مشکلات رفتاری شایع کودکان که نباید آنها را نادیده بگیرید

همه بچه‌­ها رفتارهای برون‌ریزانه دارند. این یک حقیقت است. اما تعدادی مشکل رفتاری وجود دارد که نباید از آنها چشم بپوشید و لازم است بدانید که چگونه سریعا به آنها خاتمه دهید. از کج‌خلقی‌ها و پریشانی‌ها گرفته تا مخالفت‌ورزی‌های کلی، این رفتارها طبیعی‌اند. طبیعتا آنها بخشی از فرایند رشد به شمار می­روند. اما چگونه متوجه شوید که رفتار کودک‌تان جای نگرانی دارد یا خیر؟ در این مقاله، به مشکلات رفتاری شایع کودکان و روش‌های مقابله با آنها می‌پردازیم.

رفتارهای نگران کننده در کودکان چیست؟

مشکلات رفتاری شایع کودکان چیست؟ همه بچه­ها رفتارهای برون‌ریزانه دارند. اما تعدادی مشکل رفتاری وجود دارد که نباید از آنها چشم بپوشید و لازم است بدانید که چگونه سریعا به آنها خاتمه دهید. از کج‌خلقی‌ها و پریشانی‌ها گرفته تا مخالفت‌ورزی‌های کلی، این رفتارها طبیعی‌اند. طبیعتا آنها بخشی از فرایند رشد به شمار می­روند. اما چگونه متوجه شوید که رفتار کودک‌تان جای نگرانی دارد یا خیر؟ در اینجا به چند مشکل رفتاری که ظاهرا مهم به نظر نمی‌رسند اشاره می‌کنیم که نباید آنها را نادیده بگیرید و باید بدانید چگونه آنها را در همان اوایل ظهور از بین ببرید.

• وقتی صحبت می کنید، در حرف شما می پرند!

کودک شما ممکن است به طرز شگفت‌آوری هیجان‌زده باشد تا چیزهایی را برایتان تعریف کند یا سوالاتی را ازتان بپرسد. اگر به آنها اجازه دهید میان حرف شما بپرند، آنان یاد نمی‌گیرند چطور حق دیگران را در نظر بگیرند. یا نمی‌آموزند چطور وقتی شما مشغول هستید، به تنهایی سر خود را گرم کنند. دکتر روانشناس جری ویکاف نویسنده همکار در کتاب «هدایت فرزندتان از نه به بله» می‌گوید: در نتیجه این واکنش، آنها تصور می‌کنند این حق را دارند که هر زمانی توجه دیگران را به خود جلب کنند و توانایی تحمل ناکامی را نخواهند داشت.

• نحوه مقابله

دفعه بعدی که خواستید یک تماس تلفنی برقرار کنید یا به دیدن دوست‌تان بروید، به کودک‌تان بگویید لازم است آرام باشد و حواس شما را پرت نکند. سپس آنها را به یک فعالیت مشغول سازید یا اجازه دهید با یک اسباب بازی خاص که آن را دور از دسترسش قرار داده بودید، بازی کنند. اگر زمانی که مشغول صحبت بودید آنها بازوی‌تان را کشیدند، به یک صندلی یا پلکان اشاره کنید و با ملایمت از آنها بخواهید آنجا بنشینند و صبر کنند تا کار شما تمام شود. پس از آن، به آنها بگویید که نمی‌توانند با مزاحمت در کار دیگران، به خواسته خودشان برسند.

توجه داشته باشید که اگر این رفتارها در او کاهش نیافت، حتما با یک مشاور کودک در این باره صحبت کنید.

• بازی های بسیار خشن

بازی های خشن از دیگر مشکلات رفتاری شایع کودکان است. شما می‌دانید که وقتی کودک‌تان یکی از همبازی‌هایش را می‌زند، باید مداخله کنید اما خاطرتان باشد که نباید از رفتارهای پرخاشگرانه ظریف‌تر مثل هل دادن برادرش یا نیشگون گرفتن از دوستش بگذرید. دکتر مایکل بوربا می‌گوید: اگر شما مداخله نکنید، رفتار خشن می‌تواند در سال‌های بعدی به یک عادت پایدار تبدیل شود. به علاوه، این پیام را می‌رساند که آسیب رساندن به سایرین، رفتاری قابل پذیرش است.

• نحوه مقابله

با رفتار پرخاشگرانه در لحظه مقابله کنید. کودکتان را به کناری بکشید و به او بگویید: «این درد داره جانی! تو چه احساسی داشتی اگه اون با تو این کار رو می‌کرد؟» به آنان اجازه دهید بفهمند هر رفتاری که باعث صدمه به دیگری بشود، پذیرفتنی نیست. اگر آنها مجددا این کار را تکرار کردند، قرار بازی را کنسل کنید.

• پرخاشگری و کج خلقی

رفتار پرخاشگرایانه‌ی کودک شما ممکن است به این شکل باشد که وقتی از انجام تکالیف ناامید است، کتاب ریاضی را پرتاب کند. یا اینکه وقتی از مسیله دیگری عصبانی است آشکارا به خواهر یا برادرش مشت بزند. برخی از بچه ها به این دلیل پرخاشگر می‌شوند که نمی‌دانند چگونه احساسات خود را به شیوه ای مناسب از نظر اجتماعی مدیریت کنند. برخی دیگر کمال‌گرا هستند و هربار که همه چیز آنطور که آنها برنامه‌ریزی کرده اند پیش نمی‌رود، از کوره در می‌روند.

• نحوه مقابله

رفتار پرخاشگرانه برای کودکان نوپا و پیش دبستانی طبیعی است. اما پرخاشگری باید به مرور زمان با رشد کودک شما و کسب مهارت های جدید کاهش یابد و اگر اینطور نبود، شما باید با این دسته از مشکلات رفتاری شایع کودکان مقابله کنید. برای هر اقدام پرخاشگرانه‌ای از جانب فرزندتان، به او پیامدی فوری نشان دهید. مثلا یکی از امتیازاتش را از او بگیرید یا اگر به کسی آسیب رسانده است، به او کمک کنید تا جبران یا دلجویی کند. اگر پرخاشگری با گذشت زمان بهتر نشد، لازم است از یک متخصص حوزه روانشناسی کودک کمک بگیرید. کج خلقی نیز بیشتر در کودکان نوپا و پیش دبستانی دیده می‌شود. اما اگر به سرعت به آن رسیدگی نشود می‌تواند به سنین مدرسه نیز راه پیدا کند. به فرزندان خود بیاموزید که با پا زدن، جیغ زدن یا انداختن خود روی زمین، آن چیزی را که می‌خواهند به دست نمی‌آورند. همچنین مهم است که راه‌های بهتر و موثرتری برای بیان نیازها و برآورده کردن آن نیازها به آنها نشان دهید.

• وانمود کردن به اینکه صدای شما را نمی شنوند!

اگر از فرزندتان دو، سه یا حتی چهار بار بخواهید کاری را تمایلی به آن ندارند، انجام دهند (مثل سوار ماشین شدن یا جمع کردن اسباب بازی‌ها) این پیام را به آنها می‌رسانید که اشکالی ندارد به شما بی‌توجهی کنند و اینکه این آنها هستند، نه شما، که امر می‌کنند. دکتر روانشناس کوین لمان می‌گوید: «یادآوری دوباره و دوباره به فرزندتان فقط به آنها یاد می‌دهد که به جای اینکه به اولین درخواست توجه کنند، منتظر یادآوری بعدی بمانند. اگر شما اجازه دهید این رفتار آنان تداوم یابد، این احتمال وجود دارد که فرزندتان لجباز یا کنترل‌گر بشود.»

• نحوه مقابله

به جای اینکه از وسط اتاق با کودکتان صحبت کنید، به سمت او بروید و مستقیما خواسته خود را به آنها بگویید. مطمین شوید که در این زمان هردوی شما تماس چشمی دارید و آنها درخواست شما را به خوبی شنیده اند. چنانچه به درخواست‌تان عمل نکردند، یک پیامد برای رفتارشان در نظر بگیرید.

• رفتارهای جزیی غیرمحترمانه

رفتارهای غیر محترمانه از دیگر مشکلات رفتاری شایع کودکان است. ممکن است فکرش را هم نکنید که بچه­ها تا پیش از سن نوجوانی بخواهند برایتان پشت چشم نازک کنند یا با لحن تندی با شما صحبت کنند، اما رفتار گستاخانه اغلب از همان زمانی شروع می‌شود که کودک پیش دبستانی شما ادای بچه های بزرگ تر از خودش را درمی­آورد. آنها این کار را انجام می‌دهند تا واکنش والدین را بسنجند. دکتر بوربا می‌گوید: «بعضی از والدین این رفتار را نادیده می‌گیرند، چرا که فکر می‌کنند این یک دوره گذرا است. اما اگر با این رفتار مقابله نکنید، ناگهان به خودتان می‌آیید و متوجه می‌شوید با کودکی رو به رو هستید که کلاس سوم است و رفتار غیرمحترمانه دارد و به سختی می‌تواند دوست پیدا کند یا دوستانش را حفظ کند».

• نحوه مقابله

کودک خود را از این رفتار آگاه سازید. برای مثال به آنها بگویید: «وقتی به این شکل چشمات رو از من بر می­گردونی، به نظر میاد که از حرف های من خوشت نمیاد.» هدف ما این نیست که باعث ایجاد احساس بدی در فرزندتان شوید، بلکه می‌خواهیم به او نشان دهید که رفتار یا لحن صحبت اش چگونه به نظر می­رسد. یا برای مثال، اگر فرزندتان شما را با نامی غیرمحترمانه صدا می‌کند، قاطعانه و آرام با او در مورد استفاده از کلمات محبت‌آمیز صحبت کنید و روشن کنید که به آنها اجازه استفاده از چنین کلامی را نخواهید داد.

• بزرگ نمایی واقعیت

هر چند این موضوع که فرزندتان به شما می‌گوید رختخوابش را مرتب کرده در حالی که در واقع تنها پتو را روی آن کشیده، به نظر مشکل بزرگی نمی‌آید، اما مهم است که با هر نوع عدم صداقتی مقابله کنید. دکتر ویکاف می­گوید: دروغگویی می‌تواند به فرایندی خودکار در کودکان تبدیل شود، اگر که:

• آنها بیاموزند دروغ راه آسانی برای بهتر به نظر رسیدن یا اجتناب از انجام کار است
• بفهمند دروغگویی راهی برای دوری از تنبیه شدن است

• نحوه مقابله

در حال مطالعه مقاله مشکلات رفتاری شایع کودکان هستید. وقتی فرزندتان دروغ کوچکی می‌گوید، کنار آنها بنشینید و شفاف سازی کنید. اجازه دهید آنها بدانند که اگر حقیقت را نگویند، مردم دیگر سخنان شان را باور نخواهند کرد. همچنین انگیزه آنان را از دروغگویی بررسی کنید تا مطمین شوید از این طریق به اهداف‌شان نرسند. برای مثال، اگر کودکتان می‌گوید که دندان هایش را مسواک زده در حالی که این کار را نکرده، او را مقابل آینه بازگردانید تا مسواک بزند. افزون بر این، توجه داشته باشید که سه دلیل اصلی برای دروغگویی کودکان وجود دارد: دریافت توجه، دوری از دردسر و داشتن احساس بهتر درباره خودشان. تشخیص علت دروغگویی می­تواند به شما کمک کند تا بهترین اقدام را در برابر آن انجام دهید و جلوی گسترش این صفت را در آنها بگیرید.

زمانی که متوجه دروغگویی فرزندتان شدید، از او بپرسید: «این چیزیه که واقعا اتفاق افتاد یا تو دلت می‌خواست این اتفاق بیفته؟» به کودکتان پیامد دروغگویی را گوشزد کنید. با وضع قوانینی در خانه مانند «همیشه راستش را بگو»، بر اهمیت صداقت تاکید کنید. وقتی کودکتان راست می‌گوید، او را تشویق کنید. مخصوصا وقتی که آن حقیقت می‌توانست کودک را به دردسر بیاندازد. چیزی شبیه این جملات بگویید: «من واقعا بهت افتخار می‌کنم چون صادقانه بهم گفتی که با وجود اینکه منعت کرده بودم، اون تکه کیک رو خوردی. من همچنان بازی های ویدیویی رو برای امروز غدغن می‌کنم ولی چون راستش رو گفتی، فردا منعت نمی‌کنم و بهت اجازه بازی ویدیویی رو می‌دم.»

• مخالفت ورزی یا لجبازی

مدیریت مخالفت ورزی کودکان، مشکل سختی است؛ چه کودک شما وقتی از او می‌خواهید اسباب بازی هایش را از روی زمین جمع کند، به تان بی محلی می‌کند و چه وقتی به او می‌گویید از کوبیدن اسباب بازی اش به زمین دست بردارد، «نه» می­آورد. این ها نشانه مخالفت ورزی است.

• نحوه مقابله

زمانی که کودک شما مخالفت می‌ورزد، از یک عبارت «وقتی …. آنگاه» استفاده کنید. مثلا بگویید: «وقتی اسباب بازی هایت را جمع کنی، آنگاه می‌توانی به تماشای تلویزیون بنشینی.»

اگر فرزندتان موافقت نکرد، پیامد را به او یادآور شوید. با تداوم این عمل، کودک شما می‌آموزد همان ابتدا که درخواست تان را گفتید، به آن گوش فرا دهد.

• ناله کردن (نق زدن)

ناله کردن از دیگر مشکلات رفتاری شایع کودکان است. ناله کردن یا به اصطلاح نق زدن می‌تواند یک عادت بد باشد، به خصوص اگر به فرزند شما کمک کند تا به آنچه می‌خواهد برسد. جلوگیری از ناله کردن قبل از اینکه به مشکل بزرگ‌تری تبدیل شود بسیار مهم است.

• نحوه مقابله

اولین اقدام موثر، نادیده گرفتنِ هدفمند است. به کودک خود نشان دهید که ناله کردن باعث نمی‌شود نظر خود را تغییر دهید. هنگامی که آنها رفتاری به جز ناله کردن انجام می‌دهند، حتما توجه مثبت نشان دهید تا شیوه تربیتی‌تان به مشکل نخورد. علاوه بر این، راه های مناسب‌تری را برای مقابله با احساسات ناخوشایند مانند ناامیدی به فرزندتان بیاموزید. به آن‌ها نشان دهید که گفتن «ناراحتم که امروز نمی‌تونیم به زمین بازی بریم»، نتایج بسیار بهتری برای آنان به بار می‌آورد تا ناله‌کردن مکرر در مورد اینکه چقدر ناعادلانه است که به خاطر رعد و برق آنها را به زمین بازی نمی­برید.

• رفتار تکانشی

کودکان خردسال از نظر جسمی تکانشی عمل می­کنند، بنابراین اینکه یک کودک 4 ساله به دیگران ضربه می‌زند، غیرعادی نیست. کودکان بزرگ‌تر به احتمال زیاد به صورت کلامی تکانشی هستند، به این معنی که ممکن است اظهارات ناخوشایندی را که احساسات افراد را جریحه دار می‌کند، بیان کنند.

• نحوه مقابله

کارهای زیادی وجود دارد که می‌توانید برای آموزش مهارت‌های کنترل تکانه به کودک خود انجام دهید. یک راه ساده برای کاهش رفتار تکانشی این است که هر بار که کودک قبل از اقدام یا صحبت اش فکر می‌کند، تحسین­اش کنید. مثلا بگویید: «کار خیلی خوبی کردی که امروز وقتی عصبانی بودی، با کلماتت نشونش دادی» یا «این انتخاب خوبی بود که وقتی عصبانی بودی از اون جا بیرون اومدی».

مهارت های کنترل خشم و مهارت های خود انضباطی را نیز به آنها آموزش دهید. به دست آوردن کنترل بر احساسات به کودک شما کمک می‌کند تا رفتارش را نیز کنترل کند و بدین ترتیب تا حدی می‌توانید از رشد رفتارهای تکانشگرانه در او در آینده جلوگیری کنید.

سخن پایانی

معمولا مشکلات رفتاری کودک به بهترین وجه با شفقت­ورزی در کنار راهبردهای انضباطی منسجم حل می‌شود. اما اگر مشکلات رفتاری آنها در پاسخ به راهبردهای شما کاهش نیافت، یا رفتار فرزندتان شروع به ایجاد اختلال در تحصیل و یا روابطش با همسالان کرد، با یک متخصص سلامت روان یا در موارد خفیف‌تر با پزشک عمومی فرزندتان در مورد آن صحبت کنید یا به کلینیک روانشناسی مراجعه کنید تا امکان وجود هر گونه مشکل اساسی رشدی، ناتوانی یادگیری یا عارضه های پزشکی یا روانشناختی را رد کنید.

می‌توانید سوالات خود را در زمینه مشکلات رفتاری شایع کودکان در بخش دیدگاه ها بنویسید. کارشناسان ما در اسرع وقت پاسخگوی شما عزیزان خواهند بود.

منابع:

https://www.parents.com

www.verywellmind.com

کلینیک روانشناسی