دزدی در کودکان رفتاری است که می‌تواند والدین را شوکه کند. این رفتار در بسیاری از موارد نه به دلیل نیت مجرمانه، بلکه به‌واسطه کنجکاوی، نیازهای روانی برآورده‌نشده یا تاثیرپذیری از محیط اطراف بروز می‌کند. اگرچه دزدی در سنین پایین لزوما نشان‌دهنده شخصیت مجرم نیست، اما نادیده گرفتن آن می‌تواند به تداوم این رفتار منجر شود. در این مقاله به بررسی علت‌های رایج دزدی در کودکان و راهکارهای موثر برای درمان آن خواهیم پرداخت.
اگر احساس می‌کنید رفتار دزدی در کودک شما وجود دارد، می‌توانید با رزرو مشاوره کودک از مشاوره آنلاین در مرکز مشاوره روانشناسی سها استفاده کنید. برای رزرو نوبت با ما تماس بگیرید: 09198791784
| عنوان | توضیحات |
| علت دزدی در کودکان چیست؟ | کودکان ابتدا مالکیت را نمی‌فهمند. دلایل مختلفی مثل جلب توجه، هیجان و فشار همسالان باعث دزدی می‌شود. |
| دلایل روانشناختی پشت دزدی در کودکان | مشکلات کنترل رفتار، اعتماد به نفس پایین و تنش‌های عاطفی از عوامل مهم دزدی در بچه‌ها هستند. |
| وقتی کودکان خردسال دست به دزدی می‌زنند، چه باید کرد؟ | به کودکان نوپا با آرامش و بدون تنبیه توضیح دهید که نباید بدون اجازه چیزی را بردارند. |
| آموزش مفهوم مالکیت در سال‌های ابتدایی مدرسه | کودکان مدرسه‌ای باید یاد بگیرند که دزدی اشتباه است و باید وسایل را برگردانند و عواقب را درک کنند. |
| زمانی که کودک از همکلاسی یا دوستانش دزدی می‌کند | ارتباط با والدین و معلمان مهم است. وسایل باید به آرامی برگردانده شود و گفتگو باید بدون تحقیر باشد. |
| واکنش به دزدی در فضای خانواده | بازگرداندن وسایل به اعضای خانواده همراه با یک روش جبران مثل عذرخواهی، حس مسیولیت‌پذیری را آموزش می‌دهد. |
| چه زمانی باید از متخصص کمک گرفت؟ | اگر دزدی تکرار شد یا ریشه عمیق‌تری داشت، مشورت با روانشناس ضروری است و تنبیه‌های شدید مفید نیستند. |
| راههای مقابله با دزدی کودکان | آموزش احترام به مالکیت، حفظ ارتباط عاطفی، توضیح صدمات دزدی و تشویق جبران اشتباهات. |
روایت خانم الف مراجع کلینیک مشاوره سها
«پسرم، امیرعلی، هشت سالشه. چند هفته پیش متوجه شدم از کیف پول من چند اسکناس برداشته. اول فکر کردم اشتباه می‌کنم، اما وقتی پول از کیف پدرش هم کم شد، حدسم قوی‌تر شد که کار اونه. وقتی باهاش صحبت کردم، گریه کرد و گفت با پول برای همکلاسیش خوراکی خریده چون دلش می‌خواسته با اون دوست بشه. انگار یه سطل آب یخ ریختن روم. باورم نمی‌شد پسر من داره اعتراف می‌کنه که ازم دزدی کرده! اینقدر ترسیده بود که می‌دونستم که نباید دعواش کنم، ولی واقعا نمی‌دونستم چه واکنشی باید بدم. اینجوری شد که فورا وقت مشاوره گرفتم و اومدم اینجا..»
چرا کودکان دزدی می کنند؟ علل دزدی
کودکان نوپا هنوز مفهوم مالکیت فردی را به‌طور کامل درک نکرده‌اند. آن‌ها صرفا چیزی را که می‌خواهند، برمی‌دارند، بدون اینکه بدانند این کار اشتباه است. اما با افزایش سن، کودکان به تدریج متوجه تفاوت میان «متعلق به من» و «متعلق به دیگران» می‌شوند. اگر متوجه شدید فرزندتان چیزی را برداشته که متعلق به او نیست، بهتر است دلایل احتمالی این رفتار را بررسی کنید. برخی از این دلایل عبارت‌اند از:
عدم آگاهی
آیا کودک شما واقعا می‌داند که کارش اشتباه بوده یا هنوز درک درستی از دزدی ندارد؟
وسوسه شدن
آیا شی مورد نظر به راحتی در دسترس بوده و کودک نتوانسته در برابر برداشتن آن مقاومت کند؟
جلب توجه
آیا این رفتار نشانه‌ای از نیاز کودک به توجه بیشتر است؟ شاید شی دزدیده شده برایش جایگزین محبت یا امنیت باشد.
برای ارزیابی روانشناختی رایگان فرزندتان، با ما تماس بگیرید: 09198791784
خشم یا تلافی
آیا او برای مقابله با احساس بی‌عدالتی یا خشم درونی دست به این کار زده است؟
هیجان طلبی
آیا دزدی برای او هیجان‌آور بوده و به نوعی بازی یا ماجراجویی تبدیل شده است؟
آزمایش قوانین
شاید کودک می‌خواهد بداند در صورت ارتکاب این رفتار، چه واکنشی از سوی اطرافیان دریافت خواهد کرد.
نیت خوب
گاهی کودکان برای هدیه دادن به دیگران چیزی را می‌دزدند، بدون درک صحیح از درست و غلط.
گاهی کودکان با نیتی خوب، برای هدیه دادن به دیگران چیزی را می‌دزدند.
استقلال طلبی
ممکن است فرزند شما برای اثبات اینکه بزرگ شده یا مستقل است، دست به این کار زده باشد.
تاثیرپذیری از دیگران
فشار همسالان یا گروه دوستان ممکن است او را به این مسیر سوق داده باشد.
خودنمایی
برخی کودکان برای تحت تاثیر قرار دادن دیگران یا نشان دادن برتری خود، اقدام به دزدی می‌کنند.
مشکلات مالی
شاید کودک فکر کند به جز دزدیدن، راهی برای به‌دست آوردن آن وسیله ندارد.
احساس شایستگی
ممکن است کودک هر چیزی را که می‌خواهد، حق خودش بداند، حتی اگر مالک آن نباشد.
اختلال سلوک
گاهی علایم دیگری همراه با رفتار سرقت وجود دارند، مانند آسیب به دیگران و حیوانات، صدمه زدن به اموال دیگران و فرار از خانه و مدرسه. در این صورت ممکن است فرزند شما نیاز به ارزیابی بابت ابتلا به اختلال سلوک داشته باشد.
نیاز به مشاوره فوری دارید؟ همین حالا تماس بگیرید: 09198791784
یک نکته مهم
در بیشتر مواقع، چند عامل مختلف همزمان در شکل‌گیری این رفتار نقش دارند. شاید خود کودک هم نداند چرا چنین کاری کرده و نتواند دلیل روشنی برای آن ارایه دهد.
دلایل روانشناختی پشت دزدی در کودکان
شناخت جنبه‌های روانی دزدی در کودکان می‌تواند به والدین کمک کند تا به ریشه مشکل برسند و واکنشی درست و حمایتی نشان دهند.
برخی از دلایل روانشناختی این رفتار عبارتند از:
- مشکلات در کنترل رفتار: برخی کودکان به دلیل ابتلا به اختلالاتی مانند نقص توجه یا کنترل تکانه، قادر به مهار رفتارهای ناگهانی خود نیستند. در این شرایط، دزدی می‌تواند نتیجه یک تصمیم لحظه‌ای بدون فکر قبلی باشد.
- اعتماد به نفس پایین: کودکانی که احساس بی‌ارزشی دارند، گاهی تصور می‌کنند داشتن وسایل خاص آن‌ها را ارزشمندتر جلوه می‌دهد و همین ذهنیت می‌تواند آن‌ها را به سمت دزدی سوق دهد.
- واکنش به تنش‌های عاطفی: تجربه اتفاقات سخت مانند جدایی والدین، مرگ عزیزان یا تغییر محیط زندگی ممکن است باعث بروز رفتارهایی نظیر دزدی شود. در این صورت، سرقت به عنوان راهی برای تخلیه تنش یا جلب حمایت عاطفی معنا می‌یابد.
- تاثیر ارزش‌های مادی: کودکی که در محیطی رشد می‌کند که داشتن کالاهای خاص نشانه موفقیت تلقی می‌شود، ممکن است تحت تاثیر حسادت یا مقایسه با دیگران، به گرفتن وسایل دیگران روی بیاورد.
بیشتر بخوانید: اختلال شخصیت ضد اجتماعی چیست؟
وقتی کودکان خردسال دست به دزدی می‌زنند، چه باید کرد؟
تصور کنید کودک نوپایی بدون اجازه در حال برداشتن کلوچه‌ای از قفسه فروشگاه است یا اسباب‌بازی خواهرش را برمی‌دارد. در چنین موقعیتی، واکنش والدین بسیار اهمیت دارد. این رفتار در سنین پایین معمولا به‌دلیل عدم شناخت کودک از مفهوم مالکیت است و نه از روی قصد و نیت بد. پس بهتر است برخوردی آموزنده و آرام داشته باشید.
واکنش به دزدی در کودکان نوپا و پیش دبستانی
اگر کودک پیش دبستان چیزی را از فروشگاه یا از اموال دیگری برداشته است، به زبان ساده و واضح توضیح دهید که بدون اجازه، نباید چیزی را برداریم. برای مثال بگویید: «برای خریدن این وسیله باید اول پول بدیم و بزرگ‌ترا باید اجازه بدن.» سپس از او بخواهید آن وسیله را برگرداند یا خودتان این کار را انجام دهید. در این سن، نیازی به تنبیه وجود ندارد. مهم‌تر از هر چیز، آموزش و تکرار است. با آرامش اما قاطعانه به او بفهمانید که این رفتار قابل قبول نیست و در آینده هم نباید تکرار شود.
آموزش مفهوم مالکیت در سال‌های ابتدایی مدرسه
وقتی کودک وارد دوران دبستان می‌شود، درک بهتری از درست و غلط پیدا می‌کند. حالا وقت آن است که گفتگوی عمیق‌تری درباره اشتباه بودن دزدی داشته باشید. اگر او چیزی را از مغازه برداشته، بهتر است خودش آن را برگرداند. در برخی موارد، صحبت فروشنده یا مدیر فروشگاه با کودک می‌تواند بسیار موثر باشد. همچنین مطمین شوید که کودک مفهوم پرداخت هزینه برای کالا را به‌خوبی درک می‌کند.
دزدی بچه ها در مدرسه یا از دوستان
اگر متوجه شدید فرزندتان از کیف یا خانه دوستش وسیله‌ای را برداشته، با والدین دیگر کودک یا معلم در ارتباط باشید. نیازی نیست بحثی بین خود بچه‌ها شکل بگیرد. وسایل باید بی‌سروصدا برگردانده شوند. گفتگو با کودک باید در فضایی خصوصی و بدون تحقیر صورت گیرد تا حس امنیت و اعتماد باقی بماند.
اگر متوجه شدید فرزندتان از کیف یا خانه دوستش وسیله‌ای را برداشته، با والدین دیگر کودک یا معلم در ارتباط باشید. نیازی نیست بحثی بین خود بچه‌ها شکل بگیرد.
واکنش به دزدی در فضای خانواده
وقتی کودک وسیله‌ای را از یکی از اعضای خانواده برمی‌دارد، بهترین روش، بازگرداندن وسیله به صاحبش همراه با نوعی جبران مانند نوشتن یادداشت عذرخواهی یا انجام یک کار کوچک برای اوست. این روند به کودک مسیولیت‌پذیری و حس احترام به دیگران را آموزش می‌دهد.
اجتناب از تهدید و ترساندن کودک
هیچگاه کودک را با تهدیدهای بی‌اساس مانند «به زندان می‌ری» یا «بچه بدی هستی» نترسانید. این برخوردها نه‌تنها کمکی نمی‌کنند، بلکه می‌توانند اعتماد کودک را از بین ببرند و حس گناه یا ترس غیرضروری ایجاد کنند. تمرکز شما باید بر آموزش و اصلاح رفتار باشد، نه ایجاد ترس یا شرم.
تنبیه‌های شدید نه تنها رفتار دزدی را ریشه‌کن نمی‌کنند، بلکه ممکن است اثرات منفی بلندمدت بر روان کودک داشته باشند.
چه زمانی باید از متخصص کمک گرفت؟
اگر با وجود تمام تلاش‌ها، کودک باز هم به دزدی ادامه می‌دهد، ممکن است پای یک مشکل عمیق‌تر روانی یا عاطفی در میان باشد. در چنین شرایطی، بهتر است با روانشناس کودک مشورت کنید تا دلایل احتمالی بررسی شود و راهکار تخصصی ارایه گردد. تنبیه‌های شدید نه‌تنها کارساز نیستند، بلکه ممکن است اثرات منفی بلندمدت بر روان کودک داشته باشند.
برای رزرو وقت با ما تماس بگیرید: 09198791784
راههای مقابله با دزدی کودکان
در برخورد با کودکان، ابتدا باید به آن‌ها یاد بدهید که برداشتن وسیله‌ای بدون اجازه یا پرداخت، کار درستی نیست. برایشان توضیح دهید که این کار ممکن است باعث ناراحتی دیگران شود و ما نباید چیزی را بدون رضایت صاحبش برداریم. همچنین با زبان ساده درباره راه‌هایی که می‌توانند اشتباهشان را جبران کنند با آن‌ها صحبت کنید.
اگر کودک شما به سن مدرسه رسیده است، نکات زیر می‌تواند در برخورد با این موضوع موثر باشد:
حفظ ارتباط عاطفی
نخست، ارتباط عاطفی خود را حفظ کنید. مثل هر رفتار نادرست دیگری، مهم است که فرزندتان حس کند شما با وجود اشتباهاتش، او را دوست دارید و به فکرش هستید. وقتی به او می‌گویید که چرا دزدی کار اشتباهی است، توضیح دهید که این حرف از سر علاقه و توجه شماست، نه سرزنش. او باید بداند که جایگاهش در خانواده محفوظ است و شما قصد کمک دارید.
پرهیز از واکنش تند و برچست زدن
از واکنش‌های تند و برچسب زدن بپرهیزید. سعی نکنید کودک را با لقب‌هایی مثل «دزد» تحقیر کنید یا با لحن خشنی درباره آینده‌اش هشدار بدهید. این نوع برخوردها معمولا مشکل را حل نمی‌کنند، بلکه باعث می‌شوند کودک احساس بدتری نسبت به خودش پیدا کند.
کودک را با لقب‌هایی مثل «دزد» تحقیر نکنید.
توضیح آسیب زا بودن دزدی
به کودک توضیح دهید که چرا دزدی آسیب‌زننده است. بگویید که در خانه و جامعه، اعتماد بین افراد ارزش زیادی دارد و دزدی این اعتماد را از بین می‌برد. وقتی کسی از او دزدی می‌کند، احساس خیانت می‌کند، چون این کار فراتر از برداشتن یک وسیله ساده است. این موضوع را بدون خشونت اما جدی و روشن برایش باز کنید.
اگر مسایل فرزندان با مسایل زناشویی شما در هم پیچیده، مشاوره خانواده گزینه‌ای مناسب برای شماست. کلیک کنید.
آموزش جبران
با کودک خود درباره این صحبت کنید که چطور می‌تواند اشتباهش را جبران کند. اگر چیزی از یکی از اعضای خانواده یا دوستش برداشته، راه‌هایی برای بازگرداندن یا جایگزینی آن پیشنهاد دهید. اگر از فروشگاه بوده، شاید همراهی با او برای بازگرداندن وسیله و عذرخواهی، قدم خوبی باشد. البته از قبل اطمینان حاصل کنید که شرایط مناسب است و فروشنده ظرفیت پذیرش و برخورد صحیح را با این موضوع دارد.
در موارد دزدی کودک از فروشگاه، شاید همراهی با او برای بازگرداندن وسیله و عذرخواهی، قدم خوبی باشد. البته از قبل اطمینان حاصل کنید که شرایط مناسب است و فروشنده ظرفیت پذیرش و برخورد صحیح را با این موضوع دارد.
توضیح دلیل اصلی توسط کودک
به سراغ دلیل اصلی بروید. به‌جای تمرکز صرف بر خود عمل دزدی، با او درباره انگیزه‌اش گفتگو کنید. فهرست دلایلی که ممکن است پشت این رفتار باشند را مرور کرده و کمکش کنید تا بفهمد چرا چنین کاری کرده. ممکن است خودش هم دقیق نداند، اما این گفتگو فرصتی برای شناخت بهتر احساسات و نیازهایش فراهم می‌کند.
انتخاب صداقت
صداقت را انتخابی آگاهانه نشان دهید. با کودک خود درباره این صحبت کنید که صداقت چطور می‌تواند به حس خوبی درونی و ارتباط سالم‌تر با خانواده منجر شود. تاکید کنید که انتخاب درست نه تنها باعث آرامش خودش می‌شود، بلکه باعث اعتماد بیشتر دیگران هم خواهد شد.
الگو بودن برای کودک
خودتان الگوی خوبی باشید. هیچگاه وسیله‌ای را از دیگران برندارید، حتی اگر بی‌اهمیت به نظر برسد. اگر در فروشگاه به خاطر خطای محاسباتی فروشنده، مبلغ اضافه‌ای دریافت کردید، آن را پس بدهید و این کار را جلوی فرزندتان انجام دهید. قولی که می‌دهید را عملی کنید تا فرزندتان یاد بگیرد که درستکاری یعنی چه.
معرفی نمونه‌های مثبت
نمونه‌های مثبت را معرفی کنید. کتاب، فیلم یا داستان‌هایی را برایش بخوانید که در آن شخصیت‌های راستگو و باوجدان مورد تحسین قرار گرفته‌اند. در زندگی روزمره هم اگر شاهد رفتاری درست بودید، آن را به کودک نشان دهید تا یاد بگیرد این ویژگی‌ها ارزشمندند.
تحسین رفتارهای مثبت
رفتارهای مثبت را ببینید و تحسین کنید. اگر کودک درباره اشتباهش با شما صادق بود، حتی اگر خوشحال نشدید، از اینکه راست گفته قدردانی کنید. برای مثال بگویید: «از اینکه گفتی اون شیرینی اضافه رو برداشتی خوشحال نیستم، ولی خیلی خوشحالم که خودت بهم گفتی.»
ادامه ندادن بعد از حل موضوع
بعد از حل موضوع، آن را ادامه ندهید. وقتی با کودک صحبت کردید و شرایط را جبران کرد، ماجرا را کش ندهید. اجازه دهید او احساس امنیت داشته باشد و حس نکند که همیشه بابت اشتباهش قضاوت می‌شود.
وقتی با کودک صحبت کردید و شرایط را جبران کرد، ماجرا را کش ندهید.
کمک به کودک برای رسیدن درست به خواسته‌هایش
به کودک کمک کنید راههای درست رسیدن به خواسته‌هایش را یاد بگیرد. در دنیای پر از تبلیغات و کالاهای جذاب، بچه‌ها راحت وسوسه می‌شوند. کمکشان کنید تا بفهمند اگر صبر و تلاش داشته باشند، می‌توانند چیزهایی را که می‌خواهند به‌دست بیاورند. شاید با دادن پول توجیبی و آموزش مدیریت آن، بتوانید فرصت مناسبی برای یادگیری این مهارت‌ها فراهم کنید.
کلینیک روانشناسی سها، همراه شما در مسیر فرزندپروری
کلینیک روانشناسی سها، همراهی مطمن برای رشد سالم و متعادل کودکان شماست. این مرکز با بهره‌گیری از تیمی متخصص در حوزه روانشناسی کودک و نوجوان، خدماتی از جمله مشاوره رفتاری، درمان اختلالات اضطرابی، آموزش مهارت‌های ارتباطی و بررسی مشکلات یادگیری را ارایه می‌دهد.
شما می‌توانید از هرجای ایران یا جهان که هستید، از طریق مشاوره تلفنی یا آنلاین با متخصصان ما در ارتباط باشید. برای اطلاعات بیشتر یا رزرو نوبت فوری، با خط تلگرام ما در ارتباط باشید:
09198791784
سوالات متداول
۱. آیا دزدی در کودکان همیشه نشانه مشکل رفتاری جدی است؟
نه لزوما. در بسیاری از موارد، خصوصا در سنین پایین، کودک هنوز مفهوم مالکیت را به خوبی درک نکرده و دزدی او بیشتر از روی ناآگاهی یا کنجکاوی است. با این حال، اگر این رفتار تکرار شود یا با نشانه‌های دیگری از مشکلات عاطفی یا رفتاری همراه باشد، نیاز به بررسی بیشتر دارد.
۲. وقتی کودک چند بار دزدی می‌کند، چطور باید برخورد کنیم؟
اول باید دلیل اصلی این رفتار را پیدا کنید؛ ممکن است به دنبال جلب توجه، تقلید از دیگران یا تحت فشار گروه همسالان باشد. واکنش شدید، تنبیه یا برچسب زدن می‌تواند او را بیشتر دچار احساس شرم یا پنهان‌کاری کند. گفتگو، آموزش و در صورت لزوم کمک گرفتن از روانشناس کودک بهترین راهکار است.
۳. آیا باید کودک را بابت دزدی تنبیه کرد؟
خیر. تنبیه شدید خصوصا فیزیکی نه تنها موثر نیست، بلکه می‌تواند حس گناه، ترس یا لجبازی در کودک ایجاد کند. بهتر است با مهربانی ولی قاطعانه با او صحبت کنید، به او بیاموزید که دزدی باعث آسیب به دیگران و از بین رفتن اعتماد می‌شود سپس راهی برای جبران پیشنهاد دهید.
۴. چگونه به کودک آموزش دهیم که دزدی کار درستی نیست؟
با استفاده از مثال‌های ساده، داستان‌ها یا موقعیت‌های روزمره، به کودک توضیح دهید که هر وسیله‌ای صاحب دارد و گرفتن آن بدون اجازه اشتباه است. خودتان هم باید الگوی صداقت باشید. اگر اشتباهی پیش آمد، کودک را تشویق کنید که آن را جبران کند و از صداقت او قدردانی کنید.
منابع
