در طول انجام EEG یا نوار مغزی چه انتظاراتی باید داشته باشیم؟ در این مقاله می‌خوانیم نوار مغزی چیست و برای چه مشکلاتی کاربرد دارد؟
نوار مغزی یا EEG چیست؟
تست نوار مغزی یا الکتروآنسفالوگرافی (EEG) برای ارزیابی تشنج، تشخیص صرع، تشخیص دیگر عارضه‌های پزشکی همچون اختلالات خواب یا صدمات مغزی و کمک به تشخیص اختلالات روانی به کار می‌رود. همچنین EEG به نظارت بر فعالیت مغزی در طول جراحی یا هنگامی که فرد در اغما به سر می‌برد، کاربرد دارد.
EEG فعالیت الکتریکی مغز را ثبت می‌کند. این یک روش غیر تهاجمی است که توسط الکتروهایی که به پوست سر (جمجمه) متصل می‌شوند، ناهنجاری‌های امواج مغزی را نشان می‌دهد. ارایه دهندگان مراقبت‌های اولیه یا متخصصانی مانند عصب‌شناسان می‌توانند تست نوار مغزی را اجرا کنند.
انواع نوار مغزی چیست؟
چندین نوع از EEG و چندین نسخه از هر نوع وجود دارد. نوعی که روی شما اجرا می‌شود، بستگی به چراییِ نیاز شما به تست دارد. دو نوع اساسی نوار مغزی، نوع متداول و سرپایی هستند.
کاربرد الکترودها
صرف نظر از نوع EEG، فعالیت الکتریکی مغز توسط دیسک‌های فلزی کوچک (الکترودها) که در الگویی استاندارد روی پوست سر قرار می‌گیرند، گردآوری می‌شود. الکترودها ممکن است بی‌سیم باشند یا توسط سیم‌هایی به کامپیوتر متصل شوند.
الکترودها فعالیت الکتریکی تولید شده توسط مغز را تشخیص می‌دهند و این اطلاعات را به رایانه منتقل می‌کنند. اطلاعات در آنجا پردازش شده و به صورت الکترونیکی ذخیره یا چاپ می‌شود. امواج مغزی به صورت خطوطی ثبت می‌شوند و هر ردی نشان دهنده ناحیه متفاوتی در مغز است.
کاربرد EEG چیست؟
نوار مغزی یا EEG، فعالیت الکتریکی مداوم مغز را اندازه‌گیری می‌کند. EEG بیشتر اوقات برای ارزیابی فعالیت تشنج یا خطر حملات برای فرد به کار می‌رود. حملات تشنجی، تخلیه‌های الکتریکی ناهنجار مغز هستند که می‌توانند سبب سردرگمی، بی‌قراری، حرکات غیر قابل کنترل، توهمات و حتی بیهوشی شوند.
EEG کاربردهای دیگری نیز دارد؛ شامل جستجوی فعالیت غیرعادی مغز که میتواند ناشی از موارد زیر باشد:
- صدمات به سر
- تومور مغزی
- عفونتی مانند آنسفالیت (التهاب مغز که معمولا توسط ویروس‌ها ایجاد می‌شود)
- سکته
- اختلالات خواب ناشی از تشنج
EEG همچنین میتواند برای موارد زیر استفاده شود:
- تشخیص اینکه چرا بیمار در کما، حالت دلیریوم یا مرگ مغزی است
- ارزیابی بیمار از نظر مسمومیت دارویی
- نظارت بر بیمار در حال بیهوشی پزشکی برای اطمینان از سطح مناسب بیهوشی
- نظارت بر بیمار تحت جراحی مغز یا عروق برای کسب اطمینان از اینکه این روند باعث آسیب دایمی به مغز او نمی‌شود
- بررسی مغز فرد از نظر علایم اولیه زوال عقل یا بیماری آلزایمر
خطرات موارد منع مصرف
برای بیشتر افراد، EEG امن است و هیچ خطری ندارد. الکترودهایی که برای EEG به کار می‌روند، بی‌خطرند زیرا فقط بارهای الکتریکی را جمع‌آوری می‌کنند. EEG هیچگونه الکتریسیته از خود منتشر نمی‌کند.
در موارد نادر، EEG میتواند در افراد دچار یک اختلال تشنجی، سبب بروز حمله شود. در این موارد، حملات به دلیل تنفس عمیق یا نورهای چشمک‌زن رخ می‌دهند. دلیل این موضوع همچنین ممکن است عدم مصرف داروها یا کم کردن داروها توسط بیمار پیش از انجام آزمایش باشد.
چنانچه این اتفاق در طول گرفتن نوار مغزی برای شما رخ دهد، متخصصان با داروهای ضدتشنجِ سریع-پاسخ، اکسیژن و سایر تجهیزات ایمنی به شما کمک می‌کنند.
چه عواملی دقتِ نتیجه تست نوار مغزی را کاهش می‌دهند؟
- عملکردهای بدن (مانند ضربان قلب، تنفس، تعریق، قند خون)
- حرکات (مثل صحبت کردن، تکان خوردن)
- داروها و مواد (مثل آرام بخش، کافیین)
- عوامل شخصی (مثل موهای بسیار چرب، مواد موجود در مو مانند اسپری یا ژل)
- عوامل محیطی (مانند چراغ‌های چشمک‌زن)
پیش از تست
به طور معمول انجام یک تست EEG در مراجعان سرپایی بین 20 تا 30 دقیقه طول می‌کشد. در بیماران بستری، این مدت میتواند به بیش از 24 ساعت برسد.
برای تست EEG چه بپوشیم و چه بخوریم؟
شما قرار است مدتی بی‌حرکت بنشینید یا دراز بکشید؛ بنابراین یک لباس راحت بپوشید.
به مدت دست کم 12 ساعت پیش از گرفتن تست نوار مغزی بهتر است هیچگونه مواد غذایی حاوی کافیین مانند چای مصرف نکنید. کافیین میتواند بر نتیجه تست شما اثر منفی بگذارد. طی روز یا شب پیش از انجام تست نباید روزه باشید. در واقع، غذا نخوردن میتواند قند خون شما را پایین بیاورد که این بر نتایج اثرگذار است.
مصرف بیشتر داروها قبل از تست EEG بلامانع است، مگر اینکه داروی شما حاوی آرامبخش باشد که باید این موضوع را با ارایه‌دهنده خدمات EEG در میان بگذارید.
سایر ملاحظات
روز قبل از انجام تست نوار مغزی، موهای خود را خوب بشویید و از هیچگونه اسپری یا ماسک مو استفاده نکنید. چربی مو باعث می‌شود اتصال الکترودها به پوست سر با مشکل روبرو شود.
در طول تست
وقتی الکترودها روی سرتان قرار گرفتند، تکنیسین از شما می‌خواهد چشمانتان را ببندید و آرام باشید. ممکن است به شما پیشنهاد دهند که نفس‌های عمیق بکشید. مهم است که در طول ثبت امواج مغزی‌تان، آرام بمانید. حتی پلک زدن میتواند بر نتیجه اثر بگذارد.
در طول تست، تکنیسین ممکن است از شما بخواهد کارهای مشخصی انجام دهید، مثلا عمیق یا تند نفس بکشید، چشمان خود را باز و بسته کنید یا شما را با چراغ چشمک‌زن یا صدا مواجه کند.
پس از تست
تکنیسین، الکترودها را به آرامی از سرتان جدا می‌کند. آنها پس از هر بار انجام نوار مغزی، الکترودها را با آب گرم یا استون تمیز می‌کنند. شاید جای الکترودها روی پیشانی‌تان کمی قرمز شود اما جای نگرانی نیست؛ زود از بین می‌رود.
نتایج EEG به چه معناست؟
نتیجه EEG شما برای بررسی به متخصص مغز و اعصاب‌تان که نوار مغزی شما را درخواست کرده، ارسال می‌شود.
گزارش غیر طبیعی از الکتروانسفالوگرام میتواند نشان‌دهنده موارد زیر باشد:
- میگرن
- خونریزی
- آسیب سر
- آسیب بافتی
- تشنج
- تورم
- سو مصرف مواد
- اختلالات خواب
- تومورها و عفونت ها
qEEG چیست؟
تجزیه و تحلیل کمی EEG ، qEEG نام دارد که در اصطلاح عامیانه به آن «نقشه مغزی» می‌گویند. در این روش، فعالیت EEG پردازش شده، معمولا به نقشه‌های رنگی عملکرد مغز به نام نقشه‌های مغز تبدیل می‌شود.
EEG و اطلاعات qEEG مشتق شده از آن را می‌توان به عنوان یک ابزار بالینی برای ارزیابی عملکرد مغز و ردیابی تغییرات در عملکرد مغز توسط متخصصان استفاده کرد. آنها سپس می‌توانند با توجه به نتایج، مداخلات مختلف مانند نوروفیدبک یا دارو را به کار ببرند.
نقشه مغزی به ما این توانایی را می‌دهد که تغییرات پویایی را که در طول انجام تکالیف پردازش شناختی در سراسر مغز اتفاق می‌افتد، مشاهده کنیم. این رویکرد جدید میتواند برای برنامه‌ریزی یک طرح درمان دقیق به متخصص شما کمک کند.
کاربرد qEEG چیست؟
نقشه مغزی میتواند به تشخیص اختلالات روانشناختی از جمله موارد زیر کمک کند:
- اختلالات یادگیری
- بیش فعالی-نقص توجه (ADHD)
- افسردگی
- اضطراب
- دمانس یا زوال عقل
درمان نوروفیدبک با استفاده از نوار مغزی
یکی از روش‌های درمان در این حوزه، نوروفیدبک نام دارد. در طول نوروفیدبک، شما به یک EEG متصل می‌شوید که الگوهای امواج مغزتان را کنترل می‌کند. در همین حال، یک فیلم یا برنامه تلویزیونی را روی مانیتور کامپیوتر تماشا می‌کنید.
این دستگاه، امواج مغزی شما را هنگام تماشای فیلم یا برنامه تلویزیونی کنترل می‌کند و در پاسخ به فعالیت مغز شما، تصویر را تغییر می‌دهد. ممکن است تصویر حذف شده یا سوسو بزند. مغز شما زمانی پاداش می‌گیرد که فعالیت در محدوده طبیعی باشد.
فرض پشت همه انواع نوروفیدبک این است که به مغز شما اجازه می‌دهد الگوهای جدیدی از فعالیت الکتریکی را که با آرامش و تمرکز مرتبط است، یاد بگیرد. مغز شما «یاد می‌گیرد» به گونه‌ای عمل کند که عملکرد روزانه‌تان را بهبود بخشد.
نوروفیدبک برای کمک به بیماران مبتلا به شرایط مختلف مانند زیر به کار می‌رود:
- ADD/ADHD
- مدیریت خشم
- اضطراب
- سندرم خستگی مزمن
- درد مزمن
- افسردگی
- اعتیاد به مواد مخدر، تنباکو و الکل
- اختلالات اشتها
- سردرد و میگرن
- اختلالات یادگیری
- اختلال وسواس جبری (OCD)
- اختلال نافرمانی مقابله‌ای (ODD)
- مدیریت درد
- اختلالات تشنجی
- اختلالات خواب
- سکته
- آسیب‌های تروماتیک مغزی
شواهد علمی زیادی برای اثربخشی نوروفیدبک در بهبود حافظه، توجه، خلق و خو، خواب و بسیاری دیگر از مشکلات مرتبط با مغز وجود دارد. بهبود این مشکلات میتواند کیفیت زندگی و بهره‌وری روزانه شما را تا حد زیادی افزایش دهد.
در این مقاله درباره نوار مغزی EEG ، نقشه مغزی qEEG و نوروفیدبک خواندید. اگر در این زمینه سوالی دارید، در بخش دیدگاه‌ها مطرح کنید. کارشناسان ما در سریع‌ترین زمان ممکن پاسخگوی شما عزیزان خواهند بود.
منابع
https://www.verywellhealth.com
کلینیک روانشناسی سها٬ مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی٬ مشاوره آنلاین٬ مشاوره خانواده و مشاوره جنسی
