اختلال بی نظمی خلق اخلالگر (DMDD)، نوعی اختلال روانی است که عمدتا در دوران کودکی و نوجوانی بروز می‌یابد. این اختلال با طغیان‌های مکرر و شدید خشم، تحریک پذیری پایدار و عدم توانایی در تنظیم هیجانات نمود پیدا می‌کند. تاثیر DMDD بر زندگی کودک و خانواده می‌تواند بسیار مخرب بوده و چالش‌های زیادی در زمینه تحصیلی، اجتماعی و عاطفی ایجاد کند. درک این اختلال و استفاده از روش‌های درمانی مناسب، می‌تواند راهی برای بهبود کیفیت زندگی کودکان مبتلا به این اختلال باشد. با ما در ادامه این مطلب همراه باشید تا به بررسی دقیق این اختلال، علل و علایم آن بپردازیم.
روایت امیر
امیر، پسر ده ساله‌ای است که همیشه به خاطر طغیان‌های خشم غیرمنتظره‌اش در مدرسه شناخته می‌شد. کوچک‌ترین اتفاقی، مثل شکستن مدادش می‌توانست او را به گریه و فریاد بیاندازد. دوستانش نمی‌دانستند چگونه باید با او رفتار کنند و معلمان اغلب از کنترل او عاجز بودند. در خانه نیز، والدینش لحظه‌ای آرامش نداشتند. امیر به کوچک‌ترین مخالفتی واکنش شدید نشان می‌داد. این رفتارها باعث شد او از جمع دوستانش فاصله بگیرد و بیشتر اوقاتش را تنها بگذراند. همین امر خانواده‌اش را به شدت درگیر کرده و آنها در جستجوی پاسخی برای رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی او بودند.
اختلال بی نظمی خلق اخلالگر چیست؟
اختلال بی نظمی خلق اخلالگر (Disruptive Mood Dysregulation Disorder یا DMDD) یک وضعیت روانشناختی است که در کودکان و نوجوانان با رفتارهای انفجاری، تحریک پذیری مزمن و خلق پایین همراه است. DMDD در سال ۲۰۱۳ توسط انجمن روانپزشکی آمریکا به راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) اضافه شد. این اختلال به منظور پر کردن شکاف تشخیصی بین اختلال دوقطبی و اختلال‌های رفتاری دیگر تعریف شده است. علایم DMDD معمولا در کودکان بالای شش سال و زیر ۱۰ سال ظاهر می‌شود. کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است واکنش‌های شدیدی نسبت به مسایل روزمره داشته باشند، به گونه‌ای که شدت واکنش آنها تناسبی با موقعیت ایجادکننده آن ندارد. هدف از تعریف این اختلال، ارایه تشخیص دقیق‌تر و کمک به مدیریت بهتر علایم در کودکانی است که پیش از این ممکن بود رفتارهای آنها به اشتباه، اختلال دوقطبی یا سایر اختلال‌های رفتاری تشخیص داده شوند.
علایم اختلال بی‌نظمی خلقی اخلالگرانه چیست؟
اختلال DMDD با مجموعه‌ای از علایم کلیدی شناخته می‌شود که تاثیر عمیقی بر رفتار و زندگی روزمره کودک دارند. این علایم عبارت‌اند از:
- طغیان مکرر همراه با خشم: این طغیان‌ها ممکن است به شکل فریاد زدن، پرت کردن اشیا، گریه‌های شدید یا حتی رفتارهای فیزیکی تهاجمی باشد. طغیان معمولا چندین بار در هفته رخ داده و باعث ایجاد اختلال در روابط کودک با اطرافیان می‌شود.
- تحریک پذیری مداوم: زمانی که کودک طغیان خشمگین ندارد، حالتی از تحریک پذیری و بداخلاقی در رفتار او مشاهده می‌شود. این حالت ممکن است به طور مداوم در طول روز وجود داشته و باعث کاهش توانایی او در برقراری ارتباطات مثبت شود.
- واکنش‌های نامتناسب: شدت طغیان‌های خشمگین او بیش از حد انتظار بوده و با محرک‌های ایجادکننده آن تناسبی ندارد. برای مثال، ممکن است کودک به دلیل امتناع از دریافت یک خوراکی خاص، واکنشی شبیه به شرایط بحرانی از خود نشان دهد.
- اختلال در عملکرد: این اختلال می‌تواند به طور جدی بر جنبه‌های مختلف زندگی کودک از جمله عملکرد تحصیلی، اجتماعی و خانوادگی تاثیر بگذارد. کودکان مبتلا اغلب با همسالان خود دچار تعارض می‌شوند و از فعالیت‌های اجتماعی کناره گیری می‌کنند.
ویژگی‌های کودک مبتلا به اختلال بی نظمی خلقی اخلالگرانه
کودکان مبتلا به DMDD ویژگی‌هایی دارند که آنها را از سایر کودکان متمایز می‌کند. این ویژگی‌ها عبارت‌اند از:
- واکنش‌های افراطی: این کودکان معمولا به محرک‌های کوچک واکنش‌های بزرگ و غیرمنتظره نشان می‌دهند.
- احساس مداوم ناامیدی: آنها ممکن است دایما احساس کنند که کسی آنها را درک نمی‌کند یا به نیازهایشان توجه ندارد.
- مشکلات ارتباطی: این کودکان در برقراری روابط سالم با والدین، معلمان و همسالان مشکل دارند. رفتارهای آنها اغلب باعث سوتفاهم یا درگیری می‌شود.
- کاهش اعتماد به نفس: احساس شکست مداوم در مدیریت احساسات و رفتارهای این کودکان می‌تواند منجر به کاهش اعتماد به نفس در آنها شود.
تفاوت اختلال بی نظمی خلقی اخلالگرانه با اختلال دوقطبی
DMDD و اختلال دوقطبی هر دو شامل تغییرات خلقی هستند، اما این دو اختلال تفاوت‌های اساسی دارند. برخی از این تفاوت‌ها عبارت‌اند از:
- طبیعت تغییرات خلقی: در DMDD، تحریک پذیری و طغیان‌ها مداوم است. درحالی‌که در اختلال دوقطبی تغییرات خلقی به صورت دوره‌ای (شیدایی یا افسردگی) رخ می‌دهد.
- سن بروز علایم: بی نظمی خلقی اخلالگر معمولا در کودکان و نوجوانان دیده شده و علایم آن در بزرگسالی کمتر دیده می‌شود. اما اختلال دوقطبی می‌تواند در هر سنی بروز کند.
- وجود شیدایی: یکی از ویژگی‌های اصلی اختلال دوقطبی، وجود دوره‌های شیدایی یا هیپومانیا است. درحالی‌که DMDD فاقد این ویژگی است.
- مدیریت و درمان: درمان DMDD بیشتر بر روی مدیریت خشم و تحریک پذیری متمرکز است. درحالی که در اختلال دوقطبی درمان‌ها عمدتا به کنترل تغییرات شدید خلقی تمرکز دارند.
شکل گیری و روند اختلال خلق مخرب
روند شکل‌گیری اختلال بی نظمی خلق اخلالگر معمولا از سنین پایین شروع می‌شود. کودکان ممکن است در ابتدا تنها تحریک پذیری از خود خفیفی نشان دهند که به مرور زمان به طغیان‌های شدیدتر تبدیل می‌شود. این طغیان‌ها اغلب با رویدادهای استرس زا تشدید می‌شوند. اگر این اختلال درمان نشود، ممکن است منجر به مشکلات روانی جدی‌تری در دوران نوجوانی و بزرگسالی از جمله افسردگی، اضطراب و حتی اختلال‌های شخصیت شود. به همین دلیل شناسایی و مدیریت این اختلال در مراحل اولیه می‌تواند از پیشرفت و شدت گرفتن آن جلوگیری کند.
میزان شیوع اختلال بی نظمی خلقی اخلالگرانه
مطالعات نشان می‌دهند که شیوع DMDD در جمعیت عمومی کودکان و نوجوانان بین ۲ تا ۵ درصد است. این اختلال در پسران بیشتر از دختران دیده می‌شود. همچنین اختلال بی نظمی خلق اخلالگر در کودکانی که سابقه خانوادگی اختلالات روانی دارند، شیوع بیشتری دارد. این آمار اهمیت توجه به سلامت روانی کودکان و تشخیص زودهنگام را نشان می‌دهد.
علل بروز اختلال بی نظمی خلقی اخلال گرانه
علل DMDD ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و بیولوژیکی هستند:
- ژنتیک: کودکان دارای والدین یا بستگان نزدیک مبتلا به اختلالات روانی، احتمال بیشتری برای ابتلا به DMDD دارند.
- عوامل محیطی: استرس خانوادگی، مشکلات ارتباطی و تجربیات ناخوشایند مانند سواستفاده یا بی توجهی می‌توانند نقش مهمی در بروز این اختلال داشته باشند.
- عدم تعادل شیمیایی مغز: اختلال در عملکرد انتقال دهنده‌های عصبی مرتبط با تنظیم خلق می‌تواند عامل مهمی باشد.
تشخیص اختلال بی‌نظمی خلقی اخلالگرانه
تشخیص اختلال بی‌نظمی خلقی اخلالگرانه یک فرآیند چند مرحله‌ای است که معمولا توسط متخصصان روانشناس یا روانپزشک انجام می‌شود. این فرآیند شامل بررسی دقیق تاریخچه‌ی پزشکی، ارزیابی رفتارهای فعلی و مصاحبه با کودک و والدین اوست:
- یکی از معیارهای اصلی تشخیص این اختلال، وجود تحریک پذیری شدید و مداوم در کنار طغیان‌های مکرر خشم است که به طور نامتناسب با شرایط اتفاق می‌افتند.
- برای تشخیص DMDD، علایم باید به مدت حداقل یک سال وجود داشته باشند و نباید با سایر اختلالات روانی، مانند اختلال دوقطبی یا افسردگی قابل توجیه باشند.
- کودک باید علایم خود را در حداقل دو محیط (مانند خانه و مدرسه) نشان داده و این علایم تاثیر منفی قابل توجهی بر عملکرد اجتماعی، تحصیلی یا خانوادگی او داشته باشند.
سن تشخیص اختلال بی نظمی خلقی اخلالگرانه
اختلال بی نظمی خلق اخلالگر به طور معمول در کودکان و نوجوانان بین 6 تا 18 سال تشخیص داده می‌شود. این اختلال در کودکان زیر 6 سال چندان دیده نمی‌شود. زیرا در این سن، بسیاری از رفتارهای مرتبط با اختلالات روانی می‌توانند بخشی از رشد طبیعی کودک باشند. همچنین، تشخیص DMDD در افراد بالای 18 سال نیز معمول نیست. زیرا علایم این اختلال معمولا در نوجوانی، به اوج می‌رسد. برای تشخیص DMDD در کودک یا نوجوان، ارزیابی روانشناختی جامع توسط متخصص روانشناس یا روانپزشک ضروری است. این ارزیابی شامل گفتگو با والدین، معلمان و خود کودک است تا اطلاعات جامعی درباره تاریخچه‌ی رفتاری و عاطفی او جمع آوری شود.
تشخیص افتراقی اختلال خلق مخرب
تشخیص افتراقی برای اختلال بی نظمی خلق اخلالگر اهمیت بسیاری دارد. زیرا بسیاری از علایم این اختلال با سایر اختلالات روانی، مانند اختلال دوقطبی، اختلال افسردگی، اختلال کم توجهی-بیش فعالی (ADHD) و اختلالات اضطرابی همپوشانی دارند. برای مثال، تحریک پذیری و طغیان‌های خشم در DMDD ممکن است با تغییرات خلقی در اختلال دوقطبی اشتباه گرفته شود. یکی از ویژگی‌های کلیدی در تشخیص افتراقی اختلال بی نظمی خلق اخلالگر، مداومت تحریک پذیری در طول زمان است. در حالی که در اختلال دوقطبی، تغییرات خلقی به صورت دوره‌ای و با دوره‌های سرخوشی یا افسردگی مشخص می‌شوند. همچنین، در DMDD، طغیان‌های خشم اغلب واکنشی به رویدادهای محیطی هستند. در حالی که در اختلالات اضطرابی یا افسردگی، این طغیان‌ها ممکن است کمتر به محیط مربوط باشند.
عوارض اختلال بی نظمی خلقی اخلال گرانه
اگر اختلال بی نظمی خلق اخلالگر درمان نشود، می‌تواند پیامدهای جدی برای کودک یا نوجوان داشته باشد. این اختلال ممکن است منجر به مشکلات تحصیلی، اجتماعی و خانوادگی شود. کودکان مبتلا به DMDD ممکن است در ایجاد و حفظ روابط دوستانه با مشکل مواجه شوند و در معرض خطر بیشتری برای طرد شدن از گروه‌های اجتماعی قرار بگیرند. عوارض دیگر شامل افزایش خطر ابتلا به اختلالات روانی دیگر در بزرگسالی، مانند اختلالات اضطرابی، افسردگی و حتی مصرف مواد مخدر است. همچنین، تحریک پذیری مداوم و طغیان‌های خشم می‌توانند به تخریب اعتماد به نفس کودک منجر شده و تاثیرات منفی بر کیفیت زندگی او داشته باشند.
روش‌های درمان اختلال بی نظمی خلقی اخلالگرانه
درمان اختلال بی نظمی خلق اخلالگر معمولا ترکیبی از روان درمانی و دارو درمانی است:
- روان‌درمانی: روان درمانی، به ویژه درمان شناختی-رفتاری (CBT)، به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های مدیریت خشم و تنظیم هیجانات خود را بیاموزند. در این روش، کودک یاد می‌گیرد چگونه به طور سازنده با موقعیت‌های چالش‌برانگیز برخورد کند و از طغیان‌های خشم اجتناب کند.
- دارودرمانی: در برخی موارد استفاده از داروهای ضدافسردگی یا تثبیت کننده خلق، تحت نظر پزشک انجام می‌شود. همچنین، گاهی از داروهای ضدروان‌پریشی برای مدیریت تحریک پذیری‌های شدید استفاده می‌شود.
- آموزش والدین: والدین یاد می‌گیرند چگونه رفتارهای کودک را مدیریت کنند و به کاهش طغیان‌ها کمک کنند.
روش‌های مقابله با اختلال بی نظمی خلقی اخلالگرانه
والدین و معلمان در مقابله با DMDD، نقش حیاتی دارند. زیرا آنها می‌توانند با ایجاد محیطی حمایتی و آموزش مهارت‌های مدیریت استرس، به کودک کمک کنند تا علایم خود را بهتر کنترل کند. والدین باید مهارت‌های فرزندپروری مثبت را بیاموزند و از تنبیه‌های شدید یا بحث‌های مداوم اجتناب کنند. علاوه بر این، فعالیت‌هایی مانند تمرینات تنفسی، یوگا و مدیتیشن می‌توانند به کاهش استرس و تحریک پذیری در کودکان کمک کنند. این فعالیت‌ها به کودکان امکان می‌دهند تا احساسات خود را بهتر درک کرده و آرامش بیشتری پیدا کنند.
توصیه‌هایی برای والدین
والدین کودکان مبتلا به اختلال بی نظمی خلق اخلالگر باید از اهمیت نقش خود در مدیریت این اختلال آگاه باشند. آنها باید صبور و حمایتگر باشند و تلاش کنند تا الگوهای ارتباطی مثبت را در خانواده ایجاد کنند. همچنین، والدین باید به دنبال یادگیری مهارت‌های جدید باشند تا بتوانند به طور موثر با رفتارهای چالش برانگیز فرزندان خود برخورد کنند. والدین می‌توانند از منابع و کتاب‌های آموزشی مرتبط با این اختلال استفاده کرده و در صورت نیاز، به گروه‌های حمایتی بپیوندند. این گروه‌ها می‌توانند فضایی برای تبادل تجربه‌ها و یادگیری از سایر والدین فراهم کنند.
راهنمای مراجعه به پزشک
اگر کودک شما علایمی مانند تحریک‌پذیری مداوم و طغیان‌های خشم شدید را تجربه می‌کند و این تاثیر منفی بر زندگی روزمره او دارد، باید هر چه زودتر با یک روانشناس یا روانپزشک متخصص مشورت کنید. همچنین، اگر این علایم در طول زمان تشدید شده یا بهبود نمی‌یابند، مراجعه به پزشک ضروری است. مشاوران و پزشکان مجرب و حرفه‌ای سها کلینیک آمادگی لازم جهت ارایه هرگونه خدمات مشاوره و درمان انواع اختلالات روانی را داشته و شما را از زمان مراجعه برای شروع درمان تا حصول نتیجه مطلوب همراهی می‌کنند.
کلام آخر
اختلال بی نظمی خلقی اخلالگرانه یکی از چالش برانگیزترین اختلالات روانی در کودکان و نوجوانان است. این اختلال می‌تواند تاثیرات گسترده‌ای بر زندگی فردی و اجتماعی کودک داشته باشد. با این حال کودکان می‌توانند در صورت تشخیص زودهنگام، درمان مناسب و حمایت خانواده، یاد بگیرند چگونه علایم خود را مدیریت کرده و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.
منابع
