اختلال فکری شامل مختل شدن نحوه سازماندهی و بیان افکار است. این وضعیت باعث نامنظم شدن تفکر می‌شود و به دنبال آن افراد در زمان حرف زدن یا نوشتن به شیوه ای غیرعادی خود را بیان می‌کنند. این مقاله پیرامون نشانگان، علل و انواع اختلالات تفکر بحث می‌کند. همچنین نحوه تشخیص یک اختلال فکری و برخی از گزینه‌های درمانی موجود پوشش داده می‌شود.
اختلال فکری چیست؟
اختلال فکری شامل مختل شدن نحوه سازماندهی و بیان افکار است. این وضعیت باعث نامنظم شدن تفکر می‌شود و به دنبال آن افراد در زمان حرف زدن یا نوشتن به شیوه ای غیرعادی خود را ابراز می‌کنند.
اختلال تفکر رسمی همچنین با عنوان گفتار نامنظم شناخته می‌شود. مشخصه این عارضه، بهم ریختن ساختار یا محتوای فکر است. اختلال فکری یکی از علایم کلیدی اختلال اسکیزوفرنی و سایر اختلالات سایکوتیک است. از آنجا که این علایم قابل مشاهده اند، می‌توانند در ارزیابی شدت روان‌پریشی کمک‌کننده باشند.
تفکر نیازمند توانایی اندیشیدن درباره یک موضوع و سازماندهی ذهنی آن افکار و سپس اظهار آنها به شیوه ای قابل فهم است. اختلال تفکر میتواند مشکلاتی را در یک یا همه این حوزه‌ها ایجاد کند.
اختلالات در تفکر با مشکلاتی در عملکرد روزمره، روابط اجتماعی و به‌زیستی روانشناختی همراه است.
علایم اختلال فکری چیست؟
درحالی که اختلالات فکری با دشواری‌هایی در فکر و زبان مشخص می‌شوند، این علایم به خودی خود برای تشخیص کافی نیستند. دلیل آن این است که چنین نشانه‌هایی می‌توانند به طور موقت در طی استرس یا خستگی بیش از حد هم رخ دهند.
علایم زیر بسته به فراوانی، شدت و میزان نارسایی‌ای که ایجاد می‌کنند، می‌توانند نشان دهنده یک اختلال فکری باشند:
- ناتوانی در ماندن بر سر یک موضوع
- فقدان گفتار کلامی
- گفتار سریع و پُر فشار
- عدم انسجام
- گفتار غیر منطقی
- قطار سرگردان افکار
سایر علایمی که می‌توانند با اختلالات فکری مرتبط باشند عبارتند از هذیان‌ها، توهمات، قضاوت ضعیف، تغییرات حرکتی، بی قراری، فقدان هیجان، فقدان اظهار خود و پارانویا.
چنین علایمی با عارضه‌هایی شامل اسکیزوفرنی، اختلال اسکیزوافکتیو و روان پریشی ارتباط دارند.
ارزیابی اختلال تفکر چگونه انجام می‌شود؟
اختلالات تفکر توسط یک متخصص سلامت روان تشخیص داده می‌شوند. تشخیص معمولا شامل پرسیدن سوالات باز پاسخ از افراد و ارزیابی پاسخ‌های کلامی آنان است.
چندین ابزار ارزیابی وجود دارد که میتواند برای بررسی اختلال فکری مورد استفاده قرار گیرد. از جمله:
- آزمون لکه های جوهر رورشاخ: آزمون لکه‌های جوهر رورشاخ یک تست فرافکن است که در آن مجموعه‌ای از لکه‌های جوهر مبهم به افراد نشان داده می‌شود. سپس متخصصان سلامت روان برای جستجوی علایم اختلال فکری می‌توانند از یک سیستم نمره‌دهی برای تفسیر پاسخ‌های کلامی افراد استفاده کنند.
- شاخص اختلال فکری(TDI): در این ارزیابی، یک متخصص سلامت روان با فرد وارد گفتگو می‌شود و این گفتگو را ضبط و رونویسی می‌کند. سپس TDI که با نام شاخص دلتا نیز شناخته می‌شود، برای ارزیابی تبادلات مورد استفاده قرار می‌گیرد که شامل بررسی ۲۳ حوزه مختلف است که ممکن است نشانه یک نارسایی فکری باشند.
- مقیاس ارزیابی فکر، زبان و ارتباط (TLC): این مورد یکی از مقیاس‌های پرکاربرد اختلالات فکری است. این ابزار شامل انجام مشاهدات و تکمیل امتیازدهی شدت بر پایه تعریف جنبه‌های متفاوت اختلالات تفکر است.
خیلی از عارضه‌های پزشکی نیز می‌توانند بر عملکرد زبان کلامی و نوشتاری تاثیر بگذارند. از جمله:
- اختلال طیف اوتیسم
- اختلال نقص توجه – بیش فعالی
- اختلالات غدد درون ریز
- ناشنوایی
- عفونت‌ها
- ناتوانی‌های عقلی
- اختلالات سوخت و ساز
- مصرف مواد
- ضربه مغزی تروماتیک
- کمبود ویتامین‌ها
تشخیص اختلال فکری چگونه است؟
پزشک نیاز دارد تا پیش از تشخیص اختلال فکری، احتمال وجود عوامل پزشکی زیربنایی را رد کند. دکتر ممکن است علاوه بر ارزیابی گفتار فرد، برای بررسی سلامت کلی و سایر عارضه های پزشکی، معاینه جسمی و تست‌های آزمایشگاهی را نیز اجرا کند.
ناهنجاری‌های زبانی به دلیل استرس و کمبود خواب در گفتار روزانه بسیار رایج اند. نشریه پزشکی جان هاپکینز اشاره می‌کند که شدت و فراوانی علایم، در زمان تشخیص‌گذاری حایز اهمیت است.
تشخیص یک اختلال فکری شامل مشاهده و ارزیابی پاسخ‌های کلامی فرد به سوالات است. افزون بر این ارزیابیها، ارایه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی باید سایر عارضه‌هایی را که می‌توانند به علایم مشابه اثرگذار بر گفتار بیانجامند، رد کنند.
علل اختلال فکری چیست؟
علل دقیق اختلالات فکری شناخته نشده اند. با این حال، باور بر این است که متغیرهای زیادی در این مسئله نقش دارند، از جمله ژنتیک، ناهنجاری های مغزی و عوامل محیطی.
تفکر نامنظم در بسیاری از عارضه های سلامت روان از جمله اسکیزوفرنی دیده می شود. در مورد اسکیزوفرنی، برخی تحقیقات پبشنهاد می کنند که این عارضه با ناهنجاری هایی در ساختار معنایی مغز مرتبط است.
انواع اختلالات فکری کدامند؟
هر نوع اختلال فکری، مجموعه نشانگان خودش را دارد که در فرایند تفکر اخلال ایجاد می‌کنند. با این حال، در هر مورد، نابسامانی در سازماندهی و اظهار ایده ها و افکار فرد دیده می‌شود.
برخی از انواع مختلف اختلال فکری شامل موارد زیر است:
- الوجیا: این اختلال فکری با فقر کلامی مشخص می‌شود و در افراد دچار اسکیزوفرنی یا دمانس شایع است. پاسخ این افراد اغلب ناگهانی و ناکامل است.
- وقفه فکری: افراد دچار اختلالات فکری ممکن است در میان جمله، صحبت کردن را متوقف سازند و مدت زمان زیادی را مکث کنند. آنها وقتی به حرف زدن ادامه می‌دهند، اغلب موضوعی کاملا متفاوت را آغاز می‌کنند.
- تفکر حاشیه ای: این نوع تفکر نامنظم شامل جزییات غیر ضروری زیادی می‌شود که اغلب غیر مستقیم یا حتی بی ربط به هدف اصلی گفتگو هستند.
- تفکر جیرینگی یا قافیه دار: این مورد شامل استفاده از کلمات بر پایه صدای آنها و نه معنای شان است. تفکر جیرینگی در بردارنده واژگان ریتمیک یا متجانس می‌شود.
- اکولالیا: این شامل تکرار جملات طرف مقابل است. افراد ممکن است صداها یا کلماتی را که از دیگران می‌شوند، تکرار کنند.
- اختراع واژگان: این مورد شامل ابداع واژگان جدید به صورت خودبه‌خودی است. این کلمات بی معنا و غیرقابل تشخیص اند اما افراد آنها را وارد گفتار خود می‌کنند.
- تفکر مماس: این نوع از تفکر نامنظم شامل عبور از یک ایده به سمت ایده دیگر است. این ایده ها به طور سطحی با هم مرتبط اند اما هرگز به هدف اصلی نمی‌رسند.
- سالاد کلمات: این مورد شامل مخلوطی از واژگان و عبارات تصادفی است که نامفهوم اند.
بیشتر بخوانید: انواع اختلالات شخصیت
این ها مشخصه‌های انواع اختلالات فکری به علاوه علایم اختلال تفکر رسمی هستند.
درمان اختلال فکری چیست؟
درمان‌هایی وجود دارند که می‌توانند به افراد در مدیریت نشانه‌های اختلالات فکری‌شان کمک کند. در زیر به برخی راهبردهای درمانی که ممکن است در این زمینه به کار روند، اشاره می‌کنیم.
روان درمانی
روان درمانی ممکن است برای کمک به افرادی که علایم تفکرات هذیانی یا تحریف شده را تجربه می‌کنند، مفید باشد. بسته به علایم فرد، انواع روان درمانی میتواند مورد استفاده قرار گیرد:
- درمان شناختی رفتاری: این روش میتواند در شناسایی و تغییر افکار تحریف شده به افراد کمک کند.
- خانواده درمانی: این درمان میتواند به خانواده ها کمک کند تا یاد بگیرند برای حمایت از شخص مورد علاقه شان که دچار اختلال تفکر است، چه کارهایی می‌توانند انجام دهند.
- گروه درمانی: این مورد میتواند برای تمرین مهارت ها و یافتن حمایت مفید باشد.
دارو درمانی
داروها ممکن است گاهی برای کمک به تسکین علایم مرتبط با اسکیزوفرنی یا اختلالات سایکوتیک تجویز شوند. چنین داروهایی ممکن است شامل ضد روان پریشی‌ها، ضد افسردگی‌ها و تثبیت کننده‌های خُلق باشند.
راه های مقابله با اختلال فکری
علاوه بر روان درمانی و داروها، افراد دچار اختلالات فکری می‌توانند از آموزش مهارت‌های زندگی و حمایت‌های اجتماعی نیز نفع ببرند.
- آموزش مهارت های اجتماعی: از آنجا که مشکلات در تفکر نامنظم بر ارتباطات اثر میگذارد، میتواند چالش‌هایی را در روابط این افراد ایجاد کند. یادگیری و تمرین مهارت‌های اجتماعی میتواند به افراد دارای اختلالات فکری کمک کند تا شیوه‌هایی را برای بهبود توانایی برقراری ارتباط خود پیدا کنند و روابط‌شان را از نابودی نجات دهند.
- حمایت اجتماعی: حمایت اجتماعی نیز برای این افراد ضروری است. خانواده درمانی و گروه‌های حمایتی ممکن است هم برای افراد مبتلا و هم برای اعضای خانواده و عزیزان شان اثربخش باشند.
- مدیریت استرس: از آنجا که گاهی استرس میتواند علایم عارضه‌هایی همچون اختلال اسکیزوفرنی را بدتر کند، فنون آرامسازی نیز می‌توانند مفید باشند.
سخن پایانی
اگر علایم یک اختلال فکری را تجربه می‌کنید که بر توانایی‌تان در برقراری ارتباط اثر گذاشته است، بهتر است با یک متخصص مشورت کنید. آنها علایم شما را ارزیابی کرده و تشخیص‌گذاری می‌کنند. دریافت تشخیص صحیح، بهترین روش برای کسب اطمینان از دریافت یک درمان مناسب است . این میتواند در مدیریت علایمی که در حال تجربه اش هستید، به شما یاری برساند.
آیا تاکنون اختلال فکری را تجربه کرده اید یا در اطرافیان تان دیده اید؟ می‌توانید نظرات و سوالات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
مرکز مشاوره سها به عنوان بهترین کلینیک روانشناسی در تهران آماده ارائه برترین خدمات مشاوره روانشناسی به صورت آنلاین، تلفنی و حضوری می‌باشد.
منبع:
کلینیک روانشناسی سها٬ مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی٬ مشاوره آنلاین٬ مشاوره خانواده و مشاوره جنسی
