاب‌های آگاهانه است. این کار با ساختن روابط سالم، انتخاب‌های مثبت در سبک زندگی و تلاش برای رشد شخصی انجام می‌شود. با تصمیمات آگاهانه و روزانه که با نیازهایمان هماهنگ باشند، می‌توانیم به حال خوب دست پیدا کنیم.
منابع
کتاب درآمدي بر روان شناسي اميد / تیوري انتخاب، دکتر ويليام گلسر
appliedbehavioranalysisprograms
سهاکلینیک، مرکز ارائه خدمات مشاوره خانواده و مشاوره جنسی
