یکی از ترسناک ترین تجاربی است که یک شخص می‌تواند داشته باشد، این است که از دوست یا شخص محبوبش بشنود که در فکر پایان دادن به زندگی خود است. در حالی که ممکن است وسوسه شویم تا به این رفتارها برچسب توجه طلبی بزنیم یا به این افسانه معتقد باشیم که افرادی که در مورد خودکشی حرف می زنند، در واقع هیچ‌وقت اقدام نمی‌کنند (که کاملا نادرست است)، بسیار مهم است که تمام علایم هشدار خودکشی و افکار مربوط با آن را جدی بگیریم. در این مقاله به علل خودکشی و اینکه چطور به فردی که قصد خودکشی دارد کمک کنیم؟ می‌پردازیم.
چرا افراد به فکر خودکشی می‌افتند؟
چطور به فردی که قصد خودکشی دارد کمک کنیم؟ ابتدا بیایید نگاهی بیندازیم به دلایلی که باعث می‌شود افکار به فکر خودکشی بیافتند. دست و پنجه نرم کردن با بعضی مشکلات در زندگی می‌تواند سبب بروز افکار خودکشی شود. این مشکلات ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- مشکلات سلامت روان
- قلدری، تبعیض یا برچسب زدنی که با نژاد، جنسیت، ناتوانی یا هویت جنسی شما مرتبط هستند
- انواع مختلف بدرفتاری، از جمله خشونت خانگی، بدرفتاری جنسی یا جسمی
- سوگ و محرومیت، از جمله از دست دادن یک عزیز بر اثر خودکشی
- اتمام یک رابطه
- درد یا بیماری دراز مدت
- سازگاری با یک تغییر بزرگ مانند بازنشستگی یا تعدیل نیرو
- مشکلات مالی
- مشکلات مسکن از جمله بی خانمانی
- انزوا یا تنهایی
- بودن در زندان
- احساس بی کفایتی یا شکست
- اعتیاد یا سومصرف مواد
- بارداری، تولد نوزاد یا افسردگی پسازایمان
- تردید درباره‌ی هویت جنسی یا جنسیتی
- انتظارات جامعه، برای مثال نسبت به اینکه به روش خاصی عمل کنید یا به دستاورد خاصی برسید
- دیگر اشکال تروما
علامت هایی که نشان می‌دهد شخصی در معرض خطر خودکشی است
نشانه هایی هست که با دیدن آنها در عزیزانتان می‌توانید به این موضوع مشکوک شوید که شاید آنها در فکر خودکشی باشند؛ این نشانه ها عبارت اند از:
- از ناامیدی یا درماندگی یا احساس اینکه باری بر دوش دیگران هستند حرف می‌زنند
- از نظر اجتماعی منزوی هستند
- به تازگی کسی را از دست داده اند، شاید یک رابطه، شغل یا مرگ یک عزیز
- قبلا تلاشی در جهت خودکشی داشتند
- یک دوست، عضو خانواده یا همکاری دارند که بر اثر خودکشی فوت کرده
- علایم مشکلات سلامت روان‌شان بدتر شده
- به روش خطرناکی رفتار می‌کنند، مثلا مصرف بالای الکل یا رانندگی بی مهابا دارند
- دارایی های خود را به دیگران می‌بخشند
- بهبودی ناگهانی و دور از انتظار در خُلق‌شان ایجاد شده یا به نظر می‌رسد در آرامش کامل هستند
تشخیص خطر قریب الوقوع خودکشی
در حال خواندن مقاله‌ی نحوه‌ی کمک به فرد دچار افکار خودکشی هستید. اگر دوست شما همین الان در خطر اقدام به خودکشی است، فورا با خط 123 (اورژانس اجتماعی بهزیستی؛ ایران) تماس بگیرید. خطر قریب الوقوع شامل موقعیت هایی است که شخص اسلحه، مقدار زیادی قرص یا سایر ابزارهای لازم برای خودکشی را در اختیار دارد.
اگر امکان پذیر است، آنها را تنها نگذارید و همه‌ی تلاش تان را برای حذف ابزارهایی که می توانند با آن به خود صدمه برسانند، انجام دهید. اگر می توانید، آنها را به اورژانس بیمارستان برسانید. پزشکان سلامت روانی و جسمی آنان را ارزیابی می کنند و برنامه شفافی طراحی می کنند که به ایمنی آنها کمک خواهد کرد.
از سوی دیگر، اگر معتقدید که تهدید جدی است اما قریب الوقوع نیست، هنوز مهم است که کاری کنید اما می توانید زمان بیشتری بگذارید تا حمایت تان را نشان دهید، به آنها گوش کنید و تشویق شان کنید تا به دنبال کمک حرفه‌ای باشند. کمک موجود است. در ادامه برخی نکات مفید را از منابع گوناگون جلوگیری از خودکشی گردآورده ایم:
تایید افکار خودکشی
وقتی نشانه های خطر را احساس کردید، بهتر است گفتگو را با آنها آغاز کنید. برای گوش دادن آماده باشید. حتی اگر این موضوع برایتان ناراحت کننده یا دشوار باشد. شروع گفتگو ممکن است سخت باشد. می‌توانید با سوالات زیر شروع کنید:
-
حالت چطوره؟
ممکن است پاسخ دهند که حالشان خوب است. آنگاه اینگونه ادامه دهید: واقعا حالت چطوره؟ حس می‌کنم خودت نیستی.
اجازه دهید دوست یا عزیزتان بداند که متوجه تفاوتی در آنها شده اید. بگویید که نگرانشان هستید. مطمین شوید آنها می‌دانند که برای این تغییرِ حال، ازشان دلخور یا شاکی نیستید.
-
من هفته‌ی عجیبی داشتم، مال تو چطور بود؟
به اشتراک گذاری مسایلی که درگیرش هستید می‌تواند شروع مناسبی برای گفتگو در مورد کمک به فرد دچار افکار خودکشی باشد. اما مراقب باشید که بیش از حد بر خودتان تمرکز نکنید. همچنین می‌توانید گفتگو را با سوالاتی مانند زیر آغاز کنید:
-
توی خونه (کار یا مدرسه) همه چیز مرتبه؟
از پرسیدن سوالِ «آیا فکر خودکشی داری؟» نترسید. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که پرسیدن این سوال از دوستان یا اعضای خانواده که در خطر هستند، نرخ شکل‌گیری فکر خودکشی را بالا نمی برد. شما تنها با پرسیدن، فکر خودکشی را در ذهن آنها نمی‌اندازید. در مقابل، این پرسش می‌تواند اطلاعات ارزشمندی درباره اینکه چطور پیش بروید و کمک کنید، به دست بدهد.
اگر پاسخ آنها بله بود، این سه پرسش را در ادامه مطرح کنید:
-
در مورد اینکه چطور می‌خوای انجامش بدی (خودت رو بکشی) هم فکر کردی؟
-
برای عمل کردن به نقشه‌ت، وسایلی که لازمه رو داری؟
-
می دونی کی می‌خوای انجامش بدی؟
خوشبختانه، بیشتر مردم خواهند گفت که برنامه‌ی قطعی‌ای برای این کار نریخته اند یا جسارت انجامش را ندارند. هرچند این هنوز هم یک موقعیت جدی است، اگر پاسخ هایشان نشان دهد که برنامه ای ندارند، احتمالا خطر قریب الوقوعی برای صدمه به خود تهدیدشان نمی‌کند. از کلمات آنها به عنوان درخواستی برای کمک استفاده کنید و به کمک به آنها برای رسیدن به مددی که نیاز دارند، ادامه دهید. آنها را تشویق کنید تا هر چه زودتر به ملاقات یک متخصص حرفه ای از کلینیک روانشناسی بروند.
اگر پاسخی که دادند، شما را به این باور می‌رساند که خطری فوری در میان است، بدون تردید با مسیولین مربوطه تماس بگیرید.
ممکن است احساس کنید اگر دست به اقدامی بزنید، دوستی‌تان از بین خواهد رفت. حتی ممکن است دوست تان به شما تهمت خیانت بزند یا از دست تان خشمگین شود. فقط به خاطر داشته باشید که اگر هیچ کاری نکنید، دوستی تان برای همیشه از دست می‌رود. وقتی آنها حالشان بهتر شود، قدردان شما خواهند بود.
چطور به دوستی که در فکر خودکشی است کمک کنم؟
برای اینکه دوستی حمایتگر و همدل باشید، کارهای زیادی ازتان بر می‌آید. مهم‌ترین گام این است که احساسات دوست خود را قضاوت نکنید یا آنها را نادیده نگیرید.
-
از صمیم قلب خود صحبت کنید
برای کمک به فرد دچار افکار خودکشی، ممکن است درگیر این موضوع شوید که بدانید به فردی که احساس افسردگی یا فکر خودکشی دارد، دقیقا چه باید بگویید. به یاد داشته باشید، اگر از روی عشق و نگرانی واقعی صحبت کنید، هیچ حرف درست یا غلطی وجود نخواهد داشت. فقط خودتان باشید. با صحبت کردن با آنان، فشردن دست شان وقتی گریه می‌کنند یا هر کار دیگری که لازم است، نشان دهید که به‌شان اهمیت می‌دهید. پژوهش ها نشان می‌دهند تایید تجربه‌ای که افراد درگیرش هستند، می‌تواند به پردازش افکار آنان کمک کند و افکار خودکشی شان را کاهش دهد.
-
گوش کنید
شخصی که در فکر خودکشی است، معمولا باری را به دوش می‌کشد که احساس می کند به تنهایی قادر به مدیریتش نیست. وقتی احساساتشان را پیرامون ناامیدی، خشم و تنهایی خود مطرح می‌کنند، به آنها گوش کنید. گاهی این برای سبک کردن باری که با خود حمل می‌کنند کافی است.
-
آنها را معتبر بشمارید و پذیرش را نشان دهید
دلسوز، غیر قضاوتی، صبور، آرام و پذیرا باشید. مخاطب شما، از نگرش‌تان درس می‌آموزد و سعی می‌کند تا خود نیز با خودش اینگونه برخورد کند.
-
آنها را به حرف زدن تشویق کنید
صحبت کردن به آنها امکان می دهد تا بار هیجانیای را که به دوش می‌کشند، کاهش دهند و به آنها زمان می دهد تا آرام شوند. هرچه بیشتر آنان را به حرف زدن تشویق کنید، بهتر می توانید ناامیدی شان را سست سازید. وقتی به این ترتیب از تکانه شان کاسته شود، سخت تر می‌توانند بر اساس احساسات خود عمل کنند.
-
از تلاش برای حل مشکل خودداری کنید
سعی کنید راه حل های سریع ارایه ندهید و احساسات فرد را کوچک نشمارید. این مهم است که آنها چقدر مشکل خود را بزرگ می‌دانند و چقدر از آن آسیب می‌بینند. وقتی افراد در این حالت قرار دارند، استدلال های منطقی برای متقاعد کردن‌شان جواب نمی‌دهد. در عوض، همدلی و شفقت خود را نسبت به آنچه که آنها حس می‌کنند، ارایه دهید بدون اینکه قضاوتی در مورد لزوم یا عدم لزوم احساسات شان داشته باشید.
-
از خودتان مراقبت کنید
مقابله با تهدید به خودکشی کاری به شدت استرس‌زا است. مطمین شوید که از خودتان نیز مراقبت می‌کنید و برای پردازش و رفع فشار ناشی از آن به دنبال کمک باشید. با یک دوست قابل اعتماد، یک درمانگر، پزشک، رهبر مذهبی یا هر کسی که می تواند از شما در آنچه پشت سر گذاشته اید و احساسی که در موردش دارید حمایت کند، صحبت کنید.
-
جستجوی کمک اضطراری
برای کمک به فرد دچار افکار خودکشی، اگر متوجه شدید که فرد مورد نظر، قبل از رسیدن شما اقدام به خودکشی کرده است، فورا با خطوط کمکی تماس بگیرید (با خط 123: اورژانس اجتماعی ایران). اگر هنوز هوشیار هستند، درباره موادی که مصرف کرده‌اند، مدت زمانِ گذشته از مصرف، میزان مصرف، آخرین باری که غذا خورده‌اند و وضعیت سلامت عمومی‌شان تا آنجا که می‌توانید اطلاعات دریافت کنید.
اگر در موقعیتی مانند یک دوستی آنلاین هستید که اطلاعات کمی در مورد مخاطب تان دارید، او را تشویق کنید تا خودش با پلیس 110 یا با خط تلفن خودکشی در منطقه خود تماس بگیرد (خط 123: اورژانس اجتماعی ایران). این بهترین گزینه است، زیرا یک آژانس محلی ممکن است بتواند تماس را ردیابی کرده و به آنها کمک برساند.
اگر آنها از تماس امتناع کردند، تمام تلاش خود را بکنید تا اطلاعات شخصی لازم را در مورد شان به دست آورید. بی تردید آدرس، شماره تلفن و سایر اطلاعات را که برای کمک به اعزام نیروی اضطراری به خانه آنها مورد نیاز است، بپرسید.
چطور به فردی که قصد خودکشی دارد کمک کنیم؟ بایدها و نبایدها
چه کارهایی را باید انجام دهیم؟
-
اگر احساس می‌کنید نمیتوانید فرد را متقاعد به جستجوی کمک کنید، خودتان برای مطلع ساختن افراد مناسب پیش‌قدم شوید.
این مهم ترین گام است. اگر هیچ کار دیگری نمی‌کنید، مطمین شوید که یا فرد خودش به دنبال کمک می‌رود یا شما اشخاص مناسب را آگاه کرده اید.
-
به شخصی که نگرانش هستید بگویید که نمی‌خواهید او را از دست بدهید.
گفتن جملاتی ساده مانند «لطفا به خودت صدمه نزن»، «من نمی‌خوام حودتو بکشی»، «زندگی من بدون تو یه چیزی کم داره» می‌تواند به فرد کمک کند تا دلایلی برای زنده‌ماندن پیدا کند.
بگویید: «من اینجام» و بدون قضاوت به او گوش دهید. کارهایی مهرآمیز مانند ارسال یک کارت پستال یا یک پیام متنی که به آنها اجازه دهد بدانند که به فکرشان هستید، می‌تواند موثر باشد. خیلی از افراد دچار افسردگی احساس می‌کنند کسی به فکرشان نیست. یک کار کوچک و محبت‌آمیز می‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند.
-
منابع کمکی را به آنان معرفی کنید.
خودتان با منابع کمکی موجود در جامعه‌ی محلی آشنا شوید و آنها را به این اشخاص معرفی کنید.
-
طبق غرایزتان عمل کنید.
حتی اگر اندکی نگران این هستید که فرد در خطر قریب الوقوع باشد، طبق این حس عمل کنید و اقدامات لازم را انجام دهید.
برای کمک به فرد دچار افکار خودکشی، چه کارهایی را نباید انجام دهیم؟
-
نگویید «من می‌دونم چه حسی داری».
حتی اگر تجربه‌ی افسردگی شدید یا حتی خودکشی را داشته اید. موقعیت و شرایط هر فرد متفاوت است. احتمالش زیاد است که شما از احساس این فرد آگاه نباشید.
-
نگویید «بهش غلبه کن».
نمی‌توان به سادگی بر افسردگی یا افکار خودکشی غلبه کرد. افسردگی یک عارضه‌ی هیجانی و روانی پیچیده است و افراد نمی‌توانند به تنهایی بر افسردگی بالینی فایق آیند.
-
نگویید «وضع مردم خیلی از این بدتره. قدر چیزایی که داری رو بدون و بفهم که مردم اوضاع سخت‌تری رو می‌گذرونن»
این ممکن است باعث شود تا شخص دچار افسردگی، فکر کند درد و غمش بی اهمیت و بی ارزش هستند.
-
علایم هشدار را نادیده نگیرید.
افراد دچار افکار خودکشی اغلب به شکل کلامی یا با علایم هشداری که نشان می‌دهند، به دنبال کمک هستند. این علایم را جدی بگیرید؛ آنها فریادی برای کمک هستند.
-
این موضوع را به شکل راز و مخفی نگه ندارید.
حتی اگر خود فرد از شما بخواهد که این موضوع را به کسی نگویید، شما آن را راز نگه ندارید. کمک گرفتن بهتر از نگه‌داشتن راز و درنهایت علنی شدن نتیجه‌ی خودکشی است.
سخن پایانی
حمایت از دوست یا شخص عزیزی که با افکار خودکشی دست و پنجه نرم می‌کند، می‌تواند ترسناک و طاقت‌فرسا باشد. بهترین حمایت و کمکی را که از دست تان بر می‌آید، ارایه دهید. اگر با وجود تلاشتان برای کمک، عزیزتان همچنان دست به اقدام می‌زند یا با نهایت تاسف خودکشی اش را تکمیل می‌کند، خودتان را سرزنش نکنید. به خاطر داشته باشید که با اطلاعاتی که داشتید، هر آنچه می‌توانستید را انجام دادید. برای مشاوره‌ی سوگ خود به دنبال کمک حرفه ای از مشاوره روانشناسی بروید و یا به گروه های حمایت از بازماندگان خودکشی بپیوندید.
نظرات و سوالات خود را در این زمینه با ما در میان بگذارید.
منابع
https://supportandsafety.colostate.edu/
https://www.beyondblue.org.au/
verywellmind.com
کلینیک روانشناسی سها٬ مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی٬ مشاوره آنلاین٬ مشاوره خانواده و مشاوره جنسی
