داشتن کودک حرف گوش نکن یکی از بزرگترین چالشهای والدین است. همهی کودکان در مراحل مختلف رشد، رفتارهایی از خود نشان میدهند که مدیریت و پاسخگویی مناسب به آنها دشوار است. حرف گوش نکردن و نافرمانی نیز یکی از این رفتارهاست که ممکن است به دلایل مختلف در کودک ایجاد شده و اصلاح آن نیازمند روشهای تربیتی صحیح و صبورانه است. با ما در ادامه این مطلب همراه باشید تا به بررسی دلایل نافرمانی کودکان و ارایه راهکارهایی برای مدیریت این رفتارها بپردازیم.
روایتی کوتاه درباره کودک حرف گوش نکن
سارا، مادری مهربان و دلسوز است که مدتی است به دلیل کج خلقیها و ناسازگاریهای مداوم پسر پنجسالهاش، سپنتا دچار درگیری ذهنی شده است. سپنتا از همان ابتدا کودکی باهوش بود، اما اخیرا در برابر خواستههای مادرش برای جمع کردن اسباب بازیها یا رفتن به رختخواب، مقاومت میکرد. کار به جایی رسیده بود که هر بار سارا از او میخواست کاری انجام دهد، با گفتن: «نه، نمیخوام!» به کار خود ادامه میداد. سارا احساس ناامیدی میکرد و نمیدانست چگونه باید با این رفتار مقابله کند. تا اینکه یک روز تصمیم گرفت از مشاوره کودک کمک بگیرد. روانشناس کودک به او پیشنهاد کرد تا در قدم اول، به جای اصرار و تنبیه، با کودکش صحبت کرده و تلاش کند تا احساسات او را درک کند.
بعد از آن، سارا وقتی میخواست سپنتا را تشویق به جمع کردن اسباب بازیهایش کند به او گفت: «میدونم که بازی کردن رو دوست داری؛ اما الان وقت شامه. اگه اسباب بازیهات رو جمع کنی، میتونیم با هم پاستا درست کنیم.» این رفتارها، نه فورا، اما به مرور توانست از میزان نافرمانی سپنتا بکاهد. این تجربه به سارا نشان داد که با درک و همدلی میتواند رفتارهای نافرمانانه فرزندش را به رفتارهای مناسب تبدیل کند.
بیشتر بخوانید: علت و درمان پرخاشگری کودکان
دلایل حرف گوش نکردن کودکان
در ادامه مهمترین دلایل نافرمانی کودکان را مورد بررسی قرار میدهیم:
تمایل به استقلال
کودکان به طور طبیعی دوست دارند استقلال خود را نشان دهند. این رفتار به ویژه در سنین پایین، بخشی از فرایند رشد آنهاست که گاهی ممکن است به شکل نافرمانی بروز پیدا کند. استقلال طلبی بخشی از شخصیت سازی کودک است که والدین باید آن را با راهنماییهای مناسب هدایت کنند.
جلب توجه
برخی از کودکان سعی میکنند با حرف گوش نکردن، توجه والدین یا اطرافیان را به خود جلب کنند. به طور کلی کمبود توجه مثبت ممکن است باعث بروز رفتارهای منفی در کودک شود. در چنین مواردی والدین باید به دنبال راههایی برای ابراز توجه به شیوه مثبت باشند.
نداشتن مرزهای مشخص
عدم وجود قوانین یا مرزهای مشخص میتواند باعث سردرگمی و نافرمانی کودک شود. کودکان به دستورالعملهای واضحی نیاز دارند تا رفتار خود را با آنها تنظیم کنند. این مرزها باید به طور مداوم بازنگری و به کودک یادآوری شوند.
احساس ناامنی یا اضطراب
قرار گیری در محیطهای پرتنش یا تغییرات بزرگ در زندگی مانند طلاق والدین میتواند باعث بروز نافرمانی و حرف گوش نکردن در کودکان شود. کودکان به محیطی پایدار و قابل پیش بینی نیاز دارند و این رفتار آنها اغلب پاسخی به احساس ناامنی در محیط اطرافشان است.
بیشتر بخوانید: با لجبازی کودکان چطور برخورد کنیم؟
الگوهای رفتاری نامناسب
کودکان از والدین یا سایر بزرگسالان الگو میگیرند. اگر والدین آنها رفتارهایی مانند فریاد زدن یا نافرمانی را داشته باشند، کودک نیز ممکن است این رفتارها را تقلید کند. بنابراین والدین باید الگوی مثبتی از رفتارهایی که انتظار دارند از کودکشان ببینند را به او ارایه دهند.
عدم هماهنگی والدین
تضاد در رویکردهای تربیتی والدین میتواند باعث سردرگمی کودک شود. وقتی قوانین یا انتظارات والدین با یکدیگر تضاد داشته باشند، کودک نمیداند کدام را دنبال کند. اما هماهنگی میان والدین کلید حل این مشکل است.
تاثیر همسالان
همسالان میتوانند نقش مهمی در شکلگیری رفتارهای کودک داشته باشند. کودکانی که با دوستان و دیگر کودکان حرف گوش نکن وقت میگذرانند، ممکن است این رفتارهای آنها را تقلید کنند. به همین دلیل نیز، نظارت بر روابط کودک و تشویق او به انتخاب دوستان مثبت اهمیت به سزایی دارد.
نیازهای جسمی و عاطفی برآورده نشده
اگر نیازهای جسمی و عاطفی کودک، مانند خواب کافی، تغذیه مناسب و توجه عاطفی، نادیده گرفته شوند، میتوانند منجر به بروز رفتارهای نافرمانانه در او شوند. والدین باید این نیازها را بشناسند و به آنها توجه کنند.
راهکارهای عملی برای اصلاح نافرمانی در کودکان
استفاده از تکنیکهای زیر در هنگام مواجهه با کودک حرف گوش نکن میتواند تاثیرات مثبتی در نافرمانی آنها داشته باشد:
1.ایجاد ارتباط موثر
گوش دادن فعال و همدلانه به حرفهای کودکان میتواند به کاهش نافرمانی او کمک کند. این کار باعث میشود کودک احساس کند که حرفهایش شنیده و نیازهایش درک میشوند. والدین باید بدون قضاوت به کودک گوش دهند و با او همدلی کنند.
2.تعیین قوانین و پیامدهای منطقی
مرزبندی و تعیین قوانین مشخص، به کودکان کمک میکند تا انتظارات دیگران از آنها را به درستی درک کنند. از سوی دیگر تعریف پیامدهای منطقی و قابل پیش بینی برای نقض این قوانین نیز میتواند تا حد زیادی موثر باشد. اما در نهایت این قوانین باید به زبان ساده و روشن بیان شوند تا کودک آنها را درک کند.
3.تشویق رفتارهای مثبت به منظور تقویت آنها
تشویق و پاداش دادن به رفتارهای خوب کودک میتواند تاثیر مثبتی در حرف گوش کردن او داشته باشد. زیرا کودک یاد میگیرد برای تشویق و دریافت پاداش بیشتر، رفتارهای مثبت بیشتری نشان دهد. اما توجه کنید که نیازی به پاداشهای بزرگ نیست و والدین میتوانند از هدیههای کوچک نیز برای این امر استفاده کنند.
4.حفظ آرامش
والدین باید در برخورد با رفتارهای نافرمانانه کودک، آرامش خود را حفظ کنند. عصبانیت یا فریاد زدن میتواند وضعیت را بدتر کند. والدین باید نفس عمیق بکشند و موقعیت را با خونسردی مدیریت کنند.
5.مشارکت دادن کودک در تصمیم گیریها
فرصت دادن به کودک برای مشارکت در تصمیم گیریها میتواند حس مسیولیت پذیری او را تقویت کند. برای مثال، میتوان از او خواست در برنامه ریزی فعالیتهای روزانه مشارکت کند. این کار باعث میشود کودک احساس ارزشمندی کند.
6.تمرکز بر نیازهای کودک
شناخت نیازهای جسمی و روانی کودک، مانند خواب کافی، تغذیه مناسب و نیاز به محبت، میتواند به کاهش نافرمانی کودک کمک کند. والدین باید تلاش کنند این نیازها را (چه در سطح جسمی و چه در سطح عاطفی و روانی) برآورده کنند.
همچنین بخوانید: بدغذایی کودکان: چرا کودکم هر غذایی را نمیخورد؟
7.استفاده از روشهای خلاقانه
روشهای خلاقانهای مانند طراحی جدول پاداشهای سطح بندی شده میتوانند انگیزه کودک را برای بهتر رفتار کردن افزایش دهند. جدول پاداش، یک روش ساده و جذاب تربیتی با هدف تشویق رفتارهای مثبت کودکان است. این جدول معمولا شامل رفتارهایی است که والدین از کودک انتظار انجام آنها را دارند (مانند انجام تکالیف یا کمک در کارهای خانه) و در کنار آن، پاداشهای سطح بندی شدهای وجود دارد که کودک به ازای انجام رفتارهای مثبت میتواند کسب کند. مثلا:
- یک ستاره برای مرتب کردن تخت خواب
- دو ستاره برای انجام تکالیف بدون یادآوری
وقتی تعداد ستارهها به مقدار مشخصی رسید، کودک میتواند پاداش انتخابیاش را دریافت کند (مثل یک بازی خاص یا زمان بیشتری برای تماشای تلویزیون).
8.اصلاح رفتارهای غلط در والدین
والدین باید رفتار خود را نیز به درستی بررسی کرده و الگوی مناسبی برای کودکشان باشند. رفتارهای مثبت والدین میتواند به کودک در یادگیری این رفتارها کمک کند. والدین باید از تنبیههای غیرمنطقی کودک اجتناب کرده و با رفتارهای مثبت و صحیح، رفتارهای نامناسب کودک را پاسخ دهند.
9.صبر و مداومت
مدیریت و اصلاح نافرمانی در کودک حرف گوش نکن نیازمند صبر و پشتکار است. والدین باید انتظارات واقع بینانهای از کودک خود داشته باشند و برای ایجاد تغییرات مثبت، به تدریج عمل کنند.
10.مراجعه به مشاور
اگر نافرمانی کودک شدید باشد، مشاوره با یک روانشناس کودک میتواند به والدین کمک کند تا با راهنماییهای حرفهای به مدیریت رفتار کودک بپردازند. روانشناسان میتوانند راهکارهای فردی و مناسبی برای اصلاح این رفتارها و موقعیتها ارایه دهند. برای ارتباط با مشاورین مجرب کودک به صفحه اصلی سهاکلینیک سر بزنید و فرم ارزیابی رایگان را برای فرزند دلبند خود تکمیل کنید.
11.تقویت همدلی و احترام متقابل
والدین باید احتیاط لازم را در رفتارهایشان با کودک داشته باشند و حس همدلی را به او انتقال دهند. این کار باعث میشود کودک احساس کند درک شده است و احترام متقابل به وجود میآید. این روش یکی از موثرترین راهها برای کاهش نافرمانی است.
نتیجهگیری
سازگاری با کودک حرف گوش نکن یکی از مهمترین موانع تربیتی و رفتاری برای والدین است. اما با درک دلایل این رفتار و استفاده از روشهای علمی و مثبت میتوان به مدیریت و اصلاح آن کمک کرد. برقراری ارتباط موثر، تشویق رفتارهای مثبت، حفظ آرامش و تعیین قوانین مشخص از جمله اصولی هستند که به والدین کمک میکنند تا رفتارهای نافرمانانه کودک را کنترل کنند. همچنین داشتن صبر، تلاش مداوم، و بهره گیری از راهنماییهای حرفهای میتواند محیطی حمایتگر و امن برای رشد کودک فراهم کند.
منابع
