تنبیه بدنی همچنان یکی از بحث‌برانگیزترین روش‌های تربیتی در میان والدین است. در این جدول، خلاصه‌ای از اثرات تنبیه بدنی و جایگزین‌های سالم آن ارایه شده است تا والدین در مسیر فرزندپروری آگاهانه‌تری گام بردارند.
برای دریافت راهکارهای علمی در تربیت فرزندان، از خدمات مشاوره آنلاین و مشاوره خانواده در کلینیک مشاوره سها استفاده کنید.
| موضوع | خلاصه |
| تعریف تنبیه بدنی | مجازات برای رفتار اشتباه، شامل کتک زدن. |
| چرا تنبیه کارایی ندارد | تنبیه رفتار خوب را آموزش نمی‌دهد، خشم ایجاد می‌کند و منجر به مقابله‌جویی میشود. |
| اثرات منفی | ایجاد پرخاشگری، آسیب به وجدان و سلامت روان، کاهش انگیزه درونی، آسیب به رابطه والد-کودک. |
| سو برداشت‌های رایج | ترس از نازپروردگی یا سهل‌گیری بیش از حد، اما آموزش با عشق موثرتر است. |
| روش‌های جایگزین | تقویت رفتار مثبت، تعیین انتظارات روشن، پرت کردن حواس، استفاده از پیامدهای طبیعی و ملایم. |
تنبیه بدنی چیست؟
تنبیه عبارت است از ارایه‌ی مجازات برای یک رفتار اشتباه. تنبیهات رایج برای کودکان شامل تنبیه بدنی، حذف امتیازات یا گرفتن چیزی از آنها است که برایشان ارزش دارد. تنبیه بدنی شامل کتک زدن یا اسپنک کودک به دنبال رفتار اشتباه او میشود.
چرا تنبیه جواب نمی‌دهد؟
در ادامه با فهرست بلندی از دلایلی روبرو هستیم که چرا تنبیه جواب نمی دهد:
-
تنبیه، رفتار خوب یا حداقل دلیلی برای انجام رفتار خوب آموزش نمی‌دهد
تنبیه، تمرکز را از آنچه کودک بهتر است انجام دهد یا چرا باید رفتار خوبی انجام دهد، دور می‌کند. تنبیه به کودک ابزاری نمی‌دهد که با آن نیازهای خود را به طرز متفاوتی ارضا کند. در مقابل، باعث خشم کودک میشود. این کار توجه او را به سمت رنج و خشم خود هدایت می‌کند، نه اینکه رفتار نامطلوبشان چه تاثیری بر دیگران دارد.
بیشتر بخوانید: رفتارهای سمی والدین کدامند؟
-
رفتار ناسازگارانه را تشویق می‌کند
کودکان یا انسان ها به طور طبیعی مایل به اجتناب از تنبیه هستند.
در حالی که انجام دقیق همان کاری که والدشان می خواهد، یکی از بهترین راه ها برای فرار از تنبیه است، اما این تنها راه نیست.
بچه‌ها می‌توانند رفتار توهین‌آمیز خود را برای زمانی ذخیره کنند که والد در کنارشان نیسیت.
آنها همچنین می توانند فعالانه با تنبیه مخالفت کنند یا به والدین خود ضربه بزنند و وارد جنگ قدرت شوند.
اگر بچه ها به دلیل انتخاب نادرست تنبیه شوند، ممکن است برای جلوگیری از تنبیه، به جای متوقف کردن رفتار نامطلوبی که سعی در توقفش دارید، دروغ بگویند.
-
وجدان را رشد نمی‌دهد
نظم دهی از سوی والدین برای رشد اخلاقی کودک ضروری است. با این حال، تنبیه بدنی به رشد وجدان کودکان کمکی نمی‌کند.
تنبیه، درست و غلط یا اینکه چگونه انسان بهتری باشند را به بچه ها یاد نمی‌دهد.
کودکانی که فاقد معیارهای اخلاقی هستند، کمتر احتمال دارد کنترل خود را حفظ کنند و بدون نظارت والدین، کار درست را انجام دهند.
-
مانع یادگیری رفتار جدید میشود
تهدید تنبیه، باعث ایجاد ترس میشود. ترس، هورمون های استرس را آزاد می کند که این هورمون ها، عملکرد مرکز یادگیری (قشر پیش پیشانی) در مغز را بازداری می‌کنند.
بنابراین، وقتی والدین از اِعمال ترس برای آموزش استفاده می‌کنند، فرزندان شان حتی اگر بخواهند، قادر به یادگیری نیستند. ارایه‌ی تنبیه، یادگیری هیجانی و شناختی را مختل می‌کند.
-
پرخاشگری را الگوسازی می‌کند
تنبیه شدید، مانند تنبیه بدنی، به کودکان می‌آموزد که پرخاشگری، ظلم یا سخت‌گیری بهترین رویکرد برای مقابله با مشکلات است.
دهه‌ها تحقیق و مطالعات بی‌شمار نشان داده‌اند که تنبیه بدنی کودکان می‌تواند منجر به رفتار پرخاشگرانه شود؛ یعنی همان نوع رفتار نامطلوبی که والدین می‌خواهند از آن اجتناب کنند! استفاده از تنبیه بدنی نتیجه معکوس دارد.
بیشتر بخوانید: نکاتی برای افزایش اعتماد به نفس در کودکان و نوجوانان
-
رفتار توجه طلبانه را تشویق می‌کند
توجه والدین حتی اگر منفی باشد، یکی از قوی ترین پاداش‌ها برای کودکان است. بنابراین، تنبیه ممکن است بیشتر به عنوان یک پاداش برای تقویت رفتار منفی در کودکان عمل کند.
-
به علت رفتار نامطلوب کاری ندارد
کودکان نافرمان ممکن است به دلایل موجهی بدرفتاری کنند.
صرف ارایه‌ی عواقب منفی، علت اصلی رفتار را که ممکن است هنوز وجود داشته باشد، برطرف نمی‌کند و باعث می شود کودک مجددا همان اشتباهات را تکرار کند.
-
هیجاناتی منفی ایجاد می‌کند و به روابط آسیب می‌زند
کودکانی که به طور مکرر تنبیه می‌شوند، احساسات منفی خود را با فرد تنبیه‌گر و رفتاری که والدینشان می‌خواهند در آنها ببینند، مرتبط می‌کنند.
وقتی رابطه والد و فرزند آسیب می‌بیند، کودک کمتر به حرف والدین گوش میدهد. آنها همچنین کمتر احتمال دارد که رفتار مطلوب را در پیش بگیرند.
کودکانی که روابط والد-کودکی آسیب دیده دارند، احتمالا در بزرگسالی با والدین خود قطع رابطه می‌کنند.
-
انگیزه درونی برای رفتار را کاهش میدهد
نظریه خودمختاری، دیدگاهی قانع کننده است که توضیح می دهد چرا تنبیه کار نمی‌کند.
تنبیه کردن، استقلال کودک را که یکی از سه نیاز روانی ذاتی است، از بین می برد. انگیزه بیرونی ایجاد می‌کند و انگیزه درونی را برای انجام رفتار کاهش میدهد.
تنبیه کودکان ممکن است در کوتاه مدت به پیروی موقت آنان از قوانین منجر شود، اما چنین انگیزه های بیرونی در دراز مدت پایدار نیستند.
-
به سلامت روان کودکان آسیب می‌زند
مجازات کودکان نه تنها موثر نیست، بلکه در دراز مدت سبب بروز مشکلات روانشناختی نیز میشود.
تنبیه بی رحمانه ممکن است نوعی سو رفتار کودک محسوب شود و با بیماری های روانیی مانند افسردگی در نوجوانی مرتبط است.
تحسین و پاداش برای کودکان
تحسین و پاداش معمولا به جای تنبیه توصیه میشود. اما وقتی کودکان به‌طور مداوم برای رفتارهای مثبتشان با هدیه یا تعریف‌های زیاد تشویق می‌شوند، نتیجه می‌تواند برعکس شود. وقتی تشویق بیش از حد باشد، ممکن است کودک احساس کند که دوست‌داشتنی بودنش به عملکرد خوبش وابسته است. در این صورت، او ممکن است ترس از شکست پیدا کرده و از انجام کارهایی که نیاز به تلاش بیشتر دارند، دوری کند. همین ترس باعث میشود فرصت‌های یادگیری، تجربه‌های تازه و رشد شخصی را از دست بدهد.
تشویق و پاداش زمانی بیشترین تاثیر را دارند که محدود و هدفمند استفاده شوند، مثلا برای برجسته کردن یک رفتار خاص یا پیشرفت قابل توجه. بسیاری از والدین به این نتیجه رسیده‌اند که تربیت مثبت و تشویق متعادل، راهکارهای موثرتری برای پرورش رفتار خوب هستند. این رویکرد باعث میشود کودکان دید مثبتی نسبت به توانایی‌های خود پیدا کنند و اعتماد به نفسشان بیشتر شود، چیزی که در ادامه زندگی به شدت برایشان سودمند خواهد بود.
آیا تنبیه بدنی راهکار مناسبی برای کودکی است که به دیگر روش‌ها پاسخ نمی‌دهد؟
در دسامبر ۲۰۱۸، آکادمی پزشکی اطفال آمریکا (AAP) به‌طور رسمی اعلام کرد که والدین نباید از تنبیه بدنی یا اسپنک برای تربیت فرزندان خود استفاده کنند. شواهد علمی نشان میدهد که تنبیه بدنی مثل اسپنک نه تنها تاثیر مثبتی بر اصلاح رفتار کودکان ندارد، بلکه اغلب نتیجه‌ای معکوس به همراه دارد و موجب افزایش رفتارهای منفی مانند پرخاشگری میشود. روش‌های جایگزینی که بدون آسیب‌های روانی عمل می‌کنند، در درازمدت اثربخش‌تر هستند.
سو برداشت‌هایی در مورد تنبیه
ایده تنبیه نشدن کودکان این ترس ها را به والدین وارد می کند که نکند کودک نازپرورده شود یا خود به والدینی سهل‌گیر تبدیل شوند. بله، تنبیه بدنی فرزندتان بد است؛ اما آموزش دادن به آنها اینطور نیست. لحظه‌ای مکث کنید و به زمانی بیاندیشید که هنوز یک دانش آموز بودید. از کدام معلمتان چیزهای بیشتری آموختید؟ کسی که صبور و دلسوز بود و به ایجاد اعتماد به نفس شما کمک می‌کرد، یا کسی که سخت گیر و نامنعطف بود و وقتی اشتباه می‌کردید، اشکتان را درمی‌آورد؟
اگر تنبیه جواب نمی‌دهد، پس چه کار کنیم؟
تکنیک های انضباطی جایگزینی وجود دارد که هم موثر اند و هم مجازات خشنی دربرندارند.
ابزارهای انضباطی مانند پیامدهای طبیعی، تقویت مثبت، تقویت منفی و غیره می توانند به شما کمک کنند تا به کودکان بیاموزید انتخاب های رفتاری بهتری داشته باشند.
این شیوه ها کارساز است، اما ممکن است به آن سرعتی که برخی از والدین دوست دارند، عمل نکند. به ویژه در کار با کودکان کوچک تر، شکیبایی لازم است.
کودکان خردسال، مهارت‌های جدید را یک شبه به دست نمی‌آورند. نمی توان از آنها انتظار داشت زمانی که مغز شناختی‌شان در حال رشد است، رفتاری عالی داشته باشند.
بیشتر بخوانید: کودکان و نوجوانان چقدر از تصویر بدن خود راضی هستند؟
روش های جایگزین تنبیه
-
رفتار مثبت را تقویت کنید
ما والدین اغلب بر رفتار بد فرزندانمان تمرکز می‌کنیم. این باعث میشود کودکان رفتار نادرست را راهی برای جلب توجه شما بدانند و بر آن مداومت ورزند.
بچه ها با تحسین و تمجید رشد می‌کنند. این باعث میشود آنها احساس دوست داشتن و خاص بودن کنند. اگر آنها همیشه با خواهر یا برادر خود دعوا می‌کنند و یک بار می‌بینید با صلح و سازگاری در حال بازی هستند، این رفتار آنها را تشویق کنید. این می‌تواند به افزایش رفتار مثبت بیانجامد و نیاز به تنبیه بدنی را کاهش دهد.
-
انتظارات روشنی تعیین کنید
اینکه به فرزندتان بگویید دقیقا چه انتظاری از او دارید، بسیار موثرتر از این است که بگویید چه کاری را نباید انجام دهد.
وقتی از کودک می‌خواهید که شلوغ کاری نکند یا خوب رفتار کند، او دقیقا متوجه منظور شما نمی‌شود. دستورالعمل‌های واضحی مانند این بیان کنید: «لطفا همه اسباب‌بازی‌هات رو از روی زمین جمع کن و اونها رو توی سبد مخصوصشون قرار بده». این کار، انتظارات روشنی را تعیین می‌کند و احتمال انجام کاری را که شما می‌خواهید، افزایش میدهد.
با این حال، تعیین انتظارات واقع بینانه مهم است. مثلا نمی توانید از کودک انتظار داشته باشید یک بعد از ظهر کامل را بدون سر و صدا بماند، اما واقع بینانه است که درخواست کنید به مدت 10 دقیقه که با تلفن صحبت می‌کنید، سکوت کنند.
شما توانایی های فرزندتان را می‌شناسید. اگر کارهای غیرممکن را از آنها تقاضا کنید، در آن شکست می‌خورند و شما نیز ناکام می‌شوید.
-
خلاقانه حواس آنان را پرت کنید
وقتی فرزندتان رفتار نامناسبی دارد، منحرف کردن حواس او به انجام فعالیتی مثبت‌تر می‌تواند یک راهبرد مفید باشد. وقتی حواس آنها را به چیز دیگری پرت می‌کنید، مثلا با معرفی یک بازی یا رفتن به پیاده روی، می‌توانید با موفقیت انرژی آنها را به سمت رفتار مثبت منحرف کنید.
-
از پیامدهای ملایم استفاده کنید
بخشی از بزرگ شدن این است که یاد بگیرید هر کاری، پیامدی دارد. تعریف این امر برای فرزندتان یک فرآیند ساده است که ضمن آموزش مسیولیت پذیری، انجام رفتار بهتر را تشویق می‌کند.
به جای تنبیه بدنی، با توضیح عواقب رفتار بد به فرزندتان فرصت دهید تا خودش کار درست را انجام دهد. برای مثال، اگر می‌خواهید فرزندتان دست از خط خطی کردن روی دیوارها بردارد، می توانید به او بگویید که اگر به این کار ادامه دهد، به زمان بازی او پایان می‌دهید. این به آنها هشدار و فرصتی برای تغییر رفتارشان ارایه می‌کند.
اگر دست کشیدند، آنها را برای پیروی از شما تحسین کنید. اما اگر دست برنداشتند، پیامد را با آرامش و بدون نشان دادن عصبانیت اجرا کنید.
سخن پایانی
ثبات داشتن و صبوری دو عامل کلیدی در فرزندپروری مثبت است. با حفظ اندکی انعطاف در مواقع استثنا، به اجرای قوانین خود پایبند بمانید. یادتان باشد که عشق ورزیدن به بچه ها می‌تواند جلوی بسیاری از رفتارهای نامطلوب را بگیرد.
شما برای نظم بخشی رفتار کودک خود، به جز تنبیه چه روش هایی را به کار می برید؟
منبع
https://www.parentingforbrain.com
https://www.unicef.org
کلینیک روانشناسی سها٬ مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی٬ مشاوره آنلاین٬ مشاوره خانواده و مشاوره جنسی
سوالات متداول
۱. آیا تنبیه بدنی کودک موثر است؟
خیر، تحقیقات نشان میدهد تنبیه بدنی باعث افزایش پرخاشگری، اضطراب و کاهش اعتمادبهنفس در کودک میشود.
۲. بهترین نوع تشویق برای کودک چیست؟
تشویق کلامی همراه با توجه مثبت، مانند تحسین رفتار خوب، تاثیرگذار و تقویت‌کننده است.
۳. چه زمانی می‌توان از تنبیه استفاده کرد؟
تنبیه نباید فیزیکی یا تحقیر کننده باشد؛ اگر لازم است، تنها به شکل محروم‌سازی موقت با توضیح دلیل آن انجام شود.
۴. اگر کودک به تشویق هم واکنش نشان ندهد، چه باید کرد؟
بررسی علل رفتاری، استفاده از مشاوره تخصصی و حفظ ثبات در شیوه‌های تربیتی می‌تواند موثر باشد.
