تشخیص تفاوت بین اختلال شخصیت مرزی و دوقطبی کار ساده‌ای نیست، چون هر دو احتمالا با نوسانات شدید خلق همراه باشند. اما پشت این شباهت ظاهری، دنیایی از تفاوت‌های مهم وجود دارد. در این مقاله با زبانی ساده و قابل‌فهم، به تفاوت‌های اساسی این دو اختلال می‌پردازیم: از علت‌ها و نشانه‌ها گرفته تا راه‌های تشخیص و درمان. اگر می‌خواهید بدانید دقیقا چه چیزی این دو را از هم جدا می‌کند، تا آخر این مقاله با ما باشید.
برای دریافت مشاوره آنلاین از منزل در مرکز مشاوره روانشناسی سها با ما تماس بگیرید: 09198791784
اهمیت درک تفاوت اختلال شخصیت مرزی و دوقطبی
درک فرق بین اختلال شخصیت مرزی (BPD) و اختلال دوقطبی (Bipolar Disorder) اهمیت بالایی دارد، زیرا شباهت‌های سطحی بین این دو اختلال، مخصوصا در نوسانات خلقی، اغلب باعث تشخیص‌های اشتباه می‌شود. تشخیص نادرست می‌تواند عواقب جدی داشته باشد: از جمله دریافت درمان‌های نامناسب، عوارض جانبی داروهای غیر ضروری و ناامیدی از روند درمان برای فرد. در حالی که هر دو اختلال نیازمند مدیریت و درمان هستند، رویکردهای درمانی آنها به طور اساسی با یکدیگر تفاوت دارد. بنابراین، درک صحیح تفاوت‌ها، گامی مهم برای دریافت درمان مناسب است.
تشخیص نادرست می‌تواند عواقب جدی داشته باشد: از جمله دریافت درمان‌های نامناسب، عوارض جانبی داروهای غیر ضروری و ناامیدی از روند درمان برای فرد.
اختلال دوقطبی چیست؟
اختلال دوقطبی (Bipolar Disorder) یک اختلال خلقی است که با دوره‌های مشخص و برجسته تغییرات خلقی شدید مشخص می‌شود. این تغییرات شامل دو قطب اصلی است و این دوره‌ها معمولا برای روزها تا هفته‌ها یا ماه‌ها طول می‌کشند:
- دوره‌های شیدایی (Mania) یا نیمه‌شیدایی (Hypomania): در این دوره‌ها، فرد ممکن است انرژی بسیار بالا، فعالیت زیاد، افکار پرشتاب، کاهش نیاز به خواب، عزت نفس متورم، رفتار بی‌ملاحظه و تصمیم گیری‌های تکانشی را تجربه کند. شیدایی شدید می‌تواند شامل روان‌پریشی (Psychosis) نیز باشد. نیمه‌شیدایی شدت کمتری دارد اما همچنان از حالت عادی خارج است.
- دوره‌های افسردگی (Depression): در این دوره‌ها، فرد احساس غم و اندوه شدید، از دست دادن علاقه یا لذت، کاهش انرژی، مشکلات خواب، تغییر در اشتها، احساس بی‌ارزشی و افکار خودکشی را تجربه می‌کند.
اختلال دوقطبی به طور کلی به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:
- دوقطبی نوع اول که شامل حداقل یک دوره شیدایی کامل است.
- دوقطبی نوع دوم که شامل حداقل یک دوره نیمه‌شیدایی و یک دوره افسردگی اساسی است.
برای ارزیابی روانشناختی رایگان، با ما تماس بگیرید: 09198791784
اختلال شخصیت مرزی چیست؟
اختلال شخصیت مرزی (Borderline Personality Disorder – BPD) یک اختلال سلامت روان است که با الگوهای فراگیر بی‌ثباتی در خلق، روابط، خودانگاره و رفتار مشخص می‌شود. افراد مبتلا به BPD اغلب تجربیات درونی شدید و نوسانات خلقی سریع را تجربه می‌کنند که می‌تواند در عرض چند ساعت تا چند روز تغییر کند. BPD اغلب ریشه در ترکیبی از آسیب‌های دوران کودکی (مانند غفلت یا سواستفاده) و عوامل بیولوژیکی دارد.
ویژگی‌های کلیدی BPD شامل موارد زیر است:
- ترس شدید از رها شدن و تلاش شدید برای جلوگیری از آن
- الگوهای روابط ناپایدار و شدید
- اختلال در هویت یا خودانگاره ناپایدار
- رفتارهای تکانشی و خودتخریبی (مانند مصرف مواد، رانندگی بی‌پروا، پرخوری)
- افکار یا رفتارهای خودکشی یا خود آزاری مکرر
- بی‌ثباتی خلقی شدید (نوسانات خلقی سریع و کوتاه)
- احساس مزمن پوچی
- خشم شدید و نامتناسب یا مشکل در کنترل خشم
- افکار پارانوییدی گذرا یا علایم تجزیه مرتبط با استرس
تفاوت اختلال شخصیت مرزی و دوقطبی چیست؟
در حالی که هر دو اختلال با نوسانات خلقی مشخص می‌شوند، تفاوت‌های کلیدی در علل، علایم، تشخیص و درمان آنها وجود دارد:
علل
- اختلال دوقطبی: علت دقیق آن ناشناخته است، اما عوامل ژنتیکی (ابتلای یکی از افراد خانواده) و بیولوژیکی (مانند عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز) نقش مهمی ایفا می‌کنند.
- اختلال شخصیت مرزی: ترکیبی از عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی و محیطی (خصوصا تجربیات تروماتیک دوران کودکی مانند غفلت، سواستفاده یا بی‌ثباتی در روابط اولیه) در شکل‌گیری آن نقش دارند.
علایم و نشانه‌ها
در این بخش تفاوت اختلال شخصیت مرزی و دوقطبی را از دید علایم و نشانه‌های آنها بررسی می‌کنیم:
- نوع نوسانات خلقی:
-
-
- دوقطبی: نوسانات خلقی در قالب دوره‌های متمایز و طولانی‌مدت رخ می‌دهد که بین شیدایی-نیمه شیدایی و افسردگی تغییر می‌کند.
- شخصیت مرزی: نوسانات خلقی سریع‌تر و کوتاه‌مدت‌تر هستند و معمولا در عرض ساعت‌ها یا چند روز اتفاق می‌افتند. این نوسان‌ها بیشتر در پاسخ به محرک‌های محیطی، خصوصا در روابط بین‌فردی، ایجاد می‌شوند. این تغییرات بیشتر شامل خشم، اضطراب و افسردگی هستند تا شیدایی.
-
- رفتارهای تکانشی:
-
-
- دوقطبی: رفتارهای تکانشی اغلب در دوره‌های شیدایی-نیمه شیدایی رخ می‌دهند و ممکن است شامل ولخرجی، ریسک پذیری جنسی یا قمار باشد.
- شخصیت مرزی: رفتارهای تکانشی در BPD شایع‌تر و مزمن‌تر هستند و شامل خودآزاری، اقدام به خودکشی، مصرف بیش از حد مواد یا غذا و رفتارهای پرخطر جنسی می‌شوند که اغلب برای مدیریت احساسات شدید یا اجتناب از رها شدن به کار می‌روند.
-
برای دریافت نوبت مشاوره خانواده کلیک کنید.
- هویت و خودانگاره:
-
-
- دوقطبی: خودانگاره فرد معمولا در طول دوره‌های خلقی تغییر نمی‌کند. یعنی فرد در دوره شیدایی ممکن است احساس بزرگ منشی کند، اما هویت اصلی‌اش تغییری نمی‌کند.
- شخصیت مرزی: اختلال در هویت و خودانگاره ناپایدار از ویژگی‌های اصلی BPD است. افراد ممکن است درک روشنی از اینکه چه کسی هستند، نداشته باشند و ارزش‌ها، اهداف و روابطشان به سرعت تغییر کند.
-
- روابط بین‌فردی:
-
- دوقطبی: روابط افراد مبتلا به این اختلال ممکن است تحت تاثیر دوره‌های خلقی قرار گیرند، اما بی‌ثباتی در روابط معمولا ناشی از تغییرات خلقی شدید است.
- شخصیت مرزی: بی‌ثباتی شدید در روابط و ترس شدید از رها شدن، از ویژگی‌های هسته‌ای BPD است و اغلب باعث اختلال در روابط می‌شود.
تشخیص
- دوقطبی: تشخیص این اختلال بر اساس وجود دوره‌های متمایز و طولانی شیدایی-نیمه شیدایی و افسردگی، طبق معیارهای تشخیصی DSM-5 (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی) انجام می‌شود.
- شخصیت مرزی: تشخیص بر اساس وجود حداقل 5 مورد از 9 معیار مشخص BPD در DSM-5 انجام می‌شود که شامل الگوهای بی‌ثباتی در روابط، خودانگاره، عواطف و تکانشگری است.
درمان
- دوقطبی: درمان اصلی شامل دارو درمانی است. روان درمانی (مانند درمان شناختی-رفتاری) نیز می‌تواند در کنار دارو درمانی موثر باشد، اما به تنهایی کافی نیست.
- شخصیت مرزی: درمان اصلی شامل روان درمانی و به ویژه رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) است که به طور خاص برای BPD طراحی شده و بر مهارت‌های مدیریت هیجان، تحمل پریشانی، اثربخشی بین‌فردی و ذهن‌آگاهی تمرکز دارد. سایر روش‌های درمانی مانند درمان شناختی-رفتاری و طرحواره درمانی نیز می‌توانند در این روند مفید باشند. دارو درمانی نیز ممکن است برای مدیریت علایم خاص استفاده شود.
راهنمای مراجعه به پزشک
تشخیص و درمان اختلال شخصیت مرزی و اختلال دوقطبی، هر دو نیازمند دانش و تجربه بالای متخصصان سلامت روان هستند. با توجه به پیچیدگی و همپوشانی علایم، بسیار مهم است که برای تشخیص دقیق و دریافت برنامه درمانی مناسب، به یک روانپزشک یا روانشناس بالینی مجرب مراجعه کنید. اگر شما یا یکی از عزیزانتان نشانه‌هایی از این اختلالات را تجربه می‌کنید، می‌توانید برای دریافت مشاوره تخصصی و ارزیابی دقیق به کلینیک روانشناسی سها مراجعه کنید. متخصصان این مرکز با استفاده از دانش روز و رویکردهای درمانی اثربخش، به شما در درک وضعیت و انتخاب بهترین مسیر درمانی کمک خواهند کرد. همین حالا فرم ارزیابی رایگان سها کلینیک را پر کنید و اولین گام را در راستای بهبود سلامت روان خود و عزیزانتان بردارید.
خط ارتباط با ما: 09198791784
سوالات متداول
آیا اختلال دوقطبی و شخصیت مرزی با یکدیگر مرتبط‌اند؟
بله، هر دو اختلال می‌توانند در یک فرد بروز کنند. اما این به معنای ارتباط مستقیم علت و معلولی نیست. گاهی اوقات همپوشانی علایم، به‌ویژه نوسانات خلقی و رفتارهای تکانشی، باعث می‌شود اختلال اصلی، اشتباه تشخیص داده شود.
چگونه تشخیص این دو اختلال از یکدیگر انجام می‌شود؟
تشخیص افتراقی توسط روانپزشک یا روانشناس بالینی بر اساس بررسی دقیق تاریخچه بیماری، الگوهای خلقی (مدت و نوع نوسانات)، روابط بین فردی، خودانگاره و وجود رفتارهای تکانشی و خودآزاری انجام می‌شود. تمایز اصلی در مدت زمان و ماهیت دوره‌های خلقی و وجود معیارهای خاص BPD است.
آیا افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی می‌توانند دوره‌های شیدایی داشته باشند؟
خیر، افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی به طور مشخص دوره‌های شیدایی یا نیمه شیدایی (مانند آنچه در اختلال دوقطبی دیده می‌شود) را تجربه نمی‌کنند. نوسانات خلقی آنها معمولا شامل خشم، اضطراب و افسردگی شدید است که کوتاه مدت‌تر هستند و اغلب به محرک‌های بیرونی واکنش نشان می‌دهند.
منابع:
