آسیب مغزی تروماتیک (TBI) یک مسیله پزشکی جدی است که بر نحوه عملکرد مغز شما تاثیر می‌گذارد. در این مقاله می‌خوانیم TBI چیست، چه علایم و عللی دارد و چگونه درمان می‌شود.
بیشتر بخوانید: تاثیر طبیعت بر مغز انسان
آسیب مغزی تروماتیک چیست؟
TBI یا آسیب مغزی تروماتیک یک علت رایج مرگ و ناتوانی در ایالات متحده است. ممکن است به دنبال یک ضربه یا تکان شدید سر یا نفوذ یک شی به جمجمه به این وضعیت دچار شوید. این آسیب‌ها می‌تواند باعث مشکلات پزشکی کوتاه و بلند مدت شود و زندگی شما را تحت تاثیر قرار دهد. اما راه‌هایی برای پیشگیری و درمان وجود دارد.
آیا TBI شایع است؟
آسیب مغزی تروماتیک هر ساله هزاران نفر را در ایالات متحده تحت تاثیر قرار می‌دهد. در سال 2020، بیش از 214000 نفر به علت TBI به مراقبت بستری نیاز داشتند. بیش از 69000 نفر به دلیل مشکلات مربوط به آسیب مغزی جان خود را از دست دادند.
انواع آسیب‌های مغزی تروماتیک
آسیب‌های مغزی تروماتیک ممکن است نافذ یا غیر نافذ (بلانت) باشد:
- نافذ: آسیب مغزی تروماتیک نافذ زمانی است که چیزی جمجمه شما را سوراخ کرده، وارد بافت مغزتان شده و به بخشی از مغز شما صدمه می‌زند. متخصصان گاهی این نوع TBI را «باز» می‌نامند. اگر یک جسم تیز مانند ترکش، گلوله یا چاقو به سرتان اصابت کند، TBI نفوذی ممکن است اتفاق بیفتد.
- بلانت: TBI غیر نافذ یا بلانت زمانی است که چیزی به سر شما ضربه می‌زند و مغزتان به داخل جمجمه برخورد می‌کند. متخصصان از اصطلاحات TBI سر بسته یا بلانت برای این نوع آسیب استفاده می‌کنند. TBI غیر نافذ ممکن است در صورت تصادف با وسیله نقلیه، زمین خوردن، ضربه به سر، آسیب دیدگی در انفجار یا مجروح شدن حین ورزش اتفاق بیفتند.
علاوه بر این، متخصصان آسیب‌های مغزی را با عناوین خفیف، متوسط و شدید طبقه‌بندی می‌کنند. آنها ممکن است در مورد TBI خفیف از اصطلاح ضربه مغزی استفاده کنند. معمولا TBI متوسط و شدید با هم گروه‌بندی می‌شوند.
علایم آسیب مغزی تروماتیک
اگر به سرتان ضربه خورده، حتما سلامت کلی خود را ارزیابی کنید. نشانگان آسیب تروماتیک مغزی می‌تواند در طول زمان تغییر کند. TBI می‌تواند تغییرات شیمیایی در مغزتان ایجاد کرده و جلوی عملکرد سالم مغزتان را بگیرند.
علایم آسیب مغزی تروماتیک بسته به خفیف، متوسط یا شدید بودن وضعیت متفاوت است. اما همه TBI ها ممکن است علایمی از جمله مشکلات جسمی، مشکل در تفکر یا حافظه و مسایل اجتماعی یا عاطفی ایجاد کنند.
کودکان و بزرگسالان علایم مشابهی دارند. علایم TBI در نوزادان با مشکلات خوردن یا شیردهی نمایان می‌شود. آنها ممکن است به طرز تسکین‌ناپذیری گریه کنند. به این معنی که هرکاری برای آرامش آنها انجام دهید، گریه‌شان قطع نمی‌شود.
بیشتر بخوانید: اختلال هویت گسسته چیست؟
علایم TBI خفیف
نشانگان آسیب مغزی تروماتیک خفیف متفاوت است. آنها می‌توانند بلافاصله، چند روز یا حتی یک هفته پس از آسیب‌دیدگی ایجاد شوند. ممکن است همیشه نتوانید بین ضربه شدید به سر و احساس بدحالی ارتباط برقرار کنید. با بهبودی مغزتان از آسیب، علایم نیز تغییر می‌کند.
نشانه‌های جسمی
علایم رایج عبارتند از:
- تهوع و استفراغ
- سرگیجه یا مشکلات تعادل
- سردرد
- حساسیت یافتن چشم به نور
- خستگی
- مشکلات بینایی مانند تاری دید
مشکلات تفکر و حافظه
اگر TBI خفیف دارید، ممکن است علایمی مانند زیر تجربه کنید:
- گیجی
- دشواری در تمرکز
- مشکل در تفکر شفاف
- از دست دادن حافظه کوتاه مدت
- احساس کند شدگی حرکات
- بی‌حسی و سستی
مسایل اجتماعی یا عاطفی
ممکن است علایم زیر را تجربه کنید:
- اضطراب
- عصبی بودن
- تحریک‌پذیری
TBI خفیف ممکن است بر خواب شما تاثیر بگذارد. همچنین ممکن است در به خواب رفتن مشکل یابید. مثلا کمتر یا بیش از حد معمول بخوابید.
علایم آسیب مغزی تروماتیک متوسط یا شدید
نشانگان TBI متوسط یا شدید ممکن است در طول زمان تغییر کند.
نشانه‌های جسمی
مشکلات جسمی می‌تواند جدی باشد، از جمله:
- از دست دادن هوشیاری (از حال رفتن). TBI متوسط باعث بیهوشی می‌شود که بیش از 30 دقیقه اما کمتر از 24 ساعت طول می‌کشد. در آسیب مغزی تروماتیک شدید، فرد بیش از 24 ساعت بیهوش خواهد بود
- کما
- ضعف در بازوها و پاها
- مسایل مربوط به تعادل و هماهنگی
- مشکلات شنوایی یا بینایی
- تغییرات در ادراک حسی، مانند لمس
بیشتر بخوانید: تاثیر خواب بر عملکرد مغز چیست؟
مشکلات تفکر و حافظه
TBI متوسط یا شدید می‌تواند علایمی مانند زیر ایجاد کند:
- گیجی
- مشکل در تمرکز
- دشواری در تفکر شفاف
- از دست دادن حافظه کوتاه مدت
- مشکل در برقراری ارتباط
- بی‌حسی و سستی
مسایل اجتماعی یا عاطفی
آسیب مغزی تروماتیک متوسط یا شدید می‌تواند علایم زیر را ایجاد کند:
- اضطراب
- عصبی‌بودن
- تحریک‌پذیری
- غمگینی
- افسردگی
- خشم
- پرخاشگری
- مشکل در مدیریت رفتار
- بیش از حد معمول تکانشی بودن
عوارض آسیب‌های مغزی چیست؟
آسیب مغزی تروماتیک خفیف، متوسط و شدید عوارض مختلفی ایجاد می‌کند.
اگر TBI خفیف دارید و به مغزتان زمانی برای بهبودی نمی‌دهید، خطر ابتلا به سندرم ضربه ثانوی افزایش می‌یابد. این وضعیتی کشنده است که زمانی رخ می‌دهد که مغز به طور ناگهانی متورم شده و بافت آن جابجا شود.
TBI های متوسط یا شدید عواقب بلندمدتی دارند، از جمله:
- خونریزی مغزی
- تشنج
- آسیب و ناتوانی دایمی مغز
- امید به زندگی کوتاه‌تر
TBI متوسط یا شدید خطر ابتلا به مشکلات زیر را افزایش می‌دهد:
- بیماری آلزایمر
- اضطراب
- آنسفالوپاتی تروماتیک مزمن
- افسردگی
- اختلالات حرکتی
- اختلال استرس پس از تروما
آسیب‌های مغزی تروماتیک چگونه تشخیص داده می‌شوند؟
اگر TBI خفیف دارید، پزشک شما را معاینه و در مورد علایم‌تان سوال می‌پرسد. آنها همچنین می‌خواهند در مورد علت آسیب بیشتر بدانند. بنابراین ممکن است آزمایش‌های زیر را تجویز کنند:
-
ارزیابی عصبی
تست‌های تصویربرداری سی تی اسکن یا ام آر آی، خونریزی و تورم مغز را بررسی می‌کند.
-
آزمایش‌های خون
اگر آسیب مغزی متوسط یا شدید دارید، پزشک احتمالا آزمایش خون تجویز می‌کند تا بتواند در مورد درمان فوری تصمیم بگیرد.
درمان آسیب مغزی تروماتیک چیست؟
درمان‌های مختلفی برای TBI خفیف و متوسط/شدید وجود دارد. درمان‌های خاص بسته به شرایط شما متفاوت است.
درمان TBI خفیف
اگر آسیب مغزی خفیف دارید، متخصص ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
- استراحت
- مسکن‌های بدون نسخه
- معاینات منظم طی چند هفته آینده برای مشاهده علایم جدید یا تشدید نشانه‌ها
درمان TBI متوسط یا شدید
آسیب مغزی متوسط یا شدید یک وضعیت اورژانسی است. متخصصان ممکن است به دلایل زیر جراحی انجام دهند:
- کاهش فشار داخل جمجمه
- خروج هرگونه بقایای وسیله خارجی از درون جمجمه (در TBI نافذ)
- برداشتن لخته‌های خون
- ترمیم شکستگی‌های جمجمه
- قرار دادن مانیتورهایی در مغز برای اندازه‌گیری فشار و اکسیژن
دارودرمانی
متخصصان ممکن است داروهایی را تجویز کنند، از جمله:
- داروهای ضد درد
- ضد تشنج‌ها
- دارو برای جلوگیری از ترومبوآمبولی وریدی
- محرک‌ها برای افزایش هوشیاری
- ضد افسردگی‌ها
- داروهای ضد اضطراب
سایر درمان‌ها
پس از بهبودی بعد از جراحی، احتمالا درمان توانبخشی شروع خواهد شد. هدف از توانبخشی، بهبود توانایی شما برای انجام فعالیت‌های روزانه و کمک به مدیریت چالش‌های سلامت روان است. ممکن است درمان‌های زیر را دریافت کنید:
- فیزیوتراپی
- کار درمانی
- گفتار درمانی
- درمان بهبود تنفس
- روان‌درمانی برای کمک به مشکلات عاطفی یا روانی
- پیشگیری
آیا می‌توان از TBI جلوگیری کرد؟
ممکن است نتوانید از همه چیزهایی که احتمالا سبب آسیب مغزی می‌شوند، دوری کنید. اما اقداماتی وجود دارد که می‌توانید برای محافظت از سر و کاهش خطر ابتلا به TBI انجام دهید. در ادامه چند پیشنهاد وجود دارد:
-
خطر سقوط خود را کاهش دهید.
اگر 65 سال یا بیشتر دارید، خطر افتادن‌تان بیشتر است. با نصب نرده برای پلکان، برداشتن سیم‌های بلند برق یا میزهای کوچک که می‌تواند باعث زمین خوردن شما شود، مسیرهای ایمن را در سراسر خانه ایجاد کنید.
-
لباس ایمن بپوشید.
در ورزش‌هایی مانند دوچرخه سواری یا رانندگی با موتورسیکلت، از وسایل محافظ استفاده کنید.
-
کمربندتان را ببندید.
کمربند ایمنی خود را ببندید و مطمین شوید که مسافران کمربند خود را بسته‌اند. نوزادان و کودکان نوپا را حتما در صندلی مخصوص کودک در ماشین قرار دهید.
آیا بهبودی کامل پس از آسیب مغزی تروماتیک ممکن است؟
بستگی به شرایط شما دارد. تمام آسیب‌های مغزی تروماتیک می‌توانند چالش‌هایی ایجاد کنند. در برخی موارد، آسیب مغزی عواقب طولانی مدت دارد. اگر به TBI مبتلا هستید، از پزشک خود بپرسید که چه آینده‌ای در انتظارتان است.
من ضربه مغزی خفیف دیده‌ام، چطور از خودم مراقبت کنم؟
بیشتر افراد مبتلا به آسیب مغزی خفیف پس از چند روز استراحت احساس بهتری می‌یابند. اگر TBI خفیف دارید، می‌توانید از روش‌های زیر از خود مراقبت کنید:
- اجتناب از فعالیت‌هایی که سر و مغز شما را در معرض خطر آسیب دوم قرار می‌دهد.
- اگر سردرد دارید، از پزشک خود در مورد مسکن‌های بدون نسخه و زمان مصرف آنها سوال کنید.
- بهبودی مغز شما زمان می‌برد. استراحت اضافی می‌تواند مفید باشد. اگر مشکل خواب دارید، با پزشک خود در مورد اقدامات بهبود خواب صحبت کنید.
چه سوالاتی از پزشک خود بپرسم؟
اگر آسیب مغزی خفیف دارید، می‌توانید سوالات زیر را از پزشک‌تان بپرسید:
- آسیب مغزی من از چه نوعی است؟
- آیا به جراحی یا درمان نیاز خواهم داشت؟
- چه زمانی بهبود نسبی پیدا می‌کنم؟
- چه زمانی می‌توانم به محل کار یا دانشگاه برگردم؟
اگر از فردی که آسیب مغزی تروماتیک شدید دارد، مراقبت می‌کنید، می‌توانید بپرسید:
- گزینه‌های مداوا به چه شکل‌اند؟
- آنها به چه نوع توانبخشی نیاز خواهند داشت؟
- شانس بهبودی آنان چقدر است؟
- چگونه می‌توانم به آنها کمک کنم تا با این وضعیت کنار بیایند؟
سخن پایانی
در بدترین حالت، TBI یا آسیب مغزی تروماتیک می‌تواند زندگیتان را تهدید کند. اما حتی TBI های خفیف نیز می‌توانند زندگی را دستخوش تغییر کنند.
خیلی چیزها می‌توانند سبب آسیب مغزی تروماتیک شوند، از سقوط اتفاقی و تصادفات وسیله نقلیه گرفته تا خشونت بین فردی. هیچ تضمینی وجود ندارد که بتوانید از عوامل سبب‌ساز TBI دوری کنید. اما می‌توانید اقداماتی را برای کاهش خطر انجام دهید.
اگر فکر می‌کنید که در معرض خطر آسیب مغزی تروماتیک هستید، از پزشک عمومی خود در مورد نحوه محافظت از خود و مغزتان بپرسید.
منبع:
کلینیک روانشناسی سها٬ مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی٬ مشاوره آنلاین٬ مشاوره خانواده و مشاوره جنسی
