نحوه برخورد با افراد دوقطبی

نحوه برخورد با افراد دوقطبی و تعامل مناسب با افراد مبتلا، نیازمند درک عمیق‌تر این اختلال است و می‌تواند کیفیت زندگی این افراد را بهبود بخشد. اختلال دوقطبی به عنوان یکی از پیچیده‌ترین اختلالات روانی، تاثیر گسترده‌ای بر خلق افراد دارد و می‌تواند زندگی آنها و اطرافیانشان را تحت تاثیر قرار دهد. این مقاله با هدف ارایه اطلاعات جامع و کاربردی درباره نحوه برخورد با افراد دوقطبی تهیه شده است.

روایت سارا از اختلال دوقطبی همسرش

مراجعی به نام سارا می‌گفت:

«پنج سال از شروع زندگی مشترک من و امید می‌گذشت. می‌دونستم که امید مبتلا به اختلال دوقطبیه و هر چند وقت یک‌بار درگیر شیدایی یا افسردگی شدید می‌شد. من عاشقش بودم و می‌خواستم بقیه مسیر زندگی رو کنارش باشم. برای ارتباط بهتر با امید، مدام با مشاوره خانواده در ارتباط بودم. یه روز از یه مصاحبه کاری که خیلی براش تلاش کرده بود، ناکام برگشت و حسابی عصبانی بود. منم یه روز کاری سخت داشتم و خیلی خسته بودم. امید از اضطراب و خشم می‌لرزید و بحث بین‌مون شروع شد. یهو سرم داد زد و گفت: «تو هیچ وقت منو درک نمی‌کنی! چرا هیچ وقت نمی‌فهمی که من چه احساساتی دارم؟». بعد از اون همه تلاش برای درک کردن امید، شنیدن این حرف برام خیلی سخت بود. اما نفس عمیقی کشیدم و به خودم یادآوری کردم که اون بیماره و شکست امروز خیلی بهمش ریخته. با صدای ملایم گفتم: «می‌دونم امروز برات سخت بوده. نمی‌خوام بیشتر عصبانیت کنم. اگه خواستی صحبت کنی، من هستم.»

سارا یاد گرفته بود که در زمان‌های حساس و فاز شیدایی امید، آرامش خودش را حفظ کند و از واکنش‌های تند پرهیز کند. این برخورد او باعث شد که امید آرام‌تر شود و بعد از چند دقیقه سکوت، احساساتش را با او به اشتراک بگذارد. سارا به خوبی می‌دانست که در شرایط این‌چنینی، بهترین کار این است که به جای تلاش برای تغییر لحظه‌ای، به احساسات و نیازهای امید احترام بگذارد. آشنایی با علایم دقیق بیماری و اقدام به درمان به موقع آن در کنار یادگیری نحوه برخورد با افراد دوقطبی برای حفظ سلامت جسمی و روانی آنها ضروری است.

اختلال دوقطبی چیست؟

اختلال دوقطبی نوعی بیماری روانی است که با نوسانات شدید در حالت‌های خلقی مشخص می‌شود. این نوسانات شامل دوره‌های شیدایی یا هیپومانیا (حالات غیر معمول پرانرژی، خوش‌بینی یا تحریک پذیری) و دوره‌های افسردگی شدید است. هر دوره می‌تواند از چند روز تا چند ماه ادامه داشته باشد.

علایم دوره‌های شیدایی شامل (اما نه محدود به) علایم زیر هستند:

• افزایش سطح انرژی و فعالیت
• اعتماد به نفس بیش از حد
• بی‌خوابی یا کاهش نیاز به خواب
• رفتارهای پرخطر مانند پول خرج کردن بیش از حد یا رانندگی خطرناک

در مقابل، دوره‌های افسردگی با این علایم همراه هستند:

• احساس ناامیدی و بی ارزش بودن
• کاهش انرژی و بی علاقگی به فعالیت‌های روزمره
• مشکلات خواب (بی خوابی یا خواب زیاد)
• فکر کردن به مرگ یا خودکشی

خشم دوقطبی چگونه می‌تواند بر فرد تاثیر بگذارد؟

خشم در اختلال دوقطبی معمولا در دوران شیدایی یا افسردگی ظاهر می‌شود و می‌تواند به شدت زندگی فرد و اطرافیانش را تحت تاثیر قرار دهد. در دوران شیدایی، فرد ممکن است تحریک‌پذیرتر شود و به‌سرعت عصبانی شود. در دوران افسردگی نیز، احساس ناامیدی و ناکامی می‌تواند خشم را تشدید کند. خشم می‌تواند در حوزه‌های زیر مشکل‌ساز شود:

• روابط خانوادگی: خشم مداوم می‌تواند باعث ایجاد تنش در روابط خانوادگی شود و حتی به جدایی یا طلاق منجر شود.
• محیط کاری: افراد مبتلا به دوقطبی ممکن است در محیط کار با همکاران یا مدیران خود درگیر شوند که این می‌تواند به کاهش بهره وری و حتی از دست دادن شغل منجر شود.
• سلامت جسمی و روانی: خشم مداوم می‌تواند باعث مشکلات جسمی مانند فشار خون بالا و مشکلات روانی مانند اضطراب و افسردگی شود.

علت ابتلا به بیماری دوقطبی چیست؟

تحقیقات نشان می‌دهند که اختلال دوقطبی نتیجه تعامل پیچیده‌ای بین عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی و محیطی است که در ادامه آنها را به تفصیل مورد بحث قرار می‌دهیم:

• عوامل ژنتیکی

وجود سابقه خانوادگی اختلال دوقطبی یا سایر اختلالات خلقی می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. مطالعات نشان داده‌اند که اگر یکی از والدین به اختلال دوقطبی مبتلا باشد، احتمال ابتلای فرزندان به این بیماری به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.

• عوامل شیمیایی مغزی و هورمون‌ها

عدم تعادل در انتقال دهنده‌های عصبی مانند دوپامین، سروتونین و نوراپی نفرین در مغز می‌تواند در ایجاد علایم اختلال دوقطبی نقش داشته باشد. این مواد شیمیایی در تنظیم خلق و خو، انرژی و رفتار نقش کلیدی دارند. تغییرات هورمونی به‌ویژه در زنان، می‌تواند علایم اختلال دوقطبی را تشدید کند. همچنین، مصرف مواد مخدر یا الکل نیز می‌تواند علایم اولیه را حادتر کند.

• عوامل محیطی

تجربه رویدادهای استرس زا، از جمله از دست دادن عزیزان، مشکلات شغلی یا روابط ناسالم، می‌تواند به عنوان یک محرک برای بروز علایم اختلال دوقطبی عمل کند.

چالش‌های زندگی با فرد دوقطبی

زندگی با فرد مبتلا به اختلال دوقطبی می‌تواند طاقت‌فرسا و همراه با چالش باشد. این چالش‌ها عبارتند از:

1. نوسانات خلقی غیرقابل پیش‌بینی: تغییرات ناگهانی خلق و خو می‌تواند باعث بی اعتمادی و ناراحتی در روابط شود.
2. نیاز به حمایت مداوم: مراقبت از فرد دوقطبی ممکن است انرژی زیادی را از اطرافیان بگیرد.
3. تعارضات در زندگی اجتماعی و شغلی: رفتارهای شیدایی یا افسردگی می‌تواند به تنش‌های اجتماعی و مشکلات مالی منجر شود.

ازدواج یا زندگی مشترک با فرد دوقطبی می‌تواند ترکیبی از عشق، چالش و یادگیری باشد. برای موفقیت در این رابطه، درک عمیق بیماری و یادگیری روش‌های مدیریت آن ضروری است.

روش‌های کمک در برخورد با بیمار دوقطبی

پیشتر اشاره کردیم که نحوه برخورد با افراد دوقطبی از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین کمک به این بیماران نیازمند صبر، همدلی و درک عمیق از ویژگی‌های بیماری است. نخستین قدم‌ها برای حمایت از فرد مبتلا عبارتند از:

1. آموزش و آگاهی از اختلال دوقطبی: آگاهی از نشانه‌های بیماری، انواع مختلف اختلال دوقطبی و چگونگی درمان آن به شما کمک می‌کند تا درک بهتری از نیازهای فرد مبتلا داشته باشید. با شناخت بیماری، می‌توانید رفتارهای فرد را بهتر مدیریت کنید و از واکنش‌های خودسرانه اجتناب کنید.
2. حمایتگری در درمان: افراد مبتلا به اختلال دوقطبی معمولا برای کنترل علایم به درمان‌های دارویی و روان‌شناختی نیاز دارند. یکی از مهم‌ترین کمک‌ها در این مرحله حمایت از پیگیری درمان‌های پزشکی است. تشویق بیمار به دریافت داروهای تجویز شده و مراجعه به جلسات مشاوره به افزایش تاثیر درمان‌ها کمک می‌کند.
3. مراقبت از خود: یکی از نکات کلیدی در حمایت از فرد مبتلا به اختلال دوقطبی، مراقبت از سلامت روانی و جسمانی خود است. کمک به فرد مبتلا در شرایط بحرانی می‌تواند شما را تحت فشار قرار دهد، بنابراین لازم است که زمان‌هایی برای استراحت و بازسازی انرژی خود در نظر بگیرید.

بعد از اون همه تلاش برای درک کردن امید، شنیدن این حرف برام خیلی سخت بود. اما نفس عمیقی کشیدم و به خودم یادآوری کردم که اون بیماره و شکست امروز خیلی بهمش ریخته.

 

مراقبت‌های کلی از فرد درگیر با اختلال دو قطبی

مراقبت‌های کلی از فرد مبتلا به اختلال دوقطبی شامل توجه به نیازهای روانی و جسمی بیمار است. همین امر نیز نشانگر اهمیت نحوه برخورد با افراد دوقطبی و تاثیر این برخوردها در روند درمان آنهاست. این مراقبت‌ها بطور کلی عبارتند از:

• ایجاد محیطی پایدار: افرادی که مبتلا به اختلال دوقطبی هستند، ممکن است به دلیل نوسانات شدید خلقی دچار استرس شوند. فراهم کردن محیطی آرام و ثابت به فرد کمک می‌کند تا احساس امنیت و پشتیبانی داشته باشد.
• رعایت نظم و روال منظم: حفظ یک برنامه منظم برای خواب، فعالیت‌ها و مصرف دارو می‌تواند به تثبیت خلق و خو کمک کند. افرادی که دچار اختلال دوقطبی هستند، به ویژه از یک روال منظم بهره می‌برند.
• ارتباطات سالم و بدون تنش: برای کاهش سوءتفاهم‌ها و تقویت اعتماد، باید ارتباطی باز و صادقانه با فرد مبتلا داشته باشید. گوش دادن فعال و پرهیز از قضاوت کردن می‌تواند در این رابطه مفید باشد.

مراقبت‌های دوران شیدایی در اختلال دو قطبی

دوره شیدایی در اختلال دوقطبی معمولا با علایمی چون افزایش انرژی، بی‌خوابی، تحریک‌پذیری و انجام رفتارهای پرخطر همراه است. برای مراقبت از فرد در این دوران، اقدامات زیر می‌تواند مفید باشد:

• حفظ امنیت: در دوران شیدایی، فرد ممکن است بدون توجه به عواقب رفتار خود، اقداماتی انجام دهد که برای خودش و دیگران خطرناک باشد. بنابراین، یکی از مهم‌ترین اقدامات، نظارت دقیق بر فعالیت‌های فرد و ایجاد محدودیت‌هایی است که از انجام رفتارهای پرخطر جلوگیری کند.
• تشویق به مصرف داروهای تجویز شده: افراد مبتلا به اختلال دوقطبی معمولا برای مدیریت علایم شیدایی به داروهای ضد روان پریشی و تثبیت‌کننده خلقیات نیاز دارند. در این دوران، مراقبت از مصرف به موقع و منظم داروها ضروری است.
• پرهیز از تحریکات اضافی: دوره شیدایی معمولا با رفتارهای تحریک‌آمیز و افزایش حساسیت به استرس همراه است. در این دوران، باید از بحث‌های پر تنش یا موقعیت‌های استرس زا خودداری کنید تا فرد دچار تحریکات اضافی نشود.

مراقبت‌های دوران افسردگی در اختلال دو قطبی

دوره افسردگی در اختلال دوقطبی اغلب با علایمی چون احساس بی‌ارزش بودن، خستگی، کاهش علاقه به فعالیت‌ها و مشکلات خواب همراه است. در این دوران، مراقبت‌های زیر می‌تواند کمک‌کننده باشد:

• ارایه حمایت عاطفی: افراد مبتلا به افسردگی دوقطبی ممکن است احساس انزوا کنند. حمایت عاطفی و گوش دادن به آن‌ها می‌تواند به کاهش احساس تنهایی و ناامیدی کمک کند.
• تشویق به فعالیت‌های ساده: افراد در دوران افسردگی ممکن است انرژی کافی برای انجام کارهای روزمره را نداشته باشند. تشویق به انجام فعالیت‌های کوچک و ساده می‌تواند به بازگشت به روال روزمره کمک کند.
• حمایت از درمان‌های روان‌شناختی: درمان‌های شناختی-رفتاری (CBT) می‌تواند به فرد کمک کند تا با احساسات منفی خود مقابله کند. تشویق بیمار به ادامه جلسات روان‌درمانی و پشتیبانی از آن‌ها می‌تواند در روند بهبود تاثیرگذار باشد.

با فرد مبتلا به اختلال دوقطبی چطور رفتار کنیم؟

مراقبت از فرد مبتلا به اختلال دوقطبی نیازمند توجه ویژه به ویژگی‌های خاص این بیماری است. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است در دوره‌های شیدایی و افسردگی، رفتارهایی غیرعادی و بسیار متفاوت از خود نشان دهند. برای مثال ممکن است این افراد در دوران شیدایی، بسیار هیجان‌زده، پر انرژی و گاهی بی‌پروا باشند. اما در دوران افسردگی احساس پوچی، خستگی و افسردگی شدید داشته باشند. نحوه برخورد با افراد دوقطبی در تمام این زمان‌ها بسیار مهم و نیازمند توجه به اصول زیر است:

•  صبر و تحمل

افراد مبتلا به اختلال دوقطبی اغلب در شرایط مختلف خلقی به شدت متغیر هستند. در این شرایط، مهم است که با صبر و تحمل با آنها برخورد کنید. همچنین هنگام مواجهه با رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی یا تغییرات خلقی شدید، از بروز واکنش‌های تند و قضاوت‌گرانه خودداری کنید.

• گوش دادن به صحبت‌ها و توجه به خواسته‌ها

یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای حمایت از فرد مبتلا به اختلال دوقطبی، گوش دادن به آن‌هاست. افراد مبتلا به این بیماری ممکن است در دوره‌های افسردگی یا شیدایی، احساس کنند که مورد قضاوت یا بی توجهی قرار می‌گیرند. بنابراین، گوش دادن بدون قضاوت به آنها و نشان دادن اینکه شما در کنارشان هستید، می‌تواند به کاهش استرس و بهبود وضعیت روانی آنها کمک کند.

• ایجاد محیطی آرام و پایدار

در دوره‌های شیدایی یا افسردگی، فرد مبتلا ممکن است دچار آشفتگی یا اضطراب شود. فراهم کردن محیطی پایدار و آرام می‌تواند به فرد کمک کند تا از شدت نوسانات خلقی کاسته شود. از این رو باید سعی کنید یک فضای ثابت و بدون عوامل استرس زا ایجاد کنید که به فرد احساس امنیت بدهد.

• حمایت از درمان‌های پزشکی و روان‌شناختی

افراد مبتلا به اختلال دوقطبی معمولا نیازمند درمان‌های دارویی و روان شناختی هستند. در این راستا، حمایت از درمان‌های پزشکی و روان‌شناختی می‌تواند نقش مهمی در مدیریت این بیماری ایفا کند. تشویق به ادامه مصرف داروها و حضور در جلسات مشاوره یا روان‌درمانی می‌تواند به بهبود وضعیت فرد کمک کند.

مدیریت عوارض جانبی داروهای اختلال دوقطبی

• شناخت علایم بیماری

آگاهی از علایم و نشانه‌های بیماری، می‌تواند شما را در مسیر بهبود نحوه رفتار با افراد دوقطبی قرار داده و به شما کمک کند تا رفتار فرد مبتلا را بهتر درک کرده و بدانید که در هر مرحله از بیماری، چه واکنشی باید از خود نشان دهید.

چه چیزی را نباید به فرد مبتلا به اختلال دوقطبی بگوییم؟

در هنگام مواجهه با فرد مبتلا به اختلال دوقطبی، باید از گفتارهای تحقیرکننده، توهین‌آمیز یا بی‌احترامی خودداری کرد. برخی از جملات که ممکن است به شدت بر احساس فرد مبتلا تاثیر منفی بگذارد، عبارتند از:

• «چرا نمی‌تونی مثل دیگران رفتار کنی؟»
  این جمله نه تنها فرد را قضاوت می‌کند بلکه به او احساس پوچی و بی‌ارزش بودن می‌دهد. اختلال دوقطبی یک بیماری روانی است و فرد مبتلا نمی‌تواند به راحتی بر آن غلبه کند. استفاده از این گونه جملات می‌تواند فرد را بیشتر دچار احساس گناه و شرم کند.
• «این فقط یه فازه، زود تموم می‌شه.»
  این جمله ممکن است احساس فرد مبتلا به اختلال دوقطبی را کم‌ارزش نشان دهد. اختلال دوقطبی یک بیماری مزمن است که نیاز به درمان و مدیریت طولانی مدت دارد. بنابراین استفاده از چنین جملاتی نشان‌دهنده عدم درک صحیح از وضعیت فرد است.
• «مطمین باش، تو هیچیت نیست که نگران باشی.»
  در دوره افسردگی، فرد مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است به شدت احساس بی‌ارزشی و ناامیدی کند. این جمله ممکن است او را از بیان احساساتش باز دارد و به احساس گناه و خود انتقادی دامن بزند.
• «بیشتر تلاش کن تا احساس بهتری داشته باشی.»
  این جمله به فرد مبتلا به اختلال دوقطبی، به ویژه در دوران افسردگی، فشار وارد می‌کند. افسردگی یک اختلال روانی است و فرد نمی‌تواند به راحتی از آن رهایی یابد.

چطور فرد دوقطبی عصبانی را آرام کنیم؟

افراد مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است در دوره‌های شیدایی یا درگیری‌های هیجانی دچار عصبانیت شوند. در چنین شرایطی، آرام کردن فرد به گونه‌ای که از درگیری یا تشدید وضعیت جلوگیری شود، ضروری است. تکنیک‌های مورد نیاز برای این آرام سازی عبارتند از:

• حفظ آرامش خود

مهم‌ترین نکته هنگام مواجهه با فرد عصبی این است که خودتان آرامش خود را حفظ کنید. اگر شما نیز عصبی یا دچار استرس شوید، ممکن است وضعیت بدتر شود. سعی کنید با تنفس عمیق و آرامش، از تشدید وضعیت جلوگیری کنید.

• گوش دادن به فرد

بسیاری از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی نیاز دارند که احساساتشان شنیده شود. حتی اگر فرد در حالت عصبانیت است، بهتر است اجازه دهید که افکار و احساسات خود را بیان کند. شنیدن به فرد احساس ارزشمندی می‌دهد و ممکن است به آرامش او کمک کند.

• اجتناب از بحث‌های پرتنش

پیشتر دیدیم که در دوران عصبانیت فرد ممکن است بسیار تحریک‌پذیر باشد. در چنین شرایطی، وارد شدن به بحث‌های پرتنش یا قضاوت‌گرانه می‌تواند وضعیت را بدتر کند. بهترین کار این است که به فرد فضا دهید تا آرام شود و از پاسخ دادن به تحریکات او خودداری کنید.

• استفاده از جملات حمایتی

استفاده از جملاتی مانند «من کنارت هستم» یا «می‌فهمم که در حال حاضر شرایط سختی داری» می‌تواند به کاهش احساس انزوا و اضطراب کمک کند. بنابراین بهتر است از جملات کمکی که نشان‌دهنده حمایت شما باشد، استفاده کنید تا فرد احساس کند که او را درک می‌کنید.

چگونه به خودمان در ارتباط با فرد دوقطبی کمک کنیم؟

حمایت و حفظ ارتباط با فرد مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است فشار زیادی به شما وارد کند. در چنین شرایطی، مراقبت از سلامت روانی و جسمانی خودتان از اهمیت زیادی دارد. این مراقبت می‌تواند با رعایت کردن چند نکته ساده انجام شود:

1. مراقبت از خود
   یکی از مهمترین موارد در هنگام حمایت از فرد مبتلا به اختلال دوقطبی، توجه به سلامت خود است. انجام فعالیت‌هایی مانند ورزش، مدیتیشن، و وقت‌گذرانی با دوستان می‌تواند به شما کمک کند تا استرس خود را کاهش دهید و بتوانید به فرد مبتلا به اختلال دوقطبی حمایت مؤثری ارائه دهید.
2. تعیین مرزهای سالم
   لازم است که در ارتباط با فرد مبتلا به اختلال دوقطبی، مرزهای روشن و سالمی تعیین کنید. مرزهایی مانند “من در این لحظه نمی‌توانم کمک کنم” یا “من نیاز به استراحت دارم” به شما کمک می‌کند که از خودتان مراقبت کنید و از بروز احساس فرسودگی جلوگیری کنید.
3. دریافت حمایت از دیگران
   در هنگام مراقبت از فرد مبتلا به اختلال دوقطبی، دریافت حمایت از دوستان، خانواده یا گروه‌های حمایتی می‌تواند به شما کمک کند. صحبت کردن با دیگران در مورد چالش‌ها و احساساتتان می‌تواند استرس شما را کاهش دهد و احساس تنها بودن را از بین ببرد.

کلام آخر

اختلال دوقطبی یک بیماری روانی پیچیده است که به نوسانات خلقی شدید بین دوره‌های شیدایی و افسردگی منجر می‌شود. آشنایی با نحوه برخورد با افراد دوقطبی و رفتار صحیح لازمه حمایت از فرد مبتلا به این اختلال بوده و خود نیازمند صبر، درک و توجه است. در عین حال، مهم است که از خودتان در این ارتباط مراقبت کنید و در صورت نیاز از دیگران کمک بگیرید.

منابع

samhsa   medicalnewstoday   medicalnewstoday   webmd   myhealth   helpguide  mind  healthline  hopkinsmedicine