خودزنی یا self-harm به عمل آسیب‌رساندن عمدی به بدن خود گفته می‌شود که شامل بریدن یا سوزاندن بدن می‌شود. این کار همیشه یک اقدام خودکشی محسوب نمی‌شود. این نوع از خودزنی، روشی ناکارآمد برای مقابله با درد هیجانی، غم، خشم و استرس است.

هشدار: این محتواممکن است شامل تصاویری ناراحت‌کننده باشد.

داستان خودزنی سینین، زنی 30 ساله 

سینین که اکنون 30 ساله است، از 12 تا 24 سالگی با فراوانی زیاد اقدام به self-harm می‌کرد. داستان او را با هم می‌خوانیم:

«دلایل زیادی برای خودزنی وجود داشت. من با زندگیم کشمکش داشتم. یه دختر تنها بودم که ازش انتظار می‌رفت هرگز خشمگین نشه. خودزنی تنها راه برای بیرون ریختن خشمم بود.»

بیشتر بخوانید: 11 علامت هشداردهنده آزار جنسی در کودکان

«همه کسایی که خودزنی می‌کنن، از این کار پشیمون نمی‌شن. اما من شدم. مردم از علامت‌های خودزنی روی بدن دیگران می‌ترسن. من 6 ساله که دیگه این کار رو نمی‌کنم، اما جای زخم‌ها روی بدنم مونده.

اخیرا پسرم رو به دنیا آوردم. وقتی در اتاق مراقبت‌های پس از زایمان بودم، ماما توی گزارشش در موردم نوشت: «روی تخت نشسته و نوزادش رو بغل کرده، در حالیکه زخم‌هایی روی بازوهاشه». من به زخم‌های قدیمی روی بازوهام تقلیل داده شدم؛ بازوهایی که نوزادم رو عاشقانه در آغوش گرفته بودن.

کادر درمان من رو مشکوک به ابراز خشونت تصور کردن. در صورتیکه افرادی که خودزنی می‌کنن، خشم رو درونی‌سازی می‌کنن نه برون‌سازی. به دنبالش، سیلی از نظرات همدردانه‌ی بدون دعوت دریافت کردم!

انتظار دارم مردم زخم‌های قدیمی رو به عنوان تصویری مثبت از بهبودی تفسیر کنن. هرچند متاسفانه ما تا آخر عمر «همونی که خودزنی داره» نامیده می‌شیم.

زمستون نزدیکه و من بی‌صبرانه منتظر پوشیدن لباس‌های آستین بلندم. تا مجبور نشم اینقدر بخاطر بدنم و تاثیرش روی بقیه، احساس شرم و گناه داشته باشم.»

خودزنی چیست؟

خودزنی زمانی است که عامدانه به بدن خود آسیب می‌زنید. افرادی که دست به خودزنی می‌زنند، هدفشان صدمه رساندن به خود است اما نمی‌خواهند بمیرند. انواع خودزنی عبارت است از:

انواع خودزنی چیست؟

self-harm می‌تواند اشکل مختلفی داشته باشد. برخی از سایرین رایج‌تر هستند. اما همه انواع آن خطر دارند. برخی از رفتارهای شایع عبارت است از:

• بریدن پوست با اشیای تیز
• سوزاندن بخش‌هایی از بدن با چیزهایی داغ مانند سیگار یا پاک‌کننده‌های شیمایی منازل
• ضربه زدن با وسایل سخت، مانند کوبیدن خود به دیوار
• خراشیدن یا مالیدن زیاد

علایم خودزنی چیست؟

اگر دچار self-harm هستید، ممکن است بکوشید آن را از اطرافیان‌تان پنهان کنید. شاید حتی در هوای گرم، لباس‌های آستین بلند بپوشید. یا ممکن است داستان‌هایی سر هم کنید تا صدمات خود را به عنوان یک تصادف توجیه کنید. با این حال، افراد دیگر ممکن است متوجه علایم واضح زیر شوند:

• خراش یا زخم‌هایی به شکل خاص روی نواحی بدن.
• سوختگی‌های متعدد در یک اندازه یا شکل یکسان روی پوست.
• تصادفات مکرر که منجر به خراش‌های جدید، آثار گزش، کبودی یا تورم در بدن می‌شود.
• مشکلات مربوط به کنترل تکانه، مانند اینکه نمی‌توانند جلوی خاراندن ناحیه‌ای از پوست را بگیرند.

سلف هارم شامل خودمراقبتی ضعیف نیز می‌شود؛ از جمله:

• مشکلات خوردن مثل، بی اشتهایی و پرخوری
• اجتناب از دریافت مراقبت‌های پزشکی.
• اعتیاد.
• خوب استراحت نکردن برای مثال، برنامه خواب ضعیف، کار بیش از حد، ورزش افراطی.
• قرار دادن خود در معرض خطر، برای مثال، رانندگی بدون بستن کمربند ایمنی، رابطه جنسی محافظت نشده.
• باورهای غیر واقعی و خود تهاجمی. مثل، من نمی‌توانم هیچ کاری را درست انجام دهم، من یک انسان افتضاحم.

مشاوره آنلاین

افراد معمولا بیشتر به کدام بخش از بدن خود آسیب می‌زنند؟

مناطقی از بدن با احتمال بیشتری مورد خودزنی قرار می‌گیرند، شامل:

• بازوها و جلوی ساق دست
• مچ دست
• جلوی ران
• شکم

self-arm در سایر نواحی بدن، کمتر رایج اما همچنان امکان‌پذیر است.

علل خودزنی

یافتن علت دقیق خودزنی دشوار است. در داستان سینین خواندید که به دنبال احساس تنهایی و رنج زیاد دست به خودزنی می‌زد. خودزنی همچنین ممکن است نشانه‌ای از موارد زیر باشد:

• کمک به خود برای مقابله با مشکلات: برخی افراد خودزنی می‌کنند چون این کار حس خوبی به‌شان می‌دهد. آنها به این روش درد را تحمل می‌کنند. درد جسمی می‌تواند تمرکز ذهن را از درد هیجانی و اضطراب آنها بردارد.
• درونی‌کردن هیجانات خود: بعضی برای تنبیه خود یا برگرداندن خشم به سمت خود به جای دیگران دست به این کار می‌زنند.
• رساندن یک پیام به دیگران: تعدادی اقدام به self-harm می‌کنند تا به دیگران نشان دهند که در رنج هستند و نیاز به کمک دارند.
• به دست آوردن حس کنترل بر زندگی: ممکن است افرادی که حس می‌کنند هیچگونه کنترلی بر زندگی خود ندارند، به این روش مقداری کنترل بر امور احساس کنند.
• حس کردن هیجانات: برخی افراد به سبب تجارب تروماتیک، ارتباط با احساسات خود را از دست داده اند یا احساس خلا هیجانی دارند. خودزنی می‌تواند هیجان درد آنها را بیدار کند.

چه اختلالاتی سبب می‌شوند کسی دست به self-harm بزند؟

برخی اختلالات روانشناختی نیز هستند که با خودزنی ارتباط دارند، از جمله:

• اضطراب.
• اوتیسم.
• اختلال دوقطبی.
• اختلال شخصیت مرزی.
• افسردگی.
• اختلالات اخلالگر و کنترل تکانه، مانند اختلال سلوک و اختلال انفجاری متناوب.
• اختلالات گسستگی، به ویژه اختلال هویت تجزیه‌ای و فراموشی تجزیه‌ای.
• اختلالات خوردن، به ویژه بی‌اشتهایی عصبی.
• ملال جنسیتی.
• اختلال وسواسی-جبری.
• اختلال استرس پس از تروما (PTSD).
• اختلالات خواب.
• عارضه‌ها و اختلالات مصرف مواد، از جمله مسمومیت با الکل، اختلال مصرف الکل و اختلال مصرف حشیش.

عوامل خطر برای ابتلا به اختلال خودزنی چیست؟

عوامل خطر برای خودزنی عبارتند از:

• بدرفتاری یا تروما. Self-harm در میان افرادی که سابقه تروما یا بدرفتاری دارند (از جمله تجربه سو استفاده در دوران کودکی یا سایر حوادث منفی) شایع‌تر است.
• سن. رفتارهای خودزنی به احتمال زیاد بین 12 تا 14 سالگی شروع می‌شود. اما می‌تواند زودتر نیز آغاز شود. افرادی که به خود صدمه می‌زنند اغلب سال‌ها به این کار ادامه می‌دهند. Self-harm در بزرگسالان جوان، به ویژه دانشجویان رایج است.
• هویت جنسیتی. افرادی که جنسیتی که در بدو تولد به آنها اختصاص داده شده را نمی‌پذیرند، به میزان بیشتری خودزنی دارند. کارشناسان این موضوع را با خطر بالاتر رویدادهای نامطلوب زندگی مانند بدرفتاری و قلدری مرتبط می‌دانند.
• جهت‌گیری جنسی. افرادی که به اقلیت‌های جنسی تعلق دارند (به این معنی که دگرجنس‌گرا نیستند) به میزان بیشتری خودزنی می‌کنند. دلیل این موضوع می‌تواند رویارویی بیشتر این افراد با حوادث نامطلوب زندگی باشد.
• انزوای اجتماعی. افرادی که از نظر اجتماعی احساس انزوا یا طرد شدن می‌کنند، به‌ویژه کودکان و نوجوانانی که تحت قلدری یا طرد دوستان هستند، به میزان بیشتریدست به self harm می‌زنند.

خودزنی و تروما

خودزنی یک واکنش رایج به تروما است. برای مثال، سو استفاده جنسی اغلب محرکی برای ایجاد PTSD و self-harm است. رفتارهای عمدی خودزنی مانند بریدن، راهی است که فرد از طریق آن احساسات منفی از جمله اضطراب، شرم و خشم را ابراز و مدیریت می‌کند.

تشخیص و تست‌ خودزنی

تشخیص خودزنی دشوار است زیرا این افراد معمولا زخم‌های خود را پنهان می‌کنند یا از حرف زدن درباره آن گریزانند. تست خاصی برای تشخیص self-harm وجود ندارد. متخصص در مورد زخم‌های شا کاوش می‌کند، به دنبال الگوهایی از خودزنی قبلی می‌گردد و سوالاتی را در مورد پیشینه پزشکی و اجتماعی‌تان مطرح می‌پرسد. آنها همچنین درباره احساساتتان و اینکه در کل زندگی‌ اینکه در کل زندگی‌تان چگونه می‌گذرد، سوال می‌کنند.

آنها به دنبال مسایلی می‌گردند که به شما استرس می‌دهد، مانند مشکلات مالی، فوت اخیر یکی از عزیزانتان، مشکلات در مدرسه، قلدری یا شکست عاطفی.

مدیریت و درمان self-harm

متخصص در صورت نیاز قبل از هر چیز به درمان زخم‌های بدنی شما می‌پردازد. سپس ممکن است روان‌درمانی یا دارودرمانی یا ترکیبی از این دو را برای مدیریت استرس و اختلالات روانشناختی زیربنایی به شما پیشنهاد دهند.

خطرات درمان نشدن خودزنی چیست؟

گاهی اوقات، خودزنی منجر به مسایلی می‌شود که شما به دنبالش نبودید، از جمله:

• عوارض پزشکی. رفتارهای self-harm می‌تواند منجر به عفونت، آسیب عصبی و زخم‌های دایمی یا شدید شود. گاهی ممکن است صدمات شدید یا مرگ را در پی‌آورد.
• مشکلات اجتماعی. آسیب به خود می‌تواند، عمدی یا ناخواسته، بر روابط شما با خانواده، دوستان یا سایر عزیزان تاثیر منفی بگذارد.
• بدتر شدن وضعیت سلامت روان. آسیب رساندن به خود می‌تواند منجر به احساس شرم، گناه یا پشیمانی شود. ممکن است نگران این باشید که مردم متوجه جراحات شما شوند و برای پوشاندن یا پنهان کردن جراحات یا زخم‌ها تلاش زیادی کنید.
• صدمات شدیدتر. رفتارهای خود آسیب‌رسان اغلب می‌تواند قابلیت تشدید دارند. ممکن است به دفعات یا با شدت بیشتر شروع به خودزنی کنید.
• خطر خودکشی. خودزنی به قصد خودکشی انجام نمی‌شود. اما خطر اقدام به خودکشی یا مرگ برای افرادی که به خود صدمه می‌زنند بسیار بیشتر است.

آیا می‌توان از خودزنی پیشگیری کرد؟

پیشگیری از نخستین خودزنی همیشه ممکن نیست. اما کمک گرفتن از یک متخصص یا مشاور سلامت روان می‌تواند احتمال تداوم رفتار سلف هارم را کاهش دهد.

آیا افراد دچار خودزنی از درد کشیدن لذت می‌برند؟

در واقع لذت ناشی از درد کشیدن نیست. سلف هارم می‌تواند نوعی مکانیسم دفاعی باشد، زیرا بدن به نحو خاصی درد را پردازش می‌کند و به آن پاسخ می‌دهد.

زمانی که بدن با تهدیدی آسیب‌رسان روبرو می‌شود، پایانه‌های عصبی در نواحی متاثر، علامت‌های اضطرار را به مغز ارسال می‌کنند. یکی از کارهایی که مغز در پاسخ به این علایم انجام می‌دهد، آزادسازی بتا-اندروفین‌هاست. این مواد شیمیایی، اثری دومینو وار ایجاد می‌کنند که سبب می‌شوند برای مدت کوتاهی احساس خوبی داشته باشید. اما این تاثیر زمان زیادی طول نمی‌کشد. بنابراین، افرادی که خودزنی می‌کنند، ممکن است برای تجربه مجدد حس خوب، بیشتر این کار را انجام دهند.

کلام پایانی

کسانی که دست به خودزنی می‌زنند، ممکن است فکر کنند این تنها راه برای داشتن احساس بهتر یا به دست آوردن مقداری کنترل بر زندگی است. با این حال، به کمک درمانگر سلامت روان، افراد می‌توانند از این رفتار و رنج زیربنای آن خلاص شوند.

خوب است به یاد داشته باشیم که افراد می‌توانند با دریافت کمک یا کسب بینش، این رفتار را متوقف سازند. بنابراین از انگ‌زنی و ضعیف دانستن این افراد دوری کنیم.

اگر احساس نیاز می‌کنید، اشکالی ندارد که کمک بخواهید. جستجوی مراقبت برای توقف self-harm با جستجوی مراقبت‌های پزشکی برای بهبود یک بیماری جسمی تفاوتی ندارد. ممکن است اکنون احساس خوبی نداشته باشید، اما بهبودی میسر است.

آیا تاکنون تجربه خودزنی داشته اید؟ این رفتار چه احساسی در شما ایجاد می‌کرد؟ نظرات خود را با ما در میان بگذارید.

منابع:

https://www.mind.org.uk/

https://my.clevelandclinic.org

کلینیک روانشناسی سها٬ مرکز ارائه خدمات مشاوره روانشناسی٬ مشاوره آنلاین٬ مشاوره خانواده و مشاوره جنسی