عزت نفس، نظر کلی شما درباره خود، توانایی‌ها و محدودیت‌هایتان است. در این مقاله می‌خوانیم عزت نفس چیست، چه ویژگی‌هایی دارد، چه عواملی روی آن اثر دارد و چطور می‌توان آن را تقویت کرد.
عزت نفس چیست؟
عزت نفس چیست؟ شیوه‌ی تفکر ما در مورد خود و ارزشی که برای خودمان قایل هستیم، عزت نفس نام دارد.
همه ما گهگاه از خود انتقاد می‌کنیم، اما اگر اغلب در مورد خودتان افکاری بدی دارید یا خود را به گونه‌ای منفی قضاوت می‌کنید، ممکن است عزت نفس پایینی داشته باشید. شاید دلیل عزت نفس پایین خود را ندانید، اما اقداماتی وجود دارد که می‌توانید برای بهبود آن انجام دهید.
عزت نفس با اعتماد به نفس متفاوت است. اعتماد به نفس با اطمینان به توانایی خود در یک حیطه‌ی خاص ارتباط دارد. ممکن است یک فرد به توانایی خاص خود بسیار مطمین باشد، اما همچنان عزت نفس پایینی را تجربه کند. دستیابی به اعتماد به نفس در زمینه خاصی از زندگی لزوما باعث بهبود عزت نفس نمی‌شود.
نشانه های عزت نفس پایین چیست؟
علایم عزت نفس پایین عبارتند از:
- گفتن عبارات منفی درباره خود و خودانتقادگری
- شوخی با خود به شیوه ای تحقیرآمیز
- تمرکز بر نکات منفی و نادیده گرفتن دستاوردهای خود
- سرزنش خود بابت اشتباهات
- فکر می‌کنید دیگران بهتر از شما هستند
- فکر می‌کنید لیاقت خوش‌گذرانی را ندارید
- عدم پذیرش تعریف و تمجید
- دوری از چالش ها به دلیل ترس از شکست
- ناراحتی بیش از حد از عدم تایید یا انتقاد
- احساس غمگینی، افسردگی، اضطراب، شرم، عصبانیت یا بی ارزشی
- تعمیم‌دهی بیش از حد. فرض می‌کنید یک واقعیت یا رویداد منفی، قانونی کلی برای زندگی‌تان ایجاد می‌کند
- اشتباه گرفتن احساسات با واقعیات. احساس حماقت، تنبلی یا زشتی می‌کنید؛ بنابراین نتیجه می‌گیرید که واقعا احمق، تنبل یا زشت هستید.
- بابت اتفاقات منفیی که مسیولیت شان با شما نیست، احساس گناه می‌کنید
چه چیزی سبب عزت نفس پایین می‌شود؟
علل پایین بودن عزت نفس چیست؟ برخی از دلایل متعدد عزت نفس پایین ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- دوران کودکی ناخوشایند که در آن والدین (یا سایر افراد مهم مانند معلمان) بسیار انتقادگر بودند
- عملکرد تحصیلی ضعیف در مدرسه
- تجربه‌ی رویدادهای استرس‌زای مداوم زندگی مانند رابطه‌ی ناموفق یا مشکلات مالی
- رفتار نامناسب از طرف همسر، والدین یا مراقبان
- مشکل پزشکی مداوم مانند درد مزمن، بیماری جدی یا ناتوانی جسمی
- بیماری روانی مانند اختلال اضطراب یا افسردگی
- تجربه‌ی غفلت، آزار و قلدری در کودکی
- پیام ها و نظرات غیرسازنده که مردم در رسانه‌های اجتماعی به شما ارسال می‌کنند
عزت نفس پایین چه عوارض و پیامدهایی دارد؟
اگر عزت‌نفس پایینی دارید، ممکن است مشکلات زیر را تجربه کنید:
- در روابط، محل کار یا مدرسه مشکلاتی داشته باشید
- از انتقاد یا عدم تایید بسیار ناراحت شوید
- از فعالیت‌ها و افراد کناره‌گیری کنید
- از انجام هر کاری که شما را در معرض قضاوت یا سنجش دیگران قرار می‌دهد، دوری جویید
- به ظاهر خود اهمیت ندهید یا برعکس، با رسیدگی بیش از حد به ظاهر جبران کنید
- به مصرف بیش از حد الکل یا سومصرف مواد روی بیاورید
- زمانی که مورد آزار و قلدری قرار می‌گیرید از خود دفاع نکنید
- به افسردگی و اضطراب دچار شوید
- رفتارهای نامعقول شریک عاطفی‌تان را تحمل کنید، زیرا معتقدید دوست‌داشتنی نیستید. یا برعکس ممکن است احساس خشم کنید و دیگران را مورد آزار قرار دهید
- در برابر چالش‌های زندگی، تاب‌آوری پایینی داشته باشید
چه بیماری ها یا مشکلات سلامتیی با عزت نفس پایین رابطه دارند؟
عزت نفس پایین احتمالا با موراد زیر مرتبط باشد:
- افسردگی
- اضطراب
- اختلالات خوردن
- هراس اجتماعی
- سومصرف مواد
چطور عزت نفس خود را بهبود بخشید؟
راه های تقویت عزت نفس چیست؟ برای بهبود عزت نفس خود می‌توانید:
- به چیزهایی فکر کنید که در آنها مهارت دارید؛ نقاط قوت شما چیست؟
- برای دستاوردهای کوچک‌تان جشن بگیرید
- تفکر منفی خود را به چالش بکشید؛ به دنبال توضیحات جایگزین باشید و از دید تازه ای به اتفاقات نگاه کنید
- به چیزهایی فکر کنید که می‌توانید تغییرشان دهید و دست از نگرانی در مورد موضوعات تغییرناپذیر بردارید
- از تلاش برای انجام کامل کارها اجتناب کنید؛ کمال‌گرا نباشید
- در صورت برخوردن به اشتباه، خود را سرزنش نکنید
- کارهایی را انجام دهید که از آنها لذت می‌برید
- با افرادی وقت بگذرانید که شما را تحقیر نمی‌کنند
- برای کمک به مردم داوطلب شوید؛ این می‌تواند باعث ایجاد احساس بهتری نسبت به خودتان شود
- ورزش کنید تا خلق‌تان بالا برود
- تفکر سیاه یا سفید را کنار بگذارید؛ هیچ چیز کاملا خوب یا بد نیست
- فقط آنچه متعلق به شماست را بپذیریذ. مسیولیت عاطفی دیگران را به عهده نگیرید
- خودتان را ببخشید
- جریتمند باشید؛ نیازها، خواسته‌ها، احساسات، باورها و نظرات خود را با افراد در میان بگذارید
- ریسک کنید؛ تجربیات جدید فرصت‌هایی برای یادگیری هستند
- خودتان را تشویق کنید
- از مقایسه بپرهیزید. خودتان را مستقل از دیگران ارزیابی کنید
- از خودگویی مثبت استفاده کنید؛ با منتقد درونی‌تان بحث کنید
- فهرستی از ویژگی ها و دستاوردهای مثبت خود تهیه کنید و آن را جلوی چشمانتان قرار دهید: مثلا در پاتختی یا روی آینه اتاق. هر زمان احساس ضعف کردید به آن مراجعه کنید
- فهرست صفات و دستاوردهای مثبت خود را به طور مرتب بخوانید. هر چه بیشتر آن را بخوانید، بیشتر باورش خواهید کرد
- به طور منظم فهرست خود را به روزرسانی کنید
تفاوت عزت نفس با خودپنداره
عزت نفس با خودپنداره متفاوت است، اگرچه ممکن است بخشی از آن باشد. خودپنداره برداشتی است که ما از خود داریم؛ پاسخ ماست به سوال «من کیستم؟». آگاهی از تمایلات، افکار، ترجیحات، عادات، سرگرمی‌ها، مهارت‌ها و نقاط ضعف خود است.
تفاوت اعتماد به نفس با عزت نفس چیست؟
عزت نفس با اعتماد به نفس تفاوت دارد. اعتماد به نفس در مورد اعتماد شما به توانایی‌تان در رویارویی با چالش‌ها، حل مشکلات و تعامل موفقیت‌آمیز با جهان است. همانطور که احتمالا از این توصیف متوجه شدید، اعتماد به نفس بیشتر بر معیارهای بیرونی موفقیت و ارزشمندی مبتنی است تا معیارهای درونی که در عزت نفس دخیل‌اند.
ممکن است شخص به ویژه در یک زمینه اعتماد به نفس بالایی داشته باشد، اما عزت نفس پایینی را تجربه کند.
عزت نفس در مقابل شفقت به خود
شفقت به خود بر نحوه ارتباط ما با خود متمرکز است. خودشفقتی به این معناست که نسبت به خود مهربان و بخشنده هستیم و از تندخویی یا انتقاد بیش از حد نسبت به خود دوری کنیم. شفقت به خود می‌تواند ما را به یک حس سالم از عزت نفس هدایت کند.
طیف عزت نفس
طبیعی است که بعضی روزها نسبت به اوقات دیگر احساس بهتری به خود داشته باشید. در این زمان ممکن است این سوال به ذهن‌تان برسد: طیف عزت نفس چیست؟ به طور کلی می‌توان سه محدوده برای عزت نفس در نظر گرفت:
- عزت نفس بیش از حد بالا: احساس برتری نسبت به دیگران. افرادی که عزت نفس بیش از حد بالایی دارند، اغلب مغرور و خودپسند اند و احساس استحقاق دارند. آنها معمولا عیوب خود را نادیده می‌گیرند و از دیگران انتقاد می‌کنند.
- عزت نفس پایین: احساس حقارت نسبت به دیگران. افرادی که عزت نفس پایینی دارند، نظرات دیگران را برتر از نظرات خود ارزیابی می‌کنند. گاهی اوقات پذیرش تعریف و تمجید برای‌شان دشوار است، زیرا تمایل دارند به جای تمرکز بر دارایی‌های خود، بر نقاط ضعفِ درک شده‌شان تمرکز کنند. آنها اغلب از شکست می‌ترسند و معتقدند دیگران بهتر از آنان هستند.
- عزت نفس سالم: داشتن دیدی دقیق و متعادل از خود. افراد با عزت نفس سالم، توانایی‌ها، عیوب و نقاط قوت و ضعف‌شان را می‌شناسند و می‌پذیرند. آنها انتظارات واقع‌بینانه‌ای از خود و دیگران دارند.
افراد دارای عزت نفس سالم، چه ویژگی هایی دارند؟
- در ابراز نیازها و عقاید خود جریتمند اند
- به توانایی تصمیم‌گیری خود اطمینان دارند
- قادر به ایجاد روابط امن و صادقانه و قطع روابط ناسالم هستند
- در انتظارات خود از دیگران واقع بین اند
- از خود یا دیگران بیش از حد انتقاد نمی‌کنند
- انعطاف پذیرتر اند و بهتر می‌توانند استرس و شکست را تحمل کند
چطور برای ایجاد عزت نفس به دنبال حمایت باشیم
راه های دیگر ایجاد عزت نفس عبارت‌اند از:
- در مورد مسایل مربوط به عزت نفس خود با یک دوست یا یکی از عزیزان مورد اعتماد خود صحبت کنید
- برای کسب اطلاعات، مشاوره و ارجاع احتمالی به روانشناس، با پزشک خود مشورت کنید
- کتاب‌هایی راجع به خودیاری بخوانید
- یک دوره آموزشی در زمینه رشد شخصی بگذرانید
- از یک درمانگر آموزش‌دیده مشاوره بگیرید
کلام آخر
در این مقاله خواندید عزت نفس چیست و چطور می‌توان آن را بهبود بخشید. عزت نفس به معنای نظر شما نسبت به خودتان است. کسانی که عزت نفس پایینی دارند، بیشتر اوقات از خود ناراضی یا ناشاد هستند. برای تقویت عزت نفس، نیاز به توجه و تمرین روزانه دارید.
شما عزت نفس خود را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ هر سطحی از عزت نفس که دارید، برای ما بنویسید به نظرتان منشا آن چیست؟ همچنین، کارشناسان ما در بخش نظرات پاسخگوی سوالات شما هستند.
منابع:
https://www.healthdirect.gov.au/self-esteem
https://positivepsychology.com/self-esteem/
https://www.weber.edu/CounselingCenter/self-esteem.html
https://www.betterhealth.vic.gov.au/health/healthyliving/self-esteem
کلینیک روانشناسی سها٬ مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی٬ مشاوره آنلاین٬ مشاوره خانواده و مشاوره جنسی
