سبک های فرزندپروری تاثیر زیادی روی کودکان دارد. سبک های مختلف می تواند نتایج متفاوتی از موفقیت تحصیلی تا مشکلات سلامت روان در پی داشته باشد. در این مقاله می‌خوانیم انواع روش های فرزندپروری کدام اند و چه ویژگی ها و نتایجی دارند.

 چطور فرزندم را از دوست ناباب دور کنم؟

سبک فرزندپروری چیست؟

برخی فکر می‌کنند انتخاب یک سبک فرزندپروری مانند ثبت نام در یک رشته‌ی ورزشی است! به این معنا که باید سایر رشته ها را کنار بگذارید و تنها اصول این رشته را پیاده کنید. اصلا اینگونه نیست. شما می‌توانید یک سبک کلی داشته باشید و از فنون سایر سبک‌ها نیز استفاده کنید.

سبک فرزندپروری بدین صورت تعریف می‌شود: مجموعه‌ای از نگرش ها و رفتارهای والدین نسبت به فرزندان و بستر عاطفیی که در آن این رفتارها انجام می‌شود.

اولین طبقه بندی های سبک فرزندپروری مربوط به تلاش های بامریند و همکاران است که به مرور سبک های دیگری نیز به آنها اضافه شد.

یادآوری

سبک فرزندپروری شما احتمالا از عوامل مختلفی ناشی می‌شود. در آن روزهای سختی که برخورد خود را زیر سوال می‌برید، به خودتان یادآور شوید که فرزندپروری کار دشواری است؛ کودکان بی نقص وجود ندارند و شما بهترین تلاش خود را برای پرورش دلبندان‌تان به کار می‌گیرید.

انواع سبک های فرزندپروری کدام اند؟

• مقتدرانه

بسیاری از متخصصان رشد کودک، سبک والدگری مقتدر را معقول ترین و موثرترین شکل فرزندپروری می‌دانند. در این روش، شما:

• قوانین و مرزهای شفاف و ثابتی تعیین می‌کنید
• در صورت لزوم، با مذاکره با سایر اعضا در قوانین خود تجدید نظر می‌کنید
• از فرزندان خود انتظارات معقولی دارید
• به نظرات فرزندان‌تان گوش می‌دهید
• سخاوتمندانه بازخورد مثبت ارایه می‌کنید

شما به عنوان یک والد مقتدر، محیطی محبت آمیز و حمایت کننده برای فرزندان تان ایجاد می‌کنید. در نتیجه، فرزندان شما:

• از سلامت روان، عزت نفس و کیفیت زندگی بالاتری برخوردار خواهند بود

نوجوانان دارای والدین مقتدر، کمتر احتمال دارد:

• به سو مصرف مواد روی بیاورند
• رفتارهای جنسی ناسالم انجام دهند
• خشن باشند

روانشناسی کودک

نمونه ای از والدین مقتدر

• نوجوان 16 ساله شما می‌گوید این قانون که آخر هفته ها نیز باید قبل از ساعت 8 خانه باشی، منصفانه نیست. شما به نظر او گوش می‌کنید؛ سپس با همدیگر مذاکره کرده و به توافقی می‌رسید که به نظر هر دوی شما منصفانه است. آن را اجرا می کنید.
• کودک شما با نمره پایین در درس ریاضی به خانه برمی‌گردد. شما شاهد تلاش شب قبل او برای این آزمون بودید. به جای عصبانی شدن، او را به خاطر سوالاتی که درست جواب داده، تحسین می‌کنید. سپس تشویق‌ش می‌کنید تا با معلم صحبت کند و ببیند برای کسب نمره‌ی بهتر در آزمون بعدی، چه کاری می‌تواند انجام ‌دهد.

• مستبدانه

سبک مستبدانه یکی از انواع سبک های فرزندپروری است. والدین مستبد سعی می‌کنند سربازانی بدون خطا بار بیاورند. آنها معتقدند: «یا حرف من، یا هیچی». آنان:

• قوانین سختگیرانه ای تنظیم می‌کنند و از فرزندان‌شان انتظار اطاعت دارند
• تنبیه می‌کنند (گاهی به شدت)
• همیشه توقعات زیادی از فرزندان خود دارند
• به ارتباط گشوده و صمیمانه بی علاقه اند

بسیاری از مردم موافقند که وقتی کودک مرزهای خود را می‌داند، احتمالا بهتر بتواند روی دستاوردهای خود تمرکز کند. اما سبک والدگری مستبدانه معایبی نیز دارد. برای مثال، طبق پژوهش ها، فرزندان والدین مستبد، احتمالا:

• والدین خود را به عنوان شخصیت های معتبر و قانونی نمی‌بینند
• بیشتر به رفتارهای بزهکارانه (مانند سیگار کشیدن، ترک مدرسه و نوشیدن مشروبات الکلی زیر سن قانونی) دست می‌زنند
• افسردگی بیشتری را تجربه می‌کنند

نمونه ای از والدین مستبد

• نوجوان شما می‌گوید این قانون که آخر هفته ها نیز باید قبل از ساعت 8 خانه باشی، منصفانه نیست. شما پاسخ می‌دهید: «نیست که نیست! این یه قانونه!» (توجه: همه‌ی والدین در مواردی چنین واکنشی می‌دهند و این بدین معنی نیست که والد بدی هستید. وقتی از سبک والدگری صحبت می‌کنیم، منظورمان الگوهای تکراری رفتار در بیشتر اوقات است.)
• کودک شما با نمره پایین در درس ریاضی به خانه برمی‌گردد. شما شاهد تلاش شب قبل او برای این آزمون بودید. سعی می‌کنید به ترساندن و تهدید متوسل شوید. «از همین امشب می‌شینی و برای امتحان هفته‌ی بعد تمرین می‌کنی. وای به حالت اگه باز آزمون رو خراب کنی!»

• وابسته

سبک وابسته، مورد بعدی از انواع سبک های فرزندپروری است. فرزندپروری وابسته، شکلی از تربیت کودک محور است که در آن محیطی امن و مطمین برای فرزند خود ایجاد می‌کنید. در این سبک:

• تماس فیزیکی زیادی با فرزندتان دارید. مدام او را در آغوش می گیرید و حتی در کنارش می خوابید
• بدون تردید نیازهای فرزندتان را برآورده می‌کنید. می‌کوشید تا از هیچ حمایتی از فرزندانتان دریغ نکنید
• هنگام شنیدن گریه‌ی کودک، با حساسیت پاسخ می‌دهید
• عشق و مراقبت مداوم ارایه می‌کنید

برخی پژوهش ها این سبک را در کاهش مشکلات رفتاری و افزایش همدلی کودکان، کارآمد می‌دانند. اما برخی دیگر پیشنهاد می‌کنند چنین نتایجی را می‌توان از روش های بهتری حاصل کرد. از معایب این سبک می‌توان به نداشتن حریم شخصی والدین (حتی برای برقراری رابطه جنسی) اشاره کرد.

مشاوره کودک

نمونه ای از والدین وابسته

• کودک شما گریه می‌کند یا ترسیده. شما فورا برای دلداری برمی‌خیزید.
• کودک نوپای شما یک کابوس می بیند و می خواهد در رختخواب شما بخوابد. اجازه می‌دهید.

• سهل‌گیر

والدین سهل‌گیر مهربان و گرم هستند. آن‌ها از روش های سنتی والدین پیروی نمی‌کنند. اینجا، بچه ها هستند که حرف آخر را می‌زنند. والدین سهل‌گیر:

• محدودیت ها یا مرزهای محکم تعیین نمی‌کنند
• همیشه در تلاش برای کنترل فرزندان خود نیستند
• اگر قانونی باشد، به تعداد انگشتان دست است!
• به فرزندان خود اجازه می‌دهند بسیاری از تصمیمات را خودشان بگیرند

مشاوره روانشناسی

والدین سهل‌گیر معمولا عاشق و مراقب هستند. اگرچه این روش مورد تشویق متخصصان نیست، اما کودکانی که بدون محدودیت بزرگ شده اند، اغلب به بزرگسالانی مستقل و مصمم تبدیل می‌شوند. با این حال، معایب این روش قابل چشم پوشی نیست:

• یک مطالعه در سال 2016 نشان داد که بزرگسالانی که در کودکی والد سهل گیر داشتند، نسبت به سایرین، استرس بیشتر و سلامت روان کمتری دارند
• در حال خواندن مقاله انواع سبک های فرزندپروری هستید. تحقیقات دیگر نشان می دهد فرزندپروری سهل‌گیرانه ممکن است منجر به چاقی کودکان شود.
• یک مطالعه در سال 2019 نشان داد که فرزندان والدین سهل‌گیر بیشتر قربانی قلدری می‌شوند. جالب اینجاست که قلدرها معمولا فرزندان والدین مستبد هستند.
• بر اساس موسسه ملی سومصرف الکل، فرزندپروری سهل‌گیرانه می‌تواند منجر به مصرف الکل در نوجوانان شود.

نمونه ای والدین سهل گیر

• نوجوان شما می‌گوید می‌خواهد برای برگشتن به منزل ساعتی تعیین نشود و آزاد باشد. شما پاسخ می‌دهید: «اگه اینطور دوست داری، باشه!»
• کودک شما با نمره پایین در درس ریاضی به خانه برمی‌گردد. شما شاهد تلاش شب قبل او برای این آزمون بودید. می‌گویید «ایرادی نداره. فراموشش کن». هیچ یادآوریی برای مطالعه‌ی اشتباهات و درس گرفتن از آنها یا کمک گرفتن از معلم ندارید.

• آزاد در محدوده

مانند مرغ هایی که در قفس حبس نیستند و اجازه‌ی گردش دارند، فرزندان شما از فضایی برای پرسه زدن و ریسک کردن با راهنمایی شما (نه نظارت کامل) برخوردارند.

در این سبک، والدین پیش از اجازه دادن به فرزندان برای گردش آزاد در محیط، قوانین و عواقب عدم رعایت آنها را به فرزندانشان توضیح می دهند. در سبک آزاد در محدوده، والدین حقوق زیر را برای فرزندان قایل می‌شوند:

• استقلال
• مسیوليت
• آزادی
• کنترل

دادن کنترل و مسیولیت به بچه ها کمک می‌کند تا:

• کمتر افسرده و مضطرب باشند
• توانایی بیشتری در تصمیم گیری داشته باشند
• به خودشان تکیه کنند

این روش معایبی نیز دارد مثلا ممکن است در نبود نظارت والدین، کودکان صدمه ببینند یا والدین به غفلت متهم شوند.

نمونه ای از فرزندپروری آزاد در محدوده

• به کودک پیش دبستانی خود اجازه می دهید در حالی که از دور تماشایش می‌کنید، در زمین بازی گردش کند.
• به فرزندتان اجازه می دهید به تنهایی به خانه دوستش در چند خیابان آن طرف تر برود. اما قبل از رفتن، به او توضیح می دهید که اگر راه را گم کرد یا غریبه ای به او نزدیک شد، چه کاری انجام دهد.

• هلی‌کوپتری

سبک هلیکوپتری از دیگر انواع سبک های فرزندپروری است. تا کنون والدی را دیده اید که همه جنبه های زندگی فرزندش را از انتخاب دوست گرفته تا انتخاب غذا تنظیم کند؟ پس با یک والد نگران هلی‌کوپتری آشنا هستید. والدین هلیکوپتری:

• از روی محبت، سعی می‌کنند بسیاری از موقعیت ها را کنترل کنند
• به توانایی فرزندشان برای مدیریت موقعیت ها اعتماد ندارند
• مدام فرزندان خود را راهنمایی می‌کنند
• برای حل مشکلات فرزندان شان فورا وارد میدان می‌شوند

به خاطر داشته باشید که کنترل‌گری‌های این والدین از روی عشق و دوستی است. هرچند فرزندان این والدین با احتمال کمتری به نوشیدن الکل و روابط جنسی پر خطر روی می‌آورند، معایب احتمالی این روش عبارت است از:

• عدم اعتماد به نفس و عزت نفس درک ودکان
• سطوح بالاتری از اضطراب و افسردگی در بزرگسالی
• ترس از شکست
• قدرت حل مسیله‌ی ضعیف

نمونه ای از فرزندپروری هلیکوپتری

• نوجوان شما می‌گوید این قانون که آخر هفته نیز باید قبل از ساعت 8 خانه باشی، منصفانه نیست. شما پاسخ می‌دهید: «می‌تونی دوستت رو هر هفته بیاری خونه. من براتون غذا می‌پزم. حتی می‌تونیم سه تایی با هم فیلم ببینیم!».
• کودک شما با نمره پایین در درس ریاضی به خانه برمی‌گردد. شما شاهد تلاش شب قبل او برای این آزمون بودید. روز بعد مستقیما نزد معلم می روید و درخواست می‌کنید تا از این نمره چشم پوشی کرده و دوباره آن آزمون را تکرار کند.

• 

  غفلت کننده

در سبک غفلت کننده، معمولا به اجبار شرایط (مثلا ساعات کاری طولانی)، شما ارتباط چندانی با فرزند خود برقرار نمی‌کنید.

والدین غافل یا غیر درگیر، ممکن است در مسابقات ورزشی فرزندشان حاضر نشوند، معلم او را ملاقات نکنند یا تا به حال از مدرسه‌ی وی بازدید نکرده باشند. ممکن است خوراکی محبوب یا بهترین دوست فرزندشان را نشناسند. کودکانِ این والدین اغلب احساس می کنند نامریی و مورد بی مهری هستند. والدین غافل:

• نسبت به کودک و نیازهایش پاسخگو نیستند
• از نظر احساسی یا جسمی در زندگی کودک حضور ندارند
• ممکن است کودکان را مورد آزار فیزیکی قرار دهند

در حال خواندن مقاله‌ی انواع سبک های فرزندپروری هستید. یادآوری می‌کنیم، والدگری غفلت کننده معمولا یک انتخاب آگاهانه نیست. این والدین اغلب شرایطی دارند که آنها را از ایجاد پیوند با فرزندشان باز می دارد.

درست است که کودکان این والدین، از روی اجبار خیلی خودکفا می‌شوند. اما طبق پژوهش ها، نسبت به سایر رویکردهای فرزندپروری، سبک غفلت‌کننده بدترین نتایج را رقم می‌زند. از جمله:

• کودکان در کنترل احساسات خود دچار مشکل می‌شوند
• به احتمال زیاد افسرده می شوند
• چالش های تحصیلی دارند
• در روابط اجتماعی مشکل دارند
• ضد اجتماعی و مضطرب می‌شوند

نمونه ای از فرزندپروری غفلت کننده

• کودک شما با نمره پایین در درس ریاضی به خانه برمی‌گردد. نمره ی او برای شما اهمیتی ندارد. حتی نمی‌پرسید آزمون چگونه بوده و برنامه اش برای امتحان بعدی چیست.
• هنگام خرید از فروشگاه، کودک 4 ساله خود را در ماشین رها می کنید.

سخن پایانی

والدین برای اتخاذ بهترین تصمیم، باید از سبک های مختلف فرزندپروری و اثرات آن بر فرزندان آگاه باشند. هر سبکی مزایا و معایب خود را دارد، بنابراین یافتن سبک والدگریی که با شخصیت شما و نیازهای کودکتان مطابقت داشته باشد، مهم است. هر سبکی که داشته باشید، سازگاری و برقراری ارتباط با کودک مهم‌ترین بخش آن است. تعیین مرزها و آموزش ارزش ها ضرورت دارد، اما باید به فرزندان تان اجازه آزمون و خطا نیز بدهید. تربیت کودکی شاد، سالم و سازگار یک کار گروهی است و نیاز به زمان، تلاش و صبوری دارد.

امیدواریم این مقاله برای شما مفید بوده باشد. اگر سوالی دارید، لطفا از طریق بخش نظرات با ما در تماس باشید.

منابع

https://www.healthline.com

https://www.goodhousekeeping.com

https://www.momnewsdaily.com

کلینیک روانشناسی سها٬ مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی٬ مشاوره آنلاین٬ مشاوره خانواده و مشاوره جنسی