نقاشی می‌تواند یک اقدام خود مراقبتی باشد؛ یعنی استرس را تسکین بخشد، خلاقیت را تقویت کند و ذهن آگاهی را افزایش دهد. در این مقاله می‌خوانیم نقاشی درمانی چیست و چه فنونی دارد.
نقاشی درمانی چیست؟
نقاشی درمانی هرچند یک نام رسمی نیست، به معنای نقاشی کشیدن به عنوان یک راه مقابلهای و خود مراقبتی است.
بسیاری بر این باورند که هنر (و سایر اشکال خلاقیت) می‌تواند شفابخش باشد. نقاشی و سایر اشکال هنر می‌تواند به تسکین استرس و اضطراب شما کمک کند.
می‌توانید از نقاشی‌کشیدن در خانه استفاده کنید تا تخیل و خلاقیت خود را ارتقا بخشید، ذهن‌آگاه تر شوید و از افکار اضطراب‌آمیز خلاص شوید. همچنین می‌توانید با یک هنردرمانگر کار کنید تا به شما در مدیریت مشکلات سلامت روان یا تروما کمک کند.
هنر درمانی چیست؟
عبارت «هنر درمانی» اغلب برای توصیف هنر به عنوان روان درمانی به کار می‌رود. اما انواع روان درمانی به نام هنر درمانی نیز وجود دارد.
هنر درمانی از مواد هنری، فرایند خلاقانه و آثار هنری حاصله به عنوان یک فرایند درمانی و شفابخش استفاده می‌کند.
هر کسی می‌تواند از هنر به عنوان نوعی خود مراقبتی، تمرین ذهن‌آگاهی یا راهی برای مقابله با استرس استفاده کند. اما در هنر درمانی، شما معمولا با یک متخصص سلامت روان آموزش دیده برای مدیریت علایم خود کار می‌کنید. هنر درمانی اغلب روی مسایلی (مانند تروما) کار می‌کند که بیان آنها با کلمات دشوار است.
بیشتر بخوانید: آیا پرورش خلاقیت ممکن است؟
اساسا هنر درمانی، هنر به علاوه روان درمانی است.
فواید هنر درمانی چیست؟
پژوهش‌های زیادی فواید هنر و هنر درمانی را برای سلامت روان مورد بررسی قرار داده اند.
در یک پژوهش مروری در سال 2010، محققان پی بردند که پرداختن به هنر فواید مثبت چشمگیری بر سلامتی دارد. هنگام اجرای هنر، خلاقیت و تخیل خود را به کار می‌گیرید، که این می‌تواند به شما کمک کند هویت و ظرفیت خود را برای درمان پیدا کنید.
با توجه به هییت اعتباربخشی هنر درمانی، هنر درمانی می‌تواند به افراد کمک کند تا:
- احساسات خود را کشف کنند
- تعارضات را مدیریت کنند
- اضطراب کمتری را تجربه کنند
- خودآگاهی و عزت نفس‌شان را ارتقا دهند
- مهارت‌های اجتماعی خود را تقویت کنند
همچنین هنر درمانی خلاق می‌تواند به کاهش فشار علایم سلامت جسمی و سازگاری بیشتر در موقعیت‌های استرس‌زا کمک کند.
پژوهش‌های زیادی، فواید هنر درمانی و نقاشی درمانی را نشان داده اند، از جمله:
- یک مطالعه در سال 2018 نشان داد که دانشجویان چه از طریق رنگ‌آمیزی یا نقاشی آزاد، ذهن‌آگاهی بیشتر و اضطراب امتحان کمتری را تجربه کردند.
- یک مطالعه کوچک در سال 2020 روی 60 دانشجوی مقطع کارشناسی گزارش داد که چه از طریق کشیدن یک طرح و چه رنگ‌آمیزی یا طراحی برای بیان افکار منفی، اضطراب و ضربان قلب دانشجویان کاهش می‌یابد.
- یک مطالعه کارآزمایی در سال 2019 نشان می‌دهد که 10 تا 12 جلسه هنردرمانی باعث کاهش اضطراب و بهبود کیفیت زندگی در زنان مبتلا به اختلالات اضطرابی می‌شود.
توجه به این نکته مهم است که بیشتر تحقیقات، «هنر درمانی» را مورد مطالعه قرار می‌دهند؛ یعنی انجام فعالیت هنری تحت هدایت یک متخصص سلامت روان. با این حال، شما می‌توانید از انجام هنر به تنهایی نیز بهره زیادی ببرید.
طراحی استرس برای تسکین استرس
کارها و فعالیت‌های زیادی وجود دارد که برای کاهش استرس می‌توانید از آنها کمک بگیرید؛ اما چرا نقاشی را انتخاب کنید؟ زیرا:
- در دسترس است. شما واقعا فقط به مقداری کاغذ خالی و یک مداد نیاز دارید. مگر اینکه بخواهید تجملاتی باشید. این روش مقرون به صرفه است و می‌توانید آن را در هر جایی انجام دهید.
- انعطاف‌پذیر است. می‌توانید این کار را به تنهایی یا با دوستان، به صورت مجازی یا حضوری انجام دهید.
- برای همه خوب است. تمام سنین و هویت‌ها می‌توانند به آن بپردازند.
- لازم نیست هنرمند باشید. ممکن است فکر کنید مهارت در طراحی لازم است، اما این اصلا درست نیست. سودمندی نقاشی درمانی در فرآیند طراحی است، نه هنرِ تولید شده.
ممکن است متوجه شوید که نقاشی به شما کمک می‌کند تا خود را بیان کنید، شما را متمرکز می‌سازد یا صرفا شما را از نشخوار فکری منحرف می‌کند.
چطور از هنر و نقاشی به عنوان روش های درمانی استفاده کنیم؟
اگر برای تسکین استرس یا ارتباط با خلاقیت خود آماده نقاشی کشیدن هستید، چند راه برای شروع وجود دارد:
- آماده شوید. لوازم خود را هر چه که هست، بردارید. نیازی به خرید ندارید. می‌توانید با یک تکه کاغذ خالی و یک قلم، مداد یا ماژیک شروع کنید.
- فضای مناسب خود را پیدا کنید. در فضایی بنشینید که بتوانید دست کم 20 دقیقه برای خودتان وقت بگذارید. یک لیوان آب (یا یک چای آرام بخش) کنار خود بگذارید و راحت بنشینید.
- تایمر را تنظیم کنید و نفسی بکشید. می‌توانید یک تایمر را به مدت 20 تا 60 دقیقه تنظیم کنید. ممکن است بخواهید با 20 دقیقه شروع کنید و به ندرت زمان را بالا ببرید. اگر می‌خواهید کمی ذهن‌آگاهی به این روند اضافه کنید، به محض اینکه شروع کردید، چند نفس عمیق (5 یا 10) بکشید تا خودتان را در لحظه متمرکز نگه دارید.
- شروع به نقاشی کنید. سعی کنید هنگام نقاشی، در لحظه حضور داشته باشید و به یاد داشته باشید: اینجا هیچ قضاوتی وجود ندارد. در صورت تمایل می‌توانید به مدت 20 دقیقه دایره‌هایی را به صورت خط خطی بکشید. اصلا نیازی نیست اثری خلق کنید که ارزش رفتن به موزه داشته باشد.
هفت تکنیک هنر درمانی چیست؟
اگر فرایند ترسیم، به شما لذت می‌دهد یا از استرس رهایتان می‌کند، محتوای آن واقعا اهمیتی ندارد. اگر هنوز مطمین نیستید از کجا شروع کنید، در ادامه چند گزینه وجود دارد که می‌توانید در خانه آنها را امتحان کنید:
-
خط خطی کردن
برای نقاشی درمانی می‌توانید با یک تکه کاغذ خالی شروع کنید و ببینید چه اتفاقی می‌افتد. سعی کنید به میل قلبی خود خط خطی کنید.
فقط به یاد داشته باشید که لازم نیست چیزی زیبا خلق کنید. به آن مانند جریانی از هشیاری فکر کنید که در قالب اشکال و کلمات درآمده است.
-
رسم اشکال
اگر خط خطی کردن بی هدف کمکی به شما نمی‌کند، می‌توانید کشیدن اشکال را امتحان کنید. می‌توانید دایره‌های کوچک را داخل یک مربع بزرگ، خطوط یا ترکیبی از اشکال بکشید؛ انگار که دارید نسخه خود را از بازی هنری تتریس می‌آفرینید.
نقاشی شما به هر شکلی که باشد، اجازه دهید پیش برود.
بیشتر بخوانید: روش‌های آموزش مهربانی به کودکان
-
دستورالعمل‌های طراحی
چه یک هنرمند حرفه‌ای باشید و چه تنها یک مداد ساده داشته باشید، هزاران پیشنهاد آنلاین وجود دارد که می‌تواند الهام‌بخش طراحی شما شود.
در این بخش از مقاله نقاشی درمانی ، به چند مورد از این پیشنهادها اشاره می‌کنیم:
- طرح‌هایی را بکشید که با شما همخوانی دارند؛ مانند حیوان، گل یا یادگاری محبوب شما.
- حداقل 10 چیز را بکشید که نماد یا بیان‌کننده چیزی هستند که بابت آن شاکر هستید.
- ترسیم آنچه از جایی که نشسته‌اید، می‌بینید. مانند: پنجره، منظره بیرون، دکور.
- احساسی را که در حال حاضر دارید، نقاشی کنید. ترسیم افکار منفی یا استرس در مورد یک موقعیت دو مثال خوب هستند. حتی می‌توانید با کشیدن افکار منفی به مدت 10 دقیقه و سپس افکار مثبت برای 10 دقیقه دیگر، زمان را بین حالات روحی متضادتان تقسیم کنید.
-
ماندالا
طراحی ماندالا سابقه طولانی دارد، اما با کارهای کارل یونگ، بنیانگذار روانشناسی تحلیلی، راه خود را به روانشناسی باز کرد.
ماندالاها، نمادهای معنوی هستند که اغلب در یک دایره با اشکال هندسی قرار دارند. پیچیدگی الگوها و تکرار آنها می‌تواند ذهن‌آگاهی را تقویت کند.
در مطالعه‌ای در سال 2020، پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که نقاشی ماندالا می‌تواند هیجانات منفی را کاهش دهد. طبق یک مطالعه کوچک در سال 2005، نشان داده شد که رنگ‌آمیزی ماندالا، بسیار بیشتر از رنگ‌آمیزی طرح‌های دیگر یا روی یک صفحه خالی، اضطراب را کاهش می‌دهد.
می‌توانید ماندالای از قبل کشیده شده را رنگ آمیزی کنید، یا خودتان یکی از آنها را بکشید (و سپس رنگ‌آمیزی کنید!). این می‌تواند یک عمل مراقبه و همچنین یک کار خلاقانه باشد.
-
طراحی
می‌توانید کاغذی سبک تر را روی تصویر آنچه که می‌خواهید بکشید، قرار می‌گیرد. سپس طرح زیرین را با مداد ردیابی کنید. می‌توانید ماندالاها، عکس مجلات، تصاویر و … را رسم کنید؛ هیچ محدودیتی وجود ندارد.
برای ادامه خلاقیت، طرح خود را پس از ترسیم، رنگ آمیزی کنید.
-
رنگ آمیزی
شاید برخی استدلال کنند که رنگ‌آمیزی نقاشی نیست. با این حال هنر، هنر است. همچنین، بسیاری از تحقیقات در مورد نقاشی درمانی شامل فعالیت‌های رنگ‌آمیزی می‌شود، بنابراین می‌تواند بدون نیاز به کشیدن چیزی، استرس ما را کاهش دهد.
گزینه‌های رنگ‌آمیزی فراوان است؛ مانند صفحاتی که می‌توانید در اینترنت پیدا کرده و پرینت بگیرید و تعداد زیادی کتاب رنگ‌آمیزی بزرگسالان. همچنین می‌توانید نقاشی‌های خودتان را رنگ آمیزی کنید.
-
ترکیب ابزارهای هنری
نقاشی یکی از در دسترس‌ترین انواع هنر درمانی است، اما لازم نیست به خودکار یا مداد بسنده کنید. اگر لوازم دیگری پیرامون خود دارید یا احساس می‌کنید می‌خواهید خود را به بیش از یک روش بیان کنید، می‌توانید ابزارهای هنری را با هم ترکیب کنید.
موارد زیر را در نظر بگیرید:
- افزودن رنگ، مداد رنگی، ماژیک رنگی و غیره.
- ایجاد یک کلاژ با نقاشی خود با چسباندن تصاویر یا بریده‌های مجله به آن
- در حاشیه‌ی نقاشی‌های خود، چیزی بنویسید (مثلا احساساتی که دارید یا آنچه بابت داشتن آن سپاسگزارید)
همچنین می‌توانید با پخش آهنگ‌های آرامش‌بخش یا موسیقی مورد علاقه‌تان در حین نقاشی، فواید موسیقی را به این ترکیب اضافه کنید.
سخن پایانی
گنجاندن هنر در زندگی می‌تواند به سادگی در دست گرفتن یک مداد و کاغذ باشد.
با این حال، اگر به دنبال هنر درمانی تخصصی هستید، می‌توانید با مراجعه به یک کلینیک روانشناسی هنر درمانی، با یک هنردرمانگر ارتباط برقرار کنید.
آیا تا کنون نقاشی درمانی را امتحان کرده اید؟ این روش چه پیامدهای مثبت و منفیی برای تان داشت؟ نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
منبع
کلینیک روانشناسی سها٬ مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی٬ مشاوره آنلاین٬ مشاوره خانواده و مشاوره جنسی
