اضطراب بازگشت به مدرسه یکی از رایج‌ترین احساساتی است که بسیاری از دانش‌آموزان، والدین و حتی معلمان در آغاز سال تحصیلی تجربه می‌کنند. این اضطراب می‌تواند ناشی از ترس از محیط جدید، نگرانی درباره عملکرد درسی، فشارهای اجتماعی یا حتی دوری از فضای امن خانه باشد. اگرچه این موضوع یک تجربه طبیعی به‌حساب می‌آید، اما در برخی موارد ممکن است به حدی شدید شود که روند یادگیری و کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. در این مقاله، به معرفی 7 تکنیک کاربردی و موثر برای درمان اضطراب بازگشت به مدرسه می‌پردازیم که می‌توانند به افراد کمک کنند تا با آرامش و اعتماد به نفس بیشتری سال تحصیلی را آغاز کنند.
اگر فکر می‌کنید که اضطراب مدرسه، چه برای شما به عنوان والدین و چه فرزندتان باعث شده تا زندگی عادی و یادگیری در مدرسه دچار مشکل شود، می‌توانید از طریق دریافت مشاوره آنلاین و مشاوره تلفنی در مرکز مشاوره روانشناسی سها قدمی برای بهبود بردارید.
| عنوان | توضیحات |
| آشنایی با اضطراب ورود به مدرسه | کودکان در مدرسه با جدایی از والدین، تعاملات اجتماعی و محیط جدید روبرو می‌شوند که ممکن است اضطراب‌آور باشد. |
| نشانه‌های اضطراب بازگشت به مدرسه | نگرانی‌های مداوم، علایم جسمی، اختلال خواب و اجتناب از مدرسه از نشانه‌های اضطراب شدید در کودکان هستند. |
| چگونه استرس مدرسه را از بین ببریم؟ (نحوه کمک والدین به فرزندان) | والدین با حمایت عاطفی، تمرین محیط مدرسه، حفظ آرامش و تنظیم خواب می‌توانند اضطراب فرزندشان را کاهش دهند. |
آشنایی با اضطراب ورود به مدرسه
بازگشت به مدرسه می‌تواند برای بسیاری از کودکان با موجی از نگرانی و فشار همراه باشد. فضای مدرسه، با تمام تنوع و چالش‌هایش، محیطی است که کودک باید در آن با جدایی از والدین کنار بیاید، انتظارات آموزشی را برآورده کند، با همسالان تعامل موثر داشته باشد و در میان محیط‌های شلوغ و پرهیاهو مانند راهروها و سالن غذاخوری حرکت کند. این عوامل، به‌ویژه در آستانه آغاز سال تحصیلی جدید، موجب نوعی اضطراب در کودکان می‌شود که نشانه‌های آن را در ادامه بررسی می‌کنیم.
نشانه‌های اضطراب بازگشت به مدرسه
برای برخی از کودکان، به‌ویژه آن‌هایی که پیش‌زمینه‌ای از اضطراب یا اختلالات اضطرابی دارند، بازگشت به محیط مدرسه می‌تواند به‌مراتب سخت‌تر و پراسترس‌تر از حد معمول باشد. این فشار روانی اغلب در رفتارهای آنها نمایان می‌شود. در ادامه به چند نشانه اشاره می‌کنیم که ممکن است بیانگر اضطراب بیش از حد کودک در آستانه شروع سال تحصیلی باشد:
- پرسش‌های تکراری و نگرانی‌های پایان‌ناپذیر حتی پس از دریافت پاسخ. برای مثال: «اگه دوستم توی کلاس من نباشه چی؟ وقت ناهار با کی بشینم؟ اگه هیچ‌کس باهام حرف نزنه چی؟»
- بروز علایم جسمی بدون دلیل پزشکی، مانند دل‌درد، سردرد یا احساس خستگی مفرط، به‌خصوص در روزهایی که صحبت از مدرسه به میان می‌آید.
- تغییر در الگوی خواب، مثلا طول کشیدن غیرعادی زمان به خواب رفتن یا بیدار شدن‌های مکرر در طول شب با ابراز نگرانی، در حالی که قبلا چنین مشکلی نداشته‌اند.
- اجتناب آگاهانه از موقعیت‌های مربوط به مدرسه مانند بازدید از مدرسه قبل از شروع رسمی، دیدار با معلم جدید یا حتی امتناع از رفتن به مدرسه پس از آغاز سال تحصیلی (که در بخش بعدی بیشتر به آن خواهیم پرداخت).
بیشتر بخوانید: اضطراب اجتماعی در کودکان چیست؟
چگونه استرس مدرسه را از بین ببریم؟ (نحوه کمک والدین به فرزندان)
در ادامه، راهکارهایی موثر و کاربردی برای والدین ارایه می‌شود تا به فرزندانشان در کاهش اضطراب بازگشت به مدرسه کمک کنند. این نکات بر پایه حمایت عاطفی، ایجاد نظم رفتاری و آماده‌سازی ذهنی کودک طراحی شده‌اند و می‌توانند تاثیر مثبتی بر سازگاری او با آغاز سال تحصیلی داشته باشند.
۱. به جای دور کردن کودک از اضطراب، به او کمک کنید با آن روبرو شود
گرچه طبیعی است که والدین بخواهند کودکشان را از موقعیت‌های اضطراب‌آور دور نگه دارند یا به‌سرعت با اطمینان‌بخشی نگرانی‌های او را رفع کنند، اما این کار اغلب نتیجه معکوس دارد و به تقویت اضطراب در بلندمدت منجر می‌شود. بهتر است احساسات کودک را به رسمیت بشناسید و سپس او را تشویق کنید تا قدم‌های کوچکی در مسیر مواجهه با نگرانی‌اش بردارد. برای مثال، اگر فرزندتان از تنها سوار شدن به سرویس مدرسه می‌ترسد، می‌توانید به او پیشنهاد دهید با هم به ایستگاه سرویس بروید و مسیر را تمرین کنید. در این مسیر، حتما رفتارهای شجاعانه و تلاش‌های کوچک او را تشویق کنید. جملاتی مانند «خیلی عالی بود که امروز بدون گریه رفتی سوار سرویس شدی!» می‌تواند اعتمادبه‌نفس کودک را تقویت کند.
اگر فرزند دلبندتان اضطراب مدرسه دارد، مشاوره کودک و مشاوره خانواده گزینه‌های مناسبی برای شما هستند. برای رزرو وقت، با ما تماس بگیرید: 02166932737
۲. برنامه‌های مدرسه را شبیه‌سازی و تمرین کنید
داشتن تمرین‌های پیش از آغاز رسمی مدرسه به کودک کمک می‌کند با شرایط جدید آشنا شود و اضطرابش کاهش یابد. برای نمونه، با هم یک روال صبحگاهی را تمرین کنید: بیدار شدن، لباس پوشیدن، صبحانه خوردن و بستن کیف. بازدید از محیط مدرسه، دیدار با معلم جدید یا شرکت در تورهای آشنایی نیز فرصت خوبی برای خو گرفتن با فضای مدرسه است. پس از این تمرین‌ها، با فرزندتان گفت‌وگو کنید. از موفقیت‌هایش بگویید و درباره نکاتی که او را نگران کرده‌اند، با هم راه‌حل پیدا کنید. مثلا اگر نگران گم شدن در مدرسه است، به او یاد دهید در چنین شرایطی از چه کسی و چگونه کمک بگیرد.
۳. آرامشی را که انتظار دارید، خودتان نشان دهید
کودکان اضطراب والدین را به‌سرعت حس می‌کنند. بنابراین اگر خودتان هم در مواجهه با چالش‌ها دستپاچه شوید، فرزندتان نیز مضطرب‌تر می‌شود. در لحظاتی که کودک از رفتن به مدرسه امتناع می‌کند یا رفتارهای نگران‌کننده‌ای نشان می‌دهد، سعی کنید آرام بمانید. از تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق، شمردن آهسته یا تمرکز بر اشیای اطراف استفاده کنید تا آرامشتان را حفظ کرده و الگوی مناسبی برای فرزندتان باشید.
۴. خواب کافی، کلید کاهش اضطراب است
تغییر ناگهانی از برنامه تابستانی به برنامه مدرسه، برای بسیاری از کودکان دشوار است و ممکن است موجب بدخلقی و افزایش اضطراب شود. برای پیشگیری از این مسیله، بهتر است از چند هفته قبل از شروع مدرسه، زمان خواب و بیداری کودک را به‌تدریج تنظیم کنید. هر چند روز، زمان بیداری را کمی جلوتر بیاورید تا به ساعت دلخواه برسید. همچنین حذف وسایل الکترونیکی از اتاق خواب و کاهش زمان استفاده از صفحه نمایش‌ها در شب می‌تواند به کیفیت خواب کودک کمک کند و آرامش روانی‌اش را بهبود ببخشد.
5. گفت‌وگو و همدلی با کودک داشته باشید
یکی از موثرترین راه‌ها برای کمک به کودکانی که از جدایی دچار اضطراب می‌شوند، این است که با آنها گفت‌وگو کنیم و احساساتشان را بپذیریم. وقتی کودک متوجه می‌شود که والدین یا مراقبانش به احساسات او گوش می‌دهند و آنها را درک می‌کنند، احساس آرامش و امنیت بیشتری می‌کند. تاکید بر این‌که ترس و نگرانی در چنین شرایطی طبیعی است، باعث می‌شود کودک بداند که تنها نیست. همدلی در گفت‌وگو به والدین این فرصت را می‌دهد تا بفهمند چه عواملی باعث نگرانی کودک شده و بتوانند راهکارهایی مناسب با شرایط او در نظر بگیرند. علاوه بر این، صحبت کردن باز و صادقانه با کودک می‌تواند به برطرف‌کردن سوتفاهم‌ها یا ترس‌های ناآگاهانه درباره مدرسه کمک کند. وقتی فضایی امن و پشتیبانانه در خانه وجود داشته باشد، کودک بهتر می‌تواند با احساسات خود کنار بیاید و اضطرابش کاهش پیدا می‌کند.
در مورد اضطراب مدرسه، همیشه بهتر است اول علت را بفهمید. آیا چیزی در مدرسه او را اذیت می‌کند؟ وقتی فضایی امن و پشتیبانانه در خانه وجود داشته باشد، کودک بهتر می‌تواند با احساسات خود کنار بیاید و اضطرابش کاهش پیدا می‌کند.
6. یک برنامه روزانه ثابت داشته باشید
داشتن برنامه مشخص برای فعالیت‌های روزمره، به کودکان کمک می‌کند تا احساس نظم و پیش‌بینی‌پذیری داشته باشند. وقتی کودک بداند چه زمانی بیدار می‌شود، کی به مدرسه می‌رود و چه ساعتی برمی‌گردد، کمتر دچار اضطراب می‌شود. ثبات در برنامه روزانه، حس کنترل به کودک می‌دهد و این احساس که شرایط از دستش خارج نیست، باعث آرامش بیشتر می‌شود. اضافه کردن آیین‌هایی ساده و آرامش‌بخش مثل یک خداحافظی خاص، بغل کردن قبل از رفتن یا گفتن یک جمله مثبت، می‌تواند کمک زیادی کند. این کارها باعث می‌شود کودک با حس اطمینان بیشتری روز خود را آغاز کند و بداند که والدینش به او توجه دارند و در کنارش هستند.
7. با کادر مدرسه همکاری کنید
در مواردی که اضطراب جدایی کودک ادامه‌دار یا شدید است، ضروری است که معلمان و مشاوران مدرسه در جریان قرار بگیرند. اطلاع‌رسانی به مدرسه باعث می‌شود تا آنها بتوانند تدابیری برای حمایت از کودک در نظر بگیرند؛ مثلا یک فرد مورد اعتماد را در کنار او قرار دهند، فضایی برای آرام‌سازی در نظر بگیرند یا هنگام ورود و خروج بیشتر مراقب او باشند. همکاری میان والدین و کارکنان مدرسه باعث می‌شود کودک بداند که افراد زیادی برای کمک به او تلاش می‌کنند. این هماهنگی در خانه و مدرسه، حمایت روانی قدرتمندی برای کودک ایجاد می‌کند و او را در مسیر سازگاری با جدایی و شرایط جدید یاری می‌دهد.
با اضطراب جدایی کودکان در مدرسه چه کنیم؟
با آغاز سال تحصیلی، بسیاری از والدین در کنار اضطراب بازگشت به مدرسه با چالشی رایج روبه‌رو می‌شوند: اضطراب جدایی کودک هنگام رفتن به مدرسه. این اضطراب تنها مختص کودکانی نیست که برای اولین‌بار به مدرسه می‌روند، بلکه ممکن است در هر سنی و در شروع هر سال تحصیلی رخ دهد. در چنین شرایطی، برخورد درست والدین می‌تواند نقش بسیار موثری در کاهش نگرانی‌های کودک داشته باشد.
اضطراب جدایی چیست و چرا اتفاق می‌افتد؟
اضطراب جدایی بخشی طبیعی از فرآیند رشد کودکان است. آنها در حال یادگیری استقلال هستند، اما هنوز احساس وابستگی زیادی به والدین یا مراقبین خود دارند. همین مسئله باعث می‌شود که جدایی از خانه و حضور در محیطی جدید مانند مدرسه، برای برخی کودکان اضطراب‌آور باشد. این احساس معمولا خود را با شکایت‌هایی نظیر درد شکم، سردرد، بی‌قراری یا کج‌خلقی هنگام رفتن به مدرسه نشان می‌دهد. گاهی کودک ممکن است به شکل غیرمستقیم و از طریق رفتارهای وابستگی بیش از اندازه یا ترس از تنها خوابیدن، نگرانی خود را ابراز کند.
این اضطراب فقط به مدرسه محدود نمی‌شود
اضطراب جدایی می‌تواند در موقعیت‌های دیگر نیز بروز کند، مانند شب‌ماندن در خانه دوستان، سفر والدین یا حتی تغییرات بزرگ زندگی مثل نقل مکان یا طلاق. در چنین مواردی، کودکان اغلب نیاز دارند اطمینان پیدا کنند که شرایط تحت کنترل است و والدین همچنان در دسترس آنها هستند.
بهترین واکنش والدین: حمایت همراه با قاطعیت
در مواجهه با اضطراب جدایی، مهم‌ترین اصل حفظ تعادل بین همدلی و قاطعیت است. توصیه می‌شود که احساسات کودک را درک کنید، اما در عین حال اجازه ندهید ترس باعث اجتناب او از مدرسه شود. برای مثال، می‌توانید به کودک بگویید:
«می‌فهمم که نگران هستی، اما مدرسه رفتن بخشی از وظایف روزانه‌اته. بیا با هم درباره نگرانی‌هات صحبت کنیم.»
در برخی موارد، دلیل اصلی اضطراب ممکن است موضوعی واقعی باشد، مانند رفتار یکی از همکلاسی‌ها، معلم سخت‌گیر یا فشار درسی. اگر چنین مشکلی وجود دارد، بهتر است با مشارکت خود کودک به دنبال راه‌حل باشید. گفت‌وگو با معلم نیز می‌تواند در درک بهتر وضعیت کمک‌کننده باشد.
در برخی موارد، دلیل اصلی اضطراب ممکن است موضوعی واقعی باشد، مانند رفتار یکی از همکلاسی‌ها، معلم سخت‌گیر یا فشار درسی. اگر چنین مشکلی وجود دارد، بهتر است با مشارکت خود کودک به دنبال راه‌حل باشید.
از درگیر شدن در بحث و دل‌سوزی‌های بی‌جا خودداری کنید
تسلیم شدن در برابر گریه یا مخالفت‌های کودک، او را به تکرار این رفتار تشویق می‌کند. در عوض، با آرامش اما قاطع به برنامه روزانه پایبند بمانید. همچنین بهتر است موفقیت‌های کوچک کودک را تحسین کنید. مثلا اگر با وجود اضطراب، به مدرسه رفت، با جملاتی مانند «خیلی خوشحالم که امروز با شجاعت رفتی مدرسه» از او حمایت کنید.
چه زمانی باید نگران شد؟
در بسیاری از موارد، اضطراب جدایی به‌تدریج کاهش پیدا می‌کند و کودک پس از چند روز به شرایط عادت می‌کند. اما اگر این رفتار بیش از یک هفته ادامه داشت یا شدت آن زیاد بود (مثلا کابوس‌های شبانه، امتناع شدید از رفتن به مدرسه یا افت قابل توجه در عملکرد روزمره)، لازم است با یک متخصص مشورت شود. برخی کودکان به دلایل زمینه‌ای مانند تجربه طلاق، سوگ، نقل مکان یا سابقه اختلالات روانی در خانواده، ممکن است آمادگی کمتری برای تحمل جدایی داشته باشند. در چنین مواردی، مداخله زودهنگام می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کند.
چگونه برای درمان اضطراب در کودکان دبستانی برای ورود به مدرسه اقدام کنیم؟
برای درمان اضطراب در کودکان دبستانی هنگام ورود به مدرسه، باید با دقت و آگاهی عمل کرد. اگر احساس می‌کنید که اضطراب کودک شما بیش از حد طبیعی است یا به زندگی روزمره‌اش لطمه زده، مشاوره با متخصصان ضروری است. کلینیک روانشناسی سها با تیمی از روانشناسان کودک مجرب، آماده ارایه خدمات ارزیابی، مشاوره فردی و راهکارهای تخصصی برای مدیریت اضطراب کودکان است. در این مرکز، با روش‌های علمی و رویکردی دلسوزانه، به کودکان کمک می‌شود تا با اعتماد به نفس وارد دنیای مدرسه شوند.
برای 15 دقیقه مشاوره اولیه رایگان، به خط تلگرام ما پیغام دهید: 09198791784
جمع‌بندی
اضطراب بازگشت به مدرسه در کودکان، واکنشی طبیعی به تغییر و جدایی از محیط امن خانه است. این اضطراب می‌تواند به شکل دل‌درد، نگرانی یا بی‌قراری بروز کند. با ایجاد ارتباط همدلانه، داشتن برنامه روزانه منظم، حفظ آرامش والدین و همکاری با مدرسه می‌توان این اضطراب را کاهش داد. در موارد شدید یا ماندگار، مراجعه به روانشناس کودک ضروری است تا از تبدیل اضطراب به اختلالات پایدار جلوگیری شود. با حمایت صحیح، بیشتر کودکان می‌توانند به‌تدریج با محیط مدرسه سازگار شوند و با احساس امنیت و اعتماد به مسیر تحصیلی خود ادامه دهند.
سوالات متداول
آیا اضطراب بازگشت به مدرسه طبیعی است؟
بله، بسیاری از کودکان هنگام بازگشت به مدرسه دچار اضطراب موقت می‌شوند. این واکنش تا زمانی که مداوم نشده و به سایر جنبه‌های زندگی صدمه نزده، طبیعی است.
علایم اضطراب بازگشت به مدرسه چیست؟
دل‌درد، سردرد، بی‌قراری، بی‌میلی به رفتن به مدرسه و ترس از جدایی از والدین از نشانه‌های رایج هستند.
چه زمانی باید به روانشناس مراجعه کنیم؟
اگر اضطراب کودک مداومت یافت یا مانع از حضور او در مدرسه شد، بهتر است با متخصص مشورت شود.
چگونه می‌توان به کودک برای کاهش اضطراب کمک کرد؟
با ایجاد روال منظم، گفت‌وگوی همدلانه، حفظ آرامش خود و همکاری با مدرسه می‌توان اضطراب را کاهش داد.
منابع
