آسیب اجتماعی به شرایط اجتماعی موجود در یک جامعه اشاره دارد که باعث صدمه به اعضای آن جامعه می‌شود. در این مقاله می‌خوانیم انواع آسیب های اجتماعی و راه های پیشگیری از آن چیست؟
آسیب اجتماعی چیست؟
انواع آسیب های اجتماعی کدام‌اند؟ آسیب اجتماعی به شرایط یا رفتارهای انحرافیی گفته می‌شود که برای اعضای آن جامعه زیان آور هستند. این شرایط ممکن است شامل فقر، طبقه اجتماعی، گرایش جنسی، پیشینه قومی، هویت جنسیتی و سایر آسیب‌های اقتصادی یا اجتماعی باشد. آسیب اجتماعی همچنین می‌تواند به ناکارآمدی در یک جامعه یا نهاد اجتماعی، مانند اختلال عملکرد خانوادگی یا تعارض درونی اشاره کند. آنها بسته به ساختار اجتماع، منشا، انواع و آثار متفاوتی دارند. در ادامه نگاهی به انواع گوناگون آسیب‌های اجتماعی خواهیم داشت:
فقر
این آسیب زمانی است که بعضی از اقشار جامعه فاقد منابع ضروری برای بقا هستند. فقر بسته به محرومیت یا کمبود مایحتاج مانند غذا، مسکن و پوشاک می‌تواند مطلق یا نسبی باشد.
فقر مطلق سطحی از فقر است که با استانداردهای مالی تعریف می‌شود، در حالی که فقر نسبی نشان‌دهنده معیارهای غیر مالی مانند تحصیلات، شغل و سطح زندگی است.
افراد با پیشینه‌ی فقر ممکن است فرصت‌های مشابه دیگران را برای تقویت جایگاه خود یا دسترسی به منابع آموزشی نداشته باشند. اگر فقر مزمن شود، می‌تواند به چرخه ای قابل انتقال به نسل‌های بعدی بیانجامد.
طبقه‌ی اجتماعی
تفاوت جایگاه اجتماعی در جامعه به قشربندی اجتماعی معروف است که شامل نابرابری اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در بین گروه‌های مختلف مردم می‌شود.
نمونه های رایج طبقات اجتماعی در جامعه عبارت است از طبقه متوسط، کارگر، بالا و فقیر.
گرایش جنسی
این مورد به ترجیحات جنسی متفاوت اشاره دارد. این ترجیحات می‌تواند نسبت به فردی هم جنس یا از جنس مخالف باشد. از انواع آن می‌توان به گرایش لزبین، همجنسگرا، دگرجنس‌گرا و … اشاره کرد.
موضوع گرایش جنسی، مشکلات اجتماعی بسیاری را به ویژه در یک جامعه سنتی برمی‌انگیزد. آسیب اجتماعی مرتبط با گرایش جنسی شامل همجنسگرا ستیزی، درگیری بین نسلی، خشونت، محکومیت مذهبی و آزار و اذیت همجنسگرایان و جامعه دگرباشان جنسی است.
در قرن بیست و یک، بیشتر جوانان تصمیم به کشف و پذیرش تمایلات و گرایش جنسی خود گرفته اند. امروزه روند جهانی به سمت پذیرش انواع تمایلات جنسی پیش می‌رود.
زمینه قومیتی
از دیگر انواع آسیب های اجتماعی می‌توان به زمینه قومیتی اشاره کرد. به پیشینه و هویت‌های نژادی، فرهنگی و ملی گروه‌هایی از مردم اشاره دارد. قومیت معمولا با ملیت، زبان کشور، رنگ پوست و مذهب مشخص می‌شود.
ممکن است افراد متعلق به اقلیت‌های قومی مختلف، به خاطر آن مورد انگ و تبعیض قرار گیرد. تفاوت‌های فرهنگی مانند زبان، غذا و لباس نیز می‌تواند بر قشربندی اجتماعی در جامعه تاثیر بگذارد.
هویت جنسیتی
هویت جنسیتی یکی دیگر از انواع آسیب های اجتماعی، به این معناست که اشخاص بر اساس جنسیت خود چه دیدی به خودشان دارند. اصطلاح رفتار جنسیتی به علایم بیرونی هویت جنسیتی یک فرد اشاره دارد که به عنوان رفتار اجتماعی قابل پذیرش جنسیت تلقی می‌شود.
دیسفوریا یا ملال جنسیتی، ناراحتی یا اختلال بالینیی است که از ناهماهنگی بین هویت جنسیتی و جنسیت اختصاص‌یافته ناشی می‌شود.
ناتوانی جسمی
به هر عارضه جسمی مزمنی اشاره دارد که توانایی فرد را برای انجام فعالیت های روزانه محدود می‌کند. ناتوانی جسمی می‌تواند مادرزادی یا اکتسابی باشد.
یک فرد دارای ناتوانی جسمی ممکن است حرکات، چابکی، دامنه‌ی دید، شنوایی و گفتار محدودی داشته باشد. همچنین می‌تواند شرایطی باشد که بر توانایی‌های شناختی، سلامت روان و امید به زندگی فرد تاثیر می‌گذارد.
بیماری و اختلال
بیماری یک وضعیت غیر طبیعی بدن یا ذهن است که بر سلامت فرد تاثیر می‌گذارد و می‌تواند منجر به مرگ شود. اختلال، به برهم‌خوردن نظم چیزها اشاره دارد که می‌تواند به مشکلاتی بیانجامد.
بیماری‌ها و اختلالات معمولا به عنوان عارضه‌های پزشکی شناخته می‌شوند. آنها آسیب اجتماعی هستند زیرا به طور بالقوه می‌توانند بر قشربندی اجتماعی در جامعه اثر بگذارند و برای افراد مشکل ایجاد کنند.
برخی از بیماری ها می‌توانند از فردی به فرد دیگر منتقل شوند. افراد مبتلا به بیماری ها و اختلالات ممکن است با برچسب هایی از سوی اعضای جامعه روبرو شوند.
اعتیاد
از دیگر انواع آسیب های اجتماعی، اعتیاد است. پیامدهای منفی سومصرف مواد نه تنها مصرف‌کنندگان، بلکه خانواده ها و دوستان آنها، مشاغل مختلف و منابع دولتی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. هزینه اقتصادی سومصرف مواد برای دولت می‌تواند بسیار سنگین باشد.
بارزترین اثرات سومصرف مواد شامل ضعف، بیماری ایدز و در نهایت مرگ است. کودکانی که والدین و سایر اعضای خانواده آنها مواد مخدر مصرف می‌کنند، اغلب مورد آزار جسمی یا عاطفی قرار می‌گیرند و معمولا فاقد واکسیناسیون مناسب، مراقبت‌های پزشکی و دندانی و رفع نیازهای ضروری مانند غذا، آب و سرپناه هستند.
اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی یک اختلال روانی شدید و یکی دیگر از انواع آسیب های اجتماعی است. این اختلال شامل نشانگان روان پریشی مانند توهم، هذیان، گفتار و افکار بهم ریخته و رفتار به شدت آشفته یا کاتاتونیک است.
افراد مبتلا به اسکیزوفرنی در معرض خطر بسیار بالایی برای خودکشی و آسیب رساندن به خود هستند که منجر به مرگ می‌شود. مشکلات اجتماعی مربوط به اسکیزوفرنی عبارتند از انگ و برچسب، تبعیض و فقر.
اسکیزوفرنی یک آسیب اجتماعی است زیرا احتمال دارد مبتلایان به آن در جامعه مورد تبعیض قرار گیرند و فرصت های موفقیت در زندگی را از دست بدهند.
تنبیهات بدنی
تنبیه بدنی عبارت است از تحمیل عامدانه‌ی درد به دیگران به عنوان نوعی تنبیه برای اصلاح یا کنترل رفتار. این آسیب اجتماعی در محیط‌های مختلفی مانند مدارس، خانه‌ها و محل کار رخ می‌دهد. بسیاری از کشورها استفاده از تنبیه بدنی را ممنوع کرده‌اند. تنبیه به عنوان نقض حقوق بشر تلقی می‌شود و ممکن است اثری منفی بر عزت نفس فرد بگذارد.
همجنسگرا ستیزی
همجنسگرا ستیزی یا هوموفوبیا به هراس، تنفر و عدم تحمل نسبت به افراد همجنسگرا اشاره دارد. این نوعی برچسب اجتماعی است که می‌تواند منجر به تبعیض، خشونت و آزار و اذیت شود.
این ترس به سلامت روحی و جسمی افراد آسیب می‌رساند. رفتارهای همجنسگرا ستیزانه ناشی از ادراکات اجتماعی از هنجارها و ناهنجاری‌های جنسی است.
همجنسگرا ستیزی می‌تواند به طرد اعضای جامعه‌ی همجنسگرا منجر شود که این عدم حمایت اجتماعی و منزوی‌شدن را به دنبال دارد.
خودکشی
یکی دیگر از انواع آسیب های اجتماعی، خودکشی است. بر اساس آمار سال 2021، سالانه 703000 نفر بر اثر خودکشی جان خود را از دست می‌دهند. تعداد بیشتری نیز دست به خودکشی می‌زنند. هر خودکشی یک تراژدی است که خانواده‌ها، جوامع و کل کشورها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و تاثیرات طولانی‌مدتی بر افراد به جا مانده دارد. خودکشی چهارمین عامل مرگ و میر در بین جوانان 15 تا 29 ساله در جهان در سال 2019 بوده است و یک آسیب اجتماعی محسوب می‌شود.
افزون بر این، تجربه درگیری، فاجعه، خشونت، سواستفاده یا از دست دادن و احساس انزوا به شدت با رفتار خودکشی مرتبط است. نرخ خودکشی همچنین در بین گروه‌های آسیب‌پذیری که تبعیض را تجربه می‌کنند، مانند پناهندگان و مهاجران بالاست.
کودکان کار
کودکان کار به کودکان کارگری اشاره دارد که به صورت مداوم و پایدار به خدمت گرفته می‌شوند. این مسیله بیشتر اوقات باعث بی‌بهره‌ماندن از مدرسه و بازی‌های دوران کودکی می‌شود و سلامت روانی و جسمی آنها را تهدید می‌کند. کار کودک در بسیاری از کشورها و سازمان‌های جهانی، فعالیتی استثماری تلقی می‌شود.
کار در کودکی شایع است؛ این می‌تواند شامل کار در کارخانه، معدن، روسپی‌گری، کشاورزی، کمک در کسب و کار والدین، داشتن کسب و کار شخصی (مانند فروش غذا) یا مشاغل نامتعارف باشد. غیر قابل پذیرش‌ترین شکل کار کودکان استفاده نظامی از آنها و وادار ساختن آنان به تن‌فروشی است.
سرقت
سرقت و دزدی یکی از مهم‌ترین جرم‌های آسیب‌زننده به نظم و امنیت اجتماعی و عمومی است. این موضوع بر نحوه‌ی زندگی شهروندان، عملکرد هزینه‌ای نهادها و سازمان هایی همچون خانواده، پلیس، زندان و شرایط ساختاری جامعه اثر می‌گذارد. وقوع سرقت با هزینه‌های مادی و معنوی زیادی برای جامعه همراه است و می‌تواند نظم عمومی را بر هم زده و سبب آشفتگی روانی افراد شود.
طلاق
نرخ رو به رشد طلاق، آن را به یک آسیب اجتماعی نگران کننده تبدیل کرده است. طلاق می‌تواند با اثراتی منفی بر فرزندان، کاهش عملکرد تحصیلی، از دست دادن علاقه به فعالیت های اجتماعی، دشواری در سازگاری، خشم، احساس گناه و مشکلات سلامت روان همراه باشد.
علت انواع آسیب های اجتماعی
ساختار جامعه بر اصول بسیاری تکیه دارد که یکی از آنها اصل توانایی است. در جامعه‌ای که سلسله مراتب اجتماعی وجود دارد، بروز آسیب‌هایی چون تبعیض گریزناپذیر است. این اصل همچنین حرکت افراد را از طبقه اجتماعی پایین به گروه‌های بالاتر دشوار می‌سازد.
در جوامعی که در آن تمرکز قدرت و اقتدار در دست تعداد کمی از افراد است، پیدایش آسیب‌های اجتماعی جای تعجب چندانی ندارد. در جوامع این چنینی، بخش زیادی از ثروت و موقعیت‌های اجتماعی بالا در دست افراد خاص است و گروه های پایین تر بی‌بهره می‌مانند.
نظرات و سوالات خود را در این زمینه با ما در میان بگذارید.
منابع:
https://www.tutorsploit.com/ /
who.org
فراتحلیل مطالعات سرقت در ایران، 1398
کلینیک روانشناسی سها٬ مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی٬ مشاوره آنلاین٬ مشاوره خانواده و مشاوره جنسی
