افسردگی آتیپیک (Atypical Depression) یکی از زیرشاخه‌های کمتر شناخته‌شده اختلال افسردگی است که برخلاف نامش، چندان هم غیرمعمول نیست. افراد مبتلا به این نوع افسردگی ممکن است در ظاهر توانایی تجربه لحظات خوشی را داشته باشند، اما در عمق وجودشان با احساس سنگینی، خستگی مفرط و حساسیت شدید نسبت به طرد شدن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. از آنجایی که علایم افسردگی آتیپیک با فرم کلاسیک افسردگی تفاوت دارد، اغلب تشخیص داده نشده یا با سایر اختلالات اشتباه گرفته می‌شود. در این محتوا همه چیز را درباره علایم، علل و درمان افسردگی غیرمعمول بخوانید.
اگر فکر می‌کنید با این نوع افسردگی درگیر هستید و نمی‌دانید باید چگونه آن را درمان و کنترل کنید، کافیست با انتخاب مشاوره آنلاین یا مشاوره تلفنی در مرکز مشاوره روانشناسی سها، برای درمان اقدام کنید. با شماره‌های 02166932737 یا 09198791784 در تماس باشید.
مقاله افسردگی آتیپیک یا غیرمعمول چیست؟ افسردگی هایی که نمی شناسید! در یک نگاه
| عنوان | توضیحات |
| افسردگی آتیپیک یا غیرمعمول چیست؟ | افسردگی آتیپیک نوعی افسردگی است که نشانه‌هایش با افسردگی معمول و رایج تفاوت دارد |
| نشانه‌های افسردگی آتیپیک | کاهش لذت از فعالیت‌ها، احساس غمگینی، بی‌قراری و حساسیت به طرد شدن، با ویژگی‌هایی مانند خواب زیاد و تغییرات اشتها. |
| علل بروز افسردگی آتیپیک | عوامل زیستی، وراثت، مصرف مواد مخدر و رویدادهای زندگی مانند از دست دادن عزیزان |
| افسردگی غیرمعمول چگونه شناسایی می‌شود؟ | از طریق بررسی بالینی، سابقه خانوادگی و نشانه‌های بالینی صورت می‌گیرد و ممکن است به آزمایش‌هایی برای تایید وضعیت جسمی نیاز باشد. |
| درمان افسردگی آتیپیک | شامل داروهای SSRI، MAOI و روان‌درمانی‌هایی مانند CBT |
افسردگی آتیپیک یا غیرمعمول چیست؟
افسردگی غیر معمول که گاهی به آن افسردگی اساسی با ویژگی‌های آتیپیک گفته می‌شود، شکلی از افسردگی است که نشانه‌هایش با افسردگی‌های کلاسیک تفاوت دارد. مهم‌ترین ویژگی در این نوع افسردگی، بهبود موقتی خلق‌وخو هنگام مواجهه با اتفاقات خوشایند است، حالتی که به آن «واکنش‌پذیری هیجانی» گفته می‌شود. سایر علایم خاص افسردگی آتیپیک شامل افزایش اشتها، خواب بیش‌ازحد (هیپرسومنیا) و حساسیت به طرد است. توجه داشته باشید که اصطلاح «غیرمعمول» به معنای عجیب یا نادر بودن این نوع افسردگی نیست، بلکه صرفا به این اشاره دارد که الگوی علایم آن با فرم رایج‌تر افسردگی تفاوت دارد.
نشانه‌های افسردگی آتیپیک
نشانه‌های افسردگی آتیپیک دو ویژگی دارد که این نوع افسردگی را از سایر اختلالات افسردگی و اختلالات روانی جدا می‌سازند: یکی الگوی خاص نشانه‌ها و دیگری نوع درمان‌های اثربخش. نشانه‌های این نوع افسردگی با چیزی که اغلب مردم از افسردگی انتظار دارند، تفاوت دارد. در حالی که فرم‌های معمول افسردگی با کاهش اشتها، مشکل در خوابیدن و غم مداوم همراه هستند، این الگوها لزوما در افسردگی آتیپیک دیده نمی‌شوند.
برخی علایم مشابه سایر انواع افسردگی هستند، مانند:
- کاهش احساس لذت از فعالیت‌ها
- احساس غمگینی
- بی‌قراری یا احساس خستگی ذهنی
- کمبود انرژی
- احساس گناه، بی‌ارزشی یا ناامیدی
- ناتوانی در تمرکز یا گرفتن تصمیم
- افکار مرتبط با مرگ یا خودکشی
- داشتن حالت افسرده به طور کلی
- استفاده از مواد مخدر یا الکل
بیشتر بخوانید: افسردگی مداوم چیست؟
اما در کنار این نشانه‌ها، افسردگی غیر معمول نشانه‌های خاص‌تری هم دارد، از جمله:
تغییرات خلقی نسبت به شرایط مثبت
در این نوع افسردگی، فرد گاهی می‌تواند در پاسخ به اتفاقات خوب، احساس مثبت و خوشحالی را تجربه کند؛ حتی اگر همچنان افسرده باشد. در حالی که فردی با افسردگی کلاسیک معمولا بدون توجه به شرایط، حالت غمگینی خود را ادامه می‌دهد.
واکنش شدید به طرد شدن
کسانی که به این نوع افسردگی مبتلا هستند، معمولا بیش از اندازه نسبت به طرد یا نادیده گرفته شدن حساس می‌شوند. حتی اشاره‌ای کوچک ممکن است برای آن‌ها این احساس را ایجاد کند که از طرف نزدیکانشان رد شده‌اند و همین موضوع ممکن است دوره‌ای از افسردگی عمیق را شروع کند.
احساس سنگینی در بدن (فلج سربی)
یکی دیگر از نشانه‌های بارز، سنگینی در دست‌ها یا پاهاست. اگر این حس برای یک ساعت یا بیشتر در روز وجود داشته باشد، ممکن است یکی از علامت‌های افسردگی آتیپیک باشد.
خواب زیادتر از حد معمول
افرادی که با این نوع افسردگی درگیرند، اغلب تمایل دارند بیشتر از حد طبیعی بخوابند. گاهی ساعت‌ها خوابیدن در طول روز یا دیر بیدار شدن از خواب صبح، بخشی از الگوی رفتاری آن‌هاست. اگر خواب شما روزانه به ۱۰ ساعت یا بیشتر برسد یا نسبت به قبل دو ساعت بیشتر شده باشد، این تغییر می‌تواند زنگ خطری باشد.
افزایش تمایل به خوردن و اضافه وزن
این نوع افسردگی می‌تواند با افزایش تمایل به غذا خوردن همراه باشد، به‌ویژه مصرف غذاهای چرب و شیرین که معمولا به عنوان تسکین‌دهنده احساسات منفی عمل می‌کنند. این رفتار ممکن است منجر به اضافه وزن شود و وضعیت روحی را بدتر کند.
تغییرات قبل از شروع قاعدگی
زنانی که همزمان با سندرم پیش از قاعدگی (PMS) و افسردگی آتیپیک دست‌وپنجه نرم می‌کنند، معمولا در این دوران اشتهای بیشتری به کربوهیدرات‌ها و خوراکی‌های شیرین مانند شکلات دارند. این تمایل ممکن است تلاشی ناخودآگاه برای کاهش ناراحتی‌های جسمی و روحی باشد.
علل بروز افسردگی آتیپیک
محققان و پزشکان هنوز به‌طور قطعی به این نتیجه نرسیده‌اند که دلایل بروز افسردگی غیر معمول دقیقا مشابه با سایر انواع افسردگی هستند یا خیر، هرچند که شباهت‌هایی در عوامل زمینه‌ای وجود دارد. البته ممکن است این نوع خاص از افسردگی، مسیر متفاوتی برای بروز داشته باشد.
به طور کلی علل این نوع افسردگی عبارتند از:
عوامل زیستی و بدنی
افسردگی غیرمعمول معمولا از سنین نوجوانی آغاز می‌شود و در برخی موارد ممکن است به یک وضعیت ماندگار و طولانی‌مدت تبدیل شود. برخی تفاوت‌های زیستی در مغز می‌تواند از علل اصلی آن باشد. این تفاوت‌ها ممکن است به نحوه عملکرد انتقال‌دهنده‌های عصبی، ساختارهای عصبی خاص یا تنظیم مواد شیمیایی در مغز مربوط باشد. سایر مواردی که در این دسته ممکن است باعث بروز این نوع افسردگی باشند عبارت‌اند از:
- وراثت
- استفاده مداوم از مواد مخدر و الکل
- وجود بیماری‌هایی مانند سندرم کوشینگ
- ادامه‌دار شدن افسردگی‌های دیگر مانند افسردگی فصلی یا افسردگی بعد از زایمان
نقش سابقه خانوادگی
اگر در میان اعضای خانواده‌تان افرادی هستند که سابقه بیماری‌های روانی مانند افسردگی، دوقطبی یا اعتیاد داشته‌اند، خطر ابتلای شما به افسردگی، به‌ویژه نوع غیرمعمول آن، افزایش می‌یابد.
تاثیر رویدادهای زندگی
زندگی روزمره و اتفاقاتی که در آن رخ می‌دهد می‌تواند اثرات قابل‌توجهی بر روح و روان انسان داشته باشد. کسانی که در کودکی تجربه‌های ناخوشایندی مانند سواستفاده یا ضربه‌های عاطفی داشته‌اند، بیشتر در معرض افسردگی قرار دارند. حتی از دست دادن فردی عزیز هم ممکن است زمینه‌ساز افسردگی غیر معمول شود. جدایی از شریک عاطفی، افزایش وزن ناگهانی، تغییر محل زندگی یا تغییر شغل نیز از جمله عواملی هستند که می‌توانند احتمال افسرده شدن را بالا ببرند.
افسردگی غیر معمول چگونه شناسایی می‌شود؟
اگر قصد درمان موثر برای افسردگی غیر معمول دارید، مهم است بدانید که قدم اول تشخیص درست آن است. با این حال، برخلاف بسیاری از بیماری‌ها، افسردگی غیر معمول را نمی‌توان با آزمایش خون، تصویر‌برداری یا معاینه بدنی به‌طور قطعی مشخص کرد. روانپزشک باید با بررسی دقیق شرایط شما، تشخیصی بالینی انجام دهد. این بررسی شامل مرور سابقه خانوادگی، شناسایی عوامل خطر، بررسی نشانه‌ها و در نظر گرفتن وضعیت کلی سلامت شما خواهد بود.
آیا مشکوک به ابتلا به افسردگی آتیپیک هستید؟ برای رزرو یک جلسه ارزیابی رایگان 15 دقیقه‌ای، کافیست فرم ارزیابی رایگان را در سایت سهاکلینیک تکمیل کنید.
نیاز به بررسی وضعیت جسمانی
در بسیاری از مواقع روانپزشک برای اطمینان از اینکه علایم شما ناشی از بیماری جسمی خاصی نیست، یا اینکه بیماری دیگری پشت این نشانه‌ها پنهان نشده باشد، ممکن است از شما بخواهند آزمایش‌هایی مثل تست خون، بررسی مصرف مواد یا حتی تصویر‌برداری‌هایی مثل سی‌تی‌اسکن یا ام‌آر‌آی مغز انجام دهید.
انجام تست‌های افسردگی
گاهی اوقات نیز پیش از اینکه به پزشک مراجعه کنید، روانپزشک از بهترین تست افسردگی غیر معمول برای تشخیص این بیماری استفاده می‌کند. متخصصان معمولا پاسخ‌های شما را با معیارهایی که در «راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانی» یا همان DSM-5-TR آمده، مقایسه می‌کنند. اگر درصد تطابق بالا باشد، دیگر نیازی به مراجعه به پزشک برای بررسی وضعیت جسمانی نیست.
درمان افسردگی آتیپیک
برای درمان این نوع افسردگی، معمولا از ترکیبی از دارو، مشاوره روانی و تغییر در سبک زندگی استفاده می‌شود.
بیشتر بخوانید: همه راه های درمان افسردگی اینجاست !
داروهایی که برای افسردگی غیر معمول تجویز می‌شوند
داروهایی مثل مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) و چند داروی دیگر که در سال‌های اخیر معرفی شده‌اند، به‌دلیل عوارض کمتر، معمولا انتخاب اول پزشکان هستند. با این حال، برخی مطالعات نشان داده‌اند افرادی که به افسردگی غیرمعمول دچار هستند، گاهی به داروهای دسته MAOI پاسخ بهتری می‌دهند.
چند نمونه از داروهای MAOI عبارت‌اند از:
- فنلزین (ناردیل)
- ترانیل‌سیپرومین (پارنات)
- ایزوکاربوکسازید (مارپلان)
- سلژیلین (امسام)
هرچند این داروها ممکن است اثربخشی خوبی داشته باشند، ولی به خاطر محدودیت‌های غذایی و احتمال بروز عوارض جدی، معمولا SSRIها در اولویت قرار می‌گیرند. مثلا هنگام مصرف MAOI باید از خوردن غذاهایی که تیرامین زیادی دارند پرهیز شود تا خطر بالا رفتن شدید فشار خون کاهش یابد. بوپروپیون (با نام تجاری ولبوترین) نیز یکی از داروهایی‌ست که برای این نوع افسردگی استفاده می‌شود. گاهی این دارو را همراه با داروهای ضد افسردگی دیگر می‌دهند تا عوارضی مثل کاهش میل جنسی را جبران کند.
روان‌درمانی در درمان افسردگی غیر معمول
گفتگو درمانی یا همان روان‌درمانی، نقش مهمی در مدیریت این اختلال دارد. روش درمان شناختی رفتاری یا CBT، در بررسی‌های علمی، نتایج مثبتی در بهبود علایم این بیماری نشان داده است. CBT به افراد کمک می‌کند تا بهتر با استرس کنار بیایند و افکار منفی و ترس‌ها را کنترل کنند. این تمرین‌ها خصوصا زمانی که دارو هنوز اثر کامل خود را نگذاشته، می‌توانند بسیار کمک‌کننده باشند.
دیگر روش‌های روان‌درمانی که ممکن است استفاده شوند، شامل موارد زیر هستند:
- رفتاردرمانی
- شناخت‌درمانی
- رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT)
- جلسات فردی، گروهی یا خانوادگی
- درمان بین‌فردی (IPT)
- روان‌تحلیل‌گری (روان‌پویشی) (Psychoanalysis)
روش‌های کنار آمدن با افسردگی غیرمعمول
اگر این افسردگی در کارهای روزانه شما مشکل ایجاد کرده، بهتر است همراه با پزشک‌تان یک برنامه درمانی تهیه کنید که ترکیبی از دارو و مشاوره باشد. در کنار این‌ها، ایجاد تغییراتی در سبک زندگی می‌تواند اثر زیادی در بهبود حال‌تان داشته باشد.
اهمیت تغذیه و ورزش
سعی کنید رژیم غذایی سالم داشته باشید و تحرک بدنی را در برنامه روزانه خود بگنجانید. توصیه می‌شود حداقل پنج روز در هفته، هر بار ۳۰ تا ۶۰ دقیقه فعالیت ورزشی داشته باشید تا سطح انرژی و روحیه شما بالا برود.
تمرین‌های آرام‌سازی
یاد گرفتن روش‌هایی مثل تنفس عمیق و مدیتیشن ذهن‌آگاهی می‌تواند به شما کمک کند در لحظات سخت، کنترل بیشتری روی احساسات خود داشته باشید. این تمرین‌ها یاد می‌دهند که بدون واکنش فوری، احساسات‌تان را بشناسید.
نوشتن احساسات در دفترچه
نوشتن در دفتر یا ژورنال‌نویسی، روش خوبی برای تخلیه هیجانی و شناخت بهتر احساسات است. مهم نیست که روزانه این کار را انجام دهید یا چند بار در هفته، این کار به کاهش استرس و شناخت بهتر خودتان کمک می‌کند.
پیدا کردن منابع حمایت
داشتن افرادی که بتوانید روی آن‌ها حساب کنید، خیلی مهم است. این افراد ممکن است اعضای خانواده، دوستان یا حتی گروه‌های پشتیبانی آنلاین یا حضوری باشند که در مسیر درمان همراه تان باشند.
آیا افسردگی آتیپیک یک افسردگی مقاوم به درمان است؟
افسردگی آتیپیک (غیرمعمول) لزوما جزو افسردگی‌های مقاوم به درمان محسوب نمی‌شود، اما در برخی افراد ممکن است پاسخ به درمان دشوارتر باشد. این نوع افسردگی ویژگی‌هایی مانند افزایش اشتها، خواب زیاد و حساسیت شدید به طرد شدن دارد که می‌تواند روند تشخیص و درمان را پیچیده‌تر کند. در برخی موارد، بیماران به داروهای رایج مانند SSRIها پاسخ مطلوب نمی‌دهند و نیاز به درمان با داروهای خاص‌تری مثل MAOIها دارند. بنابراین اگرچه افسردگی آتیپیک همیشه مقاوم به درمان نیست، اما ممکن است نیازمند رویکردی متفاوت و دقیق‌تر در درمان باشد.
کلینیک روانشناسی سها، کلینیک مشاوره برای انواع افسردگی
کلینیک روانشناسی سها با تیمی متشکل از روان‌درمانگران حرفه‌ای و متخصصان سلامت روان، یکی از گزینه‌های قابل اعتماد برای درمان افسردگی غیر معمول است. در مرکز ما، ابتدا با ارزیابی دقیق وضعیت روانی فرد، نوع افسردگی و شدت آن تشخیص داده می‌شود. سپس با توجه به نیازهای هر بیمار، برنامه‌ای شخصی‌سازی‌شده شامل روان‌درمانی (مانند CBT)، مشاوره فردی و در صورت لزوم دارودرمانی طراحی می‌شود. رویکرد درمانی در سها بر پایه تعامل مستمر، حمایت عاطفی و تقویت مهارت‌های مقابله‌ای است.
جمع‌بندی
افسردگی آتیپیک یا غیرمعمول، یکی از زیرشاخه‌های پیچیده افسردگی است که با علایمی مانند افزایش اشتها، خواب زیاد، حساسیت بالا به طرد شدن و بهبود موقتی خلق‌وخو همراه است. این نوع افسردگی می‌تواند بر روابط اجتماعی، عملکرد شغلی و کیفیت زندگی فرد تاثیر بگذارد. تشخیص دقیق و زودهنگام آن نیازمند ارزیابی بالینی جامع است و درمان آن معمولا ترکیبی از دارو درمانی، روان‌درمانی و تغییر سبک زندگی است. با رویکرد مناسب و پیگیری مستمر، افراد مبتلا به افسردگی آتیپیک می‌توانند بهبود یابند و دوباره تعادل روانی و آرامش خود را بازیابند.
سوالات متداول
- آیا افسردگی آتیپیک قابل درمان است؟
بله، افسردگی آتیپیک قابل درمان است. درمان آن معمولا شامل داروهای ضد افسردگی و روان‌درمانی است که می‌تواند به بهبود علایم کمک کند.
- چه علایمی برای افسردگی آتیپیک شایع است؟
علایم شایع شامل خواب زیاد، افزایش اشتها، حساسیت بالا به طرد شدن و بهبود موقتی خلق‌وخو در واکنش به اتفاقات مثبت است.
- آیا افسردگی آتیپیک متفاوت از افسردگی معمولی است؟
بله، افسردگی آتیپیک ویژگی‌هایی دارد که آن را از انواع دیگر افسردگی متمایز می‌کند، مانند علایم خاص و پاسخ‌های متفاوت به درمان‌ها.
منابع
