علایم PTSD چرا به وجود می‌آیند؟ تروما می‌تواند ساختار و کارکرد مغز را از خیلی جهات دستخوش تغییر کند. اگر پس از تجربه یک رویداد آسیب‌زا حس می‌کنید به حالت کاملا طبیعی برنگشته‌اید، شما تنها نیستید. و دلیلش اینجاست. در این مقاله می‌خوانیم تروما چه تغییراتی در مغز ایجاد می‌کند و علایم PTSD چرا به وجود می‌آیند.
بیشتر بخوانید: آثار ترومای کودکی بر روابط بزرگسالی
کارکرد مغز در محافظت از ما
زیبا و پیچیده است که مغز ما یک وظیفه اصلی دارد: ایمن نگه داشتن ما.
وقتی در مسیر زندگی حرکت می‌کنیم، مغز تجارب‌مان را به خاطرات تبدیل می‌کند. بنابراین، ما می‌توانیم با احساسات خوب از چیزهایی که حس چندان خوبی ندارند، بگذریم.
این مکانیسم دفاعی اولیه، خارق‌العاده است. هر خاطره‌ای مثل یک نقشه عمل می‌کند: این نقشه به یادگیری، توجه به جزییات مهم مانند جایی که بودیم، بویی که حس کردیم، چیزی که دیدیم، کسانی که آنجا بودند، احساساتمان و سایر چیزها کمک می‌کند.
با تروما، مغز با انجام اضافه کار می‌کوشد شما را به شدت ایمن نگه دارد. در این حالت، مغز بیش از حد به این نقشه‌ها از گذشته تکیه می‌کند؛ این سبب شکل‌گیری حس خطر در لحظه حال می‌شود، حتی با اینکه تهدید مدت‌هاست از بین رفته است.
اگر اختلال استرس پس از تروما (PTSD) ایجاد شود، می‌تواند تغییراتی ماندگار در مغز ایجاد کند. بدون درمان، این تغییرات می‌تواند مانع از زیستن یک زندگی شاد و سالم شوند.
چرا این اتفاق می‌افتد و شما برای بهبودی از تروما چه کار می‌توانید انجام دهید؟ در ادامه مقاله همراهمان باشید.
اثر تروما بر مغز چگونه است؟
در ایالات متحده، 3.6% بزرگسالان دچار PTSD هستند. در بین این افراد، 37% علایم شدیدی را تجربه می‌کنند.
برای درک چرایی ایجاد PTSD، خوب است درکی اولیه از مغز داشته باشیم.
مدل مغز سه‌گانه در دهه 1960 توسط عصب‌شناس به نام پایول دی مک‌لین معرفی شد. تا به امروز، این مدل همچنان به عنوان یک راه اصلی برای درک کارکرد شناختی به ما کمک می‌کند.
مغز می‌تواند به سه بخش اصلی از ساده تا پیچیده تبدیل شود:
- خزنده یا مغز قدیم: این بخش دربردارنده غرایز بقا است و فرایندهای بدنی مانند ضربان قلب، تنفس، گرسنگی و تشنگی را مدیریت می‌کند.
- پستاندار: شامل سیستم لیمبیک است که هیجاناتی مانند لذت و ترس را پردازش می‌کند. این قسمت همچنین دلبستگی و تولید مثل را تنظیم می‌کند.
- منطقی یا مغز جدید: مسیول پردازش حسی، یادگیری، حافظه، تصمیم‌گیری و حل مسیله پیچیده است.
وقتی یک رویداد تروماتیک را تجربه می‌کنید، مغز تمام سیستم‌های غیر ضروری را خاموش می‌کند و به ساختارهای مغزی «پایین‌تر» پناه می‌برد. این سیستم عصبی سمپاتیک را فعال می‌کند و برای آزادسازی هورمون‌های استرس علامت می‌دهد. بدن شما برای حالت بقا آماده می‌شود: جنگ، گریز یا میخکوب شدن. چهارمین پاسخ به تروما اخیرا معرفی شده که «تملق گفتن» نام دارد.
به محض پایان یافتن تهدید، سیستم اعصاب پاراسمپاتیک روشن می‌شود. این به مغز اجازه می‌دهد تا در هر سه بخش خود به کارکرد طبیعی ادامه دهد. بنابراین شما می‌توانید به دنبال اتفاقی که افتاده، آرامش خود را بازیابید.
با این حال، برای برخی، برگشتن به حالت قبل به سادگی رخ نمی‌دهد. در واقع PTSD به معنای ماندن مغز در حالت بقا در تمام مدت و ناتوانی در آرامسازی خود است.
اثرات درازمدت تروما بر مغز
در ادامه برخی از اثرات درازمدت تروما بر مغز و نحوه منجر شدن آن را به علایم PTSD می‌خوانیم:
آمیگدال
این منطقه‌ی 1 اینچی بادامی شکل در مغز، «زنگ هشدار» نام دارد. آمیگدال همین که خطر را احساس کرد، شما را وارد حالت جنگ یا گریز می‌کند.
اگر با تروما زندگی می‌کنید، پژوهش‌ها نشان می‌دهند که آمیگدال شما نمی‌تواند فرق بین یک تهدید فعلی و قبلی را تشخیص دهد. بنابراین، وقتی به یاد یک تجربه پیشین می‌افتید، دقیقا به گونه‌ای پاسخ می‌دهد که انگار رویداد تروماتیک را برای بار اول تجربه می‌کنید. به همین دلیل، سیلی از هورمون‌های استرس مانند کورتیزول را آزاد می‌کند.
در نتیجه، ممکن است در تمام مدت احساس بی‌قراری، گوش به زنگی بالا یا سطح بالای استرس یا اضطراب کنید.
هیپوکامپ
این قسمت در پشت مغز قرار دارد و مرکز یادگیری در نظر گرفته می‌شود. پژوهش‌ها نشان می‌دهد در افرادی که تروما تجربه کرده‌اند، هیپوکامپ کوچک‌تر و کمتر فعال است. این می‌تواند به مشکلاتی در حافظه و حل مسیله منجر شود.
این موضوع می‌تواند تمایز حال و گذشته را دشوار سازد و شما را در حالت مداوم گوش‌به‌زنگی یا واکنش‌دهی هیجانی قوی نگه دارد.
کرتکس پیش‌پیشانی
در جلوی مغز شما قرار دارد. کرتکس پیش‌پیشانی حوزه‌ی منطق و تصمیم‌گیری است. برای کسانی که با تروما دست‌وپنجه نرم می‌کنند، پژوهش‌ها نشان می‌دهد که این ناحیه فعالیت کمتری دارد.
این سرکوبی می‌تواند یادگیری اطلاعات جدیدی را که می‌توانست در کنترل ترس کمکتان کند، آهسته سازد. کرتکس پیش‌پیشانی در ترکیب با یک آمیگدال بیش‌فعال، برای غلبه بر پاسخ‌های جنگ، گریز یا میخکوب شدن زمان دشوارتری را سپری می‌کند.
بر همین اساس، ممکن است حس کنید کنترل پاسخ ترس برایتان سخت است یا با تفکر منطقی کشمکش داشته باشید.
سیستم عصبی
وقتی سیستم عصبی فرد دچار علایم PTSD مداوما در حالت تحریک بیش از حد است، پنجره تحمل شما کوچک می‌شود. پنجره تحمل، میزانی از استرس است که شما قادر به مدیریتش هستید.
در مقایسه با شخص بدون سابقه تروما، شما ممکن است دریابید که با کوچک‌ترین حادثه‌ای منفجر می‌شوید. یا نسبت به وقایعی پاسخ تروما نشان می‌دهید که دیگران چنین پاسخی نمی‌دهند.
این تغییرات چگونه بر زندگی روزانه شما تاثیر می‌گذارد؟
زیستن با تروما چالش‌انگیز است. با تغییرات زیادی که در مغز رخ می‌دهد، در کنار هورمون‌های استرس که به طور منظم در سراسر بدنتان گردش دارند، ممکن است چندین علامت PTSD را تجربه کنید.
بر اساس انجمن روانپزشکی امریکا (APA)، برخی از این علایم شامل موارد زیر است:
- خشم
- اضطراب
- تحریک‌پذیری
- فلش‌‌بک‌‌ها
- کابوس‌ها
- حملات پانیک
- مشکلات حافظه
- مشکل در تصمیم‌گیری
- دشواری در فکر کردن، تمرکز یا یادگیری
همچنین ممکن است متوجه فقدان انگیزه در خود شوید. وقتی مغزتان انرژی زیادی را برای حفاظت از شما از تهدیدات ادراک‌شده‌ی بیرونی صرف می‌کند، احتمالا احساس تحلیل انرژی خواهید کرد. به کار بستن نیروی خود برای انجام وظایف روزانه یا فعالیت‌های خودمراقبتی می‌تواند دشوار شود.
همچنین، چنانچه مغز شما در حالت بیش‌هشیاری نسبت به تهدید قرار دارد، ممکن است درک دقیق احساسات و افکار دیگران یا فهم نیات آنها برایتان دشوار شود. این یعنی چالش‌های ارتباطی برمی‌خیزند و روابط نزدیک شما متشنج می‌شود.
بهبودی از PTSD
درمان PTSD برای هر شخصی متفاوت است. معمولا برخی از انواع روان‌درمانی یا گفتگودرمانی را شامل می‌شود. برخی روش‌های پیشنهادی عبارتند از:
- درمان شناختی رفتاری (CBT). این روش می‌تواند الگوهای فکری منفی را شناسایی و متوقف کند و متعاقبا به تغییراتی در رفتار منجر شود.
- درمان پردازش شناختی (CPT). به شما کمک می‌کند باورهایی را که از رویداد تروماتیک برداشت کرده‌اید، بازسازی کنید.
- درمان مواجهه طولانی‌‌مدت (PE). با کارکردن روی محرک‌های آسیب‌رسان در محیط امن اتاق درمان، به یادگیری تحمل پریشانی و فنون آرامسازی خود کمک می‌کند.
- حساسیت‌زدایی با حرکات چشم و پردازش مجدد (EMDR). از تُن یا ضرب استفاده می‌کند تا از لنزی متفاوت و با عقایدی جدید، یک رویداد تروماتیک را مرور کنید.
انجمن روانشناسی امریکا همچنین برای اضطراب، افسردگی و اختلالات خواب مرتبط با PTSD، بازدارنده‌های بازجذب اختصاصی سروتونین (SSRI) را پیشنهاد می‌کند. رایج‌ترین داروهای تجویزی عبارتند از:
- پاروکستین
- فلوکستین
- سرترالین
چندین راهبرد خودمراقبتی وجود دارد که می‌تواند تفاوت چشمگیری در سفر بهبودی شما ایجاد کند. از جمله: داشتن رژیم غنی از مواد مغذی، خوابیدن 7 الی 9 ساعت هر شب، انجام تمرینات ورزشی ملایم و تمرین ذهن‌آگاهی یا مراقبه.
گام بعدی
با وجود اینکه علایم PTSD می‌تواند عمیق شود، مغز و سیستم عصبی انعطاف‌پذیراند و بهبودی امکان‌پذیر است.
آموزش PTSD اهمیت دارد؛ هرچه بیشتر بدانید، برای کنارآمدن با هرچالشی در زندگی خود مجهزتر می‌شوید. بنابراین در مورد این اختلال تحقیق کنید و بیشتر بخوانید.
همچنین در این مسیر می‌توانید از کمک متخصصان حوزه تروما در سهاکلینیک بهره‌مند شوید.
تروما می‌تواند در یک لحظه اتفاق بیافتد؛ درحالیکه مغز و بدن ممکن است مدت‌ها برای برگشتن به حالت قبل و ترمیم تلاش کنند. در مسیر بهبودی خود، صبور باشید و دست از تلاش مستمر برندارید.
در این مقاله دلایل بروز علایم PTSD را خواندید. آیا شما کارکرد مغز سه‌گانه را قبول دارید؟ نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
منبع
کلینیک روانشناسی سها٬ مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی٬ مشاوره آنلاین٬ مشاوره خانواده و مشاوره جنسی
