تقریبا بلافاصله پس از تولد، بین نوزادان و مراقبان خود پیوندی عاطفی ایجاد می‌شود. روانشناسان از این ارتباط انسانی با عنوان دلبستگی و از مراقب اولیه به عنوان نگاره‌ی دلبستگی یاد می‌کنند. دلبستگی در نوزادان می‌تواند به طرز چشمگیری بر رشد سالم کودک اثر بگذارد و موضوعی است که در مشاوره روانشناسی به طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته است. در این مقاله می‌خوانیم دلبستگی ایمن چیست و چگونه ایجاد می‌شود.
سبک دلبستگی در کودکان چیست؟
سبک دلبستگی ایمن چیست؟ سبک دلبستگی کودک، الگوی مشخصی است که او از آن برای حفظ پیوند با مراقب اصلی خود برای برطرف ساختن نیازهای ایمنی و هیجانی‌اش استفاده می‌کند.
سبک‌های دلبستگی معمولا در چند ماه اول زندگی ایجاد می‌شوند و بر نحوه ارتباط فرد با دیگران در زندگی آتی‌اش تاثیر می‌گذارند.
چهار سبک دلبستگی در کودکان وجود دارد؛ شامل:
- ایمن
- اجتنابی
- دوسوگرا
- آشفته
از بین چهار سبک دلبستگی، دلبستگی اجتنابی، دوسوگرا و آشفته، سبک‌های دلبستگی ناایمن محسوب می‌شوند.
این طبقه‌بندی دلبستگی در یک محیط شبه آزمایشگاهی به نام روش موقعیت ناآشنا که توسط روانشناسی کودک ، مری آینزورث ایجاد شد، برای شناسایی نوع دلبستگی کودک به کار رفت.
در این آزمایش، کودکان یک ساله برای مدت کوتاهی از مراقب اصلی خود جدا شدند و در معرض رویارویی با یک غریبه قرار گرفتند. این وضعیت خفیف استرس زا به محققان کمک کرد تا میزان ایمنی پیوند بین کودک و مراقبش را درک کنند.
نظریه دلبستگی، که توسط روانشناس بریتانیایی جان بالبی در دهه 1970 تدوین شد، بیان می‌کند که نوزادان برای ایجاد یک مدل کاری درونی سالم از روابط، به یک پیوند دلبستگی ایمن با نگاره‌ی دلبستگی اولیه نیاز دارند.
به گفته بالبی، انسان‌ها در هر سنی زمانی شادتر اند که مطمین باشند «بزرگ‌سال ویژه‌ی» مورد اعتمادشان در صورت بروز مشکلات به‌عنوان یک پایگاه امن پشت آنها می‌ایستد.
مراحل رشد دلبستگی
سال اول زندگی برای رشد دلبستگی ایمن حیاتی است. سبک دلبستگی بین کودک و مراقب در پایان 12 ماه نخست زندگی نوزاد شکل می‌گیرد. مراحلی وجود دارد که توسعه سبک دلبستگی از آنها می‌گذرد؛ عبارت از:
مرحله پیش دلبستگی (0 تا 3 ماهگی)
- نوزادان هنوز ترجیح خاصی نسبت به والد خود ندارند
- آنها در واکنش به هرکسی که می‌شد آرامشان کند، تسلی می‌یابند
دلبستگی بدون تمایز (6 هفتگی تا 7 ماهگی)
- نوزادان مراقبان اولیه خود را ترجیح می‌دهند
- آنها هنوز هم توسط کسانی که مراقب اصلی شان نیستند، آرام می‌شوند، اما در تمایز بین غریبه ها و کسانی که می شناسند بهتر عمل می‌کنند
دلبستگی متمایز: (7 تا 11 ماهگی)
- نوزادان ترجیح واضحی نسبت به یک مراقب نشان می‌دهند
- اگر از مراقب اصلی خود جدا شوند، ناراحت می‌شوند
- اکنون نوزادان در اطراف غریبه ها اضطراب نشان می‌دهند.
دلبستگی‌های چندگانه: تقریبا از 9 ماهگی به بعد
- اکنون نوزادان می‌توانند با افرادی غیر از مراقب خود ارتباط برقرار کنند.
- آنها می‌توانند توسط افرادی غیر از مراقب خود که با آنها پیوند داشته اند، مانند پدربزرگ و مادربزرگ و خواهر و برادر بزرگتر، آرام شوند.
سبک های دلبستگی در بزرگسالان
دانشمندان دریافته اند که سبک‌های دلبستگی در روابط عاشقانه میان بزرگسالان نیز کاربرد دارد. سبک‌های دلبستگی در روابط بزرگسالان تقریبا با چهار سبکی که در دلبستگی نوزاد-والد دیده می‌شود، مطابق است.
این 4 سبک عبارت اند از:
- ایمن
- اجتنابی
- مضطرب
- هراس آلود
دلبستگی بزرگسالان را می‌توان در دو بعد شناسایی کرد؛ اضطراب و اجتناب.
به طور کلی، دلبستگی ایمن با اضطراب و اجتناب کمتر همراه است، در حالی که یک سبک دلبستگی ناایمن با سطوح بالاتری از اضطراب و اجتناب ارتباط دارد.
در میان چهار سبک دلبستگی کودک، اعتقاد بر این است که دلبستگی ایمن، بهترین ویژگی‌های دلبستگی را داراست.
دلبستگی ایمن چیست؟
دلبستگی ایمن زمانی شکل می‌گیرد که کودک اطمینان یابد برای تامین نیازهایش می‌تواند به مراقبان خود اعتماد کند. در آزمایش موقعیت ناآشنا، کودک ایمن وقتی از مراقبانش جدا می‌شود، نشانه‌هایی از ناراحتی و گریه، و هنگام بازگشت او علایمی از شادمانی را نشان می‌دهد.
نوزادان ایمن با مراقب و احساس ایمنی، ارتباط عاطفی قوی ای ایجاد کرده است.
روابط دلبستگی ایمن، محیط بهینه‌ای را برای رشد مغز نوزاد فراهم می‌کند.
نشانه های دلبستگی ایمن در کودکان
ویژگی‌های سبک دلبستگی ایمن در کودکان عبارتند از:
- کودک ایمن هنگام جدا شدن از مراقب خود، علایم پریشانی و در بازگشت او، علایم شادمانی را نشان می‌دهد.
- آنها می‌توانند در بازگشت مراقبان خود به سرعت خودشان را جمع و جور کنند و تسلی یابند.
- آنها اطمینان دارند که مراقب شان بزرگسالی قابل اعتمادی است و می‌توان برای رفع نیازهای خود به او اعتماد کرد.
- آنها با کاوش در محیط اطراف خود احساس راحتی می‌کنند و می‌دانند که در صورت نیاز به تسکین یا کمک می توانند به سمت مراقبان خود بازگردند، زیرا آنها پایگاهی امن هستند.
نشانه های دلبستگی ایمن در بزرگسالان
ویژگی های سبک دلبستگی ایمن در بزرگسالان عبارت اند از:
- عصبانیت یا خصومت کمتری دارند
- اضطراب کمتری دارند
- از دید مثبت‌تر به خود و عزت نفس بالاتری برخوردارند
- سلامت روانی بهتری دارند و حتی در محیطی با تهدید بالا، احتمال کمتری برای ابتلای آنان به مسایل سلامت روان وجود دارد
مزایای دلبستگی ایمن
دلبستگی ایمن با مزایای بسیاری همراه است. کودکان ایمن معمولا:
- متکی به خود و مستقل‌تر اند
- پیروی از و همکاری بیشتری با والدین خود دارند
- عملکرد تحصیلی بالاتری نشان می‌دهند
- مهارت‌های تنظیم هیجانی بهتری دارند
- مهارت‌ها و شایستگی‌های اجتماعی بیشتری نشان می‌دهند
- اضطراب اجتماعی کمتر و فعالیت اجتماعی بیشتری دارند
همچنین، دلبستگی ایمن با مزایای اجتماعی و عاطفی زیادی در بزرگسالی همراه است. بزرگسالان ایمن معمولا:
- عزت نفس بالاتری دارند
- از شایستگی بیشتری برخوردارند
- در روابط نزدیک احساس اعتماد قوی‌تری نشان می‌دهند
- در مواجهه با نقض اعتماد، از راهبردهای سازنده‌تری استفاده می‌کنند. این روابط شاد، صمیمی، دوستانه و سالمی را برای‌شان به ارمغان می‌آورد
- رضایت جنسی بالاتری تجربه می‌کنند
چگونه دلبستگی ایمن ایجاد می شود؟
تحقیقات نشان می‌دهد که حتی ظریف‌ترین تغییر در رفتار والدین می‌تواند بر دلبستگی کودک تاثیر بگذارد.
والدین کودکان دارای دلبستگی ایمن، معمولا:
- نسبت به نیازهای فرزندشان حساس و پاسخگو هستند
- هنگام دستور دادن، از لحن محبت‌آمیز استفاده می‌کنند
- از طریق زبان بدنی آرامش‌بخش، ارتباط دیداری و جسمی راحتی با فرزندشان برقرار می‌سازند
- در خانه احساسات مثبت بیشتری نشان می‌دهند و از نظر تشویق فرزندان به استقلال و پذیرش آن در سطح بالایی هستند
در طبقه‌بندی سبک فرزندپروری بامریند، طبق تحقیقات، سبک فرزندپروری مقتدر بهترین نوع است و ویژگی‌های آن با الزامات ایجاد دلبستگی ایمن هماهنگی دارد.
برای کودکانی که در گذشته مورد بدرفتاری قرار گرفته‌اند، استفاده از زبان همدلانه، تماس چشمی دقیق و حالت بدنی حمایت‌کننده بسیار مهم است.
سخن پایانی
هیچ پدر و مادر کاملی در این دنیا وجود ندارد. اگر فرزندتان دلبستگی ایمن ندارد، ناامید نشوید. اگرچه الگوهای دلبستگی تا حد زیادی در طول عمر ثابت باقی می‌مانند، تجربیات سال‌های اولیه زندگی نقشی حیاتی ایفا می‌کنند، زیرا سبک‌های دلبستگی در پاسخ به رویدادهای مهم زندگی تغییر می‌کنند.
برای شروع فرآیند دلبستگی ایمن، والدین می‌توانند در زندگی روزمره تغییراتی مثبت ایجاد کنند. بهتر است سبک فرزندپروری حساس و پاسخگو را در پیش بگیرید. همچنین یادتان باشد که همیشه می‌توانید یک درمانگر یا متخصص سلامت روان در کلینیک روانشناسی را برای کمک در موقعیت‌های چالش انگیز زندگی، فرا بخوانید.
منبع
https://www.parentingforbrain.com
https://www.talkspace.com
کلینیک روانشناسی سها٬ مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی٬ مشاوره آنلاین٬ مشاوره خانواده و مشاوره جنسی
