بیماری پانیک اتک چیست؟ اضطرابی حاد و به شدت ناگهانی است که وقتی رخ میدهد، فرد درگیر حس میکند جانش در خطر است و هر لحظه ممکن است بمیرد. درحالیکه واقعا اینطور نیست. در این مقاله علمی از کلینیک مشاوره سها در مورد تعریف این اختلال، نشانه‌های یک اتک، علل و گزینه‌های درمانی می‌خوانیم.
روایت مراجع
«اولین باری که دچار حمله شدم، فکر کردم دارم می‌میرم! یههو قلبم شروع کرد تند تند زدن، نفسم بالا نمی‌اومد، دستام می‌لرزیدن، حس می‌کردم الان سکته میکنم. اون لحظه هیچ منطقی تو سرم کار نمی‌کرد، فقط یه ترس عمیق بود. بعد از چند دقیقه که گذشت و زنده موندم، تازه فهمیدم یه بیماریه. حالا هر وقت حس میکنم دوباره داره میاد سراغم، سعی میکنم از فنونی که تو مشاوره روانشناسی آنلاین یاد گرفتم استفاده کنم، مثلا نفس عمیق بکشم و به خودم یادآوری کنم که قبلا هم دچار این حالت شدم و قرار نیست که الان بمیرم!»
بیماری پانیک اتک چیست؟
Panic Attack نوعی اختلال اضطرابی است که در آن فرد دچار حمله‌های ناگهانی و تکرارشونده وحشت میشود. در هنگام این حملات، ممکن است علایم جسمی مانند درد قفسه سینه، تپش قلب، تنگی نفس، سرگیجه یا دل‌درد هم ظاهر شود. با اینکه یک اتک به اندازه‌ی کافی آزاردهنده است، اما اغلب نگرانی در مورد داشتن حمله مجدد است که میتواند باعث تغییر زندگی روزمره افراد شود. مبتلایان ممکن است از هر مکانی که میتواند حس ناامنی ایجاد کند یا هر مکانی که به نظر می‌رسد فرار از آن دشوار است، اجتناب کنند و دامنه فعالیت خود را به طور جدی محدود کنند.
ویدیو معرفی این اختلال توسط دکتر زاهده بلوکی
مشخص نیست دقیقا چه چیزی باعث این بیماری میشود یا به طور دقیق، چگونه سیگنالهای عصبی اشتباه، منتقل و نادرست تفسیر می‌شوند. هرچقدر که چنین حملاتی وحشتناک و طاقت‌فرسا به نظر برسد، باز هم می‌توان آنها را کنترل کرد، حتی زمانی که در حال وقوع هستند.
پادکست صوتی معرفی بیماری پانیک اتک از دکتر زاهده بلوکی
علایم و ویژگی‌ها
حملات اغلب با یک احساس ناگهانی خطر شدید شروع میشود که به سرعت با هجوم شدید حواس فيزيكي آزاردهنده دنبال میشود. در پاسخ به سیگنالهای هورمونی از سیستم واکنش به استرس، بدن به طور ناگهانی برای جنگ یا گریز آماده میشود. قلب سرعت میگیرد و به سختی کار میکند تا خون را فوراً به عضلات برساند. احساس میکنید قلبتان خیلی محکم میکوبد. ممکن است تعریق و لرزیدن را نیز تجربه کنید. افرادی که در چنگال اتک هستند احساس میکنند از خود و دنیای اطرافشان جدا شده اند و معمولاً احساس سرگیجه و حالت تهوع میکنند. چون هیچ خطر آشکاری در اطراف وجود ندارد، احساس میکنید در شرف مرگ یا دیوانه شدن هستید.
به طور کلی علایمی که با آنها می‌توانم بفهمم دچار حمله پانیک شده ام شامل موارد زیر است:
- هشیاری بیش ازحد نسبت به خطر و علایم جسمی
- تفکر غیرمنطقی و اضطرابآمیز
- احساس قوی وحشت، خطر یا دلشوره
- ترس از دیوانه شدن، ازدستدادن کنترل یا مرگ
- احساس سبکی سر یا سرگیجه
- لرزش یا تعریق
- گرگرفتگی
- تسریع ضربان قلب
- احساس گرفتگی در قفسه سینه
- دشواری در تنفس
- حالت تهوع یا ناراحتی شکمی
- تنش در ماهیچه‌ها
- خشک شدن دهان
- احساس غیرواقعی بودن یا جداشدن از محیط
چرا احساس میکنم در شرف مرگ هستم؟
بسیاری از مدارهای مغزی اضطراب، مشابه ترس است و یکی از کارکردهای ترس، تضمین این است که شما اقدامات دفاعی لازم را انجام می‌دهید. سیستم واكنش به استرس فعال میشود و بدن شما را برای جنگ یا گريز آماده میکند. این واکنش قبل از اینکه فرصتی برای فکرکردن در مورد آن داشته باشید اتفاق میافتد. از آنجایی که هراس، واکنش بدن را شروع میکند، همه چیز بسيار ناگهانی و شدید خواهد بود.
قلب که نقش مهمی در آماده سازی دفاعی دارد، برای رساندن اکسیژن به ماهیچه‌ها در سریع‌ترین زمان ممکن، فورا تند گشته تا بدن را برای جنگ یا گريز آماده کند. سرعت تنفس افزایش می‌یابد تا اکسیژن بیشتری به ریه‌ها وارد شود. متابولیسم به سرعت بالا میرود که ممکن است تعریق یا لرزش را احساس کنید. افراد از نظر میزان آگاهی از عملکرد درونی بدنشان (حساسیت به محرکهای سرچشمه گرفته از درون بدن) با هم تفاوت دارند و شواهدی وجود دارد که نشان میدهد افرادی که در معرض حملات پانیک قرار میگیرند به شدت با احساسات بدنی هماهنگ هستند. با این وجود، تپش قلب، ضربان سریع، لرزش و نفس نفس زدن، شبیه آنچه در حمله قلبی اتفاق میافتد است. از این رو فرد به اشتباه احساس میکند که در شرف مرگ است.
چه اتفاقی میافتد؟
بیماری پانیک اتک واکنش ناگهانی به احساس خطر قریب الوقوع است و بدن تمام نیروی خود را به کار میگیرد تا از شما در برابر چیزی که سیستم بدنتان (به اشتباه) آن را تهدیدی وحشتناک دانسته، محافظت کند.
بیشتر بخوانید: اختلالات روانی چیست؟
واکنش ناگهانی و اغراق آمیز بدن، تپش قلب، تنفس سریع، لرزش، خود به عنوان یک تهدید تعبیر میشود و کل تجربه با فهمی از ناگریزبودن اتک ترکیب میشود. اما این اتک ها، آلارم‌های کاذب هستند و در واقع هیچ تهدیدی چه از درون و چه بیرون وجود ندارد.
در مجموع، آنها به این دلیل اتفاق می‌افتند که در مدارهای مغزی اشتباهی رخ میدهد. در حیرت تمام، قشر جلوی مغز متوجه نمی‌شود که تهدید واقعی نیست. سیستم پاسخ به استرس به گونه‌ای وارد عمل میشود که گویی خطر درک شده واقعی است و بسیاری از احساسات ناخوشایند فیزیکی را ایجاد میکند که میتواند مشکل را بزرگ‌تر کند.
بیشتر بخوانید: روان پریشی چیست؟
چه زمانی احتمال رخدادن اتک بیشتر است؟
هیچ جدول زمانی برای بیماری پانیک اتک وجود ندارد. حملات میتوانند در هر زمان رخ دهند و حتی میتوانند مردم را از خواب بیدار کنند. مطالعات نشان میدهد که بیش از یک چهارم جمعیت در مقطعی از زندگی یک اتک منفرد را تجربه میکنند. حملات به قدری ناراحت کننده هستند که افراد گاهی فعالیت خود را محدود میکنند تا از احتمال بروز مجدد جلوگیری کنند. زنان دو برابر مردان در معرض خطر ابتلا هستند. همچنین مشاهده این وضعیت در افراد بالای 60 سال نادر است.
علل
علت دقیق مشخص نیست، اما عوامل زیر میتوانند دخیل باشند:
- ژنتیک
- استرس های اساسی
- خُلق حساس تر به استرس یا گرایش ذاتی به هیجانات منفی
- تغییرات معینی در عملکرد بخش های مغز
اتک ها ممکن است در ابتدا ناگهانی و بدون هشدار ظاهر شود، اما در طی زمان معمولا در موقعیت های خاصی برانگیخته می‌شوند. برخی پژوهش ها نیز پاسخ جنگ یا گریز بدن را دخیل می‌دانند. بااین‌حال هنوز مشخص نیست چرا وقتی هیچ خطر عینیی در محیط وجود ندارد، یک حمله آغاز میشود.
تفاوت بین اختلال و حمله پنیک چیست؟
اختلال زمانی ایجاد میشود که افرادی که در معرض اتک ها هستند، رفتار خود را تغییر دهند تا از احتمال وقوع مجدد آن جلوگیری کنند. در حدود 30% از موارد، افراد به شدت زندگی خود را محدود میکنند و از فضاهای شلوغ یا بسته یا مکان‌های عمومی شلوغ مانند کنسرت، آسانسور، سفر با هواپیما دوری می‌جویند. این تغییرات به‌عنوان آگورافوبیا شناخته میشود.
بیشتر بخوانید: 5 عامل افزایش التهاب مغز
راه‌های پیشگیری
نکات زیر میتوانند در پیشگیری از وقوع حملات بعدی کمک‌کننده باشند:
- کتاب‌های خودیاری مربوط به اضطراب بر مبنای درمان شناختی رفتاری را بخوانید. از تراپیست خود بخواهید تا آنها را به شما معرفی کند.
- درمان‌های مکمل را امتحان کنید؛ مانند ماساژ و رایحه‌درمانی یا فعالیت‌هایی همچون یوگا و پیلاتس را برای کمک به آرامسازی خود انجام دهید.
- فنون تنفس را برای کمک به تسکین علایم فرابگیرید.
- تمرینات ورزشی منظم را برای کاهش سطح استرس و تنش خود انجام دهید.
- از خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های شیرین و کافئین و الکل دوری کنید. سیگارکشیدن کنار بگذارید.
- فکر کنید که چه چیزی میتواند علایم شما را بدتر کند.
- وقت و انرژی خود را روی کمک به خودتان برای بهتر شدن و پیدا کردن حمایت‌های درست بگذارید.
- ناراحتی‌هایتان را پیش خودتان نگه ندارید یا به خودتان نگویید که تنها هستید.
- حتما به طور منظم با مشاوره روانشناسی در ارتباط باشید
جلوگیری از تشدید بیماری پانیک اتک در زمان وقوع
- بهتر است از آن دسته از خودگویی‌ها که توجه شما را به علایم جلب میکند، بپرهیزید. مانند: وحشت نکن! فقط تمومش کن!
- به خودتان یادآور شوید که علایم ناراحت‌کننده هستند اما زندگی شما را تهدید نمیکنند. به خودتان این اطمینان را بدهید که قبلا این را تجربه کردید و هیچ اتفاق بدی نیفتاد.
- بر یک چیز بیرون از بدن و علایم خود تمرکز کنید. برای مثال، حواس خود را با شمارش معکوس سه‌تایی از 100 پرت کنید، متن ترانه محبوب خود را به یاد آورید یا بر مناظر و صداهای محیط پیرامون تمرکز کنید.
- اگر فقط بنشینید و به علایم اجازه دهید که بگذرند، اعتمادبه‌نفس لازم را نسبت به توان خود برای مقابله پیدا خواهید کرد.
چه کسانی بیشتر مستعد ابتلا هستند؟
برخی از عواملی که بدن را مستعد میکنند تا به طرز نامناسبی پاسخ جنگ یا گریز را فعال کند، عبارت است از:
- استرس پیشرونده یا مزمن: این باعث میشود تا بدن سطح بالاتر از نرمالی از هورمون استرس به نام آدرنالین را ترشح کند.
- استرس شدید (مانند تجربه یک رویداد آسیب‌زا): میتواند ناگهان بدن را از میزان زیادی از هورمون های استرس لبریز کند.
- تنفس غیرطبیعی همیشگی: تعادل گازهای خونی را برهم میزند زیرا کربن دیاکسید کافی در خون وجود ندارد.
- ورزش های جسمی شدید: برای برخی مردم، این میتواند واکنش‌های شدیدی را برانگیزد.
- مصرف زیاد کافئین: کافئین موجود در قهوه، چای و سایر نوشیدنی‌ها محرک قویی است.
- بیماری ها: ممکن است باعث تغییرات جسمی شود.
- یک تغییر ناگهانی در محیط: همچون رفتن به یک محیط پر جمعیت، گرم یا گرفته
گزینه‌های درمان تخصصی
اگر علایم جسمی اضطراب از بیماری‌های جسمی مانند دیابت یا تیرویید پرکار ناشی شود، درمان مناسب برای این بیماری‌ها میتواند بازگشت علایم بیماری پانیک اتک را متوقف سازد. اگر منشا اضطراب باشند، گزینه‌های درمانی میتواند موارد زیر را شامل شود:
- داروها
- رواندرمانی از جمله درمان شناختی-رفتاری
- درمان بایوفیدبک
- فنون درمان استرس
- فنون تنفس صحیح و آرامسازی
- یادگیری مهارت‌های حل مسئله
- اصلاح سبک زندگی مانند توجه به رژیم غذایی، ورزش و خواب کافی
درمان تخصصی تمامی اختلالات اضطرابی توسط برترین تراپیست‌های حوزه روانشناسی در مرکز مشاوره روانشناسی سها انجام میشود. برای شروع، کافیست فرم ارزیابی رایگان را در سهاکلینیک تکمیل کنید و منتظر تماس کارشناسان ما باشید. همچنین تلفن تماس با ما عبارت است از: 02193111094 / 09198791784
سوال متداول
یک حمله در بیماری پانیک اتک چقدر طول میکشد؟
آنها معمولا ۵ تا ۲۰ دقیقه طول میکشند. اما برخی افراد گزارش دادهاند که تا یک ساعت هم طول کشیدهاند.
تجربه خود را با ما و سایرین به اشتراک بگذارید تا به درک بهتری از این اختلال برسیم.
منابع: psychologytoday my.clevelandclinic
سهاکلینیک، مرکز ارائه مشاوره خانواده و مشاوره جنسی
