بسیاری از والدین به دنبال روش‌هایی برای افزایش هوش کودک خود هستند. در این مقاله، به این موضوعات می‌پردازیم که آیا افزایش هوش کودک ممکن است؟ و اگر بله، چه راه هایی برای این کار وجود دارد؟ همچنین می‌خوانیم که علایم هوش پایین در کودکان چیست و چطور می‌توان با آن مقابله کرد.
هوش چیست؟
هوش کودک، به مجموعه ای از مهارت های شناختی از جمله توانایی استدلال کلامی، غیرکلامی و سیال، سرعت پردازش و حافظه‌ی کاری اشاره دارد که نواحی دیگری را نیز در برمی‌گیرد.
به طور کلی توانایی های هوشی بر این قانون استوارند: «یا استفاده‌ش کن یا اونو دور بنداز!». یعنی، افرادی که از مغز خود بیشتر استفاده می‌کنند، ظرفیت شناختی بالاتری خواهند داشت. برای مثال، کسانی که با کارت یا پازل بازی می‌کنند، نسبت به همسالان خود، هوش و توانایی حل مسیله‌ی بالاتری نشان می‌دهند.
طبق آمار، هوش در حدود سن 7 یا 8 سالگی ثبات می‌یابد. خیلی از والدین پیش از شروع تحصیلات فرزندشان برای تضمین موفقیت تحصیلی آنها به دنبال شناخت راهکارهای افزایش هوش هستند. تجربه بالینی نشان می‌دهد که بالاترین میزان هوش در حدود سن 4 و نیم سالگی دیده می‌شود. یک فرضیه احتمالی این است که نمرات بالاتر از محیط غنیی ناشی می‌شود که برخی خانواده‌ها در مقایسه با سایرین، برای کودکان پیش دبستان خود فراهم می‌کنند. نمرات IQ در اوایل دبستان کاهش می‌یابد و در حدود کلاس سوم از رشد بازمی‌ایستد. یک توجیه ممکن است این باشد که بیشتر کودکان پس از سه تا چهار سال حضور در مدرسه‌ی ابتدایی، تجربیات آموزشی مشابهی پیدا می‌کنند. با اینکه همواره می‌توانیم برای تقویت هوش تلاش کنیم، بهتر این است که سال های نخست زندگی را جدی بگیریم و در رفتارهای تقویتی، مداومت داشته باشیم.
بیشتر بخوانید: ضریب هوشی چیست و چگونه محاسبه می شود؟
انواع هوش
مفهوم هوش های چندگانه را روانشناسی به نام هوارد گاردنر معرفی کرد. او توانایی شناختی را در مفاهیم فضایی، موسیقی، حرکتی و هنر را از اشکال مهم هوش معرفی کرد. خوب است برای هدایت بهتر هوش فرزندتان، با استعدادیابی و شناسایی زمینه‌ی خاص توانمندی آنان، تمرکز بیشتری بر آن حیطه بگذارید. انواع هوش گاردنر عبارتند از: کلامی زبانی، دیداری فضایی، منطقی ریاضی، بدنی جنبشی، موسیقیایی، میان فردی، درون فردی، طبیعت گرا.
چگونه هوش کودکان را زیاد کنیم؟
در ادامه راه هایی را برای افزایش هوش کودک می‌خوانیم.
-
برای کودک خود اسیدهای چرب امگا 3 فراهم کنید
امگا 3 می‌تواند کارکرد مغز کودکان را بهبود بخشد. هرچه زودتر مصرف این چربی ها شروع شود، اثرگذاری بهتری خواهد داشت. این ماده در شیر مادر موجود است و مادرانی که بعد از یک یا دو هفته‌ی نخست تولد، همچنان از شیر خود به کودکشان می‌دهند، امگا 3 را برای آنان به ارمغان می‌آورند.
زمانی که کودک قادر به خوردن خوراکی هایی فراتر از شیر مادر می‌شود، خوردن ماهی، بروکلی و اسفناج می‌تواند مفید باشد. متاسفانه هر سه این موارد غذاهایی هستند که برای کودکان چندان خوشایند به نظر نمی‌رسند. خوشبختانه، گردو، شاه توت، تمشک وحشی و توت فرنگی نیز از منابع دارای امگا 3 هستند.
-
با آنها کتاب بخوانید، نه برای آنها!
هرچه گفتگوی بیشتری با فرزندتان داشته باشید، هوش آنها بیشتر می‌شود. هر چه زودتر کتاب خواندن را برای آنها شروع کنید. صبر نکنید تا به سن 3، 4 سالگی برسند. کودکان والدینی که اکثر روزها برای آنها کتاب می‌خوانند، نسبت به همسالان خود IQ بالاتری نشان می‌دهند. این مخصوصا وقتی صحیح است که بچه ها را در کتاب خواندن درگیر کنید، به جای اینکه تنها شما بخوانید و آنها گوش کنند. از صداها و هیجانات مختلف استفاده کنید و ببینیند کودکتان بیشتر با کدام درگیر می‌شود. سوالاتی را برای اطمینان از درک داستان توسط کودکتان بپرسید: «فکر می‌کنی [شخصیت داستان] داره به چی فکر می‌کنه؟ فکر می‌کنی بعدش قراره چه اتفاقی بیافته؟».
-
ارتباطی نزدیک شکل دهید
در آزمایش‌ها، کودکان دارای دلبستگی ایمن، نسبت به کودکان با دلبستگی ناایمن، IQ بالاتری نشان می‌دهند. پس سعی کنید تا ارتباطی قوی، همراه با درک و همدلی با کودکتان برقرار کنید.
-
اجازه دهید عمیق شوند
هرچند ممکن است از تلاش اولیه‌ی آنها در ساخت ساختمان بازی که 30 دقیقه طول می‌کشد، خسته شوید، اجازه ندهید که کسالت شما مانع از معماری عمیق سازه‌ی رویایی آنها شود. اجازه دادن به مغز برای عمیق شدن در جهانی که خلق کرده اند، نوعی تقویت کننده‌ی مغز است که خیلی ها آن را از دست می‌دهند.
بیشتر بخوانید: مشکلات رفتاری شایع کودکان که نباید آنها را نادیده بگیرید
-
از تلاششان قدردانی کنید
طبیعی است که گرفتار این تکنیک فرزندپروری بشوید! اشکالی ندارد. رفتارها و تلاش کودکتان را تا جای ممکن تشویق کنید، نه خود آنها را.
به جای اینکه بگویید: «دختر/پسر خوبی هستی»، بگویید «عاشق اون حالتی‌ام که اسباب‌بازی هاتو برمی‌داری و سرجاشون می‌ذاری»
اگر به آنها نگویید که برای چه چیزی تشویق یا تحسین شان می‌کنید، ممکن است اثری منفی بر عزت نفس آنان بگذارید و باعث سردرگمی‌شان شوید.
-
حافظه‌ی آنان را به چالش بکشید
برای افزایش هوش کودک، حافظه‌ی آنان را به چالش بکشید. این می‌تواند از طریق بازی یا پرسش‌های ساده باشد. وقتی از آنان درباره‌ی اتفاقات مدرسه می‌پرسید، به آنها اجازه می‌دهید حافظه‌ی خود را به چالش بکشند.
-
اجازه دهید مشکلات را حل کنند
تلاش نکنید تا کودکتان را از درد نجات دهید و زندگی را برایشان آسان‌تر سازید. این در درازمدت به نفع آنان نخواهد بود. فرصتی برای حل مسایل به آنها بدهید و در صورت نیاز، راه حل های صحیح تر را پیشنهاد دهید.
-
تجارب جدید را تشویق کنید
مغز در طی تجارب جدید، یاد می‌گیرد. به کودک خود فرصت دهید تا تعاملات تازه و منحصر به فرد را تجربه کنند.
-
از محرومیت از خواب دوری کنید
این اصل مهم را فراموش نکنید. بکوشید تا زمان خواب منظم و کافی را برای دلبندتان در اولویت قرار دهید.
-
آنها را با موسیقی آشنا کنید
درگیری فعالانه در موسیقی به جای گوش دادن منفعلانه به آن، واقعا تفاوت ایجاد می‌کند. با کودکتان آواز بخوانید، با همدیگر ساز بزنید یا به موسیقی گوش کنید. این می‌تواند هوش آنان را تقویت کند.
بیشتر بخوانید: حسادت در کودکان، دلایل و راه کارهایی برای مقابله با آن
-
روزانه ورزش کنید
آیا واقعا باید این مورد گوشزد شود؟ حرکت، منبع اصلی تحریک و رشد مغز است. ورزش یک الزام است و باید تبدیل به بخشی دایمی از زندگی کودکتان شود.
-
حضور در گروه همسالان را تشویق کنید
کسی که کودکتان با او زمان می‌گذراند، پیش‌بینی کننده‌ی مهم هوش اوست. به این مورد خوب دقت کنید.
-
به آنها باور داشته باشید
اگر می‌خواهید عزت نفس فرزندتان را تقویت کنید و مغز آنان را رشد دهید، چیزی را به آنها بدهید که بیش از هرچیز دیگری نیازمندش هستند: آنها را باور کنید. خیلی چیزها ممکن است در رشد فرزندتان تداخل ایجاد کنند، از جمله والدی که فکر می‌کند فرزندش موفق نخواهد شد.
-
محاسبات ریاضی را با آنها تمرین کنید
محاسبات ریاضی می‌تواند به طرز چشمگیری کارکرد مغز را افزایش دهد و IQ فرزندتان را افزایش دهد. می‌توانید به مدت 10 دقیقه هر روز محاسبات ریاضی را با آنان تمرین کنید. می‌توانید استفاده از چرتکه را به آنان آموزش دهید.
-
از بازی‌های فکری استفاده کنید
بازی های فکری کارکرد مغز و IQ را افزایش می‌دهد. بازی های مربوط به حافظه، بازشناسی و هماهنگی می‌توانند در زمینه‌ی افزایش هوش کودک مفید باشند.
-
اسباب بازی‌های ساده یا قدیمی را به کار ببرید
اسباب بازی هایی که به فرزندتان اجازه می‌دهند بسازند، خلق کنند یا خلاقیت خود را به چالش بکشند، مفید هستند. مثلا جعبه‌های مقوایی خالی، بطری های نوشیدنی یا لباس های کهنه می‌توانند با تخیل کودک به شخصیت ها و اسباب بازی های جذابی تبدیل شوند.
-
با هم کاردستی درست کنید
برای تقویت هوش کودکان، از مواد دورریختنی کاردستی بسازید.
-
ماشین چمن‌زنی نباشید!
مانند ماشین چمن زنی، جلوی کودکتان راه نیافتید و مسیر را برایشان هموار نکنید. والدینی که شبیه ماشین چمن زنی هستند، تکالیف سخت را به جای کودکان انجام می‌دهند. اجازه دهید خودشان تکالیفی را که از پسشان برمی‌آیند، انجام دهند.
علایم هوش پایین در کودکان
اگر فرزند شما مشکلات زیر را نشان می‌دهد، لازم است از یک متخصص کمک بگیرید:
- اغلب در مدرسه گم می‌شود
- به دلیل کم بودن سرعتش در انجام تکالیف نسبت به همسالان، ناامید می‌شود
- وقتی موضوع جدیدی را به او آموزش می‌دهید، سردرگم می‌شود
- دایما در انجام تکالیف به مشکل شدید می‌خورد
- با وجود مداخلات و حمایت دیگران، پیشرفت تحصیلی ندارد
- با فهم موضوعات زیادی درگیری دارد
برخی اختلالات مرتبط با هوش پایین
- اختلال طیف اوتیسم
- ناتوانی ذهنی
- مشکلات یادگیری
در مواجهه با مشکلات هوشی به چه کسی مراجعه کنیم؟
وقتی مشکوک بودید که فرزندتان ممکن است هوش پایینی داشته باشد، بهتر است مراجعه به گزینه های زیر را در نظر بگیرید:
- روانشناس کودک ( روانشناسی کودک )
- روانشناس مدرسه ( مشاوره کودک )
این افراد احتمالا اجرای یک یا چند تست هوش را پیشنهاد می‌کنند. روانشناس در کنار اجرای تست، ارزیابی های دیگری نیز انجام می‌دهد اما به طور کلی، نمرات تست های هوش به شکل زیر تفسیر می‌شوند:
- 130 و بالاتر: هوش بسیار بالا
- 120-129: خیلی بالا
- 110-119: متوسط رو به بالا
- 90-109: متوسط
- 80-89: متوسط رو به پایین
- 70-79: خیلی پایین
- 69 و پایین تر: بسیار پایین
در صورتی که هوش پایین تشخیص داده شود، ممکن است روانشناس شما را به عصب شناس، کاردرمانگر، گفتاردرمانگر یا معلم خصوصی یا حامیان آموزش خاص ارجاع دهد.
برای ما بنویسید شما چه راهکارهایی را برای تقویت هوش فرزندتان استفاده کرده اید؟ کدام راهکار را از همه مفیدتر می‌دانید؟
همچنین در صورتی که در زمینه‌ی هوش پایین یا بالای فرزندتان سوالی دارید، در بخش نظرات پاسخوی شما هستیم.
منابع:
کلینیک روانشناسی سها٬ مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی٬ مشاوره آنلاین٬ مشاوره خانواده و مشاوره جنسی
