نارسیسم یا خودشیفتگی به میزانی از درگیری با خود گفته می‌شود که سبب می‌شود شخص نیازهای دیگران را رد کند. در این مقاله در این باره می‌خوانیم که نارسیسم چیست؟ چه ویژگی‌هایی دارد، تفاوت آن در مردان و زنان چیست و روش‌های درمان آن کدامند.
فهرست محتوا
- نارسیسم یا اختلال شخصیت خودشیفته چیست؟
- علایم اختلال شخصیت خودشیفته
- شیوع
- تفاوت اختلال شخصیت خودشیفته در مردان و زنان
- انواع اختلال شخصیت خودشیفته
- اختلال شخصیت خودشیفته چگونه تشخیص داده می‌شود؟
- علل اختلال شخصیت خودشیفته
- روش‌های درمان اختلال شخصیت خودشیفته کدامند؟
- پیامدهای زندگی با فرد دچار اختلال شخصیت خودشیفته
- روش‌های سالم برای ارتباط با افراد NPD
نارسیسم یا اختلال شخصیت خودشیفته چیست؟
نارسیسم چیست؟ احساس سالم یا حتی گاهی کمی اغراق‌شده از خود ممکن است چیز خوبی باشد. در واقع، برخی پژوهشگران معتقدند کسانی که دیدگاهی نسبتا بزرگ‌بینانه به خود دارند، از نظر روانی سرسخت‌ترند، به استرس کمتری دچار می‌شوند و کمتر در خطر ابتلا به افسردگی هستند.
با این حال، نارسیسم یا خودشیفتگی روی یک طیف قرار دارد: یک سمت طیف، اشتیاق نسبت به شنیدن تعاریف گهگاه است؛ در حالیکه سمت تاریک آن می‌تواند وحشتی آسیب‌شناختی باشد.
اختلال شخصیت خودشیفته یا NPD یکی از 10 اختلال شخصیت است. ویژگی اصلی NPD شامل حسی اغراق‌شده از اهمیت خود، فقدان همدلی با دیگران و نیازی عمیق به توجه یا تحسین دایمی است.
در حالیکه عزت نفس این افراد ممکن است فوق العاده زیاد به نظر برسد، اما به شدت شکننده است و به اعتبارات بیرونی یا خودفریبی بستگی دارد. آنها تخیلاتی بزرگ‌بینانه درباره خود دارند (در مورد اینکه باهوش‌تر، جذاب‌تر و موفق‌تر از هر کس دیگری هستند)، به سادگی افراد دیگر را پایین می‌کشند و در کل، هر گفتگو یا موقعیتی را تصاحب می‌کنند تا برتری خود را به نمایش بکشند. احساس «کمتر از عالی بودن» برای افراد دچار خودشیفتگی بسیار ناراحت‌کننده است. بنابراین آنها به هر قیمتی از این حس دوری خواهند کرد.
علایم اختلال شخصیت خودشیفته
علایم نارسیسم چیست؟ 9 نشانه‌ی مشهور اختلال شخصیت خودشیفته عبارت است از:
-
حسی اغراق‌شده از استحقاق و اهمیت خود دارید.
در اعماق وجودتان احساس می‌کنید بهترین، موفق‌ترین و شایسته‌ترین در هر موقعیتی هستید.
-
نیاز به تحسین دایمی دارید.
عزت نفس شما شبیه به یک بالن بدون نخ است که به موجی ثابت از توجه، تایید و بازشناسی نیاز دارد تا به پرواز ادامه دهد. اهمیتی ندارد دیگران چقدر به شما ابراز عشق یا توجه کنند؛ هیچ وقت برای شما کافی نیست.
-
انتظار دارید با شما به گونه ای خاص برخورد شود.
چه شنیدن معذرت خواهی باشد و چه الطاف و محبت دیگران؛ شما همیشه خود را لایق آن می‌دانید. زیرا برتر از همه اطرافیان خود هستید و آنها باید با علم به این موضوع، رفتار خاصی با شما داشته باشند.
-
دستاوردها و استعدادهای خود را بیش از حد جلوه می‌دهید.
با پروبال‌دادن به وقایع یا حتی دروغگویی در مورد زندگی، سوابق کاری و تجربیات‌تان هیچ مشکلی ندارید.
-
نسبت به انتقاد واکنشی منفی نشان می‌دهید.
بااینکه وقتی همه چیز خوب پیش می‌رود، مشتاق کنترل و کسب امتیاز هستید، به محض خراب شدن اوضاع، انگشت شماتت را به سوی دیگران می‌گیرید. پذیرش انتقاد و اعتراف به اشتباهات دشوار است. همیشه همه چیز تقصیر دیگران است، نه شما.
-
همیشه دلمشغول قدرت، موفقیت و زیبایی هستید.
مایلید روایت‌هایی اغراق‌شده و غیرواقع‌بینانه از موفقیت، روابط و حتی ظاهر خود داشته باشید تا احساس کنترل بر محیط را به دست بیاورید. هرچیزی که این تخیلات را تهدید کند، باید کنار برود. همچنین مایلید دیگران به شما حسادت کنند. خودتان نیز به افراد دارای صفاتی که خواهانش هستید، به شدت حسادت می‌کنید.
-
از دیگران سواستفاده می‌کنید.
در مسیر رسیدن به خواسته‌هایتان، اغلب بدون فکر از دیگران استفاده می‌کنید. روابط و آدم‌ها اهمیتی سطحی برای شما دارند. تازه اگر این افراد کسانی باشند که جایگاه اجتماعی شما را بالا می‌برند یا باعث شوند احساس خوبی داشته باشید. واقعا فکر نمی‌کنید که رفتارتان چه اثری بر آنها خواهد داشت.
-
نسبت به شناسایی نیازها و احساسات دیگران ناتوان یا بی علاقه اید.
در حال خواندن مقاله نارسیسم چیست، هستید. افراد دچار خودشیفتگی، نسبت به رفتار مردم با شما و واکنش آنها به نیازها و احساسات خود بسیار حساس هستید. اما از طرف دیگر، نمی‌توانید خود را به جای دیگران بگذارید و با تجربیات آنها همدلی کنید. ممکن است دیگران را تحقیر یا نسبت به آنها قلدری کنید تا حس‌تان به خودتان بهتر شود. شما به واقع هیچ‌وقت در هیچ رابطه‌ای عمیق نمی‌شوید. (و صادقانه بگویم این خیلی شما را آزار نمی‌دهد).
-
خودپسندانه رفتار می‌کنید.
با یک ایگو یا خودِ اغراق شده، احتمالا انتظار دارید هر روز بهترین ها را در اختیار داشته باشید (بهترین ماشین، بهترین اداره، بهترین طراحان لباس). در گفتگوها می‌خواهید متکلم وحده باشید. به افرادی که آنها را «حقیر» ادراک می‌کنید، نگاهی از بالا به پایین دارید. و تنها با کسانی ارتباط می‌گیرید که به نظر می‌رسد به اندازه شما خاص، موفق و بااستعداد هستند.
شیوع
شیوع اختلال شخصیت خودشیفته در جمعیت عمومی ایالات متحده بین 0.5 تا 5 درصد متغیر است (با فراگیری بیشتر در مردان). پایین بودن نرخ شیوع به این دلیل است که بیشتر افراد دچار NPD خود را دارای مشکل نمی‌بینند و برای درمان مراجعه نمی‌کنند؛ پس تشخیصی هم دریافت نمی‌کنند.
تفاوت اختلال شخصیت خودشیفته در مردان و زنان
اختلال شخصیت خودشیفته می‌تواند به طرز متفاوتی در مردان و زنان ظاهر شود. بر اساس پژوهش‌ها، در مقایسه با مردان، زنان دارای NPD با احتمال بیشتری احساسات عمیق زیر را در ارتباط با سایر زنان تجربه می‌کنند:
- ناامنی
- حسادت
- رقابت‌طلبی
آنها اغلب زنان دیگر را به صورت یک تهدید می‌بینند. از سویی دیگر، مردان بیشتر از زنان از سایر افراد سواستفاده می‌کنند و خود را مستحق امتیازات برتر می‌بینند. آنها همچنین عطش بیشتری به قدرت دارند و جریتمندی بیشتری را به نمایش می‌گذارند.
با این حال، نمی‌توان گفت این ویژگی‌ها فقط مختص این جنسیت ها هستند. وقتی پای غرور و خودبزرگ‌بینی درمیان باشد، هر دو جنس برابر هستند.
انواع شخصیت خودشیفته
انواع نارسیسم چیست؟ وقتی به شخصیت خودشیفته فکر می‌کنید، احتمالا افراد خاصی که می‌شناسید به ذهن‌تان می‌آیند. آن پسر داخل باشگاه که به جای ورزش کردن، دایما در آینه عضلاتش را برانداز می‌کند. همکاری که اینستاگرامش را از تصاویر چهره خود پر کرده؛ و مواردی از این‌دست.
اما خودشیفتگی فقط مربوط به داشتن ظاهری زیبا نیست. در واقع انواع متفاوتی از نارسیسم وجود دارد:
-
خودشیفتگی آشکار
خودشیفتگی آشکار همان نوعی است که بیشتر مردم با آن آشنا هستند. شخصی که خودشیفتگی آشکار دارد ممکن است برونگرا، مغرور، سلطه جو، خودبزرگ‌بین، سواستفاده گر، رقابتی، فاقد همدلی و نیازمند تحسین و توجه دیگران باشد.
افراد مبتلا به خودشیفتگی آشکار احساس خوب بیشتری نسبت به خود دارند و کمتر احتمال دارد احساسات ناراحت‌کننده‌ای مانند غم، نگرانی یا تنهایی را تجربه کنند.
-
خودشیفتگی پنهان یا آسیب‌پذیر
در حالی که بسیاری از مردم خودشیفتگی را خصلتی پر سر و صدا می‌دانند، افراد مبتلا به خودشیفتگی پنهان با این الگو مطابقت ندارند.
در عوض، آنها ممکن است درونگرا، با عزت نفس پایین، تدافعی، دوری‌جو، خواهانِ بازی‌کردن نقش قربانی، ناامن و مضطرب یا افسرده باشند.
در حالیکه شخص دارای خودشیفتگی پنهان همچنان تمرکز زیادی بر خود دارد، این موضوع احتمالا از ترس عمیق یا احساس کافی نبودن آنان ناشی می‌شود.
-
خودشیفتگی آنتاگونیستی
طبق برخی پژوهش‌ها، خودشیفتگی آنتاگونیستیک زیرشاخه‌ی خودشیفتگی آشکار است. این نوع خودشیفتگی بر رقابت تمرکز دارد.
برخی از ویژگی‌های خودشیفتگی آنتاگونیست عبارتند از:
- تکبر
- تمایل به سواستفاده از دیگران
- تمایل به رقابت با دیگران
- عدم توافق یا تمایل به مشاجره
-
خودشیفتگی جمعی
خودشیفتگی جمعی نوع دیگری از خودشیفتگی آشکار است و معمولا به عنوان متضاد خودشیفتگی آنتاگونیستی دیده می‌شود.
افراد مبتلا به خودشیفتگی جمعی ممکن است:
- به راحتی از نظر اخلاقی خشمگین شوند
- خود را همدل و سخاوتمند توصیف کنند
- به چیزهایی که ناعادلانه می‌دانند به شدت واکنش نشان می‌دهند
افراد دارای خودشیفتگی جمعی، قدرت اجتماعی و اهمیت خود را مهم‌ترین چیز می‌دانند. در حالی که خودشیفتگی جمعی ممکن است باعث شود بگویید معیارهای اخلاقی قویی دارید یا به دیگران اهمیت می‌دهید، ممکن است متوجه نشوید که رفتار شما با دیگران با اعتقاداتتان سازگاری ندارد.
-
خودشیفتگی بدخیم
بدترین نوع نارسیسم چیست؟ خودشیفتگی بدخیم، شکل شدیدتری از نارسیسم است. این نوع، مشکلات بیشتری را برای فردی که با او زندگی می‌کند در پی می‌آورد. خودشیفتگی بدخیم ارتباط نزدیکتری با خودشیفتگی آشکار دارد.
خودشیفتگی بدخیم می‌تواند با صفات زیر ظاهر شود:
- کینه‌توزی
- سادیسم یا لذت بردن از درد دیگران
- پرخاشگری هنگام تعامل با دیگران
- پارانویا یا نگرانی زیاد در مورد تهدیدات احتمالی
فرد مبتلا به خودشیفتگی بدخیم ممکن است برخی از ویژگی های اختلال شخصیت ضد اجتماعی را داشته باشد.
اختلال شخصیت خودشیفته چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص NPD به کسی داده می‌شود که از اختلال اجتماعی و شغلی و آشفتگی شخصی رنج می‌برد. بالینگر معمولا تا زمانی که افراد از کشمکش در زندگی روزانه خود شکایت نکنند و برای تغییر این وضعیت به دنبال درمان نباشند، تشخیص NPD نمی‌گذارد. اغلب، NPD در سال‌های نوجوانی یا اوایل بزرگسالی نمایان می‌شود. از آنجا که علایم نارسیسم مانند تمرکز بر خود و خودمحوری از ویژگی‌های نوجوانی هستند، تشخیص در این سن باید با احتیاط صورت بگیرد.
علل اختلال شخصیت خودشیفته
نارسیسم هیچ علت یگانه‌ای ندارد. اما پژوهشگران معتقدند هر دو عامل ژنتیک و محیط در این زمینه دخیل اند. طبق پژوهش‌ها، این افراد در اینسولای قدامی چپ مغز خود، حجم کمتری از ماده خاکستری را دارا هستند. این بخش از مغز با همدلی، تنظیم هیجان، شفقت و کارکرد شناختی مرتبط است.
اختلالات شخصیت در طول زمان و از طریق تجربیات کودکی، ژنتیک و محیط ایجاد می‌شوند. عوامل زیر ممکن است در رشد NPD دخیل باشند:
- داشتن سرشتِ بیش از حد حساس
- یادگیری رفتار کنترلگری از والدین یا همسالان
- در زمان انجام رفتارهای خوب و بد، مورد تمجید و انتقاد شدید قرار گرفتن
- تجربه‌ی سواستفاده یا بی‌توجهی شدید در دوران کودکی
- مراقبت ناپایدار یا غیرقابل پیش‌بینی والدین
- بزرگ شدن با انتظارات غیر واقعی از سمت والدین
- بیش از حد مورد ناز و نوازش والدین، همسالان یا اعضای خانواده بودن
- تحسین بیش از حد و عدم وجود بازخوردهای واقع‌بینانه
- دریافت پاداش و تحسین بیش از حد از والدین یا دیگران بخاطر ظاهر یا توانایی‌های شما
روش‌های درمان اختلال شخصیت خودشیفته کدامند؟
درمان نارسیسم چیست؟ از آنجایی که این افراد اغلب اختلال خود را قبول ندارند، معمولا نه با پای خود بلکه به اصرار یک عضو خانواده به درمان می‌روند. همچنین ممکن است به دلیل یک بیماری دیگر مانند افسردگی برای درمان مراجعه کنند.
-
روان درمانی
برای کسانی که به دنبال کمک هستند، روان درمانی با کار بر افزایش همدلی و شفقت می‌تواند مفید باشد. درمانگر شیوه‌های بهتر ارتباط با دیگران و روش‌های درک و تنظیم هیجانات را به شما می‌آموزد. او همچنین ممکن است بر حوزه‌های زیر تمرکز کند:
- پذیرش و حفظ رابطه با همکاران و خانواده
- تحمل انتقادات و شکست‌ها
- درک و تنظیم احساسات
- به حداقل‌رساندن تمایل خود به دستیابی به اهداف غیر واقعی و شرایط ایده‌آل
انتظار نداشته باشید که درمان اختلال شخصیت خودشیفته یک شبه اتفاق بیافتد. درمان این وضعیت می‌تواند طولانی مدت، کُند و دشوار باشد. مشابه همه‌ی دیگر اختلالات شخصیت، نیاز است تا مراجع انگیزه‌ی بیشتری برای مشارکت در درمان داشته باشد. خوشبختانه مطالعات نشان داده اند افراد چار NPD پس از مداخلات درمانی قادر به یادگیری و احساس همدلی خواهند بود؛ که این یک پادزهر عالی است.
-
دارودرمانی
در حالیکه هیچ داروی خاصی برای درمان نارسیسم وجود ندارد، اما لازم است احتمال حضور اختلالات همراه را در نظر بگیرید. اگر این افراد با افسردگی، اضطراب، مشکلات اعتیاد یا اختلال مصرف مواد، اختلال دوقطبی، اختلالات خوردن یا سایر بیماری‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند، پزشک ممکن است تجویز دارو را در نظر بگیرد.
پیامدهای زندگی با فرد دچار اختلال شخصیت خودشیفته
افراد دچار نارسیسم ممکن است از نوسانات خلقی و رفتاری رنج ببرند، نیاز به ترساندن یا کنترل دیگران داشته باشند، احساس استحقاق کنند و به گونه ای رفتار کنند که تصور کنید دیوانه شده‌اید. این افراد همدلی ندارند و به نیازهای شما کاملا بی توجه اند. آنها ممکن است در یک دوره کوتاه شما را بمباران عاشقانه کنند؛ اما به محض پایان این دوره، رابطه شما شکننده می‌شود و همیشه برای حل مشکلات‌تان نیاز به میانجی خواهید داشت.
زیستن با شخص دارای NPD می‌تواند عوارضی جذدی برای سلامت روان شما داشته باشد. ممکن است احساس بی ارزشی کنید و عقلانیت و ادراک خود را زیر سوال ببرید.
روش های سالم برای ارتباط با افراد NPD
روش‌های سالم برای ارتباط با افراد دچار نارسیسم چیست؟ گفتگو با افراد دچار نارسیسم می‌تواند دشوار باشد. آنها معمولا کنترلگر، سطحی و یک جانبه رفتار می‌کنند. با این حال، در برخی موارد، گفتگوی سالم میسر است. در ادامه‌‌ی مقاله‌ی نارسیسم چیست، به راه‌های سالم ارتباط با این اشخاص می‌پردازیم:
- از تن صدایی آرام و محترمانه استفاده کنید
- جملاتی را که با «تو هرگز …» یا «تو همیشه …» شروع می‌شوند، به کار نبرید. این جملات آنها را در حالت دفاعی قرار می‌دهد.
- برای به اشتراک گذاری احساسات و درخواست هایتان، با واژه‌ی «من» شروع کنید.
- مرزهای خود را بشناسید و از آنها دفاع کنید.
- وقتی این افراد سعی می‌کنند دعوا راه بیاندازند یا شما را احمق جلوه دهند، خود را بی‌علاقه نشان دهید.
شما بنویسید. آیا تاکنون تجربه‌ی ارتباط با افراد دچار نارسیسم را داشته اید؟ این تجربه چه تاثیری بر زندگی شما داشت؟ سوالات خود را در بخش نظرات مطرح کنید. همکاران ما در اسرع وقت پاسخگوی شما خواهند بود.
https://www.psycom.net/personality-disorders/narcissistic
https://psychcentral.com/health/types-of-narcissism#malignant
کلینیک روانشناسی سها٬ مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی٬ مشاوره آنلاین٬ مشاوره خانواده و مشاوره جنسی
