اختلالات خلقی، عارضه‌های سلامت روان هستند که بیش از هر چیز، بر حالت عاطفی شما اثر می‌گذارند. آنها می‌توانند سبب اندوه، نشاط یا خشم پایدار و شدید شوند. در این مقاله می‌خوانیم اختلالات خلقی چیست و چه درمان‌هایی دارد.

اختلالات خلقی چیست؟

اختلالات خلقی، عارضه‌های سلامت روان هستند که بیش از هر چیز، بر حالات هیجانی شما اثر می‌گذارند. در این اختلالات، شما دوره‌های طولانی شادی شدید، اندوه سخت یا هر دو را تجربه می‌کنید. برخی از اختلال‌های خلقی شامل سایر احساسات پایدار مانند عصبانیت و تحریک‌پذیری می‌شود.

طبیعی است که خلق و خوی شما بسته به شرایط تغییر کند. با این حال، برای تشخیص اختلال خلقی، علایم باید به مدت چند هفته یا بیشتر وجود داشته باشد. اختلال‌های خلقی می‌تواند باعث تغییراتی در رفتار شما شود و بر توانایی‌تان برای انجام فعالیت‌های معمولی در محل کار یا تحصیل تاثیر بگذارد.

اختلالات خلقی شامل کدام اختلالات هستند؟

اختلال های خلقی عبارتند از:

• افسردگی و انواع فرعی آن
• اختلال دوقطبی و انواع فرعی آن
• اختلال ملال پیش‌ از قاعدگی
• اختلال بی‌نظمی خلقی اخلالگرانه

بیشتر بخوانید: افسردگی چیست؟ علایم افسردگی و روش‌های درمان آن

افسردگی چیست؟

افسردگی (افسردگی عمده یا بالینی) یک بیماری شایع سلامت روان است. علایم افسردگی شامل احساس غم یا ناامیدی می‌شود. این عارضه همچنین می‌تواند باعث اختلال در تفکر، حافظه، خوردن و خواب شود. برای اینکه یک فرد تشخیص افسردگی بالینی دریافت کند، علایم باید دست کم دو هفته طول بکشد.

انواع مختلفی از افسردگی وجود دارد، از جمله:

• افسردگی پس از زایمان (افسردگی حوالی زایمان)

  این نوع افسردگی در دوران بارداری یا پس از پایان حاملگی در زنان رخ می‌دهد. زنان تغییرات هورمونی، فیزیکی، عاطفی، مالی و اجتماعی را پس از بچه‌دار شدن تجربه می‌کنند. این تغییرات می‌تواند علایم افسردگی پس از زایمان را ایجاد کند.

• اختلال افسردگی پایدار

  انواع دیگر اختلالات خلقی چیست؟ افسردگی پایدار یک نوع افسردگی مزمن است که علایم آن باید دست کم دو سال حضور یابند. نشانه‌ها ممکن است گاهی در این مدت شدت کمتری داشته باشند. این وضعیت از اختلال افسردگی اساسی شدت کمتری دارد، اما ادامه‌دار است.

• اختلال عاطفی فصلی (SAD)

  این نوع افسردگی در فصول خاصی از سال رخ می‌دهد. معمولا از اواخر پاییز یا اوایل زمستان شروع می‌شود و تا بهار یا تابستان ادامه می‌یابد. به طور معمول، دوره های SAD ممکن است در اواخر بهار یا تابستان نیز شروع شود. علایم اختلال عاطفی فصلی زمستان ممکن است شبیه علایم افسردگی اساسی باشد. آنها در طول بهار و تابستان از بین می‌روند یا کاهش می‌یابند.

• افسردگی همراه با روان‌پریشی

  این یک نوع افسردگی شدید همراه با دوره های روان پریشی است. دوره های روانپریشی شامل توهم (دیدن یا شنیدن چیزهایی که واقعی نیستند) یا هذیان (باور به عقاید محکم اما نادرست). افرادی که افسردگی همراه با روان‌پریشی را تجربه می‌کنند، بیشتر در معرض خطر فکر کردن به خودکشی هستند.

اختلال دوقطبی چیست؟

اختلال دوقطبی یک اختلال خلقی و عارضه سلامت روان تمام عمری است که باعث تغییرات شدید در خلق و خو، سطوح انرژی و الگوهای تفکر و رفتار می‌شود. نوسانات چشمگیر در خلق و خو با عنوان دوره‌های شیدایی (مانیا) و افسردگی شناخته می‌شود.

بیشتر بخوانید: اختلال دوقطبی چیست؟

چهار نوع اساسی اختلال دوقطبی وجود دارد که عبارتند از:

• اختلال دوقطبی I

  افراد مبتلا به اختلال دوقطبی I یک یا چند دوره مانیا را تجربه کرده اند. بیشتر افراد مبتلا به دوقطبی I، دوره‌های افسردگی را نیز تجربه می‌کنند، اما وجود دوره افسردگی برای تشخیص ضروری نیست.

• اختلال دوقطبی II

  این اختلال باعث ایجاد چرخه‌های افسردگی مشابه با دوقطبی I می‌شود. فرد مبتلا به این بیماری هیپومانیا را نیز تجربه می‌کند که شکل خفیف‌تر مانیا است. دوره‌های هیپومانیک به اندازه دوره‌های شیدایی شدید یا مخرب نیست. فرد مبتلا به اختلال دوقطبی II معمولا قادر به انجام مسیولیت‌های روزانه است.

• اختلال ادواری‌خویی (سیکلوتیمیا)

  افراد مبتلا به اختلال سیکلوتیمیا، حالت خلقی مزمن و ناپایداری دارند. آنها هیپومانیا و افسردگی خفیف را به مدت دست کم دو سال تجربه می‌کنند.

• سایر اختلالات دوقطبی مشخص و نامشخص و مرتبط

  علایم این نوع اختلال دوقطبی، معیارهای انواع دیگر را برآورده نمی‌کند، اما افراد همچنان تغییرات خلقی قابل توجه و غیرطبیعی دارند.

سایر اختلالات خلقی چیست ؟

سایر اختلالات خلقی شامل موارد زیر است:

• اختلال ملال پیش از قاعدگی (PMDD): این نوع اختلال خلقی 7 تا 10 روز قبل از قاعدگی رخ می‌دهد و در عرض چند روز پس از شروع دوره قاعدگی از بین می‌رود. این عارضه، شکلی جدی‌تر از سندرم پیش از قاعدگی (PMS) است. محققان بر این باورند که این وضعیت به دلیل تغییرات هورمونی مربوط به چرخه قاعدگی ایجاد می‌شود. علایم ممکن است شامل عصبانیت، تحریک پذیری، اضطراب، افسردگی و بی‌خوابی باشد.
• اختلال بی نظمی خلق اخلالگر (DMDD) : این عارضه بر کودکان و نوجوانان تاثیر می‌گذارد. DMDD شامل فوران خشم مکرر و تحریک‌پذیری نامتناسب با موقعیت است. این وضعیت شدیدتر از اختلال انفجاری متناوب (IED) است و قبل از سن 10 سالگی رخ می‌دهد.

آیا اضطراب یک اختلال خلقی است؟

اضطراب، یک اختلال خلقی نیست. اختلالات اضطرابی، طبقه تشخیصی مجزایی هستند. با این حال، اضطراب اغلب مقدم بر اختلالات خلقی است یا همزمان با آنها وجود دارد.

اختلالات خلقی چه کسانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟

اختلالات خلقی می‌تواند بر هر کسی از جمله کودکان، نوجوانان و بزرگسالان تاثیر بگذارد. احتمال ابتلا به افسردگی اساسی در زنان دو برابر بیش از مردان است.

اختلالات خلقی چقدر شایع است؟

اختلالات خلقی در بزرگسالان نسبتا شایع است. افسردگی و دوقطبی شایع‌ترین عارضه‌های این دسته هستند. تقریبا 7٪ از بزرگسالان در ایالات متحده به افسردگی دچارند، در حالی که حدود 2.8٪ دارای اختلال دوقطبی هستند.

اختلالات خلقی معمولا در کودکان و نوجوانان دیده می‌شود، تقریبا 15٪ آنها به گونه‌ای اختلال خلقی مبتلا هستند.

علایم اختلالات خلقی چیست؟

هر اختلال خلقی دارای الگوهای متفاوتی از علایم است.

بیشتر بخوانید: جملاتی که نباید به شخص مبتلا به اختلال دو قطبی بگوییم

اختلالات خلقی معمولا علایمی دارند که بر خلق و خو، خواب، رفتارهای خوردن، سطح انرژی و توانایی‌های فکری شما تاثیر می‌گذارند (مانند افکار پریشان یا از دست دادن تمرکز).

به طور کلی، علایم افسردگی عبارتند از:

• احساس غمگینی در بیشتر مواقع یا تقریبا هر روز
• کمبود انرژی یا احساس کسالت
• احساس بی ارزشی یا ناامیدی
• از دست دادن علاقه به فعالیت‌هایی که قبلا باعث لذت می‌شدند
• افکار مربوط به مرگ یا خودکشی
• مشکل در تمرکز
• زیاد خوابیدن یا کم خوابی
• از دست دادن اشتها یا پرخوری

به طور کلی، علایم دوره‌های هیپومانیک یا شیدایی عبارتند از:

• احساس خُلق بالا یا انرژی شدید
• گفتار یا حرکات سریع
• بی قراری یا تحریک‌پذیری
• رفتار خطرآفرین، مانند خرج کردن پول بیش از حد معمول یا رانندگی بی‌احتیاط
• افکار پریشان
• بی خوابی یا مشکلات خواب

علل اختلالات خلقی چیست ؟

محققان معتقدند عوامل متعددی در ایجاد اختلالات خلقی نقش دارند، از جمله:

• عوامل بیولوژیکی: نواحی مغزی که مسیول کنترل احساسات و عواطف شما هستند، آمیگدال و قشر اوربیتوفرونتال نام دارند. افراد مبتلا به اختلالات خلقی در آزمایش‌های تصویربرداری مغز، آمیگدال گسترده‌تری را نشان داده اند.
• عوامل ژنتیکی: افرادی که سابقه خانوادگی قوی از اختلالات خلقی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به این اختلالات هستند. این موضوع نشان می‌دهد اختلالات خلقی احتمالا تا حدی ژنتیکی یا ارثی هستند.
• عوامل محیطی: تغییرات استرس‌زا در زندگی، مانند مرگ یکی از عزیزان، استرس مزمن، حوادث آسیب‌زا و سواستفاده در دوران کودکی عوامل خطر اصلی برای ایجاد یک اختلال خلقی در آینده، به ویژه افسردگی هستند. افسردگی همچنین با بیماری‌های مزمن مانند دیابت، پارکینسون و بیماری قلبی مرتبط است.

تشخیص اختلالات خلقی چگونه است؟

اگر علایم یک اختلال خلقی را تجربه می‌کنید، پزشک ممکن است در ابتدا معاینه فیزیکی انجام دهد تا علل فیزیولوژیکی نشانه‌ها مانند بیماری تیرویید، کمبود ویتامین یا سایر بیماری‌ها را رد کند.

پزشک در مورد سابقه پزشکی شما، داروهایی که مصرف می‌کنید و اینکه آیا شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان به اختلال خلقی مبتلا بوده اید یا خیر سوال می‌کند. سپس ممکن است شما را به یک متخصص سلامت روان ارجاع دهد.

متخصص سلامت روان، مانند روانشناس یا روانپزشک، با شما مصاحبه می‌کند و در مورد علایم، عادات خواب و خوراک و سایر رفتارهای شما سوال می‌پرسد. آنها از معیارهای موجود در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی انجمن روانپزشکی آمریکا برای تشخیص اختلالات خلقی استفاده می‌کنند.

به طور کلی، اختلال خلقی زمانی تشخیص داده می شود که غم، شادی، خشم یا سایر احساسات بدین شکل باشند:

• بیش از حد شدید و مداوم
• همراه با سایر علایم اختلالات خلقی، مانند تغییرات الگوی خواب یا تغییر سطح فعالیت
• به طرز قابل توجهی توانایی فرد را برای عملکرد مختل ‌کنند

درمان اختلالات خلقی چیست ؟

درمان اختلالات خلقی به شرایط و علایم خاص بستگی دارد. معمولا، درمان شامل ترکیبی از دارو درمانی و روان درمانی است. انواع دیگری از درمان مانند تحریک مغزی نیز وجود دارد.

بیشتر بخوانید: بهداشت روان چیست؟

داروهای اختلالات خلقی کدامند؟

داروهایی که ممکن است برای بهبود اختلالات خلقی تجویز شوند عبارتند از:

• داروهای ضد افسردگی: برخی از داروهای پرکاربرد برای درمان اختلال افسردگی و دوره‌های افسردگیِ اختلال دوقطبی، مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) هستند. برخی از داروهای ضد افسردگی ممکن است روی برخی افراد موثرتر باشند. معمولا شروع اثربخشی یک داروی ضد افسردگی چهار تا شش هفته طول می‌کشد. مهم است که داروها را طبق تجویز پزشک خود مصرف کنید و حتی وقتی احساس بهتری دارید، طبق دستور پزشک به مصرف آنها ادامه دهید.
• تثبیت کننده‌های خلق: این داروها به تنظیم نوسانات خلقی که در اختلال دوقطبی یا سایر اختلالات رخ می‌دهد کمک می‌کنند. آنها فعالیت غیر طبیعی مغز را کاهش می‌دهند. ممکن است در برخی موارد، تثبیت‌کننده‌های خُلق همراه با داروهای ضد افسردگی تجویز شوند. برخی از پرمصرف‌ترین تثبیت‌کننده‌های خلقی شامل لیتیوم و داروهای ضد تشنج است.
• داروهای ضد روان پریشی (نورولپتیک): افراد مبتلا به اختلال دوقطبی که دوره‌های شیدایی یا مختلط را تجربه می‌کنند، ممکن است با یک داروی ضد روان پریشی غیر معمول (نورولپتیک)، مانند آریپیپرازول درمان شوند. اگر علایم به تنهایی با یک داروی ضد افسردگی کنترل نشود، روانپزشکان گاهی داروهای ضد‌روان‌پریشی غیر معمول را تجویز می‌کنند.

روان درمانی برای اختلالات خلقی چگونه است؟

روان‌درمانی، اصطلاحی برای انواع فنون درمانی است که هدف‌شان کمک به فرد در شناسایی و تغییر احساسات، افکار و رفتارهای ناسالم است.

روان درمانی با یک متخصص سلامت روان آموزش‌دیده و دارای مجوز، مانند روانشناس یا روانپزشک انجام می‌شود. این روند می‌تواند به شما یا خانواده‌تان پشتیبانی، آموزش و راهنمایی ارایه کند تا عملکردتان را بهبود بخشیده و به‌زیستی‌تان را افزایش دهد.

برخی از رایج‌ترین انواع روان‌درمانی عبارتند از:

• رفتار درمانی شناختی (CBT): این یک نوع روان‌درمانی ساختار‌یافته و هدف‌گرا است. متخصصان سلامت روان از آن برای درمان یا مدیریت عارضه‌های سلامت روان و مشکلات هیجانی استفاده می‌کنند.
• رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT): نوعی از گفتگودرمانی است که بر مبنای درمان شناختی رفتاری (CBT) قرار دارد، اما به ویژه برای افرادی که هیجانات را با شدت بالا تجربه می‌کنند، مفید است.
• درمان روانپویشی: این نوع درمان بر این ایده استوار است که رفتار و به‌زیستی ذهنی شما تحت تاثیر تجارب دوران کودکی و تعارضات ناهشیارتان قرار دارد.

سایر درمان‌ها برای اختلالات خلقی چیست؟

سایر درمان‌های اختلال های خلقی عبارتند از:

• الکتروشوک درمانی (ECT): ECT یک روش پزشکی است که شامل عبور دادن جریان الکتریکی خفیف از مغز شما و ایجاد یک تشنج کوتاه است. ثابت شده است که این روش اثرات مثبت قوی‌ای بر عارضه‌های سلامت روان شدید و مقاوم به درمان، از جمله افسردگی و اختلال دوقطبی دارد. جلسات ECT را می‌توان به صورت سرپایی انجام داد. به طور کلی، 6 تا 12 جلسه مورد نیاز است.
• تحریک مغناطیسی فراجمجمه‌ای (TMS): TMS درمانی برای مبتلایان به افسردگی شدید مقاوم به دارو است. این روش، نوعی درمان تحریک مغزی است. TMS انرژی مغناطیسی‌ای ایجاد می‌کند که به یک جریان الکتریکی در زیر جمجمه تبدیل می‌شود تا به تنظیم احساسات‌تان کمک کند.
• نور درمانی: این تکنیک از دیرباز برای درمان اختلال عاطفی فصلی (SAD) استفاده می‌شد. این بر ایده‌ی جبران کمبود نور طبیعی خورشید با نور مصنوعی در طول پاییز و زمستان استوار است.

سخن پایانی

به یاد داشته باشید که اختلالات خلقی، عارضه‌های سلامت روان هستند. مانند همه‌ی دیگر عارضه‌های سلامت روان، جستجوی کمک به محض ظاهر شدن علایم می‌تواند به کاهش مشکلات در زندگی شما کمک کند. متخصصان سلامت روان می‌توانند طرح‌های درمانی ارایه دهند که به شما در مدیریت علایم کمک می‌کند.

منبع:

https://my.clevelandclinic.org

کلینیک روانشناسی سها٬ مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی٬ مشاوره آنلاین٬ مشاوره خانواده و مشاوره جنسی